Protokół dyplomatyczny – Wykłady
De Calliers Sztuka dyplomacji
Wykład I dn. 20.02.2012
Protokół dyplomatyczny
Każde państwo prowadzi politykę zagraniczną, która można różnie definiować – celowa działanie państwa w sferze stosunków zagranicznych z innymi państwami. Celem polski po 1989 było wejście w struktury zachodnie. PZ posługuje się różnymi narzędziami np. wojna, embargo, zakaz importu. Dyplomacja jest najczęściej stosowanym narzędziem PZ.
Termin dyplomacja powstał w wieku XVIII, natomiast wykorzystywany był znacznie wcześniej. Służy rozwiązywaniu problemów z innymi państwami poprzez rozmowy, rokowania i umowy. Również ogół pracowników zajmujących się działalnością dyplomatyczną.
Protokół dyplomatyczny (PD) realizują określone instytucje państwowe. W Polsce prezydent, premier, rząd, parlament. Jest to sztuka organizacji kontaktów między przedstawicielami państw obcych. Współczesny PD powstał na Kongresie Wiedeńskim (1815). Związane to było z wprowadzeniem nowego porządku na świecie. Pierwsze zasady PD sformułował już Konstantyn Wielki. PD to również komórka w ministerstwie spraw zagranicznych. Na czele (w Polsce) stoi dyrektor protokołu dyplomatycznego, który jest doświadczonym dyplomatą, towarzyszy prezydentowi/premierowi oraz odwiedzającym ich gościom. Departament PD podlega ministrowi SZ.
Zadania PD:
Prowadzi korespondencję dyplomatyczną (prezydenta, premiera, ministra SZ)
Przygotowuje listy uwierzytelniające, odwołujące, wnioski o odznaczenia cudzoziemców odznaczeniami polskimi i vice versa
Kwestie protokolarne – przebieganie spotkań zgodnie z PD – etykieta, zaproszenia, precedencja
Kwestie związane z bieżącym funkcjonowaniem placówek dyplomatycznych – np. wydawanie legitymacji, zwolnienia z podatków jeśli im przysługują, prowadzi ewidencje członków korpusu dyplomatycznego
Pomoc przy zakupie nieruchomości np. przy zmianie lokalizacji placówki
Przygotowywanie wizyt oficjalnych np. program wizyty
Znaczenie PD: rośnie w związku ze zwiększeniem liczby państw po WWII. Dużo porozumień na poziomie ponadnarodowych oraz porozumień wielostronnych. Rozszerzenie pracy placówek np. wymiana kulturalna. Porozumienia finansowe. Wiele elementów współpracy na poziomie regionalnym.
Funkcje PD:
Potrzeba PD wynika z tego, że dyplomaci reprezentują przede wszystkim swoje państwo, które jest najważniejszym podmiotem w stosunkach MN. Zatem wszelkie uchybienia względem innego państwa powoduje drażliwość.
PD wprowadza pewien porządek formalny np. wyklucza spory o pierwszeństwo.
Wprowadza miłą atmosferę, aby okazać szacunek innym państwom.
Wyrażenie dezaprobaty bez narażenia się na otwarty konflikt.
Uprawianie polityki
PD składa się z:
Ceremoniał państwowy i dyplomatyczny – polski ma charakter państwowy, dotyczy zarówno instytucji jaki i dyplomatów
Kwestia procedencji - kolejność
Korespondencja dyplomatyczna
Język dyplomatyczny
Etykieta
Współczesny PD
bierz się z prawa MN, prawo dyplomatyczne, podstawowa konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych (1961) i o stosunkach konsularnych (1963).
Drugim źródłem jest prawo zwyczajowe
Kurtuazja
Obyczaje MN – np. sposób organizowania przyjęcia
Kwestia uniwersalności PD: ma charakter międzynarodowy, ale ma też charakter lokalny.
Zakres protokołu: występuje gradacja w zależności od podmiotów.
Precedencja: to kolejność uczestniczenia. Wynika nie tylko z pierwszeństwa, ale również ze starszeństwo, przez które wynikają z pozycji w hierarchii. W Polsce pierwszeństwo wśród przedstawicieli władz państwowych są uregulowane przez rozporządzenie ministra SZ. Zgodnie z nimi nr 1 prezydent nr2 marszałek sejmu, nr3 marszałek senatu, nr4 prezes rady ministrów, następnie zastępcy. Na ósmej pozycji są ministrowie wg alfabetycznych nazw resortów. Ambasadorowie w zależności od miejsca ich pobytu zajmują różne pozycje. W przypadku uczestnictwa w delegacji ambasadorzy stoją wyżej od np. ministrów. Duchowieństwo zajmuje wysokie stanowisko, np. prymas Polski nr5, natomiast biskupi nr9. Na poziomie władz lokalnych nr1 wojewoda, nr2 marszałek, nr3 prezes sejmiku, nr4 arcybiskup, nr5 prezydent miasta.
Pierwszeństwo w UE na poziomie państwowym jest uzależnione według kolejności alfabetycznej nazw państw w ich języku ojczystym. W przypadku przedstawicieli instytucji unijnych nr1 przewodniczący parlamentu europejskiego, nr2 stały przewodniczący Rady UE (prezydent), nr3 szef rządu kraju sprawującego prezydencję, nr4 przewodniczący Komisji Europejskiej, nr6 przewodniczącego Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.
Precedencja w czasie spotkań wielostronnych problem polega na różnym modelu politycznym w różnych krajach, tzn. wyższą pozycję zajmuje premier lub prezydent. Z punktu widzenia formalnego są oni zrównani w prawach. Natomiast w kwestiach formalnych prezydent stoi wyżej od premiera. W ramach tej samej rangi pierwszeństwo przysługuje osobie o dłuższej kadencji na stanowisku.
Wykład II dn.27.02.1012
Ważność miejsca w samochodzie:
W przypadku jazdy z kierowcą najważniejsze miejsce jest z tyłu, po skosie od kierowcy. Następne to miejsce z tyłu. Miejsce nr 3 to miejsce przy kierowcy. W przypadku, gdy prowadzi gospodarz honorowe miejsce jest wtedy obok kierowcy, miejsce nr 2 po skosie z tyłu, a miejsce nr3 za kierowcą.
W przypadku usadzania gości przy stole [podczas negocjacji] powinni oni siedzieć na przeciwko okna. Jeżeli jest to nie możliwe goście sadzani są naprzeciwko drzwi. Szefowie stron powinni zając miejsca naprzeciwko siebie pośrodku stołu. Grupy powinny siedzieć po przeciwnych stronach stołu.
Natomiast podczas obiady, gdy szefowie siedzą naprzeciwko siebie, goście nr 2 i 3 siedzą po obu rękach gospodarza, i tak dalej naprzemiennie.
Podczas spaceru kobieta idzie po prawej stronie mężczyzny. Dawniej mężczyzna szedł od strony ulicy.
Zasada alternatu dotyczy przed wszystkim umów dwustronnych. Polega na sporządzeniu umów w dwóch językach. W przypadku małej popularności obu tych języków umowa zazwyczaj jest sporządzana również w trzecim języku, najczęściej angielskim. W tekście dokumentu pierwszy jako strona umowy będzie występować zawsze kraj, dla którego sporządzono egzemplarz. Właściciel egzemplarza podpisuje się ze strony prawej, natomiast strona druga po prawej i vice versa.
Umowa nie powinna być podpisywana w pomieszczeniu, w którym była negocjowana. Pomieszczenie powinno podnosić rangę wydarzenia. Zapewniony musi być odpowiednich rozmiarów stół usytuowany pod ścianą pomieszczenia. Na stole mogą znajdować się proporczyk reprezentujące strony. Proporczyk gościa powinien znajdować się po prawej stronie proporczyka gospodarza. Umowy podpisujemy piórem. Podpisany egzemplarz umowy jest podany prawą ręką, a odbierany lewą ręką. Uroczystość wieńczy na ogół toast, który będzie krótki i rzeczowy. Na toast powinien odpowiedzieć gość. Toast wznoszony jest szampanem lub białym winem. Jako pierwsi szampana otrzymują gość a po nim gospodarz.
Pierwszeństwo w korpusie dyplomatycznym: Istnieją klasy pracowników korpusu dyplomatycznego określone przez konwencję genewska. Pierwsza z nich jest ambasador tytularny, występujący jako szef placówki. Równoznaczny jest nuncjusz [przedstawiciel w kraju katolickim] lub internuncjusz [w krajach niekatolickich]. Nuncjusz poza pozycja dyplomatyczną nadzoruje działalność kościoła w danym kraju. Druga klasa to poseł lub pronuncjusz. Trzecia kategoria to chargé d’affaires: en pied (en titre) – mianowany szefem placówki na stałe lub ad intenm – szef placówki tymczasowy np. w zastępstwie. Im wyższa klasa przedstawiciela tym lepsze stosunki dyplomatyczne między krajami. Klasa pierwsza i druga jest akredytowana przy prezydencie, natomiast chargé d’affaires jest akredytowany przy ministrze spraw zagranicznych. W ramach klasy o pierwszeństwie decyduje staż piastowania stanowiska. Pierwszeństwo ambasadorów przechodzi na współmałżonków. Szefowie mający siedzibę w danym mieście tworzą korpus dyplomatycznych. Najwyższą pozycję piastuje dziekan korpusu dyplomatycznego, o czym decyduje staż, chyba że w danym mieście działa nuncjusz. Do zadań dziekana należy np. witanie i wprowadzanie nowo przybyłych, zajmuje się drażliwymi sprawami np. niepłaceniem mandatów. Dziekan korpusu przemawia w imieniu dyplomatów. Pierwszeństwo misji dyplomatycznych: ważna na przykład w czasie wpisywanie się do ksiąg gratulacyjnych, zależy od pierwszeństwa przedstawiciela misji.
W ramach misji występuje również gradacja rangi. Najważniejszym pracownikiem misji jest ambasador tytularny. Drugim jest radca minister. Trzecim jest pierwszy radca. Czwarty tu radca i dalej pierwszy sekretarz, drygi sekretarz, trzeci sekretarz. Na końcu stoi atasze. Jest to najniższy stopień dyplomatyczny w Polsce. Wśród atasze występują specyficzne kategorie tzn. atasze wojskowi: morski, lądowy i lotniczy. Podlegają on ministerstwu obrony. W hierarchii protokolarnym jest wtedy na poziomie pierwszego radcy.
Funkcje dyplomatyczne:
Misje dyplomatyczne ustanawiają tylko państwa suwerenne na zasadach wzajemności, za zgodą gospodarza. Tradycyjną funkcją misji była reprezentacja kraju wysyłającego w kraju przyjmującym, a oprócz tego prowadzenie rozmów/rokowań, a zatem uprawianie polityki. Współcześnie oprócz tych zadań misją placówki dyplomatycznej jest koordynacja całokształtu interesów państwa w stosunkach z danym krajem. Potrzeba koordynacji wymagana jest z powodu wykroczenia współczesnych stosunków poza kwestie polityczne. Do zadań takich należą m.in. organizacja wizyt na różnych szczeblach. Ambasador może podejmować pewne kroki na drodze politycznej – demarches. Może złożyć protest, dementi itp. Reprezentuje kraj również w sytuacjach prywatnych, dlatego musi uważać w co się ubiera i gdzie chodzi. Pełnienie funkcji wiąże się również z narażeniem na niebezpieczeństwo.
Wykład III dn.06.03.2012
Wykład IV dn. 12.03.2012
Immunitet dyplomatyczny:
Immunitet jurysdykcyjny – zwalnia od odpowiedzialności, najczęściej wykorzystywany immunitet jurysdykcyjny – administracyjny, np. w przypadku płacenia mandatów
Immunitet majątkowy
Odpowiedzialność jurysdykcyjna dyplomaty:
Dyplomata nie może sam zrzec się immunitetu. Natomiast na wniosek władz goszczących władze wysyłające mogą uchylić immunitetu. Dzieje się tak najczęściej w przypadku ciężkich przestępstw.
Przywileje dyplomatyczne, np. wydzielone miejsce parkingowa przed lotniskami. Zwolnienie wraz z całą placówką są zwolnieni z podatków pośrednich i opłat celnych. Przywilej posługiwania się radiostacją w kontaktach i stosowania szyfrogramów.
Zakres osobowy przywilejów i immunitetów dyplomatycznych: Obejmuje osoby posługujące się paszportem dyplomatycznym. Przywileje obowiązują te osoby przez cały czas. Ponadto niektóre osoby mogą być objęte immunitetem w trakcie pełnienia czynności związanych ze służbą dyplomatyczną.
Zakres terytorialny: obejmuje terytorium kraju urzędowanie, grzecznościowo może być uznawany w innych krajach. W niektórych przypadkach może być ograniczany, poprzez zastrzeżenie do określonej części terytorium kraju.
Zakres czasowy: od momentu objęcia misji do momentu złożenia stanowiska i zakończenia misji.
Zasady pełnienia obowiązków:
Poszanowanie obyczajów
Zakaz mieszania się w sprawy wewnętrzne
Wykorzystanie mienia misji zgodnie z przeznaczeniem
Nie wolno im prowadzić innej działalności
List oficjalny:
Poprawny pod względem ortograficznym, stylistycznym
Brak błędów w nazwiskach itp.
Ładna forma wizualna
Co najmniej dwa akapity
Na list zawsze odpowiadamy, wyjątkiem są listy z podziękowaniami
W tytulaturze nie stosujemy skrótów w nagłówku, wolno na kopercie
Części listu: nagłówek z nazwą instytucji, adres odbiorcy z lewej strony
Korespondencja dyplomatyczna
Przesyłana przez ministerstwa zagraniczne państw w przypadku korespondencji od prezydentów, premierów i ministrów spraw zagranicznych. Nie obejmuje korespondencji z placówkami krajowymi za granicą.
Poczta dyplomatyczna oznacza specjalny sposób przekazywania korespondencji, która jest jednym z przywilejów dyplomatycznych.
Rodzaje korespondencji dyplomatycznej: pisma ceremonialne, pisma okazjonalne, noty werbalna - niepodpisana, pisma polityczne, pełnomocnictwa
Wykład V dn. 19.03.2012
Noty
Podpisane, jest pismem osoby do osoby,
Niepodpisane
Pisma polityczne – mogą być dostarczane w różnym sposób w zależności od sprawy
Memorandum – przedstawia stanowisko rządy w istotnej sprawie, może być wręczane w czasie rozmowy lub też być załącznikiem do noty, jest to pismo bez podpisu, opatrzone tylko datą i pieczęcią
Aide memoire – w nagłówku, załączona data bez podpisu, wyjaśnienie szczegółowe stanowiska w sprawie, omówienie
Wykład VI dn.26.03.2012 aniakarlikowska@gmail.com
Wykorzystanie biletów wizytowych
Wizyty kurtuazyjne
Składane np. w celu zapoznania się po przyjechaniu na nową –placówkę
Notatki: na przodzie w trzeciej osobie liczby pojedynczej lub na odwrocie w dowolnej formie, ale na pierwszej stronie w prawym dolnym rogu dodajemy skrót: RSVP
P.r. – z podziękowaniami
P.p. – dla przedstawienia się
P.f.n.a. – z życzeniami z okazji nowego roku
P.f.F.N. – z życzeniami z okazji święta narodowego
Całowanie w rękę: kiedy stosować:
Przy składaniu życzeń
Zarezerwowany dla osób znanych
W sytuacjach prywatnych
Upominek
Nie musi mieć dużej wartości materialnej
Gest sympatii
Co możemy dać w upominku: alkohol, własne rzeczy: np. ciasto, dziczyzna
Należy unikać: rzeczy osobiste, obrazy
Kwiaty: nie: sztuczne, kojarzące się z pogrzebem, polnych,
Komu wręczamy kwiaty: laureatowi, kobietom,
Kwiatów mężczyźnie nie wręcza mężczyzna
Należy podziękować, odpakować i ucieszyć się
Tytułowanie:
Tytuł naukowy: profesor
Stopień naukowy: doktor
Tytuły kurtuazyjne: ekscelencja (biskupom i arcybiskupom, ambasadorom, głowie państwa, premierowi), eminencja (kardynałowie), magnificencja (rektorzy)
Przyjęcia jako forma pracy dyplomatycznej:
Nawiązywanie kontaktów
Może się zaczynać od śniadania, lunchu
Im później się odbywają tym wyższa ranga, stojące niżej od siedzących
Prywatne: mniej sztywne, nie musza mieć obsługi kelnerskiej
Przyjęcie koktajlowe: najpopularniejsze, standing party, około 2h, dużo osób, można się spóźnić i wyjść wcześniej, kobieta może przyjść sama, można rozmawiać z wieloma osobami, jedzenie jest mało obfite, w sali nie może być miejsc siedzących, bufet, osobno bar, barman opcjonalnie, woda sodowa, napoje bezalkoholowe,
Gospodarz wita gości, reszta pomaga np. przedstawia
Lampka wina: przyjęcie stojące, trwa około 1h, można przyjąć dużo osób, nie ma obowiązku punktualnego przyjścia, drobne przekąski, zazwyczaj w godzinach południowych
Aperitif: przyjęcie stojące, może być wstępem do przyjęcia siedzącego, może kończyć
私は カタリナ です。君は なまえを ですか？ ほランド人です。神風