Wykłady z mikrobiologii
Drobnoustroje:
1. symbioza – obydwie strony odnoszą korzyść
2. komensalizm – korzyści dla jednej strony bez szkody dla drugiej
3. pasożytnictwo – pasożyt: korzyść; gospodarz: szkoda
1 i 2: flora fizjologiczna: bakterie niechorobotwórcze, na powierzchni skóry i błon śluzowych jam ciała mających kontakt ze środowiskiem zewnętrznym. Populacje bakterii stanowiące mikroflorę fizjologiczną.
Flora stała – w tych samych miejscach u większości ludzi przez całe życie
Flora przejściowa – drobnoustroje przejmują jakieś siedlisko. Nie pozostają na stałe ze względu na florę stałą – względnie chorobotwórcze, brak receptorów, antagonistyczne oddziaływanie flory stałej lub braku odpowiedniej reakcji układu immunologicznego.
Miejsca kolonizacji:
Skóra
Jama ustna
Jelito cienkie
Okrężnica
Dolny odcinek dróg rodnych
Skóra
Suche, kwaśne środowisko, martwe komórki -> czynniki niekorzystne dla bakterii chorobotwórczych. Flora dominująca: S. epidermidis, s. aureus, Propionibacterium, grzyby zwykłe.
Potencjalne patogeny: S. epidermidis, S. aureus, P. acnes.
Jama ustna G + i – np. Lactobacillus, streptococcus, Peptostreptococcus, Veillonella, Fusobacterium, Bacteroides, Treponema, Corynebacterium
Kolonizacja w czasie porodu i w pierwszych godzinach po urodzeniu. Flora pochodzi od matki (drogi rodne, skóra, jama ustna, pokarm, powietrze, personel medyczny).
Powierzchnia twarda i miękka jamy ustnej – flora względnie beztlenowa
Flora organiczna lubi warunki kwaśne. Kosmetyki niszczą naturalną florę bakteryjną skóry. Należy jeść jogurty, kefiry by utrzymać florę przy życiu
Odżywcza – dostawa substancji odżywczych dla organizmu człowieka, wytwarza witaminę K, B, produkty fermentacji.
Produkty fermentacji: przemiany wielocukrów np. celuloza, pektyny, mucyny, mukopolisacharydy w maślan, propionian wchłaniane przez komórki błony śluzowej okrężnicy. Źródło węgla i energii (7-10% energii całkowitej) -> szybka wymiana komórek okrężnicy. Ochrona przed kolonizacją przez patogeny.
Ochronna – Utrzymywanie zdrowia i prawidłowych czynności organizmu poprzez:
Konkurencję w rywalizacji o siedlisko i związki odżywcze z drobnoustrojami chorobotwórczymi (tzw. Opór kolonizacyjny)
Tworzenie biofilmu – brak dostępu do miejsc receptorowych dla patogenów. Biofilm jest wielogatunkowy.
Tzw choroba po zmianie flory
Powstaje w miejscu lub obszarze do niego przyległym, w którym zaszła zmiana w populacji mikroflory stałej (zaburzenie oporu kolonizacyjnego)
Przyczyny:
Długotrwałe stosowanie antybiotyków lub cytostatyków
Choroby przewlekłe: nowotwory, alergie, cukrzyca
Niedobory odporności
Choroby zmiany flory: próchnica zębów, choroby przyzębia, rzekomobłoniaste zapalenie jelit, botulizm niemowlęcy, bakteryjna waginoza (poronienia, porody przedwczesne)
Potencjalne źródła infekcji (zakażenia endogenne) – oportunistyczne. Przyczyny – przerwanie ciągłości tkanek, choroby przewlekłe (cukrzyca)
Zakażenie
Kolonizacja organizmu przez drobnoustrój zdolny do wywołania choroby
Patogen = czynnik etiologiczny
Choroba – swoiste objawy kliniczne powstające w wyniku zakażenia
Czynnik chorobotwórczy – zdolny do wniknięcia do organizmu i wywołania szkody
Cecha gatunku, zależy od:
Wrót zakażenia – specyficzny dla danego gatunku, miejsce przez które dostają się do organizmu
Organizmu żywiciela – systemy obrony
Zjadliwości (wirulencji) – miara chorobotwórczości. Zdolność czynnika chorobotwórczego do spowodowania ciężkiej choroby. Po zakażeniu choroba może mieć przebieg bezobjawowy, łagodny, poważny. Miarą jest liczba szczepów niezbędnych do wywołania choroby.
Pozwalają wiązać bakterie z organizmem człowieka,
umożliwiają pobór niezbędnych substancji odżywczych,
powodują bezpośrednie uszkodzenie tkanek lub komórek (enzymy, toksyny),
hamują nieswoiste i/lub swoiste mechanizmy obronne gospodarza.
ten sam patogen musi być obecny w tej samej chorobie
patogen musi być izolowany w czystej hodowli
patogen izolowany w czystej hodowli od ludzi musi wywołać taką samą chorobę u zwierząt doświadczalnych
niektóre choroby mają nietypowe objawy
niektóre choroby mogą mieć różne czynniki etiologiczne (zapalenie płuc, nerek)
niektóre patogeny (S. pyogenes) są przyczyną różnych chorób
niektóre patogeny (HIV) są chorobotwórcze tylko dla ludzi.
wiązanie bakterii z organizmem żywiciela
adhezja (przyleganie) – kolonizacja komórek nabłonka i śródbłonka ułatwia docieranie do tkanek. Umożliwia korzystanie z substancji odżywczych.
Adhezyny (białka struktury powierzchownej), fimbrie (wiążą się ze swoistymi receptorami gospodarza; układy pokarmowy, moczowy, oddechowy)
Adhezja do komórek docelowych umożliwia inwazję (inwazyny, białka) – indukują wchłonięcie bakterii przez komórki docelowe -> namnożenie bakterii w komórkach
Pobór substancji pokarmowych – Fe, C, N – niezbędne do funkcjonowania bakterii. Pobór żelaza przez siderofory (hemoglobina, ferrytyna), receptory powierzchowne (transferryna). Pobór C i N rozkład wielocukrów, rozkład tkanek (enzymy).
Bezpośrednie uszkodzenie komórek i tkanek: toksyny, enzymy. Rodzaje toksyn:
Białkowe – bakterie G + i –, egzotoksyny, uwalniane bez lizy komórki
LPS – bakterie G –, endotoksyny, uwalniane podczas lizy komórki
Pojedyncze białka, małe. Toksyny typu A-B – złożone
Łańcuch A – aktywna część toksyny, odpowiedzialna za toksyczność, enzym działa na drodze modyfikowania docelowych białek funkcjonalnych lub strukturalnych komórki.
Łańcuch B – wiąże toksynę z receptorami powierzchniowymi komórki docelowej. Ułatwia przeniesienie A przez błonę komórkową do cytoplazmy.
Choroby od toksyn: botulizm, tężec, zgorzel gazowa, dyfteryt, gronkowiec złocisty, cholera, szkarlatyna, E. coli, czerwonka.
Podział toksyn białkowych na podstawie mechanizmu działania: cytolizyny, cytotoksyny, neurotoksyny, stymulujące\tłumiące funkcję komórki, superantygeny.
Mechanizm działania i rodzaje cytolizyn
Niszczą błonę komórkowa -> liza komórki. Fosfolipazy (rozkładają glicerofofatydy),
Hemolizyny: rozpad erytrocytów, obniżają napięcie powierzchniowe wbudowują się w błonę cytoplazmatyczną tworząc pory lub kompleksy z cholesterolem błony komórkowej tworząc kanały.
Cytotoksyny – hamują syntezę białek w komórkach docelowych
Neurotoksyny – ciężkie zaburzenia funkcji układu nerwowego bez morfologicznego uszkodzenia neuronów.
Toksyny stymulujące lub tłumiące funkcję komórek- zmieniają fizjologię komórki bez morfologicznego uszkodzenia.
Stymulujące – wzmożone wydzielanie elektrolitów w komórkach nabłonka jelita cienkiego.
Tłumiące – hamują aktywność komórek docelowych np. fagocytozę.
Superantygeny – Mechanizm działania: wzmożona stymulacja układu immunologicznego. Wstrząs zagrażający życiu – objawy kliniczne: gorączka, biegunka, zapaść naczyniowa, wymioty, niewydolność nerek, wątroby, krążenia.
Bakteria nie zakaża, toksyna wywołuje choroby (botulizm, enterotoksyny). Objawy są połączonym wynikiem zakażenia i produkcji toksyn. Szok septyczny, działanie kwasu lipotejchojowego i superantygenu.
Bakterie zakażają, jedynie toksyna odpowiada za objawy:
Błonica – bakterie w gardle, toksyna w krwi
Tężec – bakterie w ranie, toksyna do układu nerwowego.
LPS z łańcucha oligosacharydu, rdzeń oligosacharydu, lipid A (część aktywna toksyny)
Mechanizm działania:
Łączenie lipidu A z komórkami docelowymi pierwotnymi i makrofagami, LB i LT, trombocyty, uwalnianie cytokin i mediatorów zapalenia, uruchomienie wtórnych systemów docelowych. Zmiany patofizjologiczne: gorączka, wzrost przepuszczalności naczyń, spadek ciśnienia tętniczego, zaburzenia wielonarządowe, wstrząs endotoksyczny.
Enzymy bakteryjne – ułatwiają inwazję tkanki: proteazy, nukleazy, lipazy, poliozydazy.
Proteazy:
Kolagenaza – rozkłada kolagen skóry, kości, ścięgna, chrząstki (zwyrodnienie stawów)
Elastaza – niszczy elastynę w ścianach naczyń krwionośnych, w tkance łącznej
Fibrynolizyna – rozkłada włóknik, ułatwia inwazję tkanki
Koagulaza – zmienia fibrynogen w fibrynę, chroni przed fagocytozą, niszczy komórki żerne
Nukleazy – niszczy kwasy nukleinowe, głęboki rozkład tkanek i komórek
Lipazy – współdziałają z cytolizynami.
Antybiotyki – wytwarzane w naturze lub przez człowieka
Chemioterapeutyki – brak odpowiedników w przyrodzie (wytwarzane przez człowieka)
Naturalne – wytwarzane przez drobnoustroje
Półsyntetyczne – modyfikacja chemiczna antybiotyku naturalnego
Syntetyczne – synteza chemiczna odtwarzająca budowę antybiotyku
Grupy:
β-laktamowe
aminoglikozydy
tetracykliny
chloramfenikol
makrolidy
linkozamidy
ryfamycyny
polimyksyny
antybiotyki peptydowe.
Półsyntetyczne penicyliny – pochodne kwasu 6-β-aminopenicylanowego, pierścień β-laktamowy połączony jest z 5-członowym pierścieniem tiazolidowym zawierającym siarkę.
Związki β-laktamowe: augmentin – kwas klawulonowy + amoksycylina; unasyn – sulbaktan + ampicylina
Działanie uboczne: reakcje uczuleniowe – wstrząs anafilaktyczny.
Można podawać z aminoglikozydami: działanie synergistyczne – spotęgowany efekt działania.
Działanie uboczne: oto-, nefrotoksyczne, blok nerwowo-mięśniowy.
Stosowane w leczeniu zakażeń uogólnionych i ciężkich zakażeń bez ustalonego czynnika etiologicznego.
Działanie uboczne: zaburzenia w przewodzie pokarmowym – nudności, wymioty, biegunka, zaburzenia czynności wątroby, wysypki skórne.
Stosowane przy uczuleniu na penicylinę. Działanie uboczne: rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego (C. difficile)
Podział ze względu na efekt:
bakteriostatyczne – bakterie G –
bakteriobójcze
MIC – najmniejsze stężenie hamujące
MBC – najmniejsze stężenie bójcze.
Podział ze względu na zakres działania: wąsko- i szeroko widmowe
Podział ze względu na mechanizm działania:
hamujące syntezę DNA
hamujące syntezę ściany komórkowej
hamujące syntezę białka
niszczące błonę cytoplazmatyczną
β-laktamy hamują syntezę mureiny w ścianie komórki – bakteriobójcze
tetracykliny
chloramfenikol hamowanie syntezy białek, bakteriostatyczne
linkozamidy
makrolidy
polimyksyny – uszkadzanie błony komórkowej – bakteriobójcze
ryfamycyny – hamowanie syntezy DNA
peptydowe – hamują syntezę RNA i ściany komórkowej, uszkadzają błonę komórkową, bakteriobójcze
Aminoglikozydy – hamują syntezę bialka, uszkadzają blonę komórkową, bakteriobójcze
Sulfonamidy: statyczne – blokowanie syntezy kwasu foliowego, zakres: gronkowce, paciorkowce, pałeczki jelitowe, H. influenzae, Ch. Trachomatis, Legionella spp., Nocardia spp., Brucella spp. Np. biseptol (septrim), sulfaguanidyna.
Chinolony i fluorochinolony: bakteriobójcze, hamują skręcanie DNA, w zakażeniach układu moczowego i pokarmowego. 4-chinolon
Nitrofurany: bakteriostatyczne i –bójcze, pochodne 5-nitrofuranu, zakażenia układu moczowego i pokarmowego. Hamuje syntezę DNA. Zakres: gronkowce, paciorkowce, enterokoki, bakterie jelitowe
Nitroimidazole: hamują syntezę DNA, zakres aktywności: pierwotniaki, bakterie beztlenowe: Clostridium, Bacteroides, Fusobacterium, Eubacterium, peptococcus, campylobacter.
Rodzaje: pierwotna (dziedziczna) i nabyta
Pierwotna – stała, uwarunkowana genetycznie
Nabyta – mutacja lub przeniesienie materiału genetycznego.
Przenoszenie genów:
pionowe – na komórki potomne
poziome – międzygatunkowe: transformacja, transdukcja, koniugacja.
Biochemiczne rodzaje oporności:
modyfikacja antybiotyku
zahamowanie transportu lub usuwanie antybiotyku
modyfikacja miejsca wiązania
alternatywna ścieżka metabolizmu omijająca etap blokowany przez antybiotyk
zwiększenie produkcji kluczowego metabolitu.
Modyfikacja antybiotyku
Acetylotransferazy, adenylotransferazy, fosfotransferazy katalizują N-acetylację, O-nukleotydację, O-fosforylację antybiotyku. Mechanizm odporności: chloramfenikol (acetylotransferaza chloramfenikolowa) i aminoglikozydy. Geny w plazmidach, ten mechanizm występuje u bakterii:
G +: Staphylococcus aureus, enterococcus faecalis, mycobacterium
G - : pseudomonas aeruginosa, haemophilus spp.
Zahamowanie transportu
Mechanizm zmniejszenia liczby poryn lub synteza poryn o mniejszej średnicy kanałów. Warunkuje odporność na antybiotyki β-laktamowe i aminoglikozydy. G - : pseudomonas, enterobacteriae. Geny w plazmidach.
Usuwanie antybiotyku z komórki
Pompa wyrzucająca, antybiotyk nie może osiągnąć dostatecznego stężenia. Warunkuje oporność na wysokie stężenia tetracyklin większości bakterii G + i -. Geny w plazmidach.
G +: staphylococcus aureus, enterococcus faecalis, streptococcus spp.
G -: enterobacteriaceae, haemophilus, neisseria, mycoplasma, ureaplasma.
Modyfikacje tarczy, celu
Typ oporności na penicyliny. Mechanizm: zmiana budowy białek stanowiących miejsce wiążące penicyliny. Geny w chromosomach. S. aureus, stapchylococcus pneumoniae
Typ oporności na glikopeptydy
Mechanizm: przekształcenie peptydu D-ala-D-ala w komórce bakterii budującego peptydoglikan w D-ala-D-lac. Oporność tą posiada E. faecalis
Uruchomienie alternatywnej ścieżki
Główny typ oporności na sulfonamidy, mechanizm: większa produkcja kwasu p-aminobenzoesowego niezbędnego bakterii do syntezy kwasu foliowego.
Niszczenie drobnoustrojów: wyjaławianie (wszystkie formy), odkażanie (formy wegetatywne), antyseptyka, aseptyka, sanityzacja (sprzątanie).
Nieswoista:
I linia obrony – błony śluzowe, skóra, flora fizjologiczna
II linia obrony – fagocyty, zapalenie
Skuteczna w zwalczaniu większości mikrobów bez względu na różnice w strukturze.
Swoista: odpowiedź immunologiczna. Obrona zdolna do specjalnej odpowiedzi na określony rodzaj drobnoustroju prowadzący do ich zniszczenia lub zniszczenia choroby.
Aktywacja komórek i cząsteczek odpowiedzialnych za obronęcytokinyobrona swoista, aktywacja komórek odpowiedzialnych za rozwój obrony.
Bariera fizyczna i chemiczna przeciwko infekcjom
Suche i kwaśne środowisko ograniczenie wzrostu bakterii
Mikroflora bakteryjnakonkurencja o miejsce kolonizacji
Gruczoły zabijają bakterie
Naskórek usuwanie bakterii z martwymi komórkami.
Skóra SALT – związana ze skórą tkanka limfatyczna.
Powierzchnie śluzowe warstwa mucyny lizozym, laktoferryna.
Keratyny oporność na enzymy trawienne bakterii. SALT ma komórki Langerhansa – aktywują komórki odpowiedzi swoistej.
Mucyna to mieszanina białek i polisacharydów, wychwytuje bakerie, uniemożliwia dotarcie do nabłonka. Ma laktoferrynę, lizozym, defensyny, IgA (zapobiega adhezji bakterii do błony śluzowej.
Błona śluzowa ma MALT – tkanka limfatyczna – produkuje IgA, usuwa bakterie. Krew zawiera neutrofile i dopełniacz C5a – daleko od zakażenia, przyciąga neutrofile, C3b – w miejscu zakażenia, opsonizacja. Komórki NK – krew, śledziona, węzły chłonne.
Rozpoznanie i zabijanie komórek zakażenia, wirusów, rozpoznanie i zabijanie komórek nowotworowych, rozpoznanie zakażeń bakteriami wewnątrzkomórkowymi.
Makrofagi – komórki żerne, prezentują antygen APC, pochłaniają i przetwarzają antygeny na małe epitopy. Kompleks MHC1 Tc; MHC2 Th
Limfocyty B i T, Th CD4+ i Tc CD8+ (te dwa typy mają duże powinowactwo do wirusa HIV).
IL-1 – obrona przeciwbakteryjna
IL-2 – sygnał dla limfocytów Tc
Limfocyty Tc – powodują apoptozę komórek zakażonych wirusem
Limfocyty Th1 – przeciwciała, aktywują makrofagi i limfocyty cytotoksyczne
Limfocyty Th2 – regulacja odporności (obniżenie poziomu limfocytów Th1)
Limfocyty B – wytwarzanie przeciwciał
W odpowiedzi na antygeny białkowe (współpraca z Th) – odpowiedź pierwotna
W odpowiedzi na wielocukry otoczek (T-niezależna) – odpowiedź wtórna (pamięć)
Atenuowane – zawierają żywe organizmy odzjadliwione, długa odporność w przypadku wirusów.
Inaktywowane – zawierają zabite bakterie lub wirusy
Toksoidy – inaktywowane toksyny
Podjednostkowe – zawierają fragmenty Ag, należą tu szczepionki rekombinowane i niekomórkowe
Koniugowane – łączą antygen z proteinami, które wzmagają odpowiedź immunologiczną.
| choroba | typ szczepionki |
|---|---|
| błonica | toksoid |
| meningokokowe zapalenie opon mózgowych | polisacharyd |
| krztusiec | zabita B. pertussis |
| pneumokokowe zapalenie płuc | polisacharyd |
| tężec | toksoid |
| Haemophilus influenzae typ B | koniugat polisacharyd z proteiną |
| grypa | zabity wirus |
| choroba Heinego-Medina | zabity lub atenuowany wirus |
| ospa wietrzna | atenuowany |
| WZW B | fragmenty antygenu |
| WZW A | inaktywowany |
Testy in vitro oparte na interakcjach przeciwciał i antygenów in vivo.
Reakcje precypitacji
Interakcje antygenów z IgG lub IgM. Reakcja jest najlepsza kiedy reagenty występują w optymalnych proporcjach.
Immunodyfuzja w żelu agarowym
Immunoelektroforeza – do analizy białek surowicy
Reakcja aglutynacji
Interakcje upostaciowanych antygenów (komórki zawierają antygeny) z Ig. W diagnostyce łączy się surowicę pacjenta ze znanymi antygenami. Choroby mogą być diagnozowane w oparciu o wzrost stężenia przeciwciał lub serokonwersję (od braku do pojawienia się przeciwciał).
Reakcja hemaglutynacji
Do reakcji wykorzystuje się krwinki czerwone, stosuje się do typowania grup krwi, w diagnostyce niektórych chorób i identyfikacji wirusów.
Reakcja neutralizacji
Zniesienie działania toksyn bakteryjnych i wirusowych przez specyficzne przeciwciała.
Reakcja wiązania dopełniacza
Test serologiczny oparty na aktywacji dopełniacza pod wpływem układu antygen-przeciwciało, wykorzystywane w diagnostyce kiły.
Immunofluorescencja
Stosuje się przeciwciała znakowane fluoresceiną, bezpośrednio do wykrywania i identyfikacji mikroorganizmów w materiale biologicznym, pośrednio do wykrywania przeciwciał w surowicy.
Reakcja immunoenzymatyczna ELISA
Reakcja antygen przeciwciało wykrywana przez aktywność enzymów, bezpośredni do wykrywania antygenów, pośredni do wykrywania przeciwciał.
| typ | czas | charakter | przykład |
|---|---|---|---|
| I - anafilaksja | <30 min | IgE atakuje komórki tuczne lub bazofile, uwalnianie histaminy | szok po lekach, reakcja alergiczna, astma |
| II - cytotoksyczny | 5-12 min | IgG i IgG + dopełniacz, liza komórki | po przeszczepach, konflikt serologiczny |
| III - kompleksy immuno | 3-8 h | kompleksy antygen-przeciwciało powodują stan zapalny | reakcja Artusa |
| IV - komórkowy | 24-48 h | produkcja limfocytów Tc – zniszczenie komórki | transplantacje, kontaktowe zapalenie skóry, gluźlica |
| choroba | następstwa |
|---|---|
| niedobory IgA | częste infekcje błon śluzowych |
| hypogammaglobulinemie | obniżony poziom przeciwciał, częste infekcje bakteryjne i wirusowe |
| aplazja grasicy, zespół DiGeorga | brak odpowiedzi komórkowej (T-zależnej), częste zakażenia wirusowe i grzybicze, zaburzenia rozwoju płodu |
| zespół Wilskota Aldricha | nietypowe limfocyty T, częste zakażenia wirusowe |
| AIDS | choroby bakteryjne, wirusowe, grzybicze |
Wirus HIV
Retrowirus z osłonką fosfolipidową i receptorem gp120, które przyłączają się do komórek docelowych CD4: makrofagów, limfocytów T helper, komórek dendrytycznych.
Diagnostyka
Wykrywanie przeciwciał (ELISA), antygenu, metody genetyczne (PCR)
Rumień, ropne ogniska zapalne płytkie i głębokie, wysypka plamisto-grudkowa i pęcherzykowa, owrzodzenia, martwica tkanki podskórnej i mięśni.
Zmiany pęcherzykowe do 1 cm z płynem, płytkie
Pęcherz zmiana >1cm, na skórze lub w tkance
Plamy – płaskie zmiany z zaczerwienieniem
Krosty – rosnące zmiany zawierające ropę, w skórze właściwej
Zakażenie pierwotne: zapalenie mieszka włosowego, czyraczność, liszajec, zapalenie tkanki łącznej, zanokcica, róża, płonica, różyca.
Najważniejsze czynniki etiologiczne zakażeń pierwotnych
| czyraczność | S. aureus |
|---|---|
| liszajec | S. pyogenes, S. aureus |
| zapalenie tkanki łącznej | S. aureus, S. pyogenes, H. influenza |
| zanokcica | S. aureus, pałeczki G- |
| róża | S. pyogenes |
| różyca | Erysipelothrix, rhusiopathiae |
Zakażenia wtórne
Rany pooperacyjne, pooparzeniowe, skaleczenia, pogryzienia, odleżyny, zapalenia gruczołów potowych, stopa cukrzycowa.
Rany pooperacyjne- S. aureus, pałeczki G – różne, streptococcus – różne, bakterie beztlenowe (mieszana flora bakteryjna)
Rany pooparzeniowe – S. aureus, P. aeruginosa, candida spp.
Skaleczenia zanieczyszczone glebą – pseudomonas, clostridium
Skaleczenia zanieczyszczone wodą słodką – Aeromonas, Mersimonas
Skaleczenia zanieczyszczone wodą słoną – Vibrio (powodują też zapalenia spojówek)
Pogryzienia przez ludzi – paciorkowce, S. aureus
Pogryzienia przez psy i koty – pasteurella multocida, S. Aureus – odzwierzęcy
Pogryzienia przez gryzonie – streptobacillus moniliformis, spirirulum minor
Odleżyny –paciorkowce β-hemolizujące, enterokoki, S. aureus, corynebacterium, P. aeruginosa.
Zapalenie gruczołów potowych – S. aureus, paciorkowce różne, maczugowce, Pseudomonas
Stopa cukrzycowa – j.w.
Rumień nagły - HHV6 i 7 – zaczerwienienie, przechodzi w wysypkę
Rumień zakaźny – parwowirus B19 – na policzkach, potem na całej skórze
Plamiste i wybroczynowe zmiany skórne
Wirus: gorączki kleszczowej Kolorado, Coxackie, CMV, ECHO, gorączki lassa, wirus Marburg
Wirus gorączki lassa – wykorzystany w broni biologicznej. Atakuje wszystkie narządy w organizmie.
Wysypka marburska – na plecach, gęsto zlokalizowane, z wybroczynami
Pokrzywka: adenowirusy, WZW A, B, C, EBV, grypy, świnki
Wysyplo pęcherzykowe: VZV, wirusy opryszczki, enterowi rusy (Coxackie)
zakażenia pośrednie – górne drogi oddechowe: Tworzenie ognisk zapaleniakrewpłyn mózgowo-rdzeniowy (opony mózgowo-rdzeniowe).
Zakażenia bezpośrednie – w czasie zabiegów i po urazie czaszki, przez ciągłość z ognisk zapalenia w uchu środkowym, zatokach czołowych, przynosowych, z nerwów czaszkowych lub obwodowych (wirusy).
Wiek, wcześniactwo, noworodki i dzieci do 5 r.ż., osoba w podeszłym wieku, cukrzyca, nowotwory, niedokrwistość, alkoholizm, wrodzony/nabyty niedobór odporności.
Zapalenie mózgu, ropień mózgu, ropniak podtwardówkowy, ropień nadoponowy.
Ropne zapalenie opon (bakteryjne) – pierwotne – infekcja od razu w CUN lub wtórne – następstwo infekcji innego układu. Nieropne (aseptyczne) – wirusy
Wcześniaki – E. coli, Klebsiella, Enerobacteriae, S. agatalactiae, proteus
Noworodki – E. coli, S. agalactiae (okołoporodowe), klebsiella, enterobacter, enterokoki
Niemowlęta do 3 miesiąca życia – S. agalatiae, pałeczki G -, S. pneumoniae, N. meningitis, H. influenzae typ B.
Niemowlęta po 3 miesiącu życia i małe dzieci – H. influenzae, S. pneumoniae, N. meningitis
Dzieci starsze, młodzież, dorośli – S. pneumoniae
Starsi ludzie – S. pneumoniae, E. coli, klebsiella, enterobacter, pseudomonas, proteusz, salmonella, proteroides.
Cechy bakterii związanych z ropnymi zakżeniami CUN
Wytwarzanie otoczek, obecność fimbrii, wytwarzanie antygenu powierzniowego K1 o powinowactwie do opon mózgowo-rdzeniowych
Wirusy: polio, wścieklizna, arbowirus
Prątki: M. tuberculosis, avium, Kansai
Krętki: T. pallidum, borelia spp, leptospiry
Mycoplasma: hominis, pneumoniae, ureaplasma urealyticum
Chlamydia psittaci
Riketsje: provazeki, coxiella burnetti
Priony – zmutowane postaci białek normalnie występujących na powierzchni komórek nerwowych w mózgu ulegajacych degradacji przez komórkowe proteazy.
Mutacja – zmiany gąbczaste w mózgu. Priony wywołują encefalopatie gąbczaste np. CJD, choroba kuru i rodzinna śpiączka (FFI).
Następują gdy miesza się krew matki i płodu. Zakażenie płynu płodowego podczas długiego porodu, podczas przechodzenia przez kanał rodny, w okresie noworodkowym od matki ze skóry i jamy ustnej.
W czasie ciąży: pokonanie bariery łożysko-krew, przejście krwi matki do krwi płodu
W czasie porodu: krew matki podczas oddzielenia od łożyska
W czasie ciąży: wewnątrzmaciczne, śmierć płodu lub poród martwy, wyzdrowienie wewnątrzmaciczne lub zakażenie wrodzone (trwałe uszkodzenie tkanki mózgu, serca, ucha, czynna choroba wielonarządowa: zapalenie wątroby, płuc, mózgu).
Zależy od patogenu.
Infekcja wstępująca – bakteryjna waginoza
Zakażenie wewnątrzmaciczne, poronienie, infekcja płynu owodniowego poród przedwczesny.
Brak objawów możliwe wczesne leczenie lub profilaktyka
Urodzenie zakażonego dziecka brak rozwoju choroby
Urodzenie zakażonego dziecka, późniejszy rozwój choroby rzadko ciężkiej i wielonarządowej
Czynniki etiologiczne zakażenia przezłożyskowego i w czasie porodu
CMV, wirusy opryszczki pospolitej
Tylko przezłożyskowe: wirus ospy wietrznej i półpaśca, ludzki parwowirus, HIV, różyczki, listeria monocytogenes, treponema pallidum.
Tylko w czasie porodu: WZW typ B, listeria, E. coli, chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhoeae, paciorkowce grupy B.
Różyczka wrodzona – ryzyko wystąpienia zależy od okresu ciąży, zakażenie u matki I trymestr 60-80%, II trymestr 50%, po 30 tygodniu 0%.
Objawy
Odwracalne – zapalenie wątroby, żółtaczka, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu
Trwałe (wady mnogie) I trymestr – przetrwały przewód tętniczy, opóźniony rozwój motoryczny, osłabienie wzroku i słuchu.
Cytomegalia
Zakażenia wrodzone:
Ok. 10% - wcześniactwo, mała masa urodzeniowa, żółtaczka, małopłytkowość, powiększenie wątroby
Ok. 25% - napady drgawek, złe napięcie mięśniowe, nieprawidłowe ruchy, śródmiąższowe zapalenie płuc
Ok. 50% - trwałe wady: małogłowie, głuchota, zwapnienie śródczaszkowe, porażenia kończyn.
Upośledzenie wzrostu, zapalenie płuc, żółtaczka.
Wirus opryszczki
Wargowa HSV1 błona śluzowa jamy ustnej, jamy nosowo-gardłowej, spojówek i rogówkiwiremia u matki, zakażenie wrodzonenoworodkowe zapalenie płuc, mózgu (śmiertelność 80-90%)
Narządów płciowych HSV2błona śluzowa narządów płciowychzakażenie w czasie porodu zmiany skórne.
Wirus ospy wietrznej i półpaśca
Droga zakażenia: kropelkowa, zmiany skórne.
Ospa wietrzna noworodków (śmiertelność 40%). Ryzyko zakażenia przezłożyskowego – zakażenie matki przed porodem 13-20 tydzień ciąży. Objawy u dziecka – przykurcz kończyn, małogłowie, asymetryczne małoocze.
Ryzyko po porodzie – rozwój ospy wietrznej w ciągu tygodnia od porodu u matki.
Parwowirus B19
II trymestr – wirus zakaża komórki prekursorowi erytrocytów niedokrwistość płodu
Zahamowanie erytropoezy niedokrwistość hemolityczna.
U kobiet ciężarnych poronienia, wodogłowie płodu
U dzieci rumień zakaźny – silne zaczerwienienie policzków, wysypka, bóle stawów.
Skutki zakażenia
50% matek – infekcja płodowa z wyzdrowieniem
W ciągu pierwszych 20 tygodni – obumarcie płodu, poronienie, wodogłowie
Zakażenie w II trymestrze – istotne uszkodzenia szybko rozwijających się erytrocytów płodowych 9% ciąż. Wirus powoduje czasową aplazję erytrocytów. Nasilenieniedokrwistość, obrzęk płodu, zgon.
Diagnostyka: wykluczanie różyczki.
Kiła wrodzona
zakażenie pierwotne: poronienie i obumarcie płodu.
Urodzenie dziecka – objawy kiły wrodzonej: triada Hutchinsona: niedorozwój górnych siekaczy, śródmiąższowe zapalenie rogówki, brak słuchu.
Listeria monocytogenes
Śmierć płodu, poród przedwczesny
Objawy u noworodka urodzonego o czasie: choroba wielonarządowa z ziarniniakami w narządach miąższowych, guzowata wysypka na nogach, hepatosplenomegalia, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, śródmiąższowe zapalenie płuc.
Listerioza noworodkowa – objawy w czasie pierwszych 2 tygodni życia. Zakażenie w czasie porodu.
Neisseria gonorrhoeae – ropne rzeżączkowe zapalenie spojówek u noworodka
Gardnerella vaginalis
Składnik flory endogennej dróg rodnych. Czynniki chorobotwórczości: hemolizyny, fosfolipazy, adhezyjny. Chorobotwórczość: bakteryjna waginoza, zakażenia okołoporodowe.
U kobiet: zapalenie endometrium po porodzie lub cięciu cesarskim, zmiany ropne po nacięciu krocza w czasie porodu, zapalenie przydatków. Bakteriemia po porodzie lub poronieniu.
U noworodków: zakażenie podczas porodu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, bakteriemia, ropne zapalenie spojówek.
Zapalenie błon płodowych pozałożyskowych poród przedwczesnyniska masa urodzeniowazachorowalność i umieralność około i poporodowa.
Przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowegozaburzenie funkcji łożyskahipotrofia płoduśmiertelność przedporodowa
Przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego płyn owodniowy śmiertelność przedporodowa.
Bakterie mają egzotoksyny, endotoksynę, fosfolipazę, proteazy zniszczenie błon płodowych, przerwanie ciągłości błon lub indukcja syntezy cytokin niszczących błony płodowe w komórkach łożyska indukcja syntezy PGE2 i PGE2α skurcze macicy, dojrzałość szyjki macicy, poród przedwczesny.
Proteazy: prevotella, S. aureus, paciorkowce grupy B. Kolagenaza i elastaza powodują pęknięcie pęcherza płodowego.
Mucynazy: bacteroides, prevotella
Fosfolipazy: A2 – zapoczątkowuje tworzenie PGE2; C- aktywuje kwas arachidonowy. Posiadają je wszystkie bakterie odpowiedzialne za bakteryjną waginozę.
Endotoksyny: aktywują produkcję TNFα, lub same produkują PGE2 i PGE2α.
Diagnozowanie: preparat Grama, nietypowe komórki nabłonka, opłaszczone, małe bakterie G-
Chlamydia trachomatis
U noworodków: wtrętowe zapalenie spojówek (objawy 3-4 dni po porodzie), śródmiąższowe zapalenie płuc (rozwija się od 3-6 tygodnia życia).
U mężczyzn: zapalenie cewki moczowej, najądrzy, prostaty – rak prostaty.
U kobiet: zapalenie szyjki macicy, jajników, poronienia, obumarłe płody.
U obu płci: ziarniniak weneryczny – ropne zapalenie węzłów chłonnych pachwinowych. Niepłodność.
Serotypy:
A-C – jaglica
D-K – chlamydioza – blaszki miażdżycowe, zapalenie stawów
L - ziarniniak weneryczny.
Mycoplasma hominis, ureaplasma urealyticum
Droga płciowa, okołoporodowa.
Ureaplasma
Zapalenie cewki moczowej, odmiedniczkowe zapalenie nerek, kamica.
Mycoplasma
Zapalenie najądrzy, gruczołu krokowego, jajników, jajowodów, zaburzenia spermatogenezy.
Zakażenie
U kobiet: powikłania ciąży, gorączka połogowa, poporodowe zapalenie śluzówki macicy.
Noworodki: zapalenie płuc, opon mózgowo-rdzeniowych, węzłów chłonnych, ropnie czaszki.
S. aureus
Zespół skóry oparzonej noworodków, wysypka wstrząsu toksycznego.
Rynowirusy – przeziębienia
Wirus grypy – grypa o typowym przebiegu
S. pneumoniae – zapalenie płuc u dorosłych, u dzieci też ZOMR
Mycoplasma pneumoniae – zapalenie płuc
Ch. Pneumoniae – droga kropelkowa – zapalenie płuc
M. tuberculosis – bardzo małe dzieci i starsi ludzie – gruźlica
Pneumocystis Marini – drożdże w jamie ustnej osób zdrowych, osoby z AIDS i osłabiony układ immunologiczny – zapalenie płuc.
Systemy obronne układu odpornościowego
Mikroflora jamy ustnej
Urzęsione komórki układu oddechowego
Mucyna
Makrofagi w pęcherzykach płucnych
Kaszel i kichanie.