Zagadnienia: 1 (częściowo), 4, 13 (częściowo), 14

1. Społeczny charakter procesu komunikowania się – cel, przedmiot, podmiot, relacja

Ogólna definicja komunikacji – interakcja społeczna przez przesyłanie wiadomości

Relacja- Przekaz nie jest czymś, co przesyłamy od A do B, ale jest to relacja strukturalna, której pozostałe elementy obejmują czynniki zewnętrzne i nadawcę (producenta przekazu) oraz odbiorcę (czytelnika). Tworzenie i odczytywanie tekstu postrzega się jako działania, jeśli nie identyczne, to paralelne. Są to procesy zajmujące tę samą pozycję w związku strukturalnym. Możemy przedstawić tę strukturę jako trójkąt, w którym strzałki oznaczają interakcje. Struktura nie jest statyczna, pozostaje dynamicznym działaniem.

4. Funkcje komunikowania społecznego

Funkcje komunikacji wg. modelu Jakobsona

referencyjna

ekspresyjna poetyczna konatywna

fatyczna

metajęzykowa

• Funkcja ekspresyjna opisuje związek komunikatu z nadawcą. Ekspresyjna funkcja przekazu ma komunikować emocje, postawy, status i klasę przekazu, czyli te elementy wypowiedzi, które czynią ją jedyną, niepowtarzalną i charakterystyczną dla danej osoby.

• Funkcja konatywna – odnosi się do wrażenia, jakie komunikat wywarł na adresacie (znajduje się na końcu procesu). Jest ona najważniejsza przy wydawaniu rozkazów lub w służbie propagandy, w innych rodzajach komunikacji nie przywiązuje się do niej dużej wagi.

• Funkcja referencyjna – jest najważniejsza przy przedmiotowej, faktycznej komunikacji. W komunikacji, o której mówi się, że jest „prawdziwa” i zgodna z faktami.

• Funkcja fatyczna – sprawia, że kanały komunikacyjne są stale otwarte, służy podtrzymywaniu związku między nadawcą a odbiorcą i potwierdza, że komunikacja ma w ogóle miejsce.

• Funkcja metajęzykowa – pomaga w identyfikacji używanego kodu. Wszystkie przekazy muszą zawierać jawną bądź ukrytą funkcję metajęzykową. Muszą też rozpoznawać kod, którego używają w ten czy inny sposób.

• Funkcja poetyczna – jest to stosunek przekazu do samego siebie. W komunikacji estetycznej zajmuje miejsce centralne.

13. Symbol – konstruowanie i interpretacja symboli

• Dany obiekt staje się symbolem, gdy przez konwencję i użycie nabiera znaczenia, które sprawia, że zaczyna oznaczać coś innego niż on sam (Rolls-royce jest symbolem bogactwa, a scena w sztuce, kiedy to jakiś człowiek zmuszony jest sprzedać swego Rolls-roysa, może być symbolem niepowodzenia w interesach i ruiny finansowej).

14. Pojęcie indeksykalności znaków, teoria kodów językowych.

Każda komunikacja wymaga znaków i kodów

• Znaki są artefaktami bądź działaniami, które odnoszą się do czegoś innego niż one same. Są konstruktami oznaczającymi.

• Kody są to natomiast systemy, wewnątrz których znajdują się uporządkowane i zorganizowane znaki. Kody określają wzajemne relacje znaków wchodzących w ich skład.

• Znaki i kody są przekazywane i stają się dostępne dla innych ludzi.

• Przekazywanie bądź odbieranie znaków i kodów jest jedną z form aktywności związków społecznych.

Znak – Peirce wyróżnił trzy typy znaków:

• ikona – zachowuje podobieństwo do swojego obiektu (np. fotografia ciotki, mapa, rysunki na drzwiach damskich i męskich toalet). Ikona może też przyjmować formę werbalną, np. onomatopeja (niektóre słowa przypominają dźwięki).

• indeks – jest to znak o bezpośrednim i egzystencjalnym połączeniu ze swoim przedmiotem (dym jest indeksem ognia, kichanie indeksem przeziębienia)

• symbol – jest takim znakiem, którego obiekt jest kwestią konwencji, umowy, czy też zasady. Słowa też są symbolami, symbolem jest również czerwony krzyż.

Kod – jest systemem znaczeniowym, wspólnym dla członków danej kultury lub subkultury. Składa się zarówno ze znaków (np. znaki fizyczne oznaczające coś więcej niż one same), jak i z zasad lub konwencji, które określają, jak i w jakim kontekście znaki te są używane i w jakie kombinacje można je układać w celu przekazania bardziej złożonego przekazu. Kody mogą wchodzić we wzajemne związki i rozwijać się wewnątrz jednej tylko, macierzystej kultury na wiele sposobów.

Rodzaje kodów:

• Kod cyfrowy – to taki kod, którego wszystkie elementy składowe są wyraźnie od siebie oddzielone (zegarek cyfrowy oddziela jedną minutę od drugiej). Kody cyfrowe są łatwiejsze do odczytania, dlatego że ich elementy są od siebie wyraźnie oddzielone. Kody arbitralne są kodami cyfrowymi i to sprawia, że łatwo można je zanotować.

• Kod analogowy – to taki kod, którego elementy działają w zespoleniu (wspólna skala). Zegarek analogowy ma wspólną skalę swoich elementów i tylko dzięki znakom na cyferblacie godzina może zostać odczytana „cyfrowo”. Przykładem kodu analogowego jest taniec, który działa przez gesty, postawę ciała, dystans i bliskość – czyli przez wszystkie kody analogowe i dlatego trudno go „zanotować”.

• Kod prezentujący – to kod indeksujący – nie może oznaczać niczego poza nim samym i jego nadawcą. Wskazuje na aspekty komunikatora i jego sytuację społeczną. Komunikacja niewerbalna przekazywana jest przez kody prezentujące, takie jak gesty, ruchy oka, natężenie głosu. Kody te przekazują komunikaty dotyczące tylko „tu i teraz”, ograniczone są do komunikacji „twarzą w twarz”. Kody te mają dwie funkcje: przekazywanie indeksujących informacji i kierowanie interakcjami.

• Kod reprezentujący – używany jest w procesie tworzenia tekstów, tzn. komunikatów istniejących niezależnie. Tekst znaczy coś innego niż on sam czy jego nadawca. Tekst zbudowany jest ze znaków ikonicznych lub symbolicznych.

• Kod ograniczony i rozwinięty - klasyfikacja kodów Według Basila Bernsteina- badał język dzieci i stwierdził, że dzieci z klas robotniczych posługują się kodem ograniczonym, a dzieci z klas średnich kodem rozwiniętym. Później natomiast podkreślił, że to nie klasa determinuje posługiwaniem się takim, a nie innym kodem, ale typ istniejących stosunków społecznych. Ścisła, tradycyjna i zamknięta społeczność używa kodów ograniczonych, natomiast im bardziej zmienny, ruchomy i bezosobowy typ stosunków, tym kod bardziej rozwinięty.

• Kod o szerokim spektrum oddziaływania – to kod masowego odbiorcy – dotyczy on stopnia heterogeniczności danej publiczności, np. piosenka rockowa ma działać na masowego, nieokreślonego odbiorcę

• Kod o wąskim spektrum oddziaływania – wymierzony jest w szczególny rodzaj publiczności, definiowanej ze względu na kody, których używa, np. aria operowa zwraca się tylko do miłośników opery

• Kod arbitralny (logiczny) – łatwo jest go pojąć i zdefiniować. Są to kody o ustalonych i uzgodnionych związkach pomiędzy elementami znaczonymi i znaczącymi. Są też kodami symbolicznymi, denotatywnymi, nieosobowymi i statycznymi. Wszystko, co jest potrzebne do odczytania danego przekazu, to nauczenie się konkretnego kodu. Są to, np. kody stosowane w matematyce (reguły rozwiązywania działań), kodeks drogowy, światła kierujące ruchem.

KODY A POWSZECHNOŚĆ

Wszystkie kody polegają na powszechności, czyli na umowie zawartej pomiędzy ich użytkownikami. Umowa ta związana jest z pewnymi szczegółami dotyczącymi kodu- to jakie zawierają one elementy; zasady zgodnie z którymi dokonuje się wybór i łączenie się tych elementów; znaczenia otwarte dla odbiorcy; sprawowana przez nie funkcja komunikatywna i społeczna. Można wymienić trzy zasadnicze sposoby osiągania takiego porozumienia: przez konwencję i jej użycie, przez zawarcie formalnej umowy i przez podpowiedzi zawarte w tekście.

KONWENCJA I JEJ UŻYCIE

Są to nie spisane i nie ustanowione oczekiwania, pochodzące z doświadczenia wspólnego dla członków danego społeczeństwa.

Konwencja wywołuje oczekiwania że ludzie np. będą się ubierać, zachowywać według jakiś norm. Konwencja opiera się na redundancji- upraszcza dekodowanie, wyraża przynależność do danej kultury, polega na podobieństwie doświadczeń różnych osób, pełni też funkcję potwierdzającą. Efektem jej działania jest także konformizm.

Aberracyjne dekodowanie pojawia się wtedy, gdy do kodowania i dekodowania tego samego komunikatu używa się różnych kodów. Kodowanie to nie przewiduje że ludzie należą do różnych kultur i że różnie odczytują te same kody.

KONWENCJONALIZACJA

Jest to powszechny proces kulturowy, dzięki któremu innowacyjne, nie skonwencjonalizowane kody zostają stopniowo przyswojone przez większą część społeczeństwa i w ten sposób stają się kodami konwencjonalnymi.

KODY I KONWENCJE

Kody i konwencje tworzą zbiór doświadczeń, którego centrum jest wspólne wszystkim kulturom. Przez wspólne kody możemy odczuwać i wyrażać przynależność do naszej kultury. Przez użycie kodów zajmujemy miejsce w naszej kulturze i podtrzymujemy jej żywotność.