Na powyższe zagadnienia się pisałam, ale Bazylow w rozdziale „Panowanie Piotra I” umieścił też kilku następnych władców, więc o tym też napisałam, w razie gdyby nikt inny tego nie zrobił/nie znalazł.
Do władzy pretendowali dwaj synowie cara Aleksego: Iwan (15, syn Miłosławskiej) i Piotr (10, syn Naryszkinowej). Miłosławscy i Naryszkinowie walczyli o wpływy i tron. Iwan był niedorozwinięty umysłowo i słabowity, więc w 1682 r. postanowiono, że tron powinien objąć Piotr. W jego imieniu rządy sprawować miała matka Natalia.
Siostra Iwana przy poparciu bliskich sobie bojarów podburzyła strzelców przeciw Naryszkinom, rozpuszczono plotkę, że Naryszkinowie zabili carewicza Iwana. Duma Bojarska musiała ogłosić obu braci carami, a rządy w ich zastępstwie przez 7 lat sprawować miała Zofia. Piotra odsunięto zupełnie od tronu, przebywał we wsi pod Moskwą.
Zofia była więc regentką, nie posiadała formalnej władzy. Była mądra i energiczna. Planowała reorganizację ustroju państwowego. Pomagał jej książę Golicyn, jej faworyt. Nie zrobili jednak nic szczególnego.
W tym czasie Piotr skończył już 17 lat. Czas spędzał bawiąc się w wojnę ze swoimi rówieśnikami; dostali prawdziwą broń, ćwiczyli ich wyszkoleni cudzoziemcy. Zofia wciąż ich lekceważyła, aż ich wieś stała się prawdziwą twierdzą obsadzoną przez wyćwiczonych żołnierzy.
Zofia, znów przy poparciu strzelców, zorganizowała wyprawę przeciw Piotrowi. Ktoś jednak uprzedził carewicza i Piotr uciekł, dosłownie w bieliźnie, do klasztoru. Niedługo dołączyły do niego jego pułki, zwolennicy spośród bojarów, a także patriarcha Joachim. Wtedy stało się jasne, kto jest na wygranej pozycji. Pozbawioną władzy Zofię umieszczono w klasztorze. Piotr I objął rządy (1689-1725), formalnie sprawując je razem z bratem Iwanem V do jego śmierci w 1696 r.
W 1665 r. Piotr postanowił objąć Azow. Zmobilizował wojsko, ale nie był w stanie odciąć dostaw żywności i posiłków od strony morza. W związku z tym zabrał się do pracy nad zbudowaniem floty rzecznej. Już po roku wszystko było gotowe i druga wyprawa na Azow zakończyła się sukcesem (1696). Żeby umocnić swoją pozycję na zdobytym fragmencie Morza Azowskiego, zaczęto budowę nowej twierdzy – Taganrogu – i do tworzenia floty morskiej. Wysłano kilkudziesięciu synów bojarskich za granicę, żeby się wykształcili w celu poznania nowych i lepszych technik budownictwa.
Piotr I był pierwszym carem rosyjskim, który wyjechał za granicę. W 1697 r. wraz z towarzyszami wyjechał zwiedzić kilka krajów i przeprowadzić rozmowy na temat utworzenia koalicji antytureckiej. Piotr chciał zapoznać się z osiągnięciami nauki i techniki. Piotr wchodził w skład poselstwa jako Piotr Michajłow, ale i tak wszyscy wiedzieli kim jest. Zwiedzał wszystko, co mu udostępniano: stocznie, manufaktury, drukarnie, szpitale, instytucje administracyjne i muzea.
W drodze powrotnej spotkał się z królem polskim Augustem II. Rozmawiali o ewentualnej wojnie ze Szwecją, której chciał Piotr I, ponieważ dzięki niej Rosja uzyskałaby dostęp do Bałtyku.
Piotr zaczął wprowadzać pierwsze zmiany w dziedzinie obyczajowości. Odtąd wstęp na dwór mieli tylko ludzie ubrani po europejsku i ogoleni – bywały wypadki, że car osobiście strzygł upartych bojarów. Ostatecznie postanowiono, że pozwolono nosić brody duchowieństwu i chłopom, a kupcy musieli płacić za nie podatek.
Zmiany wprowadzone przez Piotra I dotyczyły też administracji państwowej, wojska, gospodarki, oświaty i kultury, cerkwi oraz spraw finansowych. Zaczęto używać kalendarza gregoriańskiego. Z reform administracyjno-politycznych do najważniejszych należy utworzenie Senatu i kolegiów oraz ustanowienie nowego podziału administracyjnego Rosji. Senat zastąpił Dumę Bojarską; jego zadaniem było posłuszne wykonywanie wszystkich poleceń cara, dotyczących administracji i sądownictwa, wydawania dekretów, poboru podatków, wydatkami państwowymi. Podzielono Rosję na okręgi administracyjne, które otrzymały nazwę guberni. Na czele guberni stali gubernatorzy. Gubernie dzieliły się na prowincje zarządzane przez wojewodów, prowincje na dystrykty.
Reformy umacniały centralizację władzy monarszy i podporządkowywały wszystkie organy władzy woli carskiej. Realizując te tendencje Piotr I nie pominął także cerkwi, gdzie zlikwidowano godność patriarchy i powołano do życia kolegium duchowne.
W miastach utworzono urzędy wybieralnych burmistrzów. Mieszkańców miast podzielono na „regularnych” (kupców, lekarzy, rzemieślników itd.) i „podłych” (robotników najemnych i ludzi bez zawodu). Jedynie „regularni” mogli brać udział w wyborach członków organów władz.
Główną reformą w dziedzinie wojskowości było utworzenie stałej armii i marynarki wojennej. Wprowadzono pobór rekrutów spośród chłopów i mieszkańców miast. Do korpusu oficerskiego przyjmowano synów szlacheckich. Wojska otrzymały nowoczesną broń palną, udoskonalono artylerię, zbudowano nowe twierdze. Wkrótce dysponowano 200-tysięczną armią, w skład której wchodziły pułki konne, piesze, artyleria, roty saperskie i gwardia. Stworzono potężną flotę wojskową.
Wojny wymagały podniesienia poziomu produkcji i rozszerzenia asortymentu produkowanych artykułów. Car popierał rozwój manufaktur. Najlepiej rozwijały się przedsiębiorstwa produkujące broń i płótno. Rozwinęło się hutnictwo na Uralu, wydobycie srebra i innych rud oraz żelaza. Brakowało siły roboczej, dlatego chłopi uzyskali prawo pracowania w manufakturach. Do pracy zmuszano także więźniów, włóczęgów i żebraków.
Utworzono 14 rang według których awansować mogli urzędnicy i oficerowie.
Aby zyskać środki finansowe na wojny ustanawiano nowe podatki – od liczby okien, drzwi i kominów, od piwnic, uli… Nawet urzędy nie radziły sobie ze skomplikowanym systemem. Ustanowiono w końcu podatek pogłówny, likwidując przy tym inne.
Ukazała się pierwsza gazeta rosyjska i drukowano coraz więcej książek o treści świeckiej. Zaczęto publikować przy użyciu nowego, znacznie prostszego alfabetu – grażdanki. Założono szkoły elementarne i Akademię Nauk.
Planując utworzenie koalicji antyszwedzkiej, Piotr I zastrzegł sobie, że Rosja wystąpi zbrojnie nieco później, po zawarciu rozejmu z Turcją, która postawiła oblężenia wokoło Azowa. W 1700 r. August II uderzył na Rygę, a Duńczycy – na Holsztyn. Król szwedzki Karol XII najpierw rozprawił się z Duńczykami, zmuszając ich do podpisania pokoju. Tymczasem został podpisany rozejm turecko‑rosyjski i Piotr I natychmiast wyruszył z wojskiem w kierunku Estonii i obległ Narwę. Wojska szwedzkie przybyły bardzo szybko do Estonii i całkowicie zwyciężyły Rosjan. Ponieważ jeszcze wcześniej August II musiał odstąpić spod Rygi, Karol XII był na wygranej pozycji.
Upojony zwycięstwem Karol XII przeniósł swe działania na teren Rzeczypospolitej. Front rosyjsko‑szwedzki istniał nadal, ale król lekceważył działania tam prowadzone. Tymczasem Piotr I, tak jak po pierwszym niepowodzeniu pod Azowem, wcale się nie załamał, a podjął prace nad uformowaniem silniejszej armii i jej wyposażeniem technicznym. Szybko utworzono nowe pułki, zbrojono je i szkolono, kształcono oficerów. Już w 1701 r. wojska rosyjskie przystąpiły do przeciwnatarcia. Udało im się przejąć kilka silnych twierdz. W 1703 r. osiągnęli ujście Newy, gdzie car postanowił zbudować nowe miasto, które stałoby się głównym portem Rosji i punktem obronnym przeciw Szwedom – Petersburg. W 1712 r. przeniesiono tam stolicę państwa. W 1703 r. Rosjanie zdobyli również wyspę Kotlin w Zatoce Fińskiej, co zwiększyło bezpieczeństwo Petersburga.
W 1706 r. August II, pod naciskami Karola XII, musiał zrezygnować z korony polskiej i odstąpić od sojuszu z Rosją. Karol XII skierował swe wojska na Ukrainę, chcąc tam rozstrzygnąć losy wojny. Liczył na powstanie ludności ukraińskiej przeciw Rosji. Marsz Szwedów nie przebiegał tak, jak ci się spodziewali. Przegrali jedną bitwę. W 1709 r. przystąpili do oblężenia Połtawy, lecz nie potrafili jej zdobyć, a Piotr I przybył z odsieczą. Wywiązała się bitwa, zakończona klęską i ucieczką Szwedów.
Bitwa pod Połtawą miała przełomowe znaczenie dla wojny północnej. Od stu lat Szwedzi byli uznawani za niezwyciężonych w Europie. Byli również twórcami najnowocześniejszych wówczas metod prowadzenia wojny, które to sposoby powszechnie zapożyczano. Wokół ich poczynań wojennych powstawały legendy, a bitwa pod Połtawą położyła wszystkiemu kres. Jej skutkiem było także odnowienie sojuszu z Danią i Augustem II, który powrócił na tron polski.
Karol XII uciekł na terytorium Turcji, gdzie starał się skłonić Turków do wydania wojny Rosji. Konstantynopol wszczął kroki wojenne. Wojska tureckie znacznie przewyższyły liczbą pułki rosyjskie i ratunek przyniosły jedynie pertraktacje, które przyniosły tzw. pokój prucki, na mocy którego Rosja zwracała Turcji zdobytą wcześniej część wybrzeża Morza Azowskiego wraz z Azowem i Taganrogiem. Karol XII nie odniósł z pokoju pruckiego żadnej korzyści. Wojna rosyjsko-szwedzka trwała nadal, ale już bez żadnych szans dla Szwecji. Rosja zwyciężała na wszystkich frontach, a również w walkach na morzu.
W 1718 r. zaczęły się rokowania pokojowe, które zostały przerwane śmiercią Karola XII. Pokój nysztadzki podpisany w 1721 r. przyznawał Rosji obszerne tereny na wybrzeżach Bałtyku, a zwracała Finlandię.
Ciężkie położenie chłopów i biednej ludności miejskiej było przyczyną powstania w Astrachaniu.
Największym ruchem antyfeudalnym było powstanie Kozaków pod wodzą atamana Buławina (1707‑1708).
W ówczesnej Rosji Piotr I reprezentował postęp, a przeciwnicy reform – konserwatyzm. Konserwatywna część społeczeństwa zgrupowała się wokół carewicza Aleksego, syna Piotra. Konflikt między synem a ojcem spowodował wyjazd carewicza z Rosji. Wysłannicy Piotra namówili Aleksego do powrotu. Car wydał manifest pozbawiający Aleksego prawa do tronu i zarządził śledztwo w celu wyjaśnienia przyczyny jego ucieczki. Śledztwo miało dowieść, że Aleksy planował zniesienie wszystkich reform po śmierci ojca. Carewicza torturowano i wydano na niego wyrok śmierci; Aleksy umarł przed jego wykonaniem. Piotr I wydał ustawę, na mocy której każdy imperator miał prawo wyznaczania następcy tronu według własnego upodobania. Mimo to nie było pewnego sukcesora – wszyscy synowie nie żyli, pozostawały dwie córki Piotra i dwie córki zmarłego Iwana V. Piotr nie mógł się zdecydować i umarł w 1725 r. bez wyznaczonego następcy.
Po konflikcie między arystokracją (rodzina Dołgorukich i Golicynów) oraz tymi dostojnikami, którzy – jak Mienszykow – zawdzięczali karierę swoim osobistym zasługom, obwołano cesarzową żonę cara – Katarzynę I (1725-1727). Jej wybór można uznać za triumf Mienszykowa, faktycznego władcy w tym okresie. Utrzymywały się wciąż wpływy arystokracji i zawarto kompromis – założono Najwyższą Tajną Radę. Przewodniczącym Rady był Mienszykow. Rada sprawowała rządy w imieniu małoletniego cara, wnuk Piotra I i syn Aleksego – Piotr II. Po dwóch miesiącach zupełnie niespodziewanie pozbawiono Mienszykowa wszystkich stanowisk i godności, po czym zesłano wraz z rodziną do Bieriozowa. Największe wpływy mieli teraz Dołgorucy.
W 1730 r. Piotr II zmarł i przestała istnieć męska linia Romanowów. Tron objęła Anna, córka Iwana, pod warunkami, które przedstawili Dołgorucy: bez Najwyższej Tajnej Rady Anna nie mogła wydać wojny, zawierać pokoju, nakładać podatków itp. Postawiono także żądanie, żeby Anna nie wychodziła za mąż i nie wyznaczała następcy. Anna przyjęła warunki i przyjechała do Moskwy ze swoim faworytem Bironem. Szlachta namówiła Annę do anulowania warunków i tak też się stało – Anna przyjęła samowładztwo. Anna zajmowała się tylko życiem dworskim i była obojętna wobec spraw państwowych. Rządy sprawował Biron, który Rosjan nienawidził. Dołgorucy zostali zesłani do Bieriozowa – Mienszykow już nie żył. Na swego następcę Anna wyznaczyła wnuka swojej siostry, Iwana VI – regencję sprawował Biron. Wkrótce dokonano przewrotu i odsunięto go od władzy. Regentką została matka cara, ale największe wpływy nadal mieli Niemcy. W związku z tym niedługo potem wybuchł nowy przewrót pałacowy i na tronie posadzono córkę Piotra I, Elżbietę.
Elżbieta pozbawiła godności wielu polityków z poprzedniego okresu, ale wkrótce sama otoczyła się faworytami. Za czasów Elżbiety rozszerzyły się przywileje szlacheckie. Przywrócono Senatowi jego dawne znaczenie, zniesiono cła i opłaty wewnętrzne, które hamowały rozwój handlu. Bardzo wiele zrobiono w dziedzinie oświaty i kultury, założono Akademię Sztuk Pięknych. W tym czasie działał Łomonosow. Elżbieta na swego następcę wyznaczyła syna siostry Anny – Karola Piotra Ulryka. Ożeniono go z Niemką Zofią Augustą. Podczas chrztu prawosławnego przyjęli imiona Piotra i Katarzyny. Piotr nienawidził wszystkiego, co rosyjskie, był bardzo brutalny i impulsywny. Naśladował króla pruskiego Fryderyka II, którego uwielbiał. Katarzyna starała się dopasować do otoczenia, uczyła się pilnie języka rosyjskiego, hołdowała ideałom oświecenia. Co prawda robiła wszystko dla swojej kariery, ale okres jej panowania był okresem wielkiej świetności imperium.
Jeszcze przed wstąpieniem Elżbiety na tron Szwecja wydała Rosji wojnę (1741-1743), ale nie odniosła żadnych sukcesów.
W latach 1756-1763 toczyła się wojna siedmioletnia, w której Rosja wykroczyła przeciwko Prusom i Anglii. Nie zdołali jednak ich pokonać. Carowa Elżbieta umarła, a jej następca Piotr II od razu kazał przerwać działania wojenne. Zaproponował Fryderykowi II przymierze, do którego nie doszło na skutek przewrotu pałacowego w Rosji i śmierci Piotra. Prusy były jednak uratowane, a Rosja nie odniosła z udziału w tej wojnie żadnych korzyści.