Schorzenia i uszkodzenia kośćca

Schorzenia i uszkodzenia kośćca.

Profilaktyka oraz higiena układu szkieletowego.

Izabela Walska

Kl. I a LO

Schorzenia i uszkodzenia układu kostnego oraz ich profilaktyka:

*Choroba Haglunda – Severa

(apophysitis calcanei) jest jałową martwicą guza kości piętowej. Choroba Haglunda należy do jałowych martwic kości, na które chorują dzieci i młodzież w okresie wzrostu, z przewagą wśród chłopców. Choroba trwa średnio około 18 miesięcy przy czym rokowanie jest dobre. Zmiany chorobowe zaczynają się od niewielkiego, podchrząstkowo położonego pola martwicy, spowodowanej niedokrwieniem tętniczym. Do zaburzeń ukrwienia dochodzi szczególnie łatwo u dzieci i młodzieży w związku z brakiem połączeń między krążeniem nasadowym
i przynasadowym. Szybka przebudowa kości u dzieci zwykle sprzyja regeneracji pole martwicy, ale może pozostać po niej deformacja co może doprowadzić w konsekwencji do wczesnych zmian zwyrodnieniowych.
Postępowanie w chorobie jest jedynie objawowa i polega na ograniczeniu przeciążeń i nadmiernych obciążeń, stosowaniu wkładki podpierające sklepienie podłużne stóp oraz wykonywaniu odpowiednich ćwiczeń. Przy silnych dolegliwościach stosuje się leki przeciwzapalne.

*Artroza

polega na przedwczesnym zużyciu i zwyrodnieniu tkanek tworzących staw (chrząstki stawowej, warstwy podchrzęstnej kości, płynu stawowego, torebki stawowej, więzadeł i mięśni). W przebiegu choroby dochodzi do uszkodzenia chrząstki stawowej, przebudowy kości z tworzeniem wyrośli kostnych (tzw. osteofity), stwardnienia warstwy podchrzęstnej oraz do powstawania torbieli podchrzęstnych. Choroba zwyrodnieniowa to wynik zarówno biologicznych, jak i mechanicznych zdarzeń, które destabilizują powiązane ze sobą procesy degradacji i syntezy chrząstki stawowej - chondrocytów i macierzy pozakomórkowej oraz warstwy podchrzęstnej kości. Proces ten może być zapoczątkowany przez liczne czynniki. Choroba obejmuje wszystkie tkanki stawu. Przejawia się morfologicznymi, biochemicznymi, molekularnymi i biomechanicznymi zmianami komórek macierzy, które prowadzą do rozmiękania, włókienkowatości, owrzodzeń i utraty masy chrząstki stawowej, stwardnienia i zagęszczenia tkanki kostnej, osteofitów i torbielek podchrzęstnych. Choroba zwyrodnieniowa charakteryzuje się bólem stawowym, tkliwością, ograniczeniem ruchomości stawowej, pojawiającymi się niekiedy wysiękami, procesem zapalnym, któremu nie towarzyszą objawy układowe. Na rozwój pierwotnej i wtórnej choroby zwyrodnieniowej istotny wpływ mają liczne czynniki predysponujące: późny wiek, płeć żeńska, czynniki etniczne, czynniki wrodzone, nieprawidłowa biomechanika stawu, nadwaga, wykonywany zawód, aktywność fizyczna, duża masa kostna i poziom hormonów.

Podział zwyrodnień według lokalizacji:

- staw biodrowy (koksartroza),

- staw kolanowy (gonartroza),

- kręgosłup (spondyloartroza).

Ze względu na podobieństwo objawów uszkodzenia różnych struktur oraz współistnienie różnych mechanizmów i źródeł bólu stosuje się podział w zależności od anatomicznej lokalizacji zmian zwyrodnieniowych.
Istnieje wiele sposobów leczenia chorób reumatycznych, ale obowiązuje zasada leczenia kompleksowego, która obejmuje oprócz leczenia farmakologicznego (przyjmowanie leków), także odpowiedni tryb życia, żywienia, rehabilitację fizyczną (kinezyterapia i fizykoterapia) a nawet porady psychologa. W przypadku, kiedy nieznana jest przyczyna powstania choroby leczenie skupione jest na likwidowaniu objawów i modyfikacji przebiegu choroby, natomiast jeśli przyczyna choroby jest znana, leczenie dotyczy zarówno przyczyny, jak i objawów
i przebiegu choroby. Każdy chory jest leczony w jemu właściwy sposób, zależny od rodzaju i przebiegu choroby. Za najważniejszy element leczenia zachowawczego należy uważać postępowanie niefarmakologiczne, od którego należy zacząć leczenie każdego przypadku, natomiast leczenie farmakologiczne jest indywidualne
i zależy od przebiegu choroby, ciężkości objawów, reakcji na leczenie.

*Uszkodzenia kości ogonowej

Kości ogonowej znajduje się w dolnej części kręgosłupa. Struktura ta zawiera kości, stawów i więzadeł. urazy kości ogonowej często: siniaki, zwichnięcia lub złamania. W przypadku większości urazów kości ogonowej, jest bezpośrednią przyczyną urazu. Kobiety są narażone na urazy kości ogonowej, miednicy, jak kobieta jest szerszy, dzięki czemu kości ogonowej bardziej narażone. Inne przyczyny mogą obejmować: porodu, ćwiczenia sportowe (wioślarstwo lub na rowerze), zakażenia, kości ostrogi, urazy rdzenia lub nerwów kompresji. Ból kości ogonowej często pogarsza, zwłaszcza po posiedzeniu, na chwilę. Do diagnozowania urazów kości ogonowej, cały kręgosłup należy zbadać - to może wykryć zwichnięcia lub złamania.

*Stan zwyrodnieniowy stawu biodrowego, coxa saltans.

Zbyt późne podjęcie leczenia i rehabilitacji prowadzi do operacji. Operacja polega na wszczepieniu endoprotezy, przy pełnym znieczuleniu. Przyczyną tego zwyrodnienia może być przeskakiwanie pasma powięzi nad krętarzem wielkim kości udowej - jest to tzw. biodro strzelające (objawia się charakterystycznym trzaskiem). Natomiast  biodro trzaskające wynika z przykurczu naprężacza powięzi szerokiej uda, spowodowanego wadami postawy, takimi jak np. przodopochylenie miednicy, koślawość kolan. Bardzo często biodro trzaskające występuje w towarzystwie przykurczu odwiedzeniowego stawu biodrowego.  Przykurcz ten objawia się problemami z założeniem nogi na nogę, częściej dotyczy dziewcząt i najczęściej praktycznie nie  boli. Leczenie operacyjne trzaskającego biodra polega na tzw. zabiegu fenestracji -  jest to wycięcie okna bezpośrednio nad krętarzem uda, w taśmie pasma.

*Skolioza.

Nie należy mylić skoliozy z wadą postawy (postawą skoliotyczną), którą można łatwo skorygować w pozycji wyprostowanej. Jeśli plecy dziecka nie są proste, mimo że stara się ono stać tak prosto, jak to możliwe, wtedy uznaje się, że ma skoliozę.

Objawami skoliozy, które można zauważyć bez badania radiologicznego:

Ogólnie ze względu na przyczynę skoliozy podzielono na:

Możliwe następstwa i powikłania

*Bóle kręgosłupa.

Kręgosłup stanowią 33 lub 34 kręgi oddzielone krążkami międzykręgowymi i zespolone więzadłami podłużnymi- przednim i tylnym. Sprężyste krążki, znajdujące się między kręgami, przy wykonywaniu różnych czynności znoszą obciążenia, które liczy się w kilogramach na centymetr kwadratowy. Wyliczono, że leżenie na plecach daje obciążenie około 30 kilogramów, chodzenie 85, skakanie 110, pochylanie w pozycji stojącej 150, a siedzenie bez podparcia - aż 180. Brak aktywności ruchowej, osłabiając nasze mięśnie przykręgosłupowe, pozbawia nas naturalnego gorsetu osłaniającego kręgosłup. Tak więc odpowiednia, systematyczna gimnastyka jest podstawą profilaktyki chroniącej nas przed bólami kręgosłupa.

Jedną z najczęstszych przyczyn bólu jest uszkodzenie mięśni, ścięgien lub krążków międzykręgowych. Drugą częstą przyczyną bólu są uszkodzenia wynikające z wad wrodzonych lub degeneracji kręgosłupa związanej z wiekiem. Są to na przykład tzw. wypadnięcie dysku (dyskopatia) albo kręgozmyk - czyli przemieszczenie kręgów względem siebie. Trzecią istotną grupą źródeł bólu są schorzenia neurologiczne, takie jak zapalenia nerwów (rwa kulszowa).

*Zespół bólowy dolnego odcinka kręgosłupa,

czyli tzw. bóle krzyża wynikają głównie z przeciążeń, nadwyrężeń mięśni, kontuzji oraz urazów ścięgien i dysków. Bóle mogą przejawiać się w dwóch postaciach – pobolewań, nie utrudniających zbytnio normalnego funkcjonowania oraz okresowych ostrych napadów, uniemożliwiających prowadzenie normalnego trybu życia. Najczęstszą przyczyną ostrych bólów krzyża jest zwyrodnienie oraz przemieszczenie jądra miażdżystego (galaretowatego) tarczy międzykręgowej do kanału kręgowego, często w przebiegu wrodzonego lub nabytego zwężenia kanału kręgowego.

Bóle krzyża mogą być związane z procesem chorobowym dotyczącym okolic kręgosłupa w odcinku lędźwiowym. Zmiany chorobowe dróg moczowych, dróg rodnych, narządów jamy brzusznej mogą w początkowym okresie upodabniać się do bólów krzyża pochodzenia kręgowego. Objawy w ostrym ataku zespołu bólowego dolnego odcinka kręgosłupa są bardzo typowe. Pojawia się obezwładniający ból lub stopniowo narastająca bolesność i sztywność w okolicy lędźwiowej. Często występuje również pogłębiona lordoza i skolioza lędźwiowego odcinka kręgosłupa. Chory przy każdym ruchu, kaszlu, kichnięciu odczuwa przeszywające bóle kręgosłupa, promieniujące do dolnych kończyn. W leczeniu konieczne jest leżenie w łóżku, zażywanie leków przeciwbólowych oraz stosowanie miejscowo termoforu z gorącą wodą lub lodem. W przypadku, gdy chory musi pozostać w pozycji przymusowej ciała, powinno się go ułożyć na boku, z wysoko podkurczonymi obiema nogami lub w pozycji podobnej do tzw. pozycji bezpiecznej. Jeżeli chory może leżeć na plecach, należy tak ustawić nogi, aby staw biodrowy i kolanowy był pod kątem około 90°. Należy również zadbać o odpowiednie łóżko. Powinno mieć dobrą twardość, aby pod ciężarem ciała nie zapadały się poszczególne jego części. Zalecane jest, aby pacjent pozostawał w łóżku do momentu ustąpienia ostrych dolegliwości, trwa to mniej więcej kilka dni. W momencie ustąpienia ostrych bólów rozpoczyna się leczenie fizykoterapeutyczne oraz ćwiczenia gimnastyczne. Mają one uchronić przed nawrotami choroby. W niektórych przypadkach konieczne jest noszenie gorsetu ortopedycznego. U części chorych pomimo takiego leczenia niezbędne jest przeprowadzenie operacji. Polega ona na usunięciu jądra miażdżystego, a także nieprawidłowości łuków kręgowych i przerostu więzadła żółtego.

*Chondromalacja rzepki.

Często wynika z zaniedbanego, długotrwałego PFPS, czyli tylnego lub okołorzepkowego zespołu bólowego kolana. Chondromalacja rzepki to degeneracja chrząstki stawowej rzepki, szczególnie przy krawędziach. Zmiany zwyrodnieniowe w chrząstce są efektem nadmiernego nacisku. Nacisk ten rozrywa warstwy chrząstki, czyniąc  ją podobną do włosia szczotki lub pluszu, stąd bierze się termin spluszowacenie chrząstki. Postęp choroby jest szybki. Choroba objawia się bólem w przedniej części kolana, pojawiającym się w czasie chodzenia i biegania, bólami w przedniej części kolana w czasie wykonywania przysiadów, wchodzenia i schodzenia ze schodów, pod górę i z góry, nawracającym wysiękiem, odgłosami trzeszczenia w czasie zginania i prostowania kolan, sztywnością, obrzękiem stawu, wychudzeniem mięśni nogi w udzie. Choroba występuje najczęściej u młodych mężczyzn (od 17 roku życia do dwudziestu kilku lat), bardzo rzadko chondromalacja dotyczy małych dzieci. Badanie radiologiczne nie może stwierdzić zmian chorobowych chrząstki, gdyż zwyrodnienia te dotyczą tkanki chrzestnej. Zaawansowane postaci choroby objawiają się wyroślami kostnymi na brzegach rzepki. W różnicowaniu chodromalacji rzepki należy wziąć pod uwagę takie choroby jak: gruźlica, uszkodzenie łąkotek. Leczenie: łagodne postaci choroby leczy się chroniąc staw przed urazami i nadmiernym obciążeniem. Można zabezpieczyć kolano gipsem na okres 2 - 3 tygodni. Zaleca się ćwiczenia na wzmocnienie mięśnia czworogłowy uda. Ćwiczenia izometryczne. Stosuje się też lampy medyczne oraz fale ultrakrótkie. Podaje się hydrokortyzon. Zaawansowane postaci choroby leczy się operacyjnie, w zależności od zmian: wycięcie zniszczonej chrząstki, ścięcie zniszczonej chrząstki z całego stawu, ścięcie chrząstki i podchrzęstnej warstwy tkanki kostnej oraz pokrycie ściętej powierzchni błona maziową, powięzią lub ścięgnem mięśnia z uda, patellektomia.

*Choroba Forestiere - Rotes - de Querol

- hiperostoza usztywniająca kręgosłupa (Choroba Forestiere - Rotes - de Querol) - W postaci tej, zmiany zwyrodnieniowe dotyczą co najmniej 3 trzonów kręgowych, których kształt przypomina dzioby papuzie lub ściekającą stearynę. Osoby chore skarżą się na ograniczenie elastyczności kręgosłupa oraz przewlekle, na ogół umiarkowane bóle. Istnieje wiele sposobów leczenia chorób reumatycznych, ale obowiązuje zasada leczenia kompleksowego, która obejmuje oprócz leczenia farmakologicznego (przyjmowanie leków), także odpowiedni tryb życia, żywienia, rehabilitację fizyczną (kinezyterapia i fizykoterapia) a nawet porady psychologa. W przypadku, kiedy nieznana jest przyczyna powstania choroby leczenie skupione jest na likwidowaniu objawów i modyfikacji przebiegu choroby, natomiast jeśli przyczyna choroby jest znana, leczenie dotyczy zarówno przyczyny, jak i objawów i przebiegu choroby. Każdy chory jest leczony w jemu właściwy sposób, zależny od rodzaju i przebiegu choroby. Za najważniejszy element leczenia zachowawczego należy uważać postępowanie niefarmakologiczne, od którego należy zacząć leczenie każdego przypadku, natomiast leczenie farmakologiczne jest indywidualne i zależy od przebiegu choroby, ciężkości objawów, reakcji na leczenie.

*Choroba Osgood – Schlattera

jest to jałowa martwica guzowatości piszczeli. Dotyka ona głównie chłopców czynnie uprawiających sport w wieku pomiędzy 12, a 15 rokiem życia. Po 16 roku życia choroba występuje bardzo rzadko.

Czynniki ryzyka:

Obecnie uważa się, że głównym powodem powstania choroby Osgood-Schlattera jest tzw. złamanie awulsyjne (z przeciążenia) guzowatości kości piszczelowej. Guzowatość jest to niewielkie zgrubienie kości piszczelowej z przodu górnej części podudzia. Przyczepia się do niej jeden z końców więzadła rzepki, które jest częścią wspólnego ścięgna mięśnia czworogłowego uda. Mięsień ten odpowiedzialny jest za prostowanie nogi w stawie kolanowym. Inną przyczyną wywołującym chorobę jest sumowanie się mikrourazów wynikających z napinania się tego najsilniejszego mięśnia ciała.

Typowe objawy:

Schorzenie zazwyczaj pojawia się tylko w jednym kolanie. Rozpoznanie oparte jest na podstawie wywiadu lekarskiego i badania radiologicznego piszczeli.

Leczenie polega przede wszystkim na oszczędzaniu, odciążeniu chorej kończyny przez okres kilku miesięcy. Przy silnych dolegliwościach stosuje się specjalne opaski i protezy ograniczające zginanie nogi w stawie kolanowym.

W celu złagodzenia bólu choremu podaje się leki przeciwbólowe, przeprowadza się zabiegi fizjoterapii oraz okłady z lodu na chorą okolicę. Jeżeli choroba ma wyjątkowo ciężki i długi przebieg, może zaistnieć potrzeba przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego. Polega on na usunięciu chorego fragmentu kości. Jest to jednak bardzo rzadko spotykana sytuacja.

Choroba Pageta,

inaczej zniekształcające zapalenie kości charakteryzuje się postępującym grubieniem i zrzeszotnieniem kośćca. Wskutek utraty odpowiedniej wytrzymałości na obciążenia, kości ulegają deformacjom. Choroba występuje głównie o osób po 40 roku życia. W wyniku postępującej choroby kości tracą normalny wygląd, różnica pomiędzy ich warstwą korową a istotą gąbczastą staje się coraz mniejsza, kanał szpikowy wypełniony zostaje tkanką łączną. Nie jest znana dokładna przyczyna choroby, lecz wważa się, że znaczenie mają czynniki genetyczne i środowiskowe.

Najczęściej zajęte są kości miednicy, czaszki, kręgosłup, a także kość udowa i piszczelowa. Zmienione chorobowo kości są bardziej podatne na złamania. W wielu przypadkach choroba może przebiegać bezobjawowo. Często wykrywana jest przypadkowo, np. przy złamaniu lub badaniu rentgenowskim. Główne objawy towarzyszące chorobie to ból kości, wykrzywianie oraz grubienie kości piszczelowych.

W celu rozpoznania choroby przeprowadza się następujące badania:

Nie jest znane przyczynowe leczenie choroby. Złamania leczone są typowo, kości zrastają się normalnie i nie ma żadnych powikłań.

*Choroba Perthesa

jest to jałowa martwica górnej nasady kości udowej. Choroba występuje najczęściej u chłopców pomiędzy 5, a 14 rokiem życia. Zazwyczaj obejmuje tylko jeden staw biodrowy, chociaż w 10-20% przypadków występuje obustronnie. Choroba Perthesa jest jedną z najcięższych jałowych martwic kości. Bardzo ważne jest wczesne rozpoznania i rozpoczęcie choroby, gdyż tylko w takim przypadku można doprowadzić do wyleczenia i uniknięcia powikłań. Przyczyną choroby są prawdopodobnie zaburzenia procesu kostnienia rozwijającej się głowy i szyjki kości udowej.

Czynniki ryzyka:

Przebieg choroby można podzielić na kilka okresów:

Pierwszym objawem jest zazwyczaj utykanie wskutek bezwiednego oszczędzania chorego stawu. Ból występuje zwykle wcześniej i często powoduje ograniczenie ruchomości chorego biodra. Ból w pachwinie promieniuje od uda lub kolana. Charakterystycznym objawem jest skrócenie długości chorej kończyny oraz zaniki mięśni pośladka i uda.

Rozpoznanie choroby przeprowadzane jest na podstawie zdjęcia RTG. Ukazuje ono typowe zmiany martwicze. Wcześniej zmiany te można wykryć za pomocą rezonansu magnetycznego. Leczenie polega na jak najszybszym odciążeniu chorego biodra przy pomocy wyciągów, opatrunków gipsowych oraz specjalnych aparatów ortopedycznych. Należy podkreślić iż ruch w chorym stawie bez obciążania nie jest szkodliwy, a wręcz przeciwnie, jest bardzo korzystny dla procesu gojenia. Wielu pacjentów poddawanych jest leczeniu operacyjnym, skracającym okres choroby.

*Choroba Scheuermanna

dotyczy głównie młodzieży. Pojawia się pomiędzy 12 a 17 rokiem życia. Występuje głównie wśród chłopców między 14 a 17 rokiem życia, gdyż wtedy są najżywsze procesy kostnienia kręgosłupa. U dziewcząt przejawia się między 12 a 14 r. ż. rwałe zmiany występują przeważnie w dolnym odcinku piersiowym i górnym lędźwiowym. Patologia dotyczy głównie płaszczyzny strzałkowej. Częstość występowania w populacji sięga 0,4-8,3%. Głównymi objawami powodującymi zgłaszanie się do lekarza są: narastające zaokrąglenie pleców i dolegliwości bólowe kręgosłupa. Kifoza większa niż 45°, jak i obecność klinowato zniekształconych więcej niż dwóch trzonów kręgowych na szczycie deformacji oraz tzw. guzków Schmorla stanowi potwierdzenie rozpoznania klinicznego. We wczesnych postaciach pomocny jest MRI kręgosłupa.
Proces chorobowy trwa z reguły 2 - 3 lata i więcej - jeśli w porę nie zastosuje się prawidłowego leczenia. Stopniowo następuje przebudowa trzonów, zwłóknienie guzków i utrwalenie zmian. Trzon uszkodzony w swej części przedniej przybiera kształt klina i doprowadza do pogłębienia się fizjologicznego wygięcia kifotycznego odcinka piersiowego kręgosłupa, szpecące sylwetkę, kształtując tzw. plecy okrągłe.

Objawy

Pierwszym objawem jest zła postawa, polegająca na pochylaniu się kręgosłupa ku przodowi. Gdy proces zlokalizowany jest w odcinku piersiowym, występują tzw. plecy okrągłe, ze zwiększeniem lordozy lędźwiowej oraz wysunięciem barków ku przodowi. Gdy zmiany umiejscowione są w okolicy piersiowo-lędźwiowej lub lędźwiowej, obserwuje się plecy płaskie. Zmianom towarzyszyć mogą dolegliwości bólowe o niewielkim nasileniu, które nie występują stale. W pierwszych latach choroba przebiega zazwyczaj bezboleśnie. Dopiero w okresie zakończenia wzrostu mogą się pojawiać objawy zmęczenia, pobolewania grzbietu, najczęściej zlokalizowane powyżej lub poniżej zmian. Bóle mogą pojawiać się w wieku dojrzałym.

*Cysta kości,

cystis ossis solitaria, łagodny guz kości, czasami gojący się samoistnie. Jest to zazwyczaj jednomiejscowa, położona symetrycznie, wolno rozwijająca się zmiana lityczna o typowym miejscu powstawania w przynasadach kości długich, bez objawów sklerotyzacji. Może powstawać na:  trzonie kości ramiennej, nasadzie dalszej kości łokciowej, na szyjce kości udowej, w okolicy okołokrętarzowej, na nasadzie bliższej kości strzałkowej, na nasadzie bliższej kości piszczelowej, na nasadzie dalszej kości piszczelowej, w kości skokowej itp. Torbiel samotna kości najczęściej nie daje żadnych objawów ani nie powoduje bólu, jedynie w przypadku wystąpienia złamań patologicznych chory może odczuwać bóle kości. Leczenie operacyjne bądź podawanie leków steroidowych.

*Dna moczanowa.

Jest to choroba spowodowana zaburzeniem przemiany kwasu moczowego, w wyniku której dochodzi do zwiększenia wytwarzania kwasu moczowego ze składników żywnościowych zawierających puryny (mięso - zwłaszcza wieprzowiny, nadmiar potraw tłustych, bogatych w białko, nadmierne spożycie alkoholu i kawy) bądź też niedostatecznym wydalaniem kwasu moczowego z organizmu. Dna moczanowa jest to nawrotowe ostre zapalenie stawów obwodowych wywołane odkładaniem się w stawach, ścięgnach i tkankach okołostawowych kryształów moczanów jednosodowych wytrącających się przy nadmiernym stężeniu kwasu moczowego w płynach ustrojowych. Zapalenie stawów może przechodzić w postać przewlekłą i być przyczyną deformacji stawów.

Nowoczesne metody leczenia pozwalają chorym na prowadzenie normalnego trybu życia jeśli tylko rozpoznanie zostało ustalone odpowiednia wcześnie i przestrzeganie są zalecania lekarskie.

W przebiegu dny można wyróżnić następujące fazy:

W fazie bezobjawowej stwierdza się jedynie podwyższony poziom kwasu moczowego w krwi. Faza ostrych napadów dny spowodowana jest ostrym dnawym zapaleniem stawów, które często wyzwalane jest przez stresy fizyczne, psychiczne, spożywanie pokarmów zawierających dużo puryn oraz alkohol.

Pierwszym objawem choroby jest nagły, ostry ból pojawiający się najczęściej w nocy, stopniowo nasilający się o charakterze rozdzierającym, któremu towarzyszy wzrost temperatury ciała, obrzęk, nadmierne ocieplenie, zaczerwienienie i nadmierna wrażliwość w okolicy chorego stawu.

Przewlekłe dnawe zapalenie stawów powstaje w wyniku braku profilaktyki i leczenia i charakteryzuje się nieodwracalną deformacją stawów z obecnością nadżerek stawów, któremu towarzyszy ograniczenie zakresu ruchów wielu stawów.

Leczenie dny moczanowej trwa całe życie. Prawidłowe postępowanie obejmuje:

Postępowanie w ostrym napadzie dny polega na przyjmowaniu kolchicyny, która powoduje zwykle natychmiastowy efekt terapeutyczny

*Dyskopatia

jest chorobą polegającą na zwyrodnieniowych zmianach krążków międzykręgowych, zwanych dyskami. Są to struktury, złożone z jądra miażdżystego, otoczonego krążkiem włóknistym, których zadaniem jest zapewnienie ruchomości kręgów, oraz amortyzacja. Zwyrodnienie polega na przepuklinie krążka włóknistego, który uciska na nerwy, w tym rdzeń kręgowy. W zaawansowanym stadium dochodzi do degeneracji kości kręgów w okolicy zwyrodnienia. Objawem dyskopatii jest silny ból w chorej okolicy, najczęściej nawracający, połączony z ograniczoną ruchomością, rwą kulszową i zgięciem kręgosłupa w jedną stronę. Diagnostyka polega na badaniu za pomocę RTG, rezonansu magnetycznego i tomografii komputerowej.

Co ją powoduje?

Do niedawna panowało przekonanie, że choroba jest spowodowana głównie przez urazy mechaniczne: ciągłe przeciążenia pewnego odcinka kręgosłupa. Taki pogląd był poparty faktem, że do zwyrodnień najczęściej dochodzi w najbardziej obciążonym odcinku kręgosłupa – okolicy lędźwiowej. Najnowsze badania pokazują jednak, że większy wpływ mają czynniki genetyczne, oraz zaburzenia troficzne. Jednak praca silnie obciążająca kręgosłup, praca siedząca, czy otyłość powodują wzrost ryzyka pojawienia się zmian zwyrodnieniowych.

Jakie są sposoby leczenia?

W przypadku wystąpienie stanu ostrego leczenie polega na podawaniu środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, aż do ustąpienia objawów. Najbardziej dogodna pozycja polega na leżeniu na plechach na ziemi (lub innym twardym podłożu), z wyprostowanym kręgosłupem i nogami uniesionymi do góry, zgiętymi w kolanach, najlepiej opartymi na stołku. W takim stanie niewskazany jest masaż, chyba, ze wykonuje go specjalista: rozgrzanie i rozluźnienie mięśni może doprowadzić do dalszego wysunięcia dysku, a przez to do pogorszenia stanu chorego.

Leczenie długofalowe może mieć dwie formy. Jeżeli choroba nie jest zaawansowana, wskazana jest fizjoterapia. Składają się na nią głównie ćwiczenia wzmacniające mięśnie grzbietu i brzucha. Dzięki temu odciążają one kręgosłup i pomagają utrzymać krążek międzykręgowy na swoim miejscu. Należy jednak pamiętać, że można je wykonywać pod okiem fizjoterapeuty, oraz w taki sposób, żeby nie nadwyrężać kręgosłupa. Nie powinny też powodować dodatkowego bólu. W większości przypadków ćwiczenia wystarcza, aby zwyrodnienie nie postępowało.

W bardziej zaawansowanych przypadkach konieczna jest interwencja chirurgiczna. Najczęściej polega ona na wycięciu fragmentu poduszki dyskowej tak, aby nie naciskała ona na nerw.

Jakie można zapobiegać dyskopatii?

Zapobieganie dyskopatii polega na zmniejszeniu obciążenia kręgosłupa, a także utrzymywanie odpowiedniej postawy. Należy unikać noszenia ciężkich przedmiotów. Ważny jest również odpowiedni sposób podnoszenia: z ugiętych kolan, tak, aby kręgosłup pozostawał prosty. Nie wolno dźwigać nic będąc pochylonym do przodu, z wyprostowanymi kolanami, a także podczas skrętu tułowia.

Dla kręgosłupa dobry jest sen na równym i możliwie twardym podłożu. Ważne jest też utrzymywanie odpowiedniej masy ciała.

*Dysplazja stawów biodrowych.

Tą wadą obarczonych jest od 5 do 6 proc. dzieci. Bezpośredniej przyczyny u konkretnego dziecka zwykle nie udaje się ustalić. Do powstania takich nieprawidłowości dochodzi najczęściej w czasie życia płodowego, a istniejące zmiany mogą się nasilić w okresie okołoporodowym. Przed porodem nie można stwierdzić, czy dziecko urodzi się z dysplazją. Wadę diagnozuje się w pierwszych dniach życia.

Zapobieganie dysplazji stawów biodrowych polega na następujących czynnościach pielęgnacyjnych:

*Dysplasia coxae congenita,

inaczej wrodzone zwichnięcie stawu biodrowego u noworodków, to wada wrodzona stawu biodrowego, której przyczyny nie są jeszcze dokładnie znane. Wada ta polega na niedorozwoju panewki stawowej i jest jedną z najczęstszych wad wrodzonych ludności europejskiej. Częściej dotyczy dziewczynek niż chłopców. Objawia się niestabilnością stawu. W diagnozie można stwierdzić dodatni objaw przeskakiwania Ortolaniego i dodatni objaw wyważania Barlowa, charakterystyczne dla tej wady. Dysplazja jednostronna objawia się skróceniem jednej kończyny. Inne objawy to: ograniczone odwodzenie w stawie, zwiększenie wewnętrznej rotacji nogi w uszkodzonym stawie, zmniejszenie ruchomości nogi, objaw pompowania, czyli wyczuwalne przemieszczenie głowy kości udowej poza panewkę, a także zauważalna asymetria fałdów tłuszczowych udowych, pachwinowych i pośladkowych. W ocenie stawów biodrowych posługujemy się klasyfikacją Grafa, która wyróżnia 4 typy stawów: I oznacza prawidłowe stawy biodrowe, II oznacza stawy fizjologicznie niedojrzałe - wyróżniamy podtypy IIa i IIb, oraz stawy dysplastyczne bez decentracji głowy kości udowej w panewce  - podtyp IIc; III oznacza stawy dysplastyczne z decentracją głowy kości udowej w panewce; IV oznacza zwichnięte stawy biodrowe. Im szybciej się zacznie leczenie, tym lepiej - już w pierwszych dniach życia noworodka. Na początku leczenie koncentruje się na utrzymaniu nóg w pozycji płodowej, czyli w zgięciu pod kątem ok. 110° i ich odwiedzeniu pod kątem ok. 50°. Taką pozycję utrzymuje się za pomocą  specjalnych urządzeń, uprzęży, rozwórek i szyn: uprząż Pawlika, poduszka Frejki, rozwórka Koszli. W razie nieskuteczności takiego leczenia, podejmuje się leczenie operacyjne, które polega na korekcie dysplastycznej panewki. Niepodjęcie leczenia prowadzi do zmian wtórnych, takich jak powstanie biodra koślawego i panewki wtórnej z powodu opóźnienia rozwoju jądra kostnienia i zmiany kierunku wzrostu głowy kości udowej. Poźniej dochodzi do różnych zwyrodnień stawu biodrowego.

*Gonatroza.

Za gonartrozę należy uważać ból i dysfunkcję kolana, w którym radiologicznie potwierdzono proces zwyrodnieniowy. Za potwierdzenie uważa się co najmniej obecność osteofitów na krawędzi stawowej kości piszczelowej i/lub udowej. Do rozpoznania konieczne jest wykluczenie innych przyczyn objawów klinicznych.
Zwyrodnienie stawu kolanowego występuje częściej u kobiet, zwłaszcza starszych i otyłych. Podstawą do rozpoznania choroby zwyrodnieniowej jest ból w stawie i jego okolicy nasilający się przy ruchach, przy wstawaniu, przy schodzeniu po schodach, w czasie noszenia ciężkich przedmiotów i ustępujący w spoczynku.
Rozpoznanie gonartrozy powinno być potwierdzone wynikiem badania radiologicznego. W różnicowaniu najbardziej pomocnymi, charakterystycznymi objawami są: bóle podczas ruchu (szczególnie bóle pierwszych ruchów) i trzeszczenie drobnoziarniste. Przy zajęciu powierzchni stawu rzepkowo-udowego silniejsze bóle pojawiają się podczas schodzenia. Pierwotną przyczyną procesu zwyrodnieniowego stawu kolanowego mogą być urazy, zapalenia stawu, choroba odkładania pyrofosforanu wapnia, artropatia hydroksyapatytowa, uszkodzenie łękotki, chrzęstniako-kostniakowatość maziówkowa, kosmkowo-barwnikowe zapalenie błony maziowej, rozwarstwiająca martwica aseptyczna, dysostoza wielonasadowa śródchrzęstna i inne rzadsze.
Nie ma sposobu trwałego wyleczenia choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego i kolanowego, ale odpowiednie leczenie zachowawcze może zmniejszyć ból, utrzymać lub nawet zwiększyć zakres ruchów w stawach i ograniczyć kalectwo. Pierwszym ważnym krokiem jest dążenie do redukcji otyłości. Ważne miejsce zajmuje także kinezyterapia. W chorobie zwyrodnieniowej kolana chodzi głównie o wzmocnienie mięśnia czworogłowego uda. U chorych ze zwyrodnieniem stawu kolanowego, gdy pojawiają się objawy zapalenia (ból, zaczerwienienie, nadmierne ucieplenie i obrzęk), jest uzasadnione stosowanie dostawowo preparatów sterydowych (Solu Medrol, Diprophos, Kenalog), czasem z wcześniejszym odciąganiem ze stawu zgromadzonego tam płynu. Chorzy z zaawansowaną chorobą zwyrodnieniową, u których dolegliwości bólowe nie ustępują po lekach i którzy mają coraz większe trudności w wykonywaniu codziennych czynności, są kierowani przez lekarza pierwszego kontaktu do ortopedy w celu rozważenia wskazań i możliwości leczenia operacyjnego. Radykalną operacją z całkowitą wymianą stawu jest alloplastyka, czyli założenie endoprotezy (wewnętrznej protezy) stawu kolanowego czy biodrowego. U zdecydowanej większości chorych zabieg ten zapewnia znaczne zmniejszenie bólu i poprawę w poruszaniu się.

*Sarcoma  Ewingi

(guz Ewinga) to złośliwy, pierwotny, złośliwy kości, dotyczący dzieci i młodych dorosłych, pojawia się najczęściej u ludzi w wieku od 4 do 25 lat. Guz Ewinga jest najgroźniejszy dla mężczyzn i dzieci, które nie ukończyły 12 lat. Źle rokuje duży guz zbyt poźno rozpoznany, zlokalizowany w obrębie kości miednicy, z towarzyszącą anemią, leczony tylko radioterapią miejscową oraz zła chorego odpowiedź na cytostatyki. W przypadku guza Ewinga u około 40% chorych pojawia się maska zapalna, czyli objawy zapalenia, podwyższenie temperatury, przyspieszenie odczynu Biernackiego, które utrudniają właściwą diagnozę.

Rozpoznanie guza Ewinga: na podstawie biopsji guza i badania histopatologicznego, badania obrazowe MRI, które pozwala ustalić granice guza,  badanie RTG w kierunku stwierdzenia zajęcia przez guz kości płaskich lub długich, badania na stwierdzenie ognisk litycznych i sklerotycznych (25% przypadków), odczyn okostnowy, trójkąty Codmana (niektóre przypadki). W przebiegu choroby można też zaobserwować nasiloną gorączkę, leukocytozę podwyższone OB i anemię. Charakterystyczne dla mięsaka Ewinga jest pojawienie się guza w tkankach miękkich - guz wywodzi się z kości i często przedostaje się na tkanki miękkie i tam tworzą duże ognisko guza.  Badanie  RTG może dać mylne wrażenie co do wielkości nowotworu - często jest on znacznie większy niż na obrazie rentgenowskim. W ponad 10% przypadków guza Ewinga występuje również zajęcie szpiku, więc w diagnozowaniu choroby pobiera się także szpik do badania.

*Tumor gigantocellularis ossis

czyli guz olbrzymiokomórkowy kości,to nowotwór kości. Guz olbrzymiokomórkowy jest nowotworem kości, zwykle łagodnym, czasami złośliwym i często zdarzają się miejscowe wznowy. Najczęściej występuje u osób z chińskimi korzeniami, częściej u kobiet. Występuje w nasadach kości długich, zwykle w postaci pojedynczych zmian. Jeżeli pojawią się zmiany mnogie należy w diagnozie uwzględnić możliwość występowania zaburzeń czynności przytarczyc. Guz  jest bogato unaczyniony i ma barwę ciemnobrązową, w badaniu widać martwicę i zmiany o charakterze torbieli. Na guz olbrzymiokomórkowy składają się dwa typy komórek: jednojądrowe komórki o okrągłym lub owalnym kształcie, które są komórkami nowotworowymi; oraz olbrzymie komórki wielojądrzaste. Objawem występowania guza olbrzymiokomórkowego jest ból w miejscu, gdzie się pojawiła zmiana, wyraźne pogrubienie kończyny, czasem nawet patologiczne złamania kości.  Pojawia się też ograniczenie ruchomości ręki lub nogi. Guz olbrzymiokomórkowy zazwyczaj nie jest złośliwy, ale może się zezłośliwić: po usunięciu operacyjnym guza mogą się pojawić wznowienia miejscowe, czasami przerzuty do płuc. Zasadnicze leczenie opiera się na operacji chirurgicznej: postać łagodną i aktywną guza leczy się usuwając guza i  wypełniając ubytki przeszczepami kości cementem kostnym. Leczenie postaci agresywnej polega na radykalnym usunięciu guza i alloplastyce tkanek lub przeszczepach. Jeżeli kości są doszczętnie zniszczone i występuje naciek tkanek miękkich, zazwyczaj stosuje się amputację i protezy. Jeżeli guza nie można leczyć operacyjnie, zazwyczaj stosuje się radioterapię, ale wtedy pojawia się ryzyko zezłośliwienia się guza (ok. 1/5 przypadków zachorowań). Nawroty choroby pojawiają się nawet w 50% przypadków w ciągu 2 lat po operacji, bez względu na stopień zaawansowania guza. Takie nawroty leczy się ponownym usunięciem ogniska guza.

*Infekcyjne zapalenie stawów.

Obecnie bardzo duża część pacjentów zgłaszających się do lekarza pierwszego kontaktu skarży się na bóle lub zaburzenia czynności układu ruchu. Najczęściej jest to stan zapalny stawów, powodujący często znaczne utrudnienia w poruszaniu się i normalnym codziennym funkcjonowaniu, pojawia się przenikliwy i przewlekły ból. Najczęstszymi przyczynami infekcyjnego zapalenia stawów są bakterie. Do rzadszych przyczyn można zaliczyć mikobakterie, krętki, grzyby oraz wirusy. Osoby z reumatoidalnym zapaleniem stawów są znacznie bardziej narażone na zapalenie infekcyjne, gdyż występuje u nich osłabienie odporności wynikające z istnienia przewlekłego stanu zapalnego, leczenia steroidami.

Pozostałe czynniki zwiększające ryzyko infekcyjnego zapalenia stawów:

Zachorowalność wynosi 2 - 5 /100 000, a rokowanie jest dobre,  śmiertelność wynosi od 5% do 15%.

Infekcyjne zapalenie stawów możemy podzielić na ostre i przewlekłe. Ostre przeważnie dotyczą jednego stawu i mają podłoże bakteryjne. Natomiast zapalenie przewlekłe zajmuje kilka stawów i  częściej ma etiologię gruźliczą lub grzybiczą.

Rodzaje infekcyjnego zapalenia stawów:

1. Grzybicze zapalenie stawów - rzadszy rodzaj zapalenia stawów, zakażenia obejmuje pojedynczy staw, przeważnie kolanowy, biodrowy lub barkowy. Do zakażenia dochodzi w wyniku zabiegów operacyjnych lub wstrzyknięć dostawowych. Bardziej podatni są chorzy na cukrzycę.

2. Wirusowe zapalenie stawów - wywołane przez zakażenie w przebiegu ogólnej infekcji lub przez wywołanie reakcji immunologicznej. Objawy stawowe mogą wywoływać wirusy różyczki, nagminnego zapalenia przyusznic, enterowirusy.

3. Rzeżączkowe zapalenie stawów - jest przyczyną około 70% infekcyjnych zapaleń u osób do 40 roku życia, występuje ono częściej u kobiet. Wywołuje gorączkę, dreszcze, wysypkę i bóle stawowe. Leczenie antybiotykami, najpierw dożylne, a następnie doustnie powoduje najczęściej szybkie ustąpienie choroby.

4. Krętkowe zapalenie stawów - przyczyną jest zakażenie krętkiem w wyniku ukąszenia przez kleszcza. Bóle stawów pojawiają się po kilku dniach lub tygodniach od momentu zakażenia. Około 50% osób nieleczonych cierpi na nawracające dolegliwości jednego lub kilku stawów.

5. Mikobakteryjne zapalenie stawów - gruźlica stawowa stanowi 1% wszystkich przypadków gruźlicy. Obrzęk i ból, rozwijające się przez lata, występują tylko u 50% chorych. Leczenie jest identyczne jak leczenie gruźlicy płuc. Zapalenie może być również spowodowane atypowymi prątkami, np. w wyniku urazu lub bezpośredniego zakażenia.

Ze względu na zwykle dość gwałtowny proces zapalny należy szybko przeprowadzić diagnostykę i rozpoznanie. Podstawowym badaniem u pacjenta, który zgłasza dolegliwości sugerujące infekcyjne zapalenie stawu lub stawów, jest nakłucie stawu i pobranie płynu. Należy wykonać posiew, którego wynik w 90% jest dodatni. W przypadku zapalenia płyn stawowy prawie zawsze jest mętny lub krwisty.

W celu zdiagnozowania tego schorzenia stosuje się również  ultrasonografię (głównie do badania stawów kolanowych, skokowych, biodrowych) oraz tomografię komputerową i rezonans magnetyczny (do badania stawów kręgosłupa).

Jako pierwszy etap leczenia wykonuje się drenaż stawu oraz poddanie pacjenta antybiotykoterapii. W zależności od rodzaju bakterii wywołującej zapalenie, leczenie trwa od 2 do minimum 4 tygodni. Usuwa się zakażony płyn stawowy i obumarłe części tkanek.

Powikłania nieleczonego infekcyjnego zapalenia stawów:

*Kifoza

jest łukowatym wygięciem kręgosłupa w stronę grzbietową, niekiedy zwanym garbem. Może pojawiać się zarówno u dzieci jak i dorosłych. Choroba dotyczy najczęściej piersiowej lub piersiowo – lędźwiowej części kręgosłupa. Łagodna postać kifozy zazwyczaj nie powoduje zbyt poważnych problemów, lecz w ciężkich przypadkach może niekorzystnie wpłynąć na płuca, nerwy oraz inne narządy i tkanki. Delikatna kifoza jest stanem naturalnym, co pozwala na wytrzymanie przez kręgosłup dużych obciążeń oraz utrzymywanie prawidłowej postawy ciała.

Czynniki sprzyjające pojawieniu się kifozy:

Naturalne krzywizny kręgosłupa często zanikają wskutek niewłaściwego trybu życia. Powstałe w ten sposób wady wpływają na sprawność oraz wygląd danej osoby. Dużo osób siedząc na krześle garbi się, przez co płuca są ściśnięte, a ruchy klatki piersiowej ograniczone. Utrudnia to proces wymiany gazowej.

Objawy kifozy:

Choroba u wielu osób przebiega bezobjawowo, dlatego konieczne jest wykonanie szeregu badań. W celu zdiagnozowania kifozy wykonuje się badanie palpacyjne kręgosłupa, zdjęcie rentgenowskie na całej długości kręgosłupa oraz zakres ruchu środków, określające w jakim stopniu chory może wykonywać ruchy zgięcia i rotacji kręgosłupa.

Leczenie zależne jest od stopnia zaawansowania choroby. Chorzy z łagodniejszą kifozą nie wymagają specjalnego leczenia, a wada może zaniknąć samoistnie. W przypadku zaawansowanego stadium choroby konieczne jest wprowadzenie bardziej stanowczego leczenia. Główną metodą leczenia jest noszenie szelek ortopedycznych. Niestety w wielu sytuacjach jednym wyjściem jest operacja. Oprócz tego stosuje się także gimnastykę korekcyjną oraz fizykoterapię.

*Kolana koślawe.

To wada nóg, polegająca na tym, że rozstęp między przyśrodkowymi kostkami jest większy niż 4-5 cm. W efekcie daje to nogi wygięte w kształ iksa. Odstęp ten mierzymy przy zwartych i wyprostowanych kolanach. Kolana koślawe to trwałe odchylenie osi podudzia w stosunku do osi uda na zewnątrz. Kolana  koślawe mogą być następstwem: krzywicy, stopy płasko-koślawej, złamań, urazów stawu kolanowego, porażenia mięśni, chorób stawów. Niekiedy jednak przyczyna pozostaje nieznana. Powikłaniami kolan koślawych może być skrócenie więzadła pobocznego strzałkowego, rozciągnięcie więzadła pobocznego piszczelowego, przykurcz mięśni dwugłowych ud i przykurczenie mięśni biodrowo-piszczelowych, rozciągnięcie mięśnia smukłego, rozciągnięcie mięśnia półścięgnistego, rozciągnięcie mięśnia półbłoniastego, rozciągnięcie mięśnia krawieckiego i rozciągnięcie głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego uda, a także zbyt szybki rozrost kłykci wewnętrznych kości udowej w stosunku do kłykci zewnętrznych kości udowej, co skutkuje pochyleniem do wewnątrz stawów kolanowych. Leczenie zachowawcze, w zależności od przyczyny i zaawansowania wady. Koślawość kolan jest charakterystyczna u dzieci do 5 roku życia i znika zwykle podczas dorastania, z tego powodu dzieci przed ukończeniem 10 roku życia zazwyczaj nie są leczone, o ile wada kolan nie jest spowodowana inną chorobą. W przypadku kiedy kości rozwijają się nieprawidłowo, wykonuje się zabieg polegający na zaśrubowaniu kości po jednej stronie kolana, w celu zatrzymania ich wzrostu. Po drugiej stronie natomiast zostaje wszczepiony lekki klin, który ma za zadanie wydłużenie kości. Dorosłych leczy się chirurgicznie. Jest to zabieg osteotomii, czyli przecięcia kości, w celu jej wydłużenia. Zaleca się także buty ortopedyczne, które pomagają wyrównać długość kości.

*Kolana szpotawe.

Wada nóg, która polega na tym, że podudzie jest ustawione w stosunku do uda pod kątem otwartym do środka oraz trzon kości udowej, piszczelowej i strzałkowej jest wygięty na zewnątrz. To wszystko daje obraz jakby litery O. Do powstania kolan szpotawych przyczynia się krzywica albo za wczesne rozpoczęcie chodzenia przez dziecko - jego ciężar ciała jest wtedy zbyt wielkiem obciążeniem dla niewykształconego jeszcze kośćca.

Szpotawe kolana przyczyniają się do: rozciągnięcia więzadła pobocznego strzałkowego i skrócenia więzadła pobocznego piszczelowego, rozciągnięcia mięśnia dwugłowego uda, rozciągnięcia mięśni strzałkowych, przykurczu zginaczy, skręcenia kończyn do wewnątrz w stawach bioder, nadwyprostu w stawach kolan, rozstąpienia się kłykci przyśrodkowych powyżej 3 cm. Konsultacji z lekarzem wymaga dziecko, którego kolana są zauważalnie szpotawe, wygięcie jego nóg jest niesymetryczne, ma problemy z chodzeniem, zaczyna utykać i uskarżać się na bóle nóg.

Leczenie: zachowawcze, zależne od przyczyny i stopnia zaawansowania szpotawości kolan. Należy unikać nadmiernego wysiłku i obciążenia w pozycji stojącej, nie siadać po turecku, należy jak najczęściej siedzieć w pozycji ze złączonymi kolanami i mając rozstawione stopy, należy zrzucić nadmier kilogramów, można przy zaleceniu lekarza używać wkładek ortopedycznych lub butów z podwyższonym obcasem. Zaleca się takżę gimnastykę korekcyjną, sporty takie jak: łyżwy, narty oraz masaż klasyczny, terapia manualna. Nie powinno się pływać kraulem ani jeździć na rowerze.

*Osteosarcoma,

czyli mięsak kościopochodny jest złośliwym, pierwotnym nowotworem kości. Występuje najczęściej u chłopców i młodych mężczyzn (od 12 do 24 lat), jednak może wystąpić również w wieku podeszłym. Pierwotny guz tworzy się w 50% przypadków w przynasadach dalszych kości udowych i przynasadach bliższych kości piszczelowych  - są to kości długie tworzące staw kolanowy. Bardzo często mięsak kościopochodny tworzy się też na bliższym odcinku kości ramiennej. Nowotwór ten rozwija się bardzo często na zdrowej kości, ale może również rozwinąć się z wcześniejszych zmian łagodnych, takich jak dysplazja włóknista, zawał kostny, choroba Pageta, wyrośl chrzęstno-kostna. Kostniakomięsak daje przerzuty drogą krwionośną, które powstają najczęściej w płucach. Przerzuty te w momencie rozpoznania mięsaka kościopochodnego obecne już są u ponad 50% chorych. Choroba objawia się okresowym bólem zajętej kończyny. Ból ten nasila się w nocy, i w miarę postępu choroby występuje coraz częściej. Pojawia się też obrzęk kończyny i następnie złamanie patologiczne.

Rozpoznanie: na podstawie badania rentgenowskiego na stwierdzenie obecności nieregularnych ognisk osteolitycznych z towarzyszącymi zmianami osteosklerotycznymi, na podstawie odczynu okostnowego (nierównomiernie rozmieszczone igiełki), badanie rentgenowskie na stwierdzenie odwarstwienia okostnej, tzw. trójkąty Codmana, badanie rentgenowskie na stwierdzenie guza ze zwapnieniami wewnątrz w tkankach miękkich przylegających do kości, badanie tomograficzne, badanie magnetycznego rezonansu jądrowego na określenie wielkości guza i jego wpływu na duże naczynia i nerwy, badanie scyntygraficzne  w celu zlokalizowania dalekich ognisk przerzutowych. Wyróżniamy trzy postaci kostniakomięsaka: osteoblastyczną, chondroblastyczną i fibroblastyczną. Podział ten zależy od obrazu histopatologicznego kostniakomięsaka. Obraz morfologiczny pozwala rozróżnić też inne podtypy tego nowotworu, które różnią się rokowaniemi i sposobem leczenia. Podział kliniczny Ennekinga, który uwzględnia złośliwość i rozległość kostniakomięsaka, pozwala na dokładną klasyfikację nowotworu.

* Hallux valgus

Tysiące ludzi w Polsce chorują na hallux valgus - dolegliwość polegającą na nieprawidłowym ustawieniu palucha, który odchyla się w stronę innych palców. Jednocześnie pierwsza kość śródstopia zostaje przesunięta i skręcona w stronę wewnętrznej krawędzi stopy. W wyniku takiego ustawienia tworzy się bolesne uwypuklenie pierwszego stawu śródstopno-palcowego, wyglądające jak guz. Czasem paluch jest nie tylko przesunięty w stronę drugiego palca, ale wręcz na niego nachodzi.

Pod wpływem zniekształceń zmienia się biomechanika stopy. Nierównomiernie rozkłada się ciężar ciała, paluch nie jest już wystarczająco silnym punktem podparcia w czasie chodu. Pogarsza się wytrzymałość struktur stabilizujących stopę, osłabieniu ulegają mięśnie. W skrajnych przypadkach pojawia się stan zapalny torebki stawowej stawu śródstopno-palcowego palucha, obrzęk okolicy, bolesność, i może wystąpić również przerost nasady dalszej pierwszej kości śródstopia. Stan taki jest wskazaniem do leczenia operacyjnego. Mniej zaawansowane zmiany poddają się na ogół leczeniu zachowawczemu polegającemu na noszeniu odpowiednich wkładek ortopedycznych oraz odprowadzaniu palucha na zewnątrz przez umieszczenie specjalnych wkładów silikonowych między paluch a drugi palec. Dziewięćdziesiąt procent cierpiących na tę chorobę to kobiety. Są one bardziej narażone na wykształcenie się palucha koślawego, ponieważ ich budowa mięśniowo-wiązadłowo-stawowa jest słabsza niż budowa mężczyzn. Druga - społeczna - przyczyna choroby to noszenie niewygodnego i niezdrowego dla stóp obuwia. Aby być w zgodzie z wymogami elegancji, bardzo wiele kobiet chodzi w butach na obcasach, często z wąskimi noskami. Obcasy są przyczyną przeciążenia przedniej części stopy, co powoduje poszerzenie śródstopia oraz obniżenie poprzecznego łuku stopy. Szpiczasty czubek zwiększa natomiast ucisk i utrwala deformację. Tego typu obuwie uniemożliwia swobodne poruszanie się palców w bucie, przez co powstają przykurcze w stawach i dochodzi do zaniku mięśni krótkich stopy.

Zapobieganie:

Zapobieganie paluchom koślawym polega na noszeniu odpowiedniego obuwia. W razie wystąpienia stanu zapalnego kaletki maziowej należy stosować różnego rodzaju ochronę (poduszeczki, kółka ochronne). Deformacje lekkiego stopnia nadają się do leczenia fizykalnego (kąpiele solankowe, okłady, ćwiczenia czynne i bierne polegające na zginaniu podeszwowym i odwodzeniu palucha). W zaawansowanych zmianach proponuje się leczenie operacyjne, po którym konieczne jest noszenie nowego obuwia. Duże odkształcenie krzywego palucha wymaga leczenia operacyjnego. Zaniedbana choroba może prowadzić do poważnych powikłań, m.in. stanów zapalnych i zmian zwyrodnieniowych innych stawów (np. kolan, kręgosłupa, bioder). Problemy te wynikają z przeciążeń spowodowanych trudnościami w normalnym poruszaniu się osób cierpiących na hallux valgus.

*Kręgozmyk

jest to rzadka choroba kręgosłupa polegająca na samoistnym przesuwaniu się ku przodowi jednego z kręgów lędźwiowych, zazwyczaj V kręgu lędźwiowego. Piąty kręg lędźwiowy zsuwa się po górnej powierzchni kości krzyżowej. W wyniku tego procesu dochodzi do niestabilności kręgosłupa i naciągnięcia struktur nerwowych. Bardzo często kręgozmykowi towarzyszy uszkodzenie dysku na tym samym poziomie. W niektórych przypadkach przesuwanie następuje ku tyłowi. Mówi się wtedy o tzw. tyłozmyku kręgowym.

W zależności od stopnia ześlizgu kręgozmyk można podzielić na 5 stopni:

Podział kręgozmyku ze względu na mechanizm powstawania:

Typowe objawy:

Do prawidłowego rozpoznania zazwyczaj wystarcza badanie lekarskie oraz wykonanie zdjęć rentgenowskich (RTG) kręgosłupa w pozycji stojącej. U niektórych osób konieczne jest przeprowadzenie także tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego.

Leczenie w lekko zaawansowanej chorobie polega na prowadzeniu oszczędzającego trybu życia oraz okresowym noszeniu gorsetu ortopedycznego. W przypadku wystąpienia dolegliwości bólowych i objawów neurologicznych musi być podjęte leczenie operacyjne. Zabieg chirurgiczny polega zazwyczaj na stabilizacji przesuniętego kręgu w miejscu gdzie się znajduje, a rzadziej na repozycji przesuniętego kręgu na właściwe miejsce. W trakcie operacji dokonuje się ewentualnego odbarczenia korzeni nerwowych. Kręgozmyk stabilizuje się przy pomocy odpowiedniego instrumentarium metalowego zakładanego do trzonów kręgów z dostępu tylnego do kręgosłupa.

*Krzywica.

Przyczyną krzywicy u dzieci jest niedostatek witaminy D, zbyt mało nasłonecznienia. U dorosłych jeszcze dodatkowo: Niedostatek witaminy D po operacjach żołądka, w chorobach jelita cienkiego łub trzustki; Upośledzenie czynności nerek lub marskość wątroby; Zażywanie leków przeciw padaczce; Nadużywanie środków przeczyszczających. Witamina D3 może być dostarczona wraz z pokarmami pochodzenia zwierzęcego, bądź wytworzona z prowitaminy D2 znajdującej się w skórze. Na powstanie witaminy D3 z witaminy D2 wpływa promieniowanie słoneczne. W miesiącach jesienno-zimowych, szczególnie w dużych miastach ilość docierających promieni ultrafioletowych może być niewystarczająca, wtedy organizm dziecka może odczuć brak koniecznej do prawidłowego wzrostu i rozwoju witaminy. Częściej dotyczy wcześniaków i bliźniąt, co wynika z małych zapasów witaminy D3 z okresu życia płodowego. Dzieci urodzone z niską masą ciała często bardzo szybko przybierają na wadze i jeśli nie otrzymają odpowiedniej ilości witaminy objawy krzywicy mogą wystąpić już przed trzecim miesiącem życia. Zauważono, że wyraźniejsze objawy krzywicy występują u niemowląt szybciej rosnących, którym dostarczono wszystkich składników pokarmowych za wyjątkiem witaminy D, niż u niemowląt niedożywionych i zaniedbanych.

Leczenie

U dzieci: Możliwie codziennie 100-200 jednostek OM) witaminy D oraz nasłonecznianie lub naświetlanie promieniami ultrafioletowymi. Jeśli nie zapewnia się codziennego przyjmowania witaminy D, jednorazowo 300 000 jednostek (JM) witaminy D (terapia uderzeniowa). Po zakończeniu leczenia skrzywienia kości ulegają zwykle samokorekcji.

U dorosłych: Witamina D w dużych dawkach. Noszenie gorsetu ortopedycznego, który ewentualnie może odciążyć kręgosłup.

Preparaty zawierające tylko witaminę D: D-Tracetten, Oleovit , Virgosan, Ergocalciferol, Vigantoletten, Vitaminum D3.

*Lordoza

jest naturalnym zgięciem kręgosłupa ludzkiego ku przodowi. Krzywizna taka powstaje w odcinku szyjnym, piersiowym i krzyżowym. Dzięki temu zgięciu kręgosłup jest w stanie znieść nawet duże obciążenie. Przyczyny
Lordoza może być wadą wrodzoną lub powstawać w wyniku nieprawidłowego trybu życia. Może również być następstwem niektórych schorzeń, np. złamania stawu biodrowego, zapalenia, porażenia mięśni lub może powstawać w wyniku krzywicy i gruźlicy. Zbyt duża krzywizna spowodowana jest wrodzonymi lub nabytymi wadami kręgosłupa. Pacjenci z nadmierną lordozą cierpią na zaburzenie siły i napięcia mięśni. W leczeniu tej odmiany lordozy bardzo ważne jest wczesne jej rozpoznanie oraz szybkie podjęcie leczenia. Polega ona przede wszystkim na fizjoterapii, gimnastyce korekcyjnej oraz ćwiczeniach wzmacniających.

Lordoza kształtuje się z wiekiem. Dlatego bardzo ważna jest już obserwacja rozwoju dziecka. Aby zdiagnozować lordozę konieczne jest badanie kliniczne pacjenta oraz badania obrazowe, w tym zdjęcia radiologiczne (rentgen). Nadmierna lordoza dotyczy głównie odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Jej przyczyna może być wrodzona i nabyta. Jedną z częstszych przyczyn są dystonie mięśniowe, czyli patologie mięśni polegające na zaburzeniu siły i napięcia mięśni. W tych przypadkach bardzo ważne jest wczesne rozpoczęcie odpowiedniego leczenia, opierającego się głównie na ćwiczeniach wzmacniających, a także leczeniu objawowym. Rzadziej przyczyną są patologie wpływające na ustawienie miednicy, jak np. utrwalone zwichnięcie stawu biodrowego.

Postępowanie w przypadku patologicznych lordoz zależy od przyczyny i stopnia nieprawidłowego skrzywienia.
Leczy się je, stosując odpowiednią gimnastykę korekcyjną, gorsety, aparaty operacyjne. W skrajnych przypadkach konieczna jest operacja. Dla zminimalizowania skutków lordozy, ale również dla zdrowia kręgosłupa, polecane jest pływanie. Nie należy dźwigać ciężkich przedmiotów by nie przeciążać kręgosłupa.

*Zapalenie nadłykcia bocznego kości ramiennej.

Jest to stan zapalny zewnętrznej powierzchni stawu łokciowego spowodowany przeciążeniem przyczepionych do niej ścięgien mięśni przedramienia. Występuje u sportowców, skrzypków, masażystów, praczek, przeważnie u osób z dobrze rozwiniętym układem mięśniowym. Spośród dyscyplin sportu wymienić należy tenis, stąd też dolegliwość tę nazywa się łokciem tenisisty. Wywołany jest najprawdopodobniej przez mikro uszkodzenia przyczepów mięśni do kości ramiennej. Schorzenie dotyczy najczęściej pacjentów w wieku od 40 do 60 lat. Łokieć tenisisty (zapalenie nadkłykcia bocznego) lub golfisty (zapalenie nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej) dotyczy w sumie 1-3% całej populacji.

Mechanizm:
Wielokrotne powtarzanie ruchów prostowania i rotacji powoduje zwiększone obciążenie mięśni i ich przyczepów. W następstwie dojść może do uszkodzeń, zmian zapalnych i zwyrodnieniowych występujących głównie w miejscu połączenia mięśni i ścięgien lub w okolicy ich przyczepu kostnego.

Objawy:

Leczenie:
W przypadkach, kiedy objawy są bardzo dokuczliwe i trwają kilka lat, pomocna będzie fizykoterapia, np. jonoforeza, laser, ultradzwięki, leki przeciwzapalne, unieruchomienie, wypoczynek, badanie fizykalne. Zabiegom tym można się poddać w przychodni rehabilitacyjnej. Z dolegliwościami należy zgłosić się do ortopedy, chirurga lub lekarza rodzinnego. Ostatecznością jest leczenie operacyjne.

*Nowotwory narządu ruchu

można podzielić na pierwotne i przerzutowe. Przerzuty występują dość często i powstają z innych nowotworów narządów wewnętrznych. W przeciwieństwie do guzów łagodnych i zmian guzopodobnych, pierwotne złośliwe guzy kośćca zdarzają się rzadko. Przykładowe pierwotne guzy kości i ich umiejscowienie:

Guzy łagodne kośćca to m.in. kostniaki, kostniako – chrzęstniaki, chrzęstniaki, korowy ubytek łącznotkankowy, włókniaki oraz naczyniaki.

Guzy złośliwe natomiast to mięsaki, chrzęstniakomięsaki, włókniakomięsaki, struniak oraz szkliwiak.

Guzy przykostne i guzy tkanek miękkich są oddzielną grupą nowotworów narządu ruchu. Część z nich wynika z tkanek przykostnych i tworzących powierzchnię kości, pozostałe natomiast są guzami tkanek miękkich rozrastających się w styczności z kością.

Możliwe objawy nowotworu narządu ruchu:

Leczenie uzależnione jest od miejsca pojawienia się nowotworu oraz jego rodzaju. W przypadku łagodnego guza wystarcza jedynie jego wycięcie. Trudniejsze jest leczenie nowotworów złośliwych, zazwyczaj konieczne jest rozległe wycięcie guza oraz amputacja kończyny. Wycięty element zastępuje się przeszczepem alogennym lub elementem biomechanicznym. Często niezbędne jest także wprowadzenie radioterapii lub chemioterapii.

Przerzuty nowotworowe powstają w wyniku przenoszenia się komórek nowotworowych za pomocą krwi do kości. Znajdują one miejsce najczęściej  w dobrze unaczynionych kościach, np. kręgosłupie, miednicy, mostku, żebrach. Głównymi źródłami przerzutu może być rak oskrzeli, sutka, macicy, nerki, a także tarczycy i gruczołu krokowego.

*Osteofitoza trzonów kręgowych

Ta postać zmian zwyrodnieniowych jest najczęstsza i najłatwiej wykrywalna badaniem radiologicznym, jednak ani wielkość ani stopień rozsiania zmian nie koreluje z natężeniem bólu. Zmian tych nie można uważać za wyraz zwyrodnienia stawów, ponieważ nie posiadające torebki stawowej krążki międzykręgowe nie są stawami.

Istnieje wiele sposobów leczenia chorób reumatycznych, ale obowiązuje zasada leczenia kompleksowego, która obejmuje oprócz leczenia farmakologicznego (przyjmowanie leków), także odpowiedni tryb życia, żywienia, rehabilitację fizyczną (kinezyterapia i fizykoterapia) a nawet porady psychologa. W przypadku, kiedy nieznana jest przyczyna powstania choroby leczenie skupione jest na likwidowaniu objawów i modyfikacji przebiegu choroby, natomiast jeśli przyczyna choroby jest znana, leczenie dotyczy zarówno przyczyny, jak i objawów i przebiegu choroby. Każdy chory jest leczony w jemu właściwy sposób, zależny od rodzaju i przebiegu choroby. Za najważniejszy element leczenia zachowawczego należy uważać postępowanie niefarmakologiczne, od którego należy zacząć leczenie każdego przypadku, natomiast leczenie farmakologiczne jest indywidualne i zależy od przebiegu choroby, ciężkości objawów, reakcji na leczenie.

*Osteoporoza.

Istnieje wiele sposobów leczenia chorób reumatycznych, ale obowiązuje zasada leczenia kompleksowego, która obejmuje oprócz leczenia farmakologicznego (przyjmowanie leków), także odpowiedni tryb życia, żywienia, rehabilitację fizyczną (kinezyterapia i fizykoterapia) a nawet porady psychologa. W przypadku, kiedy nieznana jest przyczyna powstania choroby leczenie skupione jest na likwidowaniu objawów i modyfikacji przebiegu choroby, natomiast jeśli przyczyna choroby jest znana, leczenie dotyczy zarówno przyczyny, jak i objawów i przebiegu choroby. Każdy chory jest leczony w jemu właściwy sposób, zależny od rodzaju i przebiegu choroby. Za najważniejszy element leczenia zachowawczego należy uważać postępowanie niefarmakologiczne, od którego należy zacząć leczenie każdego przypadku, natomiast leczenie farmakologiczne jest indywidualne i zależy od przebiegu choroby, ciężkości objawów, reakcji na leczenie. Osteoporoza może być spowodowana barakiem aktywności fizycznej, dużym niedoborem składników mineralnych w pożywieniu, zaburzeniami hormonalnymi .Demineralizacja kości, czyli utrata składników mineralnych potrzebnych do jej budowy, towarzyszy najczęściej procesowi starzenia się organizmu, stąd tez osteoporoza występuje głównie w wieku podeszłym.
Drugą grupę chorych stanowią kobiety w okresie menopauzalnym. Jest to związane z niedoborem hormonów wpływających m.in. na procesy tworzenia układu kostnego.

Generalnie można wymienić następujące czynniki ryzyka:

Często rozwija się bez żadnych objawów. Ujawnić się może dopiero wtedy, gdy np. otwieranie skrzyni tapczanu wyzwoli gwałtowny ból kręgosłupa i okaże się, że nastąpiło złamanie kręgu, lub upadek na równej drodze i podparcie się ręką spowoduje złamanie nadgarstka, albo też upadek na biodro doprowadzi do złamania szyjki kości udowej.Osteoporozie można zapobiegać dbając o wystarczającą ilość wysiłku fizycznego, aby kości były jak najdłużej silne i sprawne.

*Calcar calcanei.

Tą nazwą określa się zmiany zwyrodnieniowe jakie zachodzą w okolicach wyrostka przyśrodkowego guza piętowego kości piętowej. Zwyrodnienia te są przyczyną utworzenia się narośli kostnej, powodującej zapalenie rozcięgna podeszwowego stopy. Zapaleniu towarzyszy ból utrudniający lub wręcz uniemożliwiający poruszanie się. Na początku choroby pojawia się ból okolicy pięty występujący po przeciążeniu stopy, w miarę rozwoju choroby ból pojawia się kolejno po każdym obciążeniu, a w końcu ból występuje nawet w spoczynku. Powstaniu ostrogi piętowej sprzyja: praca wykonywana na stojąco, nadwaga, otyłość, podeszły wiek, sporty obciążające stopy (siatkówka, tenis, biegi), złe obuwie np. buty na wysokich obcasach. Rozpoznanie: na podstawie badania palpacyjnego na stwierdzenie występowania bolesności uciskowej, zlokalizowanej ponad wyrostkiem przyśrodkowym guza piętowego. Bardzo często chorzy odczuwają ból pobliskiego pasma rozcięgna podeszwowego stopy. Badanie rentgenowskie stóp pokazuje ostrą dziobiastą narośl kostną biegnącą od guza pięty ku przodowi.

*Palce młotkowate

to utrwalone grzbietowe zgięcie paliczków podstawowych w stawach śródstopno-palcowych, będących wynikiem podwichnięć lub zwichnięć ku stronie grzbietowej paliczków podstawowych. Niewątpliwie znaczenie w powstawaniu tej deformacji ma niedomoga mięśni wewnętrznych stopy zginających stawy śródstopno-palcowe do czego często dochodzi w wyniku noszenia zbyt ciasnego obuwia. Drugim zewnątrzpochodnym czynnikiem jest zbyt długie utrzymywanie palców w zgięciu grzbietowym np. podczas noszenia obuwia na wysokim obcasie. Takie grzbietowe ustawienie palców wyłącza ich udział w fazie odbicia i zwiększa nacisk głowy II i III kości śródstopia na podłoże, czyli używając dotychczasowego mianownictwa likwiduje poprzeczny łuk stopy. Następstwem przeciążenia części miękkich przodostopia jest powstanie w tym miejscu modzeli skórnych i przewlekłego stanu zapalnego tkanek głębiej leżących. Występująca wtedy duża bolesność w sposób zdecydowany utrudnia poruszanie się i może prowadzić do znacznego inwalidztwa. Długotrwałe przeciążenia głów II i III kości śródstopia są wymieniana jako jedna z przyczyn złamań marszowych w obrębie szyjek. Ryzyko zachorowania wzrasta w następstwie wszystkiego, co sprzyja stopie poprzecznie płaskiej i paluchowi koślawemu.

Możliwe następstwa i powikłania: Bóle i odciski.

Jedynym leczeniem jest zabieg operacyjny. Oba rodzaje deformacji często występują łącznie i wtedy zaciera się wyraźna granica pomiędzy nimi. Po operacji chodzenie z pełnym obciążaniem rozpoczyna się na drugi dzień w specjalnym obuwiu.

*Płaskostopie.

Stopy płaskie, czyli zniekształcone. Polega to na obniżeniu sklepień stopy. Wyróżnia się kilka postaci płaskostopia: stopa płaska statycznie, stopa płaska podłużnie, stopa płaska poprzecznie. Stopa płaska statycznie to najczęściej występująca postać płaskostopia, powstająca na skutek nadmiernego ciężaru ciała (nadwagi), zbyt dużego i zbyt długo trwającego obciążenia zewnętrznego oraz na skutek osłabienia stawów i więzadeł w przebiegu różnych chorób. Płaskostopie podłużne objawia się zmianami w stawie piętowo-skokowym i stawie skokowo-łódkowym. Pojawiają się wyrośla kostne oraz wielkie bóle, które wywołują nawyk nieprawidłowego stawiania stopy i w efekcie chód staje się niezgrabny. Płaskostopie  poprzeczne jest wywołane niewydolnością mięśniową lub więzadłową stopy, która objawia się silnymi bólami, nasilającymi się przy pojawieniu się modzeli, czyli zgrubień skóry, w okolicy obniżonych głów kości śródstopia.

Leczenie: zachowawcze u lekarza ortopedy, gimnastyka, wkładki korekcyjne i obuwie ortopedyczne. Ciężkie przypadki płaskostopia wymagają leczenia operacyjnego. Stopy płaskie mogą być także wrodzone lub porażenne

*Przepuklina rdzeniowa

polega na rozszczepieniu kanału kostnego kręgosłupa, zazwyczaj w części lędźwiowo – krzyżowej, odsłonięciu niedorozwiniętego w tym odcinku rdzenia kręgowego, a także uszkodzeniu unerwienia kończyn dolnych, pęcherza moczowego oraz odbytu. Rozległość przepukliny związana jest z wielkością porażeń. Normalna ruchomość kończyn dolnych oraz sprawność pęcherza moczowego i zwieraczy odbytu zachowana jest tylko w niektórych przepuklinach rdzenia. W przypadku rozległych przepuklin pojawia się stały wypływ moczu z pęcherza oraz problemy z wydalaniem moczu. Wskutek zalegania moczu może dojść do wstępującego zakażenia dróg moczowych oraz powiększającej się marskości i niewydolności nerek.
Choroba może doprowadzić do niedowładu kończyn, a w konsekwencji uniemożliwić chodzenie.
Zaburzeniu ulegają czynność odbytu i odbytnicy, chory będzie miał problemy z wydalaniem stolca. Duża ilość dzieci z przepukliną rdzeniową cierpi także z powodu wodogłowia. Jeżeli pojawi się zakażenie dróg moczowych niezbędna jest stała kontrola i badanie moczu. Wprowadzone powinno zostać leczenie przeciwbakteryjne odpowiednimi chemioterapeutykami. Cięższe przypadki, związane z pęcherzem neurogennym lub przewlekłym zakażeniem dróg moczowych mogą wymagać odprowadzenia moczu do wyłonionej pętli jelit. Jedynym skutecznym leczeniem przepukliny rdzeniowej jest zabieg chirurgiczny. Przeprowadza się go w pierwszej dobie życia noworodka. Przepukliny rdzeniowe nie wywołujące zaburzeń neurologicznych nie wymagają tak wczesnego zabiegu.

*Ropień.

Wyróżniamy:

- ropień podprzeponowy - występuje jako powikłanie stanów zapalnych jamy brzusznej, toczących się w okolicach przepony, np. jako powikłanie ropnia wątroby, perforacji wrzodu żołądka czy zapalenia wyrostka.

- ropnie wątrobowe - zwykle mnogie, pojedyncze ropnie zazwyczaj powstają w prawym płacie wątroby.

- ropień płuc - to w dzisiejszych czasach rzadka choroba układu oddechowego, spowodowana zejściem zapalenia płuc, zaaspirowaniem ciała obcego lub rakiem płuc.

- ropień języka - ropa w tkankach głębokich języka, pojawiająca się częściej u kobiet, niż u mężczyzn. Może być spowodowany zranieniem i zapaleniem języka, zropiałą torbielą dna jamy ustnej lub zropiałą torbielą środkową szyi, zapaleniem migdałka językowego, cukrzycą, awitaminozą, grzybicą.

- ropień okołowierzchołkowy - czyli zapalenie toczące się w zębie, w tkankach okołowierzchołkowych, pierwsza faza ostrego ropnego zapalenia tkanek okołowierzchołkowych. Objawia się ciągłym, silnym, pulsującym bólem przy uciskaniu zęba oraz bólem samoistnym przy przyjęciu poziomego położenia ciała.

- ropień podokostnowy - zapalenie toczące się w tkankach okołowierzchołkowych zęba. Objawia się bardzo silnym bólem okolicy zęba przyczynowego, który promieniuje na zęby sąsiadujące. Czasami bóle dotyczą połowy lub całej twarzy, a nawet całej głowy.

- ropień podśluzówkowy - zapalenie toczące się w tkankach okołowierzchołkowych zęba, zejście ropnia podokostnowego, ostatnia faza ostrego ropnego zapalenia tkanek okołowierzchołkowych, powstający w efekcie przebicia się wysięku ropnego przez tkankę kostną i okostną szczęki lub żuchwy, aż do przebicia błony śluzowąej jamy ustnej.

- ropień mózgu - wywołany zapaleniem i zbieraniem się zakażonego materiału pochodzącego z ropnia podśluzówkowego oraz z infekcji zatok, infekcji uszu, infekcji wyrostka sutkowatego, infekcji narządów wewnętrznych, urazów głowy albo w wyniku powikłań zabiegu chirurgicznego, a także może być spowodowany wrodzoną wadą serca ( u małych dzieci).

- ropień Brodiego - to postać pierwotnie przewlekłego zapalenia kości, spotykany u większych dzieci i osób dorosłych. Powstaje w przynasadach kości długich, w stawie kolanowym i skokowo-goleniowym.

- zapalenie wyrostka sutkowatego - to powikłanie przewlekłego lub ostrego zapalenia ucha środkowego, polega na zapaleniu komórek powietrznych wyrostka sutkowatego z zapaleniem kości lub szpiku w kości obejmującej wyrostek.

*Rwa barkowa

inaczej zwana brachialgią to zespół, który cechuje się ostrym bólem od karku do ramienia, promieniującym wzdłuż kończyny górnej. Choroba ta spowodowana jest zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa i zaliczana jest do korzeniowych zespołów bólowych. Rwa barkowa skutecznie utrudnia życie osobom na nią cierpiącym. Zaczyna się od zmian zwyrodnieniowych krążka międzykręgowego, który powoduje wypadnięcie lub uwypuklenie jednego ze swoich składników - jądra miażdżystego. Wówczas dochodzi do ucisku korzeni, które unerwiają mięśnie ramienia oraz kończyny górnej.

Przyczyny rwy barkowej wciąż są zagadką dla specjalistów

Przyczyny rwy nie zostały do końca poznane, jednakże do najczęstszych źródeł powstawania tej choroby zalicza się:

Z powyżej wymienionych czynników, największy wpływ na powstawanie rwy mają zmiany zwyrodnieniowe w obrębie kręgosłupa. Wiadome jest, że szczególnie u osób pracujących fizycznie, w pewnym momencie może dojść do „zużycia się” kręgosłupa, który codziennie dźwiga nasze ciało. Wówczas powstają zmiany w obrębie odcinka szyjnego, co objawia się nie tylko dokuczliwym bólem, ale także ograniczoną ruchomością naszych stawów oraz kończyn.

Uciążliwe dolegliwości są prawdziwą męczarnią dla chorego!

Bólowi kręgosłupa, który zwiastuje rwę barkową często towarzyszy silny ból ramienia oraz karku, który skutecznie nasila się podczas takich czynności jak: ruchy głowy, kaszel czy kichanie. W późniejszym stadium choroby ból nie przemija, ale zaczyna promieniować do kończyn górnych. Tym dolegliwościom towarzyszy duże napięcie mięśni, co powoduje, że ból może objąć swoim działaniem także plecy – a w szczególności okolice łopatki, jak też przednią część klatki piersiowej.

Co ważne, dolegliwości bólowe pojawiają się zwykle nagle -  rano, zaraz po przebudzeniu. Warto także dodać, że  mogą towarzyszyć im - niedowład mięśni, zaburzenia czucia, mrowienie oraz pieczenie.

W niektórych przypadkach zmniejszona zdolność poruszania się mięśni bardzo szybko postępuje, powodując niedowład w obrębie kończyn górnych. W zależności od miejsca uszkodzenia kręgosłupa ból promieniuje do bocznej, tylnej lub przyśrodkowej części ramienia.

Pomoc lekarza jest konieczna!

Osoby cierpiące na to schorzenie często próbują przeczekać ból, zażywając różnego rodzaju środki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Niestety ustąpienie dolegliwości bólowych nie jest oznaką wyzdrowienia, gdyż rwa barkowa ma tendencje do nawrotów, dlatego ta choroba samoistnie nie odpuści.

Przy rwie barkowej stosuje się zarówno leczenie farmakologiczne, jak również zabiegi rehabilitacyjne. W czasie leczenia chory musi się także stosować do zaleceń lekarskich, aby swoim postępowaniem nie zaszkodzić sobie jeszcze bardziej, jak również by leczenie przynosiło pożądane efekty.

Przede wszystkich należy wówczas unikać:

Z kolei jeżeli chodzi już stricte o leczenie lekarskie to przy łagodnym przebiegu choroby stosuje się leczenie salicylanami, włączając dodatkowo leki farmakologiczne zmniejszające ból i obniżające napięcie mięśniowe. W niektórych przypadkach lekarz zaleca noszenie kołnierza ortopedycznego. W bardziej skomplikowanych przypadkach salicylany zastępuje się sterydami, jak również do leczenia włącza się zabiegi rehabilitacyjne indywidualnie dobrane do potrzeb pacjenta,  do których należą między innymi:

Kiedy jednak stan chorego jest bardzo ciężki, a leczenie nie przynosi rezultatów, wówczas lekarze decydują się na leczenie operacyjne, podczas którego usuwają jądro miażdżyste. Po zabiegu chirurgicznym chory przez dłuższy czas wraca do zdrowia, uczestnicząc w zabiegach specjalistycznych, aby odzyskać pełną sprawność.

Rwa barkowa jest schorzeniem, które w dużym stopniu utrudnia prawidłowe funkcjonowanie choremu. Pomimo różnorodnych metod leczenia, najważniejsza a zarazem i najtrudniejsza jest prawidłowa diagnoza, gdyż to od niej zależy dobranie odpowiednich leków i zabiegów, które pomogą wyeliminować chorobę. Pamiętajmy, iż jeżeli przez dłuższy czas dokucza nam uciążliwy ból, który ogranicza naszą ruchomość, nie należy zwlekać w oczekiwaniu na samoistne ustąpienie tych dolegliwości, ale zgłosić się do lekarza i pozwolić sobie pomóc.

*Stopa suszkowata.

Czyli wrodzona stopa płaska. Jest to wada stóp, rzadko występująca jako wada pierwotnie wrodzona, natomiast częściej występuje jako wada towarzysząca. W obrazie klinicznym można zaobserwować zmiany w stopie, czyli zniesienie lub odwrócenie łuków podłużnych stopy, stęp stopy ustawiony jest w zgięciu podeszwowym, przodostopie jest uniesione ku górze, a rozcięgno stopy jest wiotkie. Leczenie polega na: zachowawczej korekcji wady za pomocą odpowiedniego sprzętu ortopedycznego (obuwia, wkładek, łusek). Jeżeli zmiany są wynikiem porażenia, wtedy stopa jest elastyczna i można ją dość łatwo skorygować. Należy jednak pamiętać, że leczenie tej wady musi być podjęte bardzo wcześnie. Stopę suszkowatą leczy się operacyjnie. Rehabilitacja po operacji zależy od rodzaju zabiegu operacyjnego.

*Urazy i złamania nosa.

Ważna jest pomoc już w domu. Należy ułożyć chorego w pozycji siedzącej lub półleżącej z głową pochyloną ku dołowi, aby krew nie spływała do gardła. Można podać leki przeciwbólowe w tabletkach. Należy też przewieźć chorego do lekarza, gdyż szybka pomoc zaraz po urazie pomoże uniknąć następstw urazu i powikłań, a także leczenia operacyjnego. Następstwa  i powikłania urazu nosa, które mogą się pojawić w późniejszym okresie: krwawienie z jednego przewodu nosowego (nawet 10 dni po urazie, a czasami nawet później), wystąpienie jasnego, wodnistego płynu wypływającego z jednego przewodu nosowego, problemy z oddychaniem przez nos (wywołane stopniowym zmniejszaniem się drożności nosa), odma podskórna powiek (wywołana gromadzeniem się powietrza pod powiekami, które zwęża szparę powiekową, można nawet wyczuć trzeszczenie powietrza przy dotyku), a także ból i zaczerwienienie skóry nosa oraz podwyższenie temperatury. Wszystkie te objawy wymagają porady laryngologa. Szybki kontakt z lekarzem jest konieczny w razie: pojawienia się gorączki, wystąpienia krwawienia z nosa, pojawienia się objawów stanu zapalnego (zaczerwienie, obrzęk, ból, uczucie gorąca w obrębie nosa, utraty przytomności, zaburzeń widzenia. Uraz nosa objawia się, poza krwawieniami, zniekształceniem, obniżeniem piramidy nosa,  krwiakiem na tkankach miękkich, krwiakiem oczodołu, obrzękiem tkanek miękkich, a także bólami głowy oraz niedrożnościa nosa i zaburzeniami węchu. Najczęściej mamy do czynienia ze złamaniem zamkniętym kości nosa. Leczenie polega na nastawieniu kości nosa, założeniu tamponady przedniej oraz podwaniu antybiotyków. Można  założyć też opatrunek zewnętrzny nosa tzw. szynę zewnętrzną nosa. Poważniejsze w skutkach są złożone złamania otwarte piramidy nosa, które wymagają oczyszczenia tkanek miękkich, nastawienia kości i unieruchomienia. Do unieruchomienia używa się szwów drucianych. Urazem nosa może też być stan nosa związany z operacją nosa i zatok przynosowych. Taki uraz może wywołać krwawienie śródoperacyjne i pooperacyjne. Najczęściej wykonuje się operacje przegrody nosa, polipów nosa, mukotomie, zatok szczękowych.

*Wrodzona stopa końsko-szpotawa

u noworodka - należy do najczęstszych wad stóp, występuje z częstością 1/1500 urodzeń i charakteryzuje się następującymi deformacjami: końskość (podeszwowe ustawienie stopy), szpotawość (ustawienie stopy w odwróceniu [supinatio]), przywiedzenie przodostopia, zazwyczaj nadmierne wydrążenie stopy. Stopa końska występuje względnie często u osób obłożnie chorych, kiedy stopy są ułożone niewłaściwie. W łóżku stopa automatycznie przyjmuje ustawienie końskie. Im cięższa jest kołdra, tym większe niebezpieczeństwo wytworzenia się stopy końskiej. Usztywnienie powstaje bardzo szybko i jest trudne do odwrócenia.

Objawy

Przyczyny:

Zapobieganie
U osoby leżącej dłużej należy podeprzeć kołdrę tak, aby nie spoczywała na stopach. Stopy należy ustawić pod kątem prostym, podpierając je na przykład deską, pięty zaś powinny być skierowane do dołu. Przy konstruowaniu odpowiedniego podparcia stóp należy skorzystać z rad instruktora gimnastyki leczniczej.

*Zapalenie kaletki maziowej.

Dolegliwości bólowe związane są z tzw. zespołem bolesnego barku i powodują powodują ogromne utrudnienia w codziennym życiu. Z chorobą zapaleniową barku związane są trzy stadia, a jednym z nich jest właśnie zapalenie kaletki maziowej - ból może pojawiać się po przeciążeniu ruchem podnoszenia i rotacji wewnętrznej. Kaletka maziowa to rodzaj wytworu błony maziowej, mający postać zbudowanego z tkanki łącznej worka o pęcherzykowatym kształcie, zwykle komunikującą się z jamą stawową i wytwarzającą maź stawową. Dzięki temu posiadają one gładką i wilgotną powierzchnię.

Zalecenia:

*Zapalenie stawu

jest jedną z głównych przyczyn prowadzących do kalectwa u ludzi powyżej 55 roku życia. Choroba ta obejmuje wszystkie części składowe stawu. Polega ona na zmianach zapalnych oraz zmianach zwyrodnieniowych pojawiających się zbyt wcześnie. Wyróżnić można następujące rodzaje zapalenia stawu:

Ropne zapalenie stawu – powstaje wskutek zakażenia stawu bakteriami chorobotwórczymi. Do zakażenia może dojść drogą bezpośrednią, np. poprzez zranienie, lub pośrednią – przebicie ogniska z kości. Główne objawy choroby to obrzęk stawu, ból, zaczerwienienie skóry oraz złe samopoczucie. Nieleczona choroba może doprowadzić do całkowitego zniszczenia stawu i utraty ruchów. Leczenie polega na podawaniu choremu antybiotyków o szerokim zakresie działania. Chory powinien przebywać w łóżku, z unieruchomioną kończyną w opatrunku gipsowym lub na wyciągu. Wykonuje się nakłucie stawu w celu ściągnięcia wydzieliny.

Zapalenie stawu na tle zwyrodnieniowym – najpowszechniejszy typ zapalenia, wywołane jest przedwczesnym zużyciem stawu, wynikającym z osłabienia wrodzonego lub nabytego, np. urazu lub choroby. Schorzenie to występuje zazwyczaj u osób po 40 roku życia. Zapalenie to ma powolny przebieg. W początkowym okresie chory odczuwa jedynie ból w stawie, później jednak pojawia się także ograniczenie zakresu ruchów.  Leczenie jest bardzo szerokie i polega na stosowaniu leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych, fizykoterapii, balneoterapii.

Zapalenie stawu dnawe – dna obejmuje przeważnie stawy stóp i rąk. Choroba pojawia się głównie u mężczyzn w 4 dekadzie życia. Polega na odkładaniu się złogów dwumoczanu sodowego w chrząstce stawowej powodując reakcję zapalną. Choroba przebiega napadami. Ból pojawia się najczęściej w nocy, chory staw jest obrzęknięty i bolesny, a skóra nad nim zaczerwieniona. Po paru dniach dolegliwości ustępują aż do wystąpienia następnego napadu choroby.  Choremu podaje się środki przeciwbólowe i przeciwzapalne, staw powinien być unieruchomiony.

Zapalenie stawu neuropatyczne, inaczej stawy Charcota – wywołane jest zaburzeniem odżywiania tkanek oraz łączeniem się niewielkich urazów niszczących staw w sytuacji, gdy chory nie ma czucia bólu. Choroba występuje w przebiegu neuropatii cukrzycowej, trądu oraz jamistości rdzenia kręgowego. Typowe objawy to obrzęk, niestabilność stawu, nieznacznie ograniczona ruchomość. Leczenie polega na stabilizowaniu stawu za pomocą aparatów ortopedycznych.

Zapalenie stawów krwawiączkowe – powstaje wskutek samoistnych wylewów dostawowych w przebiegu hemofilii. Nieleczone prowadzi do zniekształcenia stawu.

reklama

*Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa

czyli ZZSK, czyli przewlekły proces zapalny i kostniejący, o nieznanej przyczynie. Choroba postępuje wolno prowadząc do usztywnienia kręgosłupa i stawów obwodowych. ZZSK dotyka głównie mężczyzn, zazwyczaj między 20 i 30 rokiem życia, rzadko zdarza się po 40 roku życia. Kobiety mogą cierpieć na skąpoobjawową postać tej choroby. U młodych mężczyzn często pierwszym objawem ZZSK może być zapalenie stawów kolan, zapalenie ścięgna Achillesa, a także zapalenie naczyniówki, tęczówki i ciałka rzęskowego. Wyróżniamy 2 postaci ZZSK: osiową, kiedy zaatakowany jest tylko kręgosłup i obwodową kiedy zajęte są dodatkowo inne stawy (biodrowe, kolanowe, barki).ZZSK rozpoczyna się od obustronnego i symetrycznego zajęcia stawów krzyżowo-biodrowych - rozpoznanie zajęcia tych stawów jest niezbędne do zdiagnozowania ZZSK- co powoduje ograniczenia ruchów nóg. Następnie choroba obejmuje kręgi lędźwiowe, piersiowe i szyjne, co znacznie ogranicza ruchomość w klatce piersiowej - proces zapalny atakuje przyczepy mięśni. Pojawiają się nacieki zapalne. Zmiany chorobowe pojawiają się w błonie maziowej stawów i w pierścieniu włóknistym krążka międzykręgowego. Choroba dotyka także także stawów kolan i stawów skokowych, stawów żebrowo-mostkowych, stawów żebrowo-poprzecznych i stawów żebrowo-kręgowych. Objawy: początki choroby dotyczą dolnego odcinka kręgosłupa. Chory odczuwa przewlekły, tępy ból w drugiej połowie nocy i nad ranem, ma problemy z obróceniem się na drugą stronę. Te objawy trwają ponad 3 miesiące. Ból, pod wpływem rozruszania się, powoli ustępuje. W badaniach obserwuje się wzrost OB. i dodatni objaw Lesege'a. Na zdjęciu rentgenowskim kręgosłupa widać kręgi, które przyjmują z początku kształt kwadratowy - jest to tzw. "kwadratowienie kręgów", a w dalszym przebiegu choroby - kształt beczkowaty, co nazywamy kręgosłupem bambusowym. Obserwuje się również ubytki w przedniej powierzchni trzonów kręgów. Ból promieniuje wzdłuż kręgosłupa i do tylnej powierzchni ud oraz do żeber, co utrudnia oddychanie. W zaawansowanej postaci choroby dochodzi do zmiany sylwetki, tzw. sylwetka narciarza, spowodowanej przykurczami w stawach biodrowych i w stawach kolanowych. Chorobie towarzyszy wzrost temperatury ciała, utrata apetytu i zmiany pozastawowe (nierówność źrenic i niereaktywność na światło, nefropatia, amyloidoza).

Profilaktyka: ruch i zabiegi fizykoterapeutyczne, aby zapobiec trwałym usztywnieniom i kalectwu, basen, chodzenie na wysokich obcasach, spanie na płaskich powierzchniach. Leczenie u lekarza reumatologa, leczenie sanatoryjno-balneologiczne i fizykoterapia. Leki przeciwzapalne i immunosupresyjne. Podawanie sterydów w przypadku zapalenia tęczówki.

*Złamania kostek goleni.

Golenie składają się z kości strzałkowej i piszczelowej, oraz tzw. widełek goleni, czyli kostek bocznej, przyśrodkowej, które łączą goleń z kością skokową, oraz tylnej krawędzi piszczeli. Złamania tych kostek są czasami skomplikowane i ciężkie do wyleczenia. Na uwagę zasługuje przypadek złamania trójkostkowego: złamanie bocznej kostki i przyśrodkowej kostki oraz tylnej krawędzi piszczeli. Pierwsza pomoc polega na unieruchomieniu nogi od stopy, poprzez podudzie, aż do stawu kolanowego. W takich przypadkach niezbędne jest leczenie operacyjne, które polega na nastawieniu odłamków kości w prawidłowej pozycji za pomocą śrub czy drutów. Po operacji konieczne jest unieruchomienie nogi, które polega na opatrunku obejmującym stopę, poprzez staw skokowo-goleniowy, aż do stawu kolanowego. Następnie zalecane jest obciążania nogi. Prawidłowe leczenie może doprowadzić do odzyskania pełnej sprawności nogi. Rozległy uraz może wywoływać ból oraz obrzęk nawet w  pierwszych kilku, kilkunastu  tygodniach po zdjęciu opatrunku.

*Złamania kości podudzia.

Kości podudzia to kość piszczelowa, piszczel (łac. tibia) i kość strzałkowa, strzałka (łac. fibula). W kości piszczelowej wyróżniamy  trzon i dwa końce: bliższy i dalszy. Koniec bliższy ma dwa kłykcie: kłykeć przyśrodkowy i kłykeć boczny; koniec bliższy jest większy od końca dalszego, ma grubą i szeroką budowę. Na kłykciu bocznym końca bliższego jest powierzchnia stawowa dla kości strzałkowej. Koniec dalszy składa się z powierzchni stawowej dla kości strzałkowej i wyrostka nazywanego kostką przyśrodkową. Jego dolna powierzchnia wchodzi w skład stawu skokowego. Kość strzałkowa jest położona równolegle do kości piszczelowej. Jej koniec bliższy, tzw. głowa kości strzałkowej, łączy się z kością piszczelową. Koniec dalszy tej kości jest szerszy i grubszy niż koniec bliższy. Wystaje poniżej kości piszczelowej i wchodzi w skład kostki bocznej nogi. Złamanie końca dlaszego kości piszczelowej, czyli złamanie w pobliżu stawu skokowego, wiąże się z ryzykiem powstawania trwałych uszkodzeń i znacznego ograniczenia możliwości ruchu, a także zwyrodnień nogi. Złamania objawiają się bardzo silnym bólem, obrzękiem, często występuje krwotok, noga jest zniekształcona, stopa często skręcona na bok. W przebiegu złamania kości piszczelowej może dojść do uszkodzenia nerwu piszczelowego, które objawia się upośledzeniem czynności stopy oraz stawu skokowego, a także zanikiem mięśni łydki i stopy. Leczenie. Unieruchomiamy nogę od pośladka, przez udo, aż do stopy. Rana przy złamaniu otwartym powinna być zabezpieczona jałowym opatrunkiem. Leczenie operacyjne. Rehabilitacja stawu kolanowego zaraz po operacji, w celu uzyskania jak najlepszych wyników. 

*Złamania kości śródręcza i palców ręki

muszą być leczone operacyjnie. Równie ważna jest szybka rehabilitacja, ze względu na utrzymanie sprawności uszkodzonej dłoni. Jeżeli są to złamania bez przemieszczenia, możliwe jest leczenie zachowawcze, polegające na  unieruchomieniu dłoni opatrunkiem gipsowym. Kości dłoni są dzielone na trzy grupy: kości nadgarstka, kości śródręcza, kości palców. Śródręcze, czyli metacarpus,  to główna część ręki, zbudowana z pięci długich kości. Składają się z trzonu, podstawy, czyli końca bliższego i głowy, czyli końca dalszego. Końce bliższe każdej kości śródręcza łączą się z nadgarstkiem i sąsiednimi kośćmi śródręcza za pośrednictwem stawu. Ostatnią częścią kostną rąk są palce. Nazwy palców: kciuk, wskazujący, środkowy, serdeczny, mały. Najczęściej dochodzi do złamania szyjki piątej kości śródręcza, jest to tzw. złamanie bokserskie, gdyż do takiego złamania może dojść w wyniku ciosu pięścią w twardą powierzchnię itp. Przy otwartych złamaniach palców, źle leczonych, może dojść do powstania stawu rzekomego, martwicy palca, zapalenia.

*Złamania kręgosłupa.

Najczęściej przyczyną urazów kręgosłupa są uszkodzenia rdzenia kręgowego, które powodują poważne zaburzenia neurologiczne. Do urazów kręgosłupa dochodzi podczas wypadku na drodze, upadku z dużej wysokości oraz na skutek skoku do płytkiej wody na tzw. główkę. Złamania kręgosłupa mogą prowadzić do kalectwa, paraliżu, niedowładu, a nawet zgonu. Uszkodzenie odcinka szyjnego kręgosłupa: Najczęściej uszkodzone zostają kręgi szyjne od piątego do siódmego. Głowę chorego należy obłożyć z obu stron, aby uniknąć przesuwania. Najlepiej nadają się do tego woreczki z piaskiem. Należy też głowę zabezpieczyć sztywnym kołnierzem szyjnym albo bandażem, przywiązując ją przez czoło do podłoża. To samo należy uczynić z barkami. Złamania niestabilne powinno być leczone operacyjnie.

Uszkodzenie odcinka piersiowo-lędźwiowego kręgosłupa: nawet nieznaczne przemieszczenia kręgów prowadzą do zaburzeń neurologicznych. Należy zabandażować unieruchomić miednicę i podudzia, a pod kolana podłożyć zwinięty koc. Najlepiej przewozić chorego leżącego na plecach, na twardej powierzchni, dopóki nie zostanie zbadany przez specjalistę. Jeśli w związku z zaburzeniami oddychania u chorego wystąpi sinica należy zrobić sztuczne oddychanie. Nieprzytomne ofiary wypadku, u których można podejrzewać uszkodzenia kręgosłupa, wymagają zawsze specjalistycznej pomocy lekarskiej. Badanie radiologiczne służy do ustalenia rodzaju uszkodzenia. Zaburzenia  neurologiczne wymagają uzupełniających badań tomograficznych lub rezonansu magnetycznego. Natychmiastowego leczenia operacyjnego w przeciągu 6 godzin wymagają chorzy ze złamaniami, ze zwichnięciami, niepełnym zespołem neurologicznym, z uciskiem rdzenia.

*Złamania miednicy.

Podział złamań miednicy według Judeta i Letournela rozróżnia 10 stopni złamań miednicy, uwzględniając podział na: złamania proste (złamania tylnej ściany, złamania tylnej kolumny, złamania przedniej ściany, złamania przedniej kolumny, złamanie poprzeczne) oraz złamania złożone, czyli zawierające co najmniej dwa ze złamań prostych (złamania w kształcie litery T, złamania tylnej kolumny z towarzyszącym złamaniem tylnej ściany, złamania poprzeczne z towarzyszącym złamaniem tylnej ściany, złamania poprzedniej ściany ze złamaniem poprzecznym połowiczym, złamania obu kolumn). Pierwsza pomoc: ponieważ złamania miednicy są zazwyczaj bardzo poważne, należy w każdym przypadku brać pod uwagę możliwość uszkodzenia narządów miednicy małej: pęcherza, nerek, jelita. Udzielanie pierwszej pomocy polega na ułożeniu chorego płasko na plecach, z kocem zwiniętym w rulon pod kolanami. Należy zabezpieczyć miednicę, np. woreczkami z piaskiem, prześcieradłem podłożonym pod pośladki i lędźwi, przywiązać chorego do noszy i następnie szybko przewieźć do szpitala.  Jako skutki wypadku obserwujemy także obrażenia głowy, klatki piersiowej i kończyn. W złamaniach miednicy pojawia się ból w miejscu złamania, który narasta przy ruchach kończyn w stawach biodrowych. Czasami złamaniom towarzyszy krwiomocz. Śmierć z powodu krwotoku we­wnętrznego przy złamaniach miednicy jest na trzecim miejscu po urazach czaszki i klatki piersiowej.

*Złamania kości.

Do złamań dochodzi w różnym wieku. W wieku dziecięcym najczęściej dochodzi do złamania kości piszczelowej, nadkłykciowego złamania kości ramiennej i złamania kości przedramienia. U dzieci istnieje szczególny typ złamania bez bocznego przemieszczenia - złamanie podokostnowe, zwane czasami złamaniem "typu zielonej gałązki". W tym typie złamania silna i gruba okostna nie ulega uszkodzeniu, przez co nie dochodzi do przemieszczenia odłamów do boku.

U ludzi dorosłych (zwłaszcza w wieku starczym) najczęstszymi złamaniami związanymi z osteoporozą kości są złamania dalszej przy nasady i nasady kości promieniowej, złamanie kompresyjne (zgniecenie) trzonów kręgów i złamanie szyjki kości udowej.

Złamanie jest to przerwanie ciągłości kości pod wpływem działania urazu, którego siła przekracza granice wytrzymałości mechanicznej niezmienionej tkanki kostnej. Powstaje w wyniku bezpośredniego lub pośredniego działania urazu. Na skutek urazu bezpośredniego, w którym siła działa na daną kość, powstają złamania poprzeczne lub z wolnym odłamem w kształcie klina, np. złamanie kości łokciowej przy uderzeniu w czasie zasłaniania się przed ciosem, uderzenie w podudzie zderzakiem samochodu.

Etapy gojenia się złamań:

Powikłania pierwotne po złamaniach:

Powikłania wtórne po złamaniach:

*Złamanie kości nadgarstka.

Nadgarstek ma bardzo skomplikowaną budowę, dlatego nawet w nauczaniu anatomii są wierszyki ułatwiające zapamiętanie nazw i kolejności jego kości. Nadgarstek zbudowany jest z ośmiu kości ułożonych w szeregu bliższym i szeregu dalszym, o różnym kształcie: kości łódeczkowatej os scaphoideum, kości czworobocznej większej os trapezium, kości czworobocznej mniejszej os trapezoideum, kości grochowatej os pisiforme, kości haczykowatej os hamatum, kości księżycowatej os lunatum, kości trójgraniastej os triquetrum, kości główkowatej os capitatum. Nadgarstek łączy przedramię z ręką. Do najczęściej zdarzających się złamań nadgarstka należy złamanie kości łódeczkowatej, z tego powodu, iż kość łódeczkowata jest najbardziej narażona na urazy. Pozostałe kości nadgarstka ulegają urazom znacznie rzadziej. Wspomniana kość łódeczkowata składa się z mniej i bardziej ukrwionych części. Złamanie w mniej ukrwionym fragmencie wiąże się z ryzykiem powstania tzw. stawu rzekomego, czyli z powikłaniem źle leczonego złamania. W takim przypadku tworzy się połączenie włókniste.W efekcie pojawiają się silne bóle, zaburzenia w funkcjonowaniu nadgarstka oraz ograniczenie sprawności całej ręki. Częstym urazem nadgarstka jest też kontuzja wyrostka rylcowatego, który jest częścią kości promieniowej i kości łokciowej. Są to przypadki złamań awulsyjnych, które polegają na tym, że podczas nagłego, silnego szarpnięcia zostaje oderwany fragment kostnego wyrostka. Co prawda, wyrostek rylcowaty nie jest częścią nadgarstka, ale jest miejscem przyczepu dla więzadeł pobocznych nadgarstka, więc taki uraz również wymaga specjalistycznego leczenia. Zaniedbanie urazu wyrostka rylcowatego prowadzi do niestabilności nadgarstka.

*Złamania kości przedramienia

są ciężkie do wyleczenia i bardzo często wymagają operacji. Lżejsze przypadki leczy się zachowawczo, stosując unieruchomienie na 6 tygodni, np. złamanie dalszego odcinka kości promieniowej, jako złamanie typowe, nazywane też złamaniem Collesa, leczy się stosując szynę grzbietową, jeśli jest to złamanie bez przemieszczenia - stosuje się opatrunek gipsowy na maksymalnie 4 tygodnie. Cięższe przypadki - złamania otwarte - wymagają leczenia operacyjnego, anatomicznego nastawienia odłamów oraz unieruchomienia w gipsie nawet do 12 tyg. Złamanie Colles'a to złamanie dalszej części kości promieniowej, mniej więcej 2-3cm od nadgarstka. Zdarzyć się może w wyniku upadku na wyprostowaną rękę. Kształt bagnetowaty nadgarstka świadczy o złamaniu Colles'a. Jeśli dochodzi do przemieszczenia odłamów, podaje się znieczulenie i stosuje gips do 7 tygodni. Po zdjęciu opatrunku zaleca się ćwiczenia rehabilitacyjne. Złamania wyrostka dziobiastego (część kości łokciowej) często współistnieją z innymi uszkodzeniami stawu łokciowego: zwichnięcie głowy kości promieniowej, złamanie głowy kości promieniowej, złamanie wyrostka łokciowego. Złamania głowy kości promieniowej wynikają zazwyczaj z urazu pośredniego, np. przy upadku na wyprostowaną rękę lub przy upadku na zgięty staw łokciowy. Jeśli są to złamania bez przemieszczenia leczy się je zachowawczo, zakładając opatrunek gipsowym na ramię i dłoń oraz stosując natychmiastowe ćwiczenia stawu łokciowego. Cięższe przypadki wymagają leczenia operacyjnego, które polega na zespoleniu odłamów kości, resekcji głowy kości promieniowej, endoprotezo plastykę głowy kości promieniowej.

*Złamania kości ramiennej.

Do złamani kości ramiennej dochodzi w wyniku urazu bezpośredniego lub pośredniego, który przekracza wytrzymałość kości. Złamanie kości ramiennej może wystąpić  w części bliższej tzn. w obrębie głowy i szyjki ramieniowej, w części środkowe kości oraz w okolicach stawu łokciowego. Gdy do złamania kości dochodzi uszkodzenie skórny w okolicy złamania, jest to złamanie otwarte. Leczenie złamania kości ramiennej jest bardzo skomplikowane i obciążone licznymi powikłaniami, ze względu na obecność dużych pni naczyniowo-nerwowych w sąsiedztwie stawu łokciowego. Wyróżniamy 2 typy złamań nadkłykciowych: typ wyprostny w 96% przypadków (dochodzi do niego w wyniku upadku na wyciągnięta rękę) oraz typ zgięciowy w 4% przypadków (dochodzi do niego na skutek upadku na łokieć przy zgiętej w stawie łokciowym ręce). Objawy  złamania nadkłykciowego kości ramiennej: obrzęk i ból łokcia, ograniczenie ruchów w stawie łokciowym. Może się też zdarzyć złamanie bliższego końca kości ramiennej, szczególnie u osób starszych. Takie złamanie jest  na trzecim miejscu po złamaniu kości promieniowej i szyjki kości udowej. Rozpoznanie: na podstawie zdjęć radiologicznych. Takie złamania są obarczone dużym ryzykiem pojawienia się zespołów niedokrwiennych ręki z powodu bliskiego położenia dużych naczyń i nerwów. Dlatego należy dokładnie zbadać unaczynienie i unerwienie ręki: ocena tętna na tętnicy ramiennej, promieniowej i łokciowej, a także ocena czucia i motoryki nerwu promieniowego, łokciowego i pośrodkowego.

*Złamanie kości stępu.

Stęp jest giętką częścią stopy. U ludzi dorosłych urazy kości stępu zdarzają się codziennie. Spowodowane są potknięciem się, niefortunnym stąpnięciem, zeskokiem z wysokości. Zdarzają się skręcenia lub złamania. Poważne następstwa mają złamania kości skokowej i  złamania kości piętowej, które zdarzają się zwykle przy upadku z wysokości. Są one trudne w leczeniu, zwłaszcza gdy są to przypadki złamań wieloodłamowych. Złamania kości stępu wymagają leczenia ortopedycznego. Powikłaniami leczenia operacyjnego złamań kości piętowej są długo trwające obrzęki w obrębie tyłu stopy oraz zanik tkanki podskórnej w obrębie pięty. A także, próby odtworzenia  kształtu kości piętowej sprzed wypadku oraz jej powierzchni stawowych nie zawsze dają zadowalające rezultatu. Powtarzające się kontuzje stawu skokowego oraz złamania kości skokowej mogą w efekcie spowodować zwyrodnienie stawu skokowego. Objawia się to deformacją powierzchni stawowych, zwężeniem szpary stawowej, zagięciem szpotawym stępu, zagięciem koślawym stępu, ograniczeniem ruchu oraz dolegliwościami bólowymi.

*Złamanie kości udowej.

Kość udowa to kość kończyny dolnej. Wspiera tkanki miękkie uda. Jest to kość długa, zbudowana z trzonu i dwóch końców: bliższego i dalszego. Kość udowa to najdłuższa z kości długich organizmu. Najczęściej zdarzają się złamania górnego odcinka kości udowej: szyjki i krętarzowe. Szyjka łączy głowę kości udowej z trzonem kości udowej. Krętarz większy i krętarz mniejszy znajdują się między szyjką a trzonem kości udowej i są miejscami przyczepu dla mięśni uda. Osteoporoza sprawia, że cały nasz kościec jest słabszy. Szybkie  leczenie daje najlepsze rezultaty - już po 24 godzinach po zabiegu pacjent może próbować wstać z łóżka. Złamanie szyjki kości udowej jest bardzo ciężkie do leczenia. Naczynia krwionośne, które przebiegają w tym miejscu, a także przebieg szczeliny złamania, sprawiają, że niektóre złamania nie mają szansy na zrost. Leczenie operacyjne tego złamania polega  na wzmacnianiu zrostów gwoździami, płytami metalowymi, śrubami, czy innymi specjalistycznymi mechanizmami. Złamania krętarzowe, czyli odcinka kości pomiędzy szyjką i trzonem, charakteryzują się czasami poważnym rozkawałkowaniem kości. Takie złamania  można leczyć operacyjnie sposobem zespolenia śródszpikowego. Jeśli leczenie złamania krętarzowego jest prowadzone prawidłowo, na ogół nie występują zaburzenia zrostu kostnego. Złamania bliższej nasady kości udowej objawiają się  silnym  bólem biodra i okolicy, niemożność podniesienia się z ziemi oraz  nasilającym się bólem przy próbie poruszenia nogą w biodrze. Uszkodzona  noga jest zazwyczaj zgięta w biodrze, stopa jest  skręcona na zewnątrz. Jeżeli dojdzie do przemieszczenia odłamów, można zaobserwować także skrócenie nogi. Brak estrogenów powoduje w ciągu kilku, kilkunastu lat utratę nawet 30% masy kości, co grozi złamaniem, nawet przy błahym upadku, jednej kobiecie na pięć, po 60 roku życia. Mężczyźni są mniej zagrożeni złamaniami, gdyż u nich ubytek masy kości jest wolniejszy.

*Złamanie łopatki.

Łopatka scapula to kość płaska, kształtem przypominająca trójkąt. Składa się z powierzchni przedniej - żebrowej i powierzchni tylnej - grzbietowej, oraz trzech brzegów: brzegu górnego, brzegu bocznego i brzegu przyśrodkowego. Złamania tej kości należą do najczęstszych złamań. Często współistnieją z złamaniem kręgosłupa lub żeber. Złamania łopatki objawiają się bóle podczas próby poruszenia ręką. Ponieważ złamania łopatki szybko i bez problemu się goją, leczone są zachowawczo. Wystarczy unieruchomić kończynę na temblaku na okres 3 tygodni lub zastosować opatrunek Desaulta na okres 6 tygodni. Zalecana jest rehabilitacja po zdjęciu opatrunku, zwłaszcza u starszych pacjentów. Złamanie szyjki z przemieszczeniem, złamanie stawowe z przemieszczeniem oraz złamania wyrostków - leczenie operacyjne.

*Złamanie obojczyka.

Objawy złamania: ból i obrzęk, problemy z podnoszeniem ręki, opuchlizna i niezwykła wrażliwość na dotyk miejsca ponad złamaniem, ból przy ruszaniu ręką, czasem wyraźne przemieszczenie, a po naciśnięciu na miejsce ponad złamaniem można także poczuć wyraźne przesuwanie się oraz tarcie odłamków kości. Pierwsza pomoc po wypadku polega na dobrym unieruchomieniu, aby zapobiec przesuwaniu się odłamów kości oraz złagodzić ból w miejscu złamania kości. W tym celu należy podwiesić rękę na temblaku lub przymocować bandażem rękę zgiętą w łokciu do tułowia. Tak unieruchomioną kończynę zostawiamy aż do zrobienia  rentgena uszkodzonego miejsca. Wskazana jest wczesna rehabilitacja.  Złamanie obojczykowe goi się zazwyczaj bez powikłań, trwa do 8 tygodni. Leczenie przy złamaniu z przemieszczeniem polega na założeniu opatrunku ósemkowego, który należy nosić do 5 tygodni. Przy złamaniu bez przemieszczenia - stosuje się opatrunek gipsowy Dessaulta, czasem także kamizelkę ortopedyczną. Zalecany czas unieruchomienia wynosi 3-6 tygodni

*Złamanie rzepki.

Uprawianie sportów szczególnie naraża kolana na urazy. Złamania rzepki skutkują uszkodzeniem aparatu wyprostnego kolana, a w efekcie niemożnością wyprostowania kolana. Złamanie objawia się ostrym bólem, nagłym obrzękiem i unieruchomieniem stawu kolanowego. Złamania rzepki powstają w wyniku urazu bezpośredniego, najczęściej w postaci złamań wieloodłamowych i otwartych, oraz w wyniku urazu pośredniego w postaci złamań awulsyjnych, tzn. na skutek rozerwania, kiedy przyczepy mięśni i więzadeł są bardziej wytrzymałe niż sama kość. W wyniku urazów bezpośrednich, przy zgiętym stawie kolanowym, dochodzi do złamań otwartych lub wielofragmentowych. W wyniku urazów pośrednich powstają złamania poprzeczne.

Leczenie: nieoperacyjne - w przypadku nie przemieszczonych złamań wielofragmentowych oraz złamań poprzecznych, jeżeli została zachowana możność prostowania kolana. Unieruchamia się opatrunkiem gipsowym na 6 tygodni. Leczenie operacyjne - złamania z uszkodzoniami aparatu wyprostnego stawu, a także złamania otwarte. Kolano do pełnej sprawności może powracać 3-4 miesiące.

*Złamanie trzonu kości udowej

to niezwykle groźny uraz. Kość udowa jest największą kością długą u ludzi. Zrastanie się złamanej kości zajmuje niekiedy bardzo długi czas, czasami nawet kilka miesięcy. Przypadek złamania obwodowego końca kości udowej jest ciężki, ponieważ dochodzi tu do przemieszczeń odłamów. Takie złamania zdarzają się najczęściej podczas wypadków komunikacyjnych, przy szybkiej jeździe powyżej 50 km/h, w wyniku uderzenia o wielkiej sile. Leczenie: operacyjne polega na unieruchomieniu stawu biodrowego oraz uda wraz z podudziem, najlepszym sposobem zespolenia jest stabilizacja gwoździem śródszpikowym ryglowanym, zespolenie płytą i śrubami. Złamania u dzieci są leczone jedynie na wyciągu.

*Zwyrodnienie jest to wystąpienie w komórkach lub w substancji międzykomórkowej składników, które w odpowiednich warunkach nie występują lub występują w małych ilościach. Różne czynniki szkodliwe oddziałując na protoplazmę powodują zaburzenia biochemiczne i fizykochemiczne. Zaburzenia te mogą powodować powstawanie nieodwracalnych i odwracalnych zmian.

Rodzaje zwyrodnień białkowych:

*Zwyrodnienie biodra.

Generalnie proces zwyrodnienia stawu polega na destrukcyjnych zmianach chrząstki stawowej. Chorzy najczęściej skarżą się na poranną sztywność stawu - nierzadko może ona trwać powyżej pół godziny - ale także nasilający się ból po dłuższym chodzeniu. Jeśli do tego dołączymy jeszcze obecność wyrośli kostnych, czyli tzw. osteofitów, stwierdzanych w badaniu radiologicznym stawu, to mamy już pełny obraz choroby zwyrodnieniowej. Chorobę zwyrodnieniową stawu biodrowego charakteryzują skargi na ból pochodzący ze stawu podczas ruchu i zmiany stwierdzone badaniem radiologicznym - co najmniej istnienie osteofitów panewki stawu i/lub główki kości udowej.

Symptomy zwyrodnienia stawu biodrowego to skargi na bóle wywołane ruchem i obciążeniem kończyny, najsilniejsze podczas pierwszych mchów po okresie bezruchu, zlokalizowane od pachwiny do kolana, najczęściej w przednio-bocznej i przedniej części uda Zwyrodniały staw biodrowy boli w pachwinie i na przodzie lub z boku uda. Dolegliwości nasilają się po okresie bezruchu (zjawisko to znane jest także pod angielską nazwą "gel phenomenon"). Z reguły dochodzi do ograniczenia ruchomości stawu biodrowego. Chory miewa trudności z założeniem nogi na nogę, częste jest skrócenie chorej kończyny np. na skutek przykurczu w stawie. Nie ma sposobu trwałego wyleczenia choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego i kolanowego, ale odpowiednie leczenie zachowawcze może zmniejszyć ból, utrzymać lub nawet zwiększyć zakres ruchów w stawach i ograniczyć kalectwo. Pierwszym ważnym krokiem jest dążenie do redukcji otyłości. Ważne miejsce zajmuje także kinezyterapia. W chorobie zwyrodnieniowej kolana chodzi głównie o wzmocnienie mięśnia czworogłowego uda. Chorzy z zaawansowaną chorobą zwyrodnieniową, u których dolegliwości bólowe nie ustępują po lekach i którzy mają coraz większe trudności w wykonywaniu codziennych czynności, są kierowani przez lekarza pierwszego kontaktu do ortopedy w celu rozważenia wskazań i możliwości leczenia operacyjnego. Radykalną operacją z całkowitą wymianą stawu jest alloplastyka, czyli założenie endoprotezy (wewnętrznej protezy) stawu kolanowego czy biodrowego. U zdecydowanej większości chorych zabieg ten zapewnia znaczne zmniejszenie bólu i poprawę w poruszaniu się.

*Spondylolisteza (ześlizgniecie kręgów)

to zmiana miejsca trzonu kręgu najczęściej w odcinku lędźwiowym kręgosłupa (ostatni kręg lędźwiowy ześlizguje się ku przodowi do pierwszego kręgu krzyżowego). Objawami spondylolistezy są: ból i ucisk korzeni nerwowych, ograniczone ruchy kręgosłupa, utrudnione chodzenie, zwiększone napięcie mięśni zginaczy biodra (od kości miednicy do kości piszczelowej), nadmierne wygięcie ku przodowi części lędźwiowej kręgosłupa.

*Spondyloza (zmiany zwyrodnieniowe krążków międzykręgowych)

to choroba występująca po czterdziestym roku życia. Przyczyną spondylozy jest stopniowe zużycie krążków międzykręgowych (dysków). W miarę starzenia te struktury tracą sprężystość, centralna część się zapada, podczas gdy zewnętrzny pierścień ulega uwypukleniu. W skutek tego mechaniczny nacisk na brzegi chrzęstnych blaszek tworzących powierzchnie stawowe sąsiadujących kręgów jest zwiększony. Jako odpowiedź na ten nacisk sąsiednia kość zaczyna przerastać i tworzy wyrośla (osteofity). U niewielu ludzi dochodzi do okresowego lub trwałego przyszczypania bądź zakleszczenia wrażliwych na ból struktur nerwowych. Jednak u większości pacjentów ich zadaniem jest ustabilizowanie zbyt ruchomych kręgów. Równocześnie z tym procesem wyrostki kręgowe zaczynają być przerośnięte i często blokują otwory, którymi wchodzą i wychodzą korzenie nerwowe, drażniąc te struktury. Czasami może dojść do przerostu więzadła żółtego (tracącego swoje zakończenia nerwowe, przez co gorzej kręgi są chronione przed urazami mechanicznymi), które utrzymuje kręgosłup od przodu, i skostnienia tylnego więzadła podłużnego, co nasila nacisk na rdzeń kręgowy. Objawami spondylozy są: ból w okolicy lędźwiowej (promieniujący do kolana), osłabienie mięśni, bóle głowy (w okolicy potylicznej, szyi oraz barku – promieniujące wzdłuż ramienia aż do łokcia), niedowłady kończyn górnych.

*Dystorsja

to skręcenie stawu, przy którym dochodzi do rozerwania lub naderwania tkanek i więzadeł otaczających staw. Więzadła są to pasma tkanki włóknistej chroniącej stawy i utrzymującej się we właściwym położeniu. Dystorsje stanowią uraz cięższy niż naciągnięcie mięśnia i czasem trudno jest na pierwszych rzut oka ocenić czy ten jest to skręcenie, zwichnięcie czy złamanie, ponieważ objawy mogą być podobne. Po właściwym rozpoznaniu i leczeniu objawy szybko ustępują. Podobnie jak przy naderwaniu mięśnia. Teoretycznie dystorsja może dotyczyć każdego stawu, ale w praktyce głownie dochodzi przy nadgarstku na skutek wypadków, stawów kolanowych i skokowych w skutek skręceń i potknięć orz ogólnie większego narażenia na te stawy. Często tez dochodzi do dystorsji kręgów szyjnych, ale to w przypadku wypadku samochodowego.

*Lumbago

to ból występujący w dolnej części pleców, w okolicy lędźwiowej, stąd jego nazwa. Lumbago jest dolegliwością bardzo częstą i może występować w każdym wieku, jednak najczęściej występuje u dorosłych.Część lędźwiowa jest najbardziej narażona na uszkodzenia, bo to ta część pleców, która jest poddawana najsilniejszemu działaniu mięśni i bierze udział w prawie wszystkich ruchach ciała. Lumbago najczęściej występuje po znacznym wysiłku lub niewłaściwym ruchu, np. po dużego ciężaru, po dłuższym siedzeniu w jednej pozycji, po powtarzanych ruchach skręcania ciała lub obrotów, schylaniu się po jakich przedmiot. Wszystkie te czynniki mogą spowodować ból lędźwiowy. Pierwsze objawy lumbago nie są odczuwalne od razu. Nadwyrężony mięsień zaczyna sygnalizować doznane uszkodzenie dopiero po kilku godzinach. Inna przyczyną bólu okolicy lędźwiowej jest przepuklina krążka międzykręgowego (wypadnięcie dysku), który leżąc między kręgami amortyzuje obciążenia kręgosłupa. Silny ucisk krążków może prowadzić do bólu odczuwanego w części lędźwiowej. Lumbago może być też objawem innych chorób, np. procesów zapalnych kości, deformacji i nowotworów kręgosłupa, osteoporozy prowadzącej do odwapnienia kręgów lędźwiowych oraz urazów kręgosłupa powodujących np. spłaszczenie trzonu jednego z kręgów, co może wywoływać bóle odczuwane w okolicy lędźwiowej. Zdarza się, że chorobie nerek (kamica), niektórym zaburzeniom w obrębie brzucha i przewodu pokarmowego może towarzyszyć silny ból lędźwiowy.

*Rozszczep kręgosłupa

to wada wrodzona. W łuku kręgosłupa występuje szczelina, lub w ogóle nie ma łuku w części lędźwiowej lub krzyżowej kręgosłupa. Najczęściej dotyczy to jednego kręgu. Brak zamknięcia kanału kręgowego w tylnej jego części może doprowadzić do przepukliny opon, a nawet i rdzenia. Jeżeli wada dotyczy jedynie kości to nosi to nazwę tarniny dwudzielnej utajonej i najczęściej nie powoduje zaburzeń, a jeśli już to są one nieznaczne. Rozszczep z przepukliną oponowo-rdzeniową jest ciężką wadą. Wada ta jest następstwem defektu chromosomalnego. Jeśli rdzeń jest objęty procesem chorobowym może być odczuwany ból. W innych przypadkach wada ta jest utajniona. W przypadku rozszczepu z przepukliną występuje porażenie kończyn dolnych i zwieraczy. Przebiega on najczęściej z wodogłowiem i deformacją stóp. Jedynym leczeniem jest operacja. Decyzja o niej należy do lekarza, gdyż nie zawsze jest ona potrzebna. W przypadku porażenia kończyn dolnych operacja nie usunie porażenia, nie przyniesie nawet częściowej poprawy.

*Jałowa martwica kości.

Przyczyną zmian martwiczych jest pozbawienie tkanek dopływu krwi. W przypadku jałowej martwicy kości do zaburzeń w ukrwieniu może dojść u rosnących dzieci i młodzieży w związku z brakiem połączeń między krążeniem nasadowym i przynasadowym, co predysponuje do powstania zmian martwiczych. Przyczynami niedokrwienia mogą być: następstwa przeciążenia chrząstki, mechaniczne zaciśnięcie naczyń, zatory, wady rozwojowe, urazy, mikrourazy, zmiany hormonalne. Objawami początkowymi jałowej martwicy kości są dyskretne bóle i oszczędzanie uszkodzonej okolicy. Wyraźne dolegliwości, przykurcze oraz zmiany radiologiczne występują dopiero w pełni rozwoju procesu chorobowego. Martwicza część tkanki kostnej po powrocie ukrwienia stopniowo ulega wessaniu, a następnie regeneracji. Tworząca się nowa tkanka kostna jest wrażliwa na ucisk i odkształcenie. Przy niewłaściwym leczeniu nasada może ulec trwałemu zniekształceniu i stać się przyczyną kalectwa.

*Gruźlica kości.

Gdy prątki gruźlicze przeniosą się z płuc do kości, chory początkowo szybko się przemęcza, ma stan podgorączkowy, cierpi na niedokrwistość i bóle zajętego odcinka kośćca czy stawu – ból nasila się w nocy. Wokół ognisk pojawiają się ropnie, którym nie towarzyszy zaczerwienienie czy obrzęk. Jeżeli choroba zostanie wcześnie wykryta, wystarczy zażywanie leków. Późne rozpoznanie może skończyć się amputacją chorego fragmentu kości.

*Skręcenie

to rozerwanie lub rozciągnięcie więzadeł. Może występować wtedy również obrót kości w stawie do nienaturalnej pozycji. Dodatkowo mogą towarzyszyć zwichnięcia.

*Zwichnięcie

to przemieszczenie powierzchni stawowych kości tworzących staw. Dzielą się na dwa rodzaje: wrodzone i nabyte. Zwichnięcie wrodzone powstaje przed urodzeniem. Jest ono wyrazem zaburzeń rozwojowych. Natomiast zwichniecie nabyte jest wynikiem urazów. Może mu towarzyszyć rozciągnięcie, zerwanie więzadeł i torebki stawowej. Objawy to: ból, zmiana kształtu, niemożność poruszania uszkodzonym fragmentem ciała, obrzęk. Pierwsza pomoc polega na unieruchomieniu dwóch sąsiadujących z uszkodzonym stawem kości oraz podaniu leków przeciwbólowych.

*Złamania kości czaszki

to złamania w których najczęściej dochodzi od utraty przytomności. Brak widocznych zewnętrznych oznak urazu nie wyklucza złamania czaszki.

Objawem sugerującym złamanie kości czaszki jest krwawienie lub wyciek przezroczystego płynu z nosa lub ucha, krwawienie z powłok czaszki, wylewy krwawe do gałek ocznych. Jeśli w ramie głowy są widoczne odłamy kostne, należy zawieźć poszkodowanego jak najszybciej do szpitala. Jeśli występuje podejrzenie złamania kości czaszki należy postępować wg. podanych wskazówek:

- Jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny, połóż go w pozycji bezpiecznej.

- Gdy poszkodowany jest przytomny, trzeba ułożyć go w pozycji półsiedzącej, podeprzeć jej głowę i ramiona.

- Jak najszybciej należy zadzwonić po karetkę pogotowia.

- Kiedy wystąpi krwawienie z ucha przykrywamy je sterylnym materiałem i bandażujemy głowę poszkodowanego. Nie wkładamy do krwawiącego ucha żadnych materiałów opatrunkowych.

*Reumatoidalne zapalenie stawów

czyli popularnie znany reumatyzm jest bardzo poważną chorobą układu szkieletowego, której przyczyny nie są do końca zbadane. Wiadomo jednak, że rozwój choroby jest spowodowany tym, że niektóre komórki odpornościowe omyłkowo atakują błony maziowe (wewnętrzna warstwa torebki stawowej, wydzielającej maź stawową ułatwiającą ruch stawu). Objawem są zaczerwienienia i bolesne obrzęki stawów (czasem ulegają także deformacjom). Leczenie reumatyzmu jest trudne, jednak istnieją środki powodujące zmniejszenie dolegliwości i cofające rozwój choroby. O wielkości chorób reumatoidalnego zapalenia stawów świadczy fakt, że dzieli się je aż na dziesięć grup.

*Siniak pięty

siniak Heel jest wspólnym szkody, odnosi się do następującej sytuacji: pięty tłuszczu pad jest kontuzjowany lub stan zapalny, powodując ból pięty i obrzęk.

Pięty tłuszczu pad jest warstwą ochronną, znajduje się na dolnej kości pięty. Wszelkie urazy lub uszkodzenia kości pięty mogą spowodować zniszczenie warstwy ochronnej, w wyniku czego siniak pięty. Następujące czynniki mogą również prowadzić do siniaków pięty: powięzi podeszwy, złamania pięty, ścięgna Achillesa, zapalenie kaletki.

Występujące objawy to: ból pięty, obrzęk, zaczerwienienie, trudności trasy spaceru. W niektórych przypadkach może to spowodować pęknięcie naczyń krwionośnych i przebarwień. okłady z lodu, podkładki pod pięty i odpoczynku może pomóc w zmniejszeniu objawów. Skorzystaj z pomocy medycznej w razie potrzeby.

Ogólna profilaktyka i higiena układu szkieletowego

*Nagłe przeciążenie kręgosłupa u ludzi ze słabym gorsetem mięśniowym może spowodować tzw. wypadnięcie dysku. Jak więc prawidłowo podnosić ciężkie przedmioty? Krążek międzykręgowy spełnia rolę biologicznego łożyska, w którym dysk, czyli jądro miażdżyste, pełni taką rolę jak kulka w łożysku. Ta biologiczna kulka może pod wpływem przeciążeń, przemieszczać się do tyłu w kierunku kanału kręgowego lub na bok do otworu międzykręgowego i powodować ucisk na nerwy. Może to wywoływać silne bóle, niedowład kończyn, zaburzenia czucia, a nawet zaburzenia w oddawania kału i moczu.

Dlatego ludzie z bólami kręgosłupa powinni pamiętać:

*Dieta dla naszych kości

Właściwa dieta odgrywa znaczącą rolę w profilaktyce chorób układu szkieletowego. Jeśli unikasz mleka i jego przetworów, a dodatkowo rzadko przebywasz na słońcu, Twoje kości mogą być osłabione.

Zalecenia
Zgodnie z najnowszymi zaleceniami powinniśmy spożywać od 1000 do 1300 mg wapnia każdego dnia. Niestety, statystyczny Polak dostarcza swojemu organizmowi jedynie połowę niezbędnej puli. Wiele osób zapyta: co powinno się zjeść, żeby dostarczyć organizmowi 1000 mg wapnia? Większość produktów w naszym menu zawiera ten pierwiastek, ale niektóre są w niego szczególnie bogate.

Produkty obfitujące w wapń:

1000 mg, czyli ile?

Każdy z poniższych zestawów dostarcza ok. 1000 mg wapnia:

Przy komponowaniu jadłospisu o odpowiedniej podaży wapnia pomocna okazuje się tabela przedstawiająca jego zawartość w różnych produktach.
Warto sprawdzić, czy nasze codzienne menu zawiera odpowiednią ilość tego pierwiastka.

PRODUKT  ILOŚĆ PRODUKTU ILOŚĆ WAPNIA (mg)
 jogurt naturalny 2% tł.  1 szklanka (250 g)  425
 maślanka 0,5% tł.  1 szklanka (250 g)  275
 kefir 2% tł.  1 szklanka (250g)  256
 lody śmietankowe  2 kulki (120 g)  150
 mleko 1,5% tł.  1 szklanka (250 g)  303
 ser twarogowy chudy  100 g  96
 ser żółty  1 plaster (20 g)  174
 sardynka w pomidorach  100 g  250
 śledź w oleju  100 g  86
 brokuły  100 g  48
 fasola biała, nasiona suche  100 g  163
 jarmuż  100 g  157
 soja, nasiona suche  100 g  240
 fasolka szparagowa  100 g  65
 orzechy laskowe  100 g  186
 orzechy włoskie  100 g  87
 migdały  100 g  239
 pistacje  100 g  135

Tabela p rzedstawia zawartość wapnia (w mg) w wybranych produktach spożywczych na podst. Wartość odżywcza wybranych produktów spożywczych i typowych potraw?, Kunachowicz H. i wsp.


Kto przyjaciel, a kto wróg?

Nie tylko wapń decyduje o stanie naszych kości. Różne substancje mogą sprzyjać ich budowie, lub przeciwnie, niszczyć strukturę. Wapń ma niestety więcej wrogów niż przyjaciół. Jest to wskazówka dla nas, żeby jeszcze większą uwagę zwrócić na jakość jadłospisu i wykluczyć substancje utrudniające wchłanianie składników pokarmowych.
Alkohol zaburza przemiany witaminy D w wątrobie, a zbyt mała ilość tej witaminy sprawia, że wchłanianie wapnia jest zmniejszone. Poza tym alkohol wzmaga wydalanie wapnia z moczem.
Kolejnym wrogiem naszych kości jest kofeina. Wykazano, że osoby wypijające więcej niż 2 filiżanki kawy lub 4 szklanki herbaty dziennie, są bardziej narażone na złamania kości.
Związek palenia tytoniu z powstawaniem osteoporozy nie został jeszcze udowodniony, ale przypuszcza się, że substancje zawarte w dymie papierosowym mogą bezpośrednio wpływać na funkcję komórek budujących kości. Pod wpływem dymu papierosowego działalność komórek kościotwórczych zostaje zahamowana. Wówczas procesy niszczenia kości przeważają nad procesami jej tworzenia, a tkanka staje się krucha i podatna na urazy.
Fosforany to związki zawarte w napojach gazowanych, zupkach w proszku i innych daniach instant, wędlinach, żywności typu fast food. Metabolizm witaminy D jest wrażliwy na stężenie fosforanów w naszym organizmie, kiedy jest ich zbyt wiele, poziom witaminy D obniża się.
Do sprzymierzeńców wapnia możemy zaliczyć kilka składników, mi.in. laktozę (cukier zawarty w mleku), niektóre aminokwasy (elementy tworzące białka). Największą jednak rolę odgrywają magnez i witamina D.
Magnez jest jednym z pierwiastków umożliwiających wchłanianie wapnia, około połowa tego pierwiastka w organizmie znajduje się właśnie w kościach. Wśród produktów spożywczych najbogatsze w ten pierwiastek są m.in.: kasza gryczana, brązowy ryż, razowe pieczywo, płatki owsiane, otręby pszenne, migdały, nasiona sezamu, pestki dyni i słonecznika oraz gorzka czekolada.
Witamina D to niezwykle ważny składnik gospodarki wapniowej organizmu. W jej obecności wapń z pożywienia jest lepiej przyswajany. Witamina D powstaje w naszej skórze pod wpływem promieni słonecznych. Należy jednak pamiętać, że proces ten może zostać zakłócony przez wiele czynników, jak np. zanieczyszczenia powietrza. Do źródeł pokarmowych witaminy D zalicza się m.in.: masło, margaryny miękkie (są wzbogacane w witaminę D), mleko i jego przetwory, ryby. Warto łączyć w jednym posiłku produkty bogate w wapń z produktami obfitującymi w witaminę D ? to poprawia jego przyswajanie.

Trzeba pamiętać o jeszcze jednym przyjacielu mocnych kości wysiłku fizycznym. Zarówno kości, jak i mięśnie potrzebują ruchu, żeby się rozwijać. Bardzo łatwo zaobserwować tę właściwość na przykładzie dzieci i młodzieży. Często zdarza się, że uczniowie po okresie wakacji wracają do szkoły wyżsi o kilka centymetrów. Nie ma w tym nic niezwykłego lato to przecież czas, który młodzież najczęściej spędza aktywnie na świeżym powietrzu. Ekspozycja skóry na promienie słoneczne także jest większa. Ważna jest dbałość o to by układ ruchu nie był zbyt przeciążony , co często zdarza się u osób otyłych. Istotna jest także aktywność fizyczna, uprawianie sportu, co zapewnia sprawność układu ruchowego. Warto o tym pamiętać i korzystać z ruchu i słońca tak często, jak to możliwe.

*Dieta to nie wszystko

Zdrowy tryb życia i racjonalna dieta, fundamentalne reguły w profilaktyce wszelkich schorzeń, także tych związanych ze zwyrodnieniem stawów, często okazują się jednak niewystarczającą ochroną. Chrząstka stawowa, od której ten proces się zaczyna, potrzebuje pewnych substancji, których nasze pożywienie zawiera zbyt mało. Poza tym, pamiętajmy o tym, iż z wiekiem nasze organizmy wytwarzają mniej niektórych związków, naturalnie w nich występujących. Z czasem więc występuje ich deficyt. Uzupełnianiu tych niezbędnych związków służy suplementacja, czyli wyrównywanie dietetycznych niedoborów poprzez przyjmowanie odpowiednich preparatów. I właśnie suplementacja jest działaniem wręcz nieodzownym, jeśli chcemy zapobiegać zwyrodnieniowym patologiom lub też spowalniać, opóźniać te zmiany i łagodzić ich przykre skutki.

*Co dobre dla chrząstki

Chrząstka jest tkanką hydroelastyczną. Zawarte w niej proteoglikany (połączenia wielocukrów i białek) mają bardzo dużą zdolność wiązania wody, co zapewnia elastyczność i niweluje skutki wstrząsów, na które narażone są stawy podczas ruchów. Jeżeli chrząstka stawowa jest odwodniona, wzrasta jej wrażliwość na wstrząsy i podatność na urazy prowadzące do uszkodzenia powierzchni stawowych.

Chrząstkę stawową tworzy sieć włókien kolagenowych i innych substancji odpornych na ogromne obciążenia, do których dochodzi podczas ruchu. W przypadku zaburzenia równowagi między naturalnym rozpadem elementów tkanki chrzęstnej, a jej odbudową może dochodzić do niepełnej ruchomości stawów. Niezależnie od przyczyn ubytków, glukozamina z chondroityną sprzyjają odbudowie tkanki chrzęstnej, a dzięki temu umożliwiają zachowanie pełnej sprawności ruchowej.

Lata naukowych poszukiwań pozwoliły wyodrębnić substancje zapewniające ochronę i regenerację chrząstki stawowej, a także określić sposób ich działania. Takimi związkami są: glukozamina i chondroityna. Są one też składnikami większości suplementów diety przeznaczonych do ochrony stawów. Często wzbogaca się je dodatkowo witaminą C. Uzupełnienie diety o trzy związki glukozaminę, chondroitynę oraz witaminę C zapewnia odżywianie stawu i kompleksową jego ochronę. Jest ona lepsza dzięki witaminie C, niezbędnej do syntezy tkanki łącznej. Podczas stanów zapalnych w płynie maziowym drastycznie zmniejsza się jej ilość (nawet o 80 proc.).

Ale receptury tych preparatów również są systematycznie udoskonalane. W miarę dokonywania kolejnych naukowych odkryć włączane są do nich nowe przebadane, komponenty.

*** Warto podkreślić, że niezależnie od rodzaju schorzenia układu szkieletowego , wyjąwszy fazę ostrą procesów zapalnych i złamań, gdy konieczne jest czasowe unieruchomienie zajętego stawu czy kończyny, zasadniczą profilaktyką i lekiem jest ruch. Odpowiednio dobrana gimnastyka bardzo poprawia sprawność stawów i zapobiega bólom. Warto więc ćwiczyć lecz nie zapominając o wcześniejszej rozgrzewce oraz dobry wykonywaniu i dobieraniu ćwiczeń. Kości i stawy nie lubią bezczynności i unieruchomienia. Główną taktyką zapobiegania chorobie zwyrodnieniowej od najwcześniejszych lat powinno być dbanie o prawidłową postawę i prawidłową pozycję kręgosłupa i stawów w czasie nauki czy pracy, aktywność fizyczna, jednak z unikaniem niefizjologicznych przeciążeń, spanie na zdrowym posłaniu - równym, niezbyt miękkim ale i nie za twardym, z zapewnieniem podparcia karku w czasie snu. Myślmy więc co robimy, odżywiajmy się zdrowo, zażywajmy ruchu szczególnie teraz gdy nastała wiosna, a słońce świeci również sprzyjając naszemu organizmowi. Dbajmy o nasz zdrowie bo jest ono bardzo cenne i nie zawsze możemy je odzyskać nawet posiadają bardzo dużo pieniędzy, a układ szkieletowy jest szczególnie ważny dla nas, jego uszkodzenie może nawet uczynić nas kalekami do końca życia

Osteoporoza (zanik kości)

Reumatoidalne zapalenie stawów

Lokalizacja zmian stawowych w reumatoidalnym zapaleniu stawów

Kostniakomięsak

CT głowy pacjenta z chorobą Pageta uwidaczniające pogrubienie pokrywy kostnej czaszki

Dysplazja łokcia

Obrzęk palca przy dnie moczanowej

Kryształy moczanu sodowego, gromadzącego się

w nadmiernych ilościach przy stawach w dnie moczanowej

Kolana koślawe – układ kolan

Kolana szpotawa

Skolioza

Plecy okrągłe

Siniak pięty

Schemat postępowania u chorych z bólami kręgosłupa

Interakcje: choroba zwyrodnieniowa stawów i kręgosłupa – ośrodkowy układ nerwowy.

Interakcje: kręgosłup – stawy biodrowe w chorobie zwyrodnieniowej kręgosłupa.

Interakcje: stawy biodrowe – kręgosłup w chorobie zwyrodnieniowej kręgosłupa.

Przyczyna bólu Ważne dane z wywiadu i badania fizykalnego Proponowane badania
Nowotwór złośliwy Wywiad nowotworowy, krótki czas trwania bólów kręgosłupa.
Niewyjaśniony spadek ciężaru ciała.
Brak poprawy po upływie 1 m-ca. Wiek powyżej 50 lat.
Liczne czynniki ryzyka nowotworu.		 MRI, OB lub CRP
Infekcje kręgosłupa Gorączka, wykonywane zabiegi dożylne, urologiczne i inne.
Świeża infekcja gdziekolwiek.		 MRI, OB lub CRP
Zespół "ogona końskiego" Zatrzymanie moczu.
Niedowłady wielokorzeniowe.
Nietrzymanie stolca.
Znieczulenie krocza.		 MRI
Kompresyjne złamania kręgów Osteoporoza w wywiadzie.
Leczenie steroidami.
Starszy wiek chorego.		 Rtg kręgosłupa
AP i profil
ZZSK Sztywność poranna, poprawa po ćwiczeniach.
Bóle lędźwiowo-krzyżowe i pleców.
Młody wiek chorego.		 Rtg miednicy, kręgosłupa piersiowo-lędźwiowego, OB lub CRP, antygen HLA-B27
Ciężki/postępujący deficyt neurologiczny Postępujące niedowłady spastyczne lub wiotkie, zaburzenia czucia. MRI ew. badanie neurofizjologiczne
Przepuklina dyskowa Bóle szyjno-ramienne lub lędźwiowo-krzyżowe promieniujące do kończyn, bóle opasujące tułowia.
Dodatnie testy rozciągowe.
Objawy trwają > 1 miesiąca.		 MRI
Stenoza kanału kręgowego Ból kręgosłupa promieniujący do kończyn.
Starszy wiek.
Chromanie przestankowe.
Objawy trwają > 1 miesiąca.		 MRI lub CT

Sygnały ostrzegawcze i proponowane badania w rozpoznawaniu innych niż specyficzne bólów kręgosłupa.

Dysplazja układu szkieletowego – kwalifikacja.

Fizykoterapia jako pomoc przy bólach kręgosłupa

Poprawna postawa podczas pracy szczególnie przy komputerze

to jeden z punktów profilaktyki chorób układu szkieletowego

Tak jak nie brak ćwiczeń tak samo książek o diecie profilaktycznej,

a także diecie przy chorobach kośćca.

Źródła:

-www.ukladu-kostnego.choroby.biz

-www.medisa.pl/choroby_ukladu_szkieletowego.html

-info.zdrowie.gazeta.pl/temat/zdrowie/choroby+uk%C5%82adu+szkieletowego

-www.poradnia.pl/choroby-kosci-ich-przyczyny-i-objawy.html

-abcleki.pl/artykul/choroby-kosci-najwazniejsze-informacje

-www.edukateria.pl/praca/higiena-ukladu-kostnego

- www.ochoroba.pl (różne artykuły)

- różne strony Internetowe z ilustracjami i opisami chorób


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Farmakologia w schorzeniach przyzębia
Uszkodzenie stożka ścięgnistego rotatorów
Diagnostyka Ostrych Schorzeń
Uszkodzenia stawu łokciowego 2
PIELĘGNOWANIE CHORYCH w schorz ukł moczowego
Szkol Uszkodzenie ciała przez czynniki mechaniczne
Uszkodzenialeczenie łąkotek(1)
mechanizczne uszkodzenia skory
Wpływ pyłów i promieniowania na uszkodzenie j ustenj(2)
Uszkodzenie tkanek miekkich
USZKODZENIA CZASZKOWO MÓZGOWE
Zabezpieczanie uszkodzonych elementów i budynków
Cwiczenia w uszkodzeniu nerwu udowego
chrysler voyager uszkodzony tempomat
Fitoterapia schorzeń reumatycznych, Farmacja, Farmakognozja

więcej podobnych podstron