Model S-R oraz jego rozwinięcie model S-O-R, - litera S oznacza tu bodziec (stiumulus) natomiast litera R oznacza reakcję. Można to również wyrazić za pomocą formuły R(fS) co oznacza, że reakcja (R) jest funkcją (f) bodźca (S). W formule bodziec ten traktowany jest jako zmienna niezależna, natomiast zachowanie jako zmienna zależna. Głównym zadaniem psychologów jest badanie zależności pomiędzy bodźcami a reakcjami. Model S-O-R jest rozwinięciem modelu S-R uwzględniającym czynniki wewnętrzne,czyli organizm.
Wzmocnienie – skojarzenie pozytywnych i negatywnych zdarzeń zachodzących w środowisku z określonymi zachowaniami. Na przykład, psy przybiegają na zawołanie, ponieważ wyuczyły się, że za uległością następuje pozytywne wzmocnienie (np. pożywienie lub pieszczoty).
W warunkowaniu klasycznym wzmocnienie jest identyczne z bodźcem bezwarunkowym. Pies będzie się ślinił na widok zapalanej lampki pod warunkiem, że wcześniej przez pewien czas będzie otrzymywał pokarm zaraz po jej zapaleniu. Aby ślinienie z czasem nie zanikło, od czasu do czasu musi być wzmacniane faktycznym podaniem pokarmu. W tym warunkowaniu to eksperymentator decyduje o ilości i rozkładzie wzmocnień.
W warunkowaniu instrumentalnym wyróżnia się dwa typy wzmocnień: wzmocnienie pozytywne (dodatnie) oraz wzmocnienie negatywne (ujemne).
wzmocnienie pozytywne, jest to każdy efekt będący wynikiem reakcji (zachowania) organizmu który powoduje że dana reakcja (zachowanie) będzie występować w przyszłości częściej niż do tej pory. Wzmocnienie pozytywne nie jest synonimem nagrody. Nagroda bywa wzmocnieniem pozytywnym. Stanowi konsekwencję poprzedniego zachowania, które zachęca do jego powtarzania. Jest ono definiowane jako bodźce, które zwiększają prawdopodobieństwo poprzedzającej je reakcji.
wzmocnienie negatywne - Wzmocnienie negatywne w warunkowaniu oznacza sytuację w której po bodźcu warunkowym nie pojawia się stosowane dotychczas wzmocnienie pozytywne zwane po prostu wzmocnieniem. Najczęściej służy do wytworzenia odruchu negatywnego, powstrzymującego zwierzę od reakcji na wcześniej utrwalony bodziec warunkowy. Wzmocnienie negatywne bywa stosowane w procesie wygaszania dla porównania jego właściwości z warunkowaniem albo w procesie różnicowania.
odruch bezwarunkowy - reakcja wrodzona, automatyczna, zachodzi przez pobudzenie odpowiednich receptorów zakończeń nerwowych nerwów czuciowych oraz pobudzenie organów efektorowych (głównie mięśni) poprzez nerwy ruchowe lub autonomiczne. Reakcja odruchowa przebiega bez uświadomienia, to znaczy, że nerwy wywołują odruch (pobudzają mięśnie) przed powiadomieniem mózgu.
odruch warunkowy jest nabytą reakcją organizmu. Odruch warunkowy powstaje podczas życia osobnika. Powtarzanie pewnych czynności, spowoduje utrwalenie i stanie się nawykową reakcją warunkową.
odruch instrumentalny - zdolnośćwykształcania nowych reakcji na podstawie stanów motywacyjnych. Badacz przyjął, że zwierzę, które znajduje się w określonym stanie motywacyjnym, może nauczyć się reakcji ruchowej. W tym odruchu wzmacniana jest właśnie reakcja ruchowa, a nie bodziec pierwotnie obojętny.
Schemat odruchu (na podstawie zachowania psa) przedstawia się następująco: bodziec obojętny (np. ruch ręką lub komenda głosowa) → reakcja (podanie łapy) → wzmocnienie (kawałek mięsa).
eksperyment Pawłowa (pies stymulowany bodźcem: świetlnym i dźwiękowym, oraz druga wersja tego eksperymentu z podłogą podłączoną do prądu) proszę dokładnie znać różnice definicyjne pomiędzy tymi eksperymentami,
Drugi sposób wytworzenia sytuacji motywacyjnej polega na tym, że zwierzę umieszczone w pomieszczeniu eksperymentalnym od czasu do czasu jest poddawane szokowi elektrycznemu. Chcąc go uniknąć, odkrywa ono sygnał zbliżającego się szoku oraz sposób jego wyłączenia lub uniknięcia. Tu wzmocnieniem jest brak przykrych doznań. Wyuczona w tego typu warunkowaniu reakcja jest bardzo trwała i praktycznie nie do zmiany. Będzie wykonywana na każdy sygnał zapowiadający szok, mimo że nie będzie on już więcej wzmacniany.
pojęcie „czarnej skrzynki” do czego się odnosiło u behawiorystów? - umysł przypomina "czarną skrzynkę", a nauka może zmierzyć tylko to, co dostaje się do tej skrzynki przez zmysły (czyli bodźce) oraz reakcje organizmu na te bodźce. Skinner twierdził, że wnętrze człowieka jest „czarną skrzynką” do której nie ma bezpośredniego wglądu, a dostępne są jedynie procesy na jej wejściu i wyjściu tzn. działanie bodźców i reagowanie.
warunkowanie klasyczne – (relatywne lub 1 typu) odruch bezwarunkowy zostaje zamieniony na warunkowy. Przykład: jeśli bezpośrednio przed podaniem psu pokarmu zadzwoni dzwonek, to po kilku próbach na sam dźwięk dzwonka pies zaczyna wydzielać ślinę. Przed eksperymentem dzwonek nigdy nie wywoływał u psa reakcji ślinienia, a więc nauczył się on, że bodziec, który zawsze pojawia się przed jedzeniem, jest sygnałem karmienia. Tego typu bodziec (sygnał) Pawłow nazwał bodźcem warunkowym, a efekt wywołyany przez niego (tu: wydzielanie śliny) — reakcją warunkową lub odruchem warunkowym. Odruch taki wytwarza się dzięki wielokrotnemu kojarzeniu się bodźca (np. dźwięku dzwonka) z podawaniem pokarmu, co Pawłow określił jako wzmocnienie bodźca warunkowego.
ARONSON: warunkowanie klasyczne: przypadek, kiedy bodziec wywołujący reakcję emocjonalną jest wielokrotnie doświadczany razem z bodźcem neutralnym, który nie
wywołuje takiej reakcji do czasu, aż nabierze emocjonalnych właściwości pierwszego bodźca.
Warunkowanie klasyczne zachodzi wówczas, kiedy bodziec wywołujący
reakcję emocjonalną jest wielokrotnie doświadczany razem z bodźcem neutralnym, który
przestaje być neutralny z chwilą, gdy nabierze emocjonalnych właściwości pierwszego bodźca. Na przykład załóżmy, że gdy byłeś dzieckiem, doświadczałeś uczucia ciepła i miłości podczas odwiedzin u swojej babci. Pamiętasz, że zawsze w jej domu unosił się w powietrzu mdły zapach kulek naftaliny. W końcu sam zapach kulek naftaliny będzie wyzwalał emocje, których doświadczyłeś w czasie tych wizyt, dzięki procesowi warunkowania klasycznego.
warunkowanie instrumentalne – (sprawcze lub 2go typu) pozytywne i negatywne = działania po to by uniknąć kary lub otrzymać nagrodę.
Wymaga od badanego organizmu wykonania określonej reakcji ruchowej lub powstrzymania się od niej w odpowiedzi na znak ustalony przez eksperymentatora. W efekcie zwierzę ma możliwość zaspokojenia swojej potrzeby (uzyskuje pokarm, wodę, itp.) lub unika bodźca nieprzyjemnego (np. dmuchnięcia w ucho).
ARONSON: Warunkowanie instrumentalne: przypadek, w którym częstotliwość swobodnie podejmowanych zachowań albo rośnie, albo maleje, w zależności od tego, czy następuje po nich wzmocnienie pozytywne czy kara.
W warunkowaniu instrumentalnym częstotliwość swobodnie podejmowanych
zachowań albo rośnie, albo maleje, w zależności od tego, czy następuje po nich wzmocnienie
pozytywne czy kara. Jak to się ma do postaw? Wyobraź sobie, że czteroletnia biała dziewczynka idzie ze swoim ojcem na plac zabaw i chce się bawić z czarnoskórą dziewczynką. Ojciec wyraża zdecydowaną dezaprobatę, mówiąc: „My nie bawimy się z takim dzieckiem". Nie upłynie wiele czasu, gdy dziecko zacznie kojarzyć kontakty z osobami innych ras z karą, przejmując w ten sposób rasistowskie postawy swojego ojca. Postawy mogą wywierać pozytywny lub negatywny wpływ poprzez albo klasyczne, albo instrumentalne warunkowanie.
- popęd, - Zygmunt Freud wyróżnił następujące rodzaje popędów:
Popędy życia (Eros) – służą przetrwaniu jednostki i zachowaniu gatunku. Forma energii, za pośrednictwem której popędy życia spełniają swoje funkcje to libido.
Popęd seksualny - tłumiony prowadzi do zaburzeń osobowości i nerwic.
Popęd śmierci (Tanatos) - popęd destrukcyjny, realizujący nieświadome pragnienie śmierci.
Popęd agresji - autodestrukcja zwrócona na zewnątrz przeciw obiektom zastępczym.
Freud spekulował na temat źródła popędów. Stwierdził, że zgodnie z zasadą przyjemności, cechą organizmów jest minimalizacja pobudzenia, czyli przejście od stanu wyższego do stanu niższego pobudzenia. Psychicznym efektem tej zmiany jest odczuwanie przyjemności. Popęd jest zatem dążeniem do tego rodzaju zmiany. Autor Poza zasadą przyjemności zwrócił uwagę, że ostateczną granicą redukcji pobudzenia jest dla organizmu śmierć - moment dezintegracji.
Zatem ostatecznym celem popędu jest śmierć. Jednakże z pewnych zewnętrznych przyczyn organizm musi oddalić się od tego głównego celu, przejść do stanu większej organizacji. Takie wydarzenia wydłużają jedynie drogę do osiągnięcia śmierci. Freud jednakże stwierdził, że śmierć organizmu nie może nastąpić na najprostszej drodze do śmierci, ale na drodze poprzednio przebytej w odwrotnym kierunku. Zatem popęd samozachowawczy chroni indywidualną drogę organizmu do śmierci jest popędem śmierci.
Twórca psychoanalizy zauważył jednak, że nie wszystkie komórki organizmu podążają drogą rozwoju (specjalizacji). Część z nich pozostaje w formie nierozwiniętej. Są to komórki rozrodcze. Cel, jakim jest minimalizacja stanu pobudzenia osiągają poprzez nierozwijanie się - pozostawanie ciągle na niskim poziomie zorganizowania. Z uwagi na to muszą żyć dalej z pokolenia na pokolenie w nierozwiniętym stanie. Mogą to realizować poprzez rozmnażanie się całego organizmu, czyli przekazywanie komórek rozrodczych do kolejnego organizmu. Stąd popęd seksualny jest wynikiem ochrony komórek rozrodczych przed ich rozwojem.
instynkt, - wewnętrzna siła napędowa, ukierunkowująca procesy zachodzące w organizmach żywych.
eros, - popęd życia, utożsamiany z superego
tanatos, - popęd śmierci, utożsamiany z Id (to np., samookaleczenie się, podejmowanie różnego rodzaju ryzyka, np. skok na bungee)
libido, - termin ten wprowadził Freud, zuważył on również, że w różnych okresach rozwoju człowieka libido związane jest najpierw z własnym ciałem, a potem dopiero z ciałem innych osobników. Zygmunt Freud, który rozumiał libido jako formę energii, za pośrednictwem której popędy życia spełniają swoje funkcje. Freud uważał, że libido (eros) to energia życiowa, energia seksualna, która występuje w sprzeczności z tanatos — energią wywołującą wszelkie procesy destrukcyjne. Sprzeczność między libido a tanatos miała według niego powodować wewnętrzny konflikt: jeżeli zaspokojone zostanie libido — superego sprawia, że odzywają się wyrzuty sumienia; proces ten ma uruchamiać mechanizm obronny w postaci sublimacji popędu seksualnego i zamiany go na społecznie akceptowane formy.
Z szerszym rozumieniem kategorii libido spotykamy się w koncepcji Carla Gustava Junga, w której libido jest rozumiane jako energia psychiczna w ogóle. Jungowskie libido zwrócone jest bądź na zewnątrz (libido ekstrawertyczne), bądź do wewnątrz (libido introwertyczne). Oba mechanizmy, introwersja-ekstrawersja są naturalne i występują u każdego człowieka. Ekstrawertyczna postawa świadoma uzupełniana jest przez introwertyczną postawę nieświadomą i vice versa. Nieświadoma część libido (introwersja w przypadku ekstrawersji; ekstrawersja w przypadku introwersji) tworzy cień personalny.
3 struktury osobowości (id, ego, superego) w rozumieniu psychoanalizy, Freudowska teoria wewnętrznej organizacji człowieka – według tej koncepcji w człowieku działają trzy podstawowe mechanizmy, które Freud określił jako Id (ono), Ego (Ja, jaźń) i Superego (Nadjaźń).
Id jest zbiorowiskiem wrodzonych popędów biologicznych, potrzeb naturalnych organizmu dążących do zaspokojenia. Stanowią one energię życiową człowieka, ukierunkowując jego aktywność na uzyskanie stanu maksymalnej przyjemności. Id kieruje się zasadą przyjemności. Jest to ciemna głębia sił i pokus, sprzecznych z moralnością społeczną, moralnie grzesznych. Człowiek nie zdaje sobie sprawy z istnienia swojego Id i nie utożsamia się z nim, jest ono całkowicie nieświadome. Człowiek odczuwa jedynie jego działanie. Dążąc do zaspokojenia i do przyjemności, Id wytwarza i kształtuje w ciagu życia człowieka swój organ wykonawczy – Ego.
Ego (jaźń) – jest strefą świadomości człowieka i jego świadomego i praktycznego działania. Ego człowieka jest jego świadomością świata, siebie samego i własnych doznań. Ponieważ jego główną funkcją jest zaspokajanie potrzeb, zasadą, którą się kieruje jest zasada realizmu. Jest to również strefa wewnętrznej organizacji człowieka, z którą on sam się utożsamia, jako podmiot swoich działań.
Superego (Nadjaźń) – powstaje przez akceptację niektórych społecznych zasad moralnych i norm postępowania, przez ich internalizację. Te zaakceptowane normy moralne, przeniesione z zewnątrz do wnętrza człowieka, stają się częścią jego samego. Człowiek zaczyna się z nimi solidaryzować i identyfikować. Ten trzeci system wewnętrzny potocznie nazywa się sumieniem i kieruje się zasadą moralności.
Cały ten system jest więc ze swej istoty wewnętrznie zantagonizowany, tak że człowiek skazany jest na nieustanne konflikty wewnętrzne i wewnętrzne rozdarcie. Zasad
mechanizmy obronne (pozwalają nam funkcjonować mimo istnienia problemu)
Racjonalizacja – nieadekwatne wyjaśnianie przyczyn zachowania (kwaśne pomarańcze i słodkie cytryny) – obrzydzanie sobie rzeczy
Sublimacja – czynności
Generalizacja – wszyscy dostali , nadmierne uogólnienie, przypisanie wszystkim członkom grupy cech spotkanych jedynie u kilku przedstawicieli danej zbiorowości;
Kompensacja – wynagradzanie siebie za porażki
Fiksacja – uporczywa próba rozwiązania problemu w ten sam sposób, bez szansy na sukces
Represja - wyparcie
Dehumanizacja – odczłowieczanie, Pozbawianie kogoś cech ludzkich. Takie nastawienie może służyć jednostce do uzasadniania poniżania, wrogości bądź okrucieństwa wobec tych ludzi.
Supresja - tłumienie
Projekcja – rzutowanie na inne osoby swoich: np. osób, zachowań, postaw, kompleksów. Przykładowo w rodzinach niepełnych projektowanie roli ojca na wujka czy siostrę.
Rozmycie – najczęściej dotyczy odpowiedzialności, na pozostałe osoby
teoria hydrauliczna - Teoria, zgodnie z którą nie ujawnione emocje ulegają kumulacji i wywołują stan napięcia ustępujący w chwili, gdy dojdzie do ekspresji stłumionych emocji.
- transpozycja - wymiana elementów bez zmiany znaczenia całości; możliwość wymiany części składowych bez zmiany cech całości.
zasada pregnanacji, - domykania czy dopełniania figury, skompletowania całości, uzupełniania braków, np. trójkąt którego bok nie jest domknięty – trójkąt nie zamknięty nie jest z geometrycznego punktu widzenia trójkątem, jednakże w procesie spostrzegania niedokładność ta jest pomijana
figura ,tło, - Istnieje wrodzona ogólna organizacja percepcyjna pola widzenia na „figurę i tło”, np., kiedy widzi się wazę, wtedy ona stanowi figurę, zaś cała reszta pola jest tłem, kiedy zaś widzi się profile, wtedy widziane są one jako figura, zaś waza schodzi do roli tła.
wgląd, - nagłe przeorganizowanie obrazu sytuacji, które prowadzi do jej rozwiązania, np. w przypadku małpy której wysoko zawieszono owoce i umieszczono również w polu jej widzenia, przedmioty pomocnicze takie jak kij i skrzynie. Po różnych próbach dosiegnięcia przynęty, małpa zmienia swoje zachowanie w sposób radykalny i za pomocą znajdującego się w pobliżu kija i skrzynek udaje jej się strącić owoce.
pole psychologiczne – dotyczy zaprzeczenia twierdzenia, że w pierwotnym doświadczeniu wewnętrznym występował nieuporządkowany zbiór elementarnych zjawisk psychicznych, które porządkują się dopiero stopniowo przez doświadczenie, na zasadzie praw kojarzenia, w całościowe spostrzeżenia rzeczy i ludzi. Wprost przeciwnie, spostrzeżenia figur i przedmiotów, a nawet całych sytuacji są pierwotne, zaś uświadamianie sobie elementarnych wrażeń, odpowiadających poszczególnym cechom .
powidoki – inaczej obraz następczy. Pobudzenie analizatora następuje jeszcze po zaprzestaniu działania bodźca, np. w wyniku świecenia latarką po oczach.
figury dwuznaczne - Figury te nie mają jednoznacznej interpretacji - można patrzeć na nie jakby z dwóch perspektyw. Duński psycholog E. Rubin zwróciła uwagę na to, że pole świadomości człowieka zorganizowane jest zawsze tak, że pewne jego składniki mające charakter postaci wyodrębniają się z reszty pola jako figury na tle. Np. słynny rysunek wazy: czarna waza wyodrębnia się jako figura na białym tle. Figura w porównaniu z tłem ma wyraźnie zarysowany kontur, który decyduje o jej kształcie, tło natomiast sprawia wrażenie czegoś bezkształtnego, bez konturu. Figura jest jakby masywniejsza i wysunięta ku przodowi, na pierwszy plan podczas gdy tło wydaje się mniej masywne jakby cofnięte w tył. Rysunek ten może być widziany dwojako : jako czarna waza na białym tle albo dwa białe profile na czarnym tle. Raz figurą jest czarna waza na białym tle, a raz białe profile na czarnym tle.
grupowanie percepcyjne – klastrowanie informacji, które do nas docierają, aby było łatwiej je ogarnać:
prawo bliskości – figury, które są blisko siebie postrzegane są razem, np. cyfry w teście dla daltonistów
prawo podobieństwa – „ to jest takie samo jak..”
prawo domykania,
prawo dobrej figury elementy znajdujące się bardzo blisko siebie i tworzące łagodną linię, tworzą również łagodne kształty (dla naszego oka), np. reklama Dębicy.
dobrej kontynuacji,
wspólnej drogi. – elementy zmierzające w tym samym kierunku spostrzegane są razem
- dwupoziomowy mechanizm regulacji zachowania, - funkcja popędowa i sygnałowa: popęd- określa kierunek działania- dązymy do lub od natomiast sygnał – kiedy i jak?
TOTE ( Test-Operation-Test-Exit) – składają się na niego dwie fazy: testowa i operacyjna.
zasada działania TOTE na prostym przykładzie wbijania gwoździa:
Pierwsza czynność to analiza sytuacji: tu potrzebny jest gwóźdź (Test).
Kolejną czynnością jest działanie: biorę młotek i walę (Operate).
Następnie analizujemy działanie (Test): czy przyniosło oczekiwany skutek: czy gwóźdź jest wbity tak głęboko, jak tego potrzebujemy, tam, gdzie trzeba itd. Jeśli w wyniku analizy dojdziemy do wniosku, że potrzebna jest korekta działania, wracamy z nowymi wnioskami do fazy Operate. Jeśli uznamy, że osiągnęliśmy spodziewany rezultat, następuje decyzja o zakończeniu zadania (Exit).
teoria skryptów człowiek wyrabia sobie scenariusze zachowania w określonych sytuacjach, służą między innymi temu, abyśmy szybko reagowali w sytuacjach zagrożenia, oraz zwyczajnych sytuacjach życia codziennego. Odpowiednio do takich społecznie ustalonych skryptów ludzie zachowują się w podobny sposób we wszystkich miejscach publicznych i społecznie ustalonych sytuacjach, np. na sali egzaminacyjnej
-system cech i system regulacji (psychologia osobowości),
System regulacji – ukierunkowanie na dynamikę: 3grupy teorii:
teorie przystosowania (uczenia się)
teorie dynamiczne (popędowo – motywacyjne)
teorie poznawcze (przetwarzanie informacji)
dyspozycje kierunkowe i instrumentalne
dyspozycje instrumentalne (wiadomości, umiejętności, nawyki) i kierunkowe (wartości, wzory, normy, oczekiwania), zdolności od których zależy skuteczność działań ukierunkowanych.