3. Hermeneutyka Gadamera (definicja tekstu, znaczenie tekstu rozumienia/interpretacji; kim jest interpretator?) (D).
Dla Hansa Georga Gadamera interpretacja (z gr. hermeneia) jest potrzebna wszędzie tam, gdzie nie chce się zaufać temu, czym dane zjawisko bezpośrednio jest.
Trzy podstawowe znaczenia terminu „hermeneutyka”:
1). Hermeneutyka techniczna – sposoby objaśniania tekstów. Najbliższa filologii, najpierw służyła objaśnianiu świętych słów i znaków zesłanych przez bogów, następnie zaczęła komentować teksty święte, by wreszcie wypracować reguły objaśniania wszelkich tekstów kultury.
2). Hermeneutyka filozoficzna – jej powstanie wiązało się z rozszerzeniem tej dziedziny, przedmiotem interpretacji zostały objęte wszystkie teksty - nie tylko teksty święte. Ponadto zaczęła pytać o to, jak możliwe jest rozumienie w ogóle. Pierwszy takie pytanie stawiał niemiecki filozof, filolog i teolog Friedrich Schleiermacher.
3). Hermeneutyczna koncepcja Diltheya. Problem Diltheya nie polegał już na rozstrzygnięciu kwestii: jak interpretować konkretne teksty? Interesowało go co innego: jak w ogóle jest możliwa interpretacja tego, co nazwał „indywidualną ekspresją życia”.
GADAMER
Główna teza hermeneutyki Gadamera brzmi następująco: „hermeneutyka pokonuje duchowy dystans i przyswaja obcość ducha”. Podobnie jak u Ricoeura, problem hermeneutyczny polega na przezwyciężeniu obcości świata, jednak Gadamer najmocniejszy nacisk kładzie na rozmowę między bliskimi sobie duchami.
Interpretator tekstu pisanego powinien usuwać obcość i umożliwiać bezpośrednią recepcję tekstu. Tym czymś obcym jest w tekście pismo, „ślad ducha” wystawiony na rozumienie. Pismo przechowuje w sobie moc ducha i dzięki temu możliwa jest tradycja, która po odcyfrowaniu i zrozumieniu – pozbawiona zostaje znamion obcości i „przemawia do nas jak współczesna”.
Literatura jest inscenizacją prawdziwej mowy, lektura tekstu literackiego przypomina słuchanie („Prawdziwym bytem języka jest to, co absorbuje nas, gdy słyszymy - to, co powiedziane”). Czytelnik podczas wykonywania tej czynności nie powinien się spieszyć, bo tylko tak może wciąż na nowo słyszeć prawdziwe słowa poety. Czytanie tekstu nie opiera się na dialektyce obiektywizującego wyjaśniania i podmiotowego rozumienia, lecz na uważnym wsłuchiwaniu się w uobecniającą się mowę poety, który zaprasza do rozmowy. Podstawową metaforą lektury jest dla Gadamera rozmowa, która uchyla przed interpretatorem zarzut subiektywnej dowolności. Głos interpretatora musi zaniknąć i oddać pierwszeństwo interpretowanemu utworowi.
Rozumienie musi zniwelować dystans między tym co przeszłe i tym, co teraźniejsze. Należy przyswoić to, co obce – pomoże nam w tym tradycja. Horyzont rozumienia jest ograniczony przez naszą dziejowość, ale może ulec poszerzeniu przez twórczy kontakt z dziełami przeszłości. (pojęcie fuzji horyzontów – wymyślone przez Gadamera)
Tekst dla Gadamera jest formą martwą i wyobcowaną, należy do przeszłości. Odżywa w kontakcie z czytelnikiem, interpretatorem. Dzięki niemu zostaje ożywiony, staje się tworzywem współczesnym. Uważne czytanie tekstu umożliwia dobrą interpretacje i zrozumienie intencji autora, staje się rozmową. W teorii Gadamera interpretacja zależy od usytuowania interpretatora względem przedmiotu interpretacji, interpretator jest uzależniony od interpretowanego tekstu. Gadamer włączył w obręb hermeneutyki wszystko, co ma charakter językowy.
Z wykładu, o hermeneutyce Gadamera:
przedmiotem rozumienia są wytwory kultury
przywrócenie kontekstu
„Prawda i metoda”
rozstrzyganie tego kim jesteśmy, przedmiotem rozumienia są byty językowe ( my rozumiemy siebie poprzez ludzką refleksję)
rozumowanie jako przeciwieństwo rozumowania logicznego, umiejętność wykorzystania tego, co rozumowane
literatura : tworzy się dopiero w procesie odbioru, tworzymy w akcie interpretacji, to faza w procesie poznania. To wypowiedź, która w akcie odbioru interpretacji staje się tekstem literackim
poszczególny odbiór jest konkretyzacją, tekst literacki to suma konkretyzacji
sens, znaczenie : wiadomość, którą tekst ma do przekazania nie jest tym, co tekst mówi ale tym co autor chciałby powiedzieć gdyby był partnerem rozmowy (uzupełnianie i komentowanie myśli, dlatego jesteśmy współautorami). To wytwarzanie (ale nie dowolne) sensu w którym mamy udział
interpretacja to sposób formowania odpowiedzi, interpretator ma prawo zadawania pytań
efektem rozumienia jest pewne doświadczenie