RYNKI FINANSOWE –WPROWADZENIE

Od czego zależy dochód z inwestycji:

- ryzyko

- horyzont czasowy

- wiedza

Jak porównać konta bankowe?

Zwykły ranking

- Można znaleźć w sieci

- Zazwyczaj jest nieobiektywny

- Nie bierze pod uwagę wielu zmiennych (np. wszystkich kosztów)

- Oprocentowanie (nominalne , rzeczywiste, okres)

Ranking na własne potrzeby

- trzeba uwzględnić operacje jakie się wykonuje (przelewy,

przelewy zagraniczne, karty płatnicze)

Profesjonalny ranking

- Wielowymiarowa analiza porównawcza

RYNKI I INSTRUMENTY FINANSOWE

Co to jest rynek

Rynek określa się zwykle jako proces, w ramach którego kupujący i sprzedający decydują o tym

- co sprzedać lub kupić,

- po jakiej cenie

- i na jakich warunkach.

Podstawową przesłanką zawierania transakcji z konkretnym podmiotem jest cena, która jest ustalana w drodze negocjacji (np. oferty, przetargu, aukcji).

Podział przedmiotowy rynków:

- Rynek produktów (dóbr i usług)

- Rynek nieruchomości

- Rynek pracy

- Rynek finansowy

Pojęcie rynku finansowego

Rynek, na którym zawierane są transakcje instrumentami finansowymi.

Transakcje na rynku finansowym polegają na czasowym przekazaniu przez tzw. podmioty nadwyżkowe (pożyczkodawców) wolnych środków pieniężnych na rzecz podmiotów deficytowych (pożyczkobiorców)

Przesłanką zawierania transakcji na rynku finansowym jest dążenie do osiągania korzyści przez strony transakcji.

Wymiana nadwyżek finansowych pomiędzy podmiotami deficytowymi i nadwyżkowymi odbywa się na trzy sposoby:

- w drodze bezpośredniej wymiany

- za pośrednictwem rynku finansowego

- z wykorzystaniem pośredników finansowych np. banków

Po co działają pośrednicy finansowi?

obniżają koszty transakcyjne, czyli czas i pieniądze wydane na przeprowadzenie transakcji finansowej, które

stanowią główny problem dla ludzi, którzy dysponują nadwyżkami funduszy i chcą je pożyczyć.

- jakie? koszty poszukiwań, koszty weryfikacji, koszty monitorowania, koszty przestrzegania kontraktu

niwelują asymetrię informacji na rynku finansowym, która polega na tym, że jedna strona nie posiada wystarczającej wiedzy na temat drugiej w celu podjęcia właściwej decyzji.

Płynność rynku

„łatwość zawierania transakcji”

- Płynność rynku rośnie wraz ze wzrostem liczby uczestników rynku.

- Wzrost skali zawieranych transakcji sprzyja natomiast stabilności cen, ponieważ ceny instrumentów finansowych

stają się mniej wrażliwe na przejściowe zmiany popytu i podaży.

- Płynne rynki finansowe to rynki względnie bezpieczne, ponieważ stwarzają możliwość szybkiej zamiany posiadanych aktywów na inne.

Schemat funkcjonowania rynku finansowego

Płynność instrumentów finansowych

Oznacza szybkość i łatwość zamiany jednego instrumentu na inny, bez znacznej utraty wartości.

Miarą płynności może być np. liczba zawartych transakcji i wolumen obrotu.

- Obrót w ujęciu wartościowym obliczany jest jako iloczyn kursu i liczby sprzedanych i kupionych instrumentów, zaś w ujęciu ilościowym stanowi liczbę sprzedanych instrumentów.

- Klasycznym miernikiem płynności na rynku walutowym jest spread, liczony jako różnica między kursem kupna a kursem

sprzedaży. Im szerszy spread tym niższa płynność rynku.

Ceną pieniądza na rynku finansowym jest stopa procentowa

Rynek finansowy wraz z instytucjami finansowymi tworzy system finansowy

Struktura systemu finansowego

Instytucje finansowe

Rynki finansowe

Instrumenty finansowe

Infrastruktura prawna

- Akty prawne

- Regulacje wewnętrzne

- Zwyczaje

Funkcje rynków finansowych

Mobilizacja kapitału

- skarpeta, bank czy giełda? ☺

- Oszczędzający = zyski z inwestycji

- Inwestujący = niższy koszt kapitału

Transformacja kapitału

- Oszczędności = Inwestycje (nie konsumpcja jak banku)

Optymalna alokacja

- Środki tam gdzie największy zysk

Wycena kapitału

- obiektywna, stosunkowo tania, bezpieczna

Modele sektora finansowego

Cechy sprawnie działającego rynku finansowego

- Równy dostęp do informacji

- Płynność

- Duża liczba uczestników

- Podzielność

Klasyfikacja rynków finansowych

Kryterium rodzaju instrumentów finansowych będących przedmiotem obrotu

- Rynek pieniężny

- Rynek kapitałowy

- Rynek walutowy

- Rynek pochodnych instrumentów finansowych

Kryterium podmiotu oferującego instrumenty finansowe

- Rynek pierwotny

- Rynek wtórny

Kryterium dostępności oferowanych instrumentów

- Rynek publiczny

- Rynek prywatny

Kryterium terminu rozliczenia transakcji

- Rynek natychmiastowy (spot, kasowy)

- Rynek terminowy

Wartość pojedynczej transakcji

- Rynek detaliczny

- Rynek hurtowy

Inne klasyfikacje segmentów rynków finansowych

Kryterium stopnia sformalizowania obrotu:

- Rynek giełdowy (GPW)

transakcje zawierane są w określonym miejscu (tzn. na giełdzie),

określone są warunki zawierania transakcji,

rozpowszechniane są informacje dotyczące zawartych transakcji,

określone są wymagania dotyczące notowanych instrumentów.

- Rynek pozagiełdowy

Kryterium zakresu regulacji rynku

- Rynek regulowany (dla „drobnych ciułaczy”)

- Rynek nieregulowany (dla „profesjonalistów”)

Przenikanie się segmentów rynku

Wzrastająca konkurencja na rynkach finansowych doprowadziła do sytuacji, w której na giełdach notowane są instrumenty finansowe z różnych segmentów rynku finansowego

Jeśli istnieje odpowiednia infrastruktura do prowadzenia obrotu – giełda, system rozliczeniowy, pośrednicy (domy maklerskie) – to w zasadzie wszystko jedno, czym się handluje.

- na giełdzie papierów wartościowych mogą być notowane instrumenty charakterystyczne dla rynku terminowego – jest to sytuacja bardzo częsta

Tendencje na rynku finansowym

Globalizacja i liberalizacja przepływów kapitałowych = zwiększenie konkurencji

Powszechne stosowanie elektronicznych systemów obrotu

- Brak konieczności fizycznej obecności na giełdzie

Dezintermediacja

- Odejście od pośrednictwa domów maklerskich

- Domy maklerskie straciły monopol na pośrednictwo na giełdach, a giełdy straciły monopol na prowadzenie obrotu.

- Bezpośrednie uczestnictwo w systemie obrotu powoduje możliwość dokonywania inwestycji w bardzo ryzykowne instrumenty

Nowa architektura rynków finansowych

- integracja rynków = przenikania się poszczególnych segmentów rynku finansowego

ASYMETRIA INFORMACJI

Asymetria informacji oznacza sytuację, w której jeden podmiot gospodarczy posiada lepszą (tzn. pełniejszą i dokładniejszą) informację na temat danego dobra, niż inny podmiot.

Relacja agencji na rynku pośrednictwa finansowego

Relacja agencji	Problemu i koszty agencji
Kontrakt w ramach którego pryncypał angażuje inną osobę (agenta) do wykonywania usług w jego imieniu i deleguje część uprawnień decyzyjnych Uzyskanie możliwie największej skuteczności realizacji interesów pryncyp.	Problemy: - Różnice między celami pryncypała i agenta (oportunizm agenta) - Występująca między nimi asymetria Informacji Koszty - Koszty ponoszone przez pryncypała w celu kontrolowania agenta - Koszty ponoszone przez agenta w celu wzbudzenia zaufania pryncypała - Koszty alternatywne ponoszone przez pryncypała (koszty utraconych korzyści)

Asymetria informacji – schemat

Skutki asymetrii informacji

Negatywna selekcja (ang. adverse selection) jest skutkiem asymetrii informacji pojawiającym się przed udzieleniem finansowania.

- W przypadku rynku kredytowego negatywna selekcja odnosi się do sytuacji, w której podniesienie stopy procentowej przez banki prowadzi do pogorszenia się przeciętnej jakości projektów inwestycyjnych, o których finansowanie starają się firmy

Pokusa nadużycia (ang. moral hazard) odnosi się do sytuacji, w której dwa podmioty uzgadniają warunki umowy, jednak w trakcie jej trwania jeden z podmiotów posiadających przewagę informacyjną podejmuje działania sprzeczne z tą umową. Na rynku finansowym polega na:

- wykorzystaniu przez kredytobiorcę środków z kredytu na sfinansowanie projektów o wyższym ryzyku i niższej oczekiwanej stopie zwrotu, niż przewidziane w umowie zawartej z kredytodawcą;

- ogłoszeniu niewypłacalności, nawet wtedy, gdy jest to związane z poniesieniem pewnego kosztu (np. braku możliwości uzyskania kredytu w przyszłości) .

- podejmowane w nadziei, że jego konsekwencje nie zostaną poniesione ani przez decydentów ani przez zarządzaną instytucję, gdyż ewentualne straty pokryte zostaną przez podmiot trzeci.

- Kosztowna weryfikacja stanu faktycznego

- Racjonowanie kredytu

Przykłady hazardu moralnego na rynku finansowych

akordowy system sprzedaży, bez udziału brokerów i sprzedawców w ryzyku kredytowym

nieuczciwa konkurencja polegająca na omijaniu

bezpiecznych reguł polityki kredytowej

sekurytyzacja, transfer ryzyka, omijanie regulacji ostrożnościowych

system wynagradzania agencji ratingowych, brak przejrzystości i nadzoru

audytorzy opłacani przez audytowanych

kontrakty menedżerskie, zarządzanie wartością w krótkim okresie czasu, a długoterminowe decyzje

finansowanie „bankrutujących” państw

refinansowanie przez banki centralne „hazardzistów”

Mechanizm rozprzestrzeniania hazardu moralnego

INSTRUMENTY FINANSOWE

Instrument finansowy i papier wartościowy

Instrument finansowy –

- Forma zobowiązania jednego podmiotu względem drugiego,

- Kontrakt pomiędzy dwoma stronami regulujący zależność finansową, w jakiej obie strony pozostają

Papier wartościowy –

- To dokument o ściśle określonej przez prawo formie, stwierdzający określone prawa majątkowe, które przysługują jego posiadaczowi.

- Z faktu posiadania dokumentu wynika możliwość realizacji tego prawa

Instrumentami finansowymi w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z dnia 23 września 2005) są

1) papiery wartościowe;

2) niebędące papierami wartościowymi:

a) tytuły uczestnictwa w instytucjach wspólnego inwestowania,

b) instrumenty rynku pieniężnego,

c) opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward na stopę procentową,

Papiery wartościowe

Papier wartościowy - (zwany również walorem) to dokument o ściśle określonej przez prawo formie, stwierdzający określone prawa majątkowe, które przysługują jego posiadaczowi.

USTAWA z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi

Art. 3.

Ilekroć w ustawie jest mowa o papierach wartościowych - rozumie się przez to:

akcje, prawa poboru w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037, z późn. zm.), prawa do akcji, warranty subskrypcyjne, kwity depozytowe, obligacje, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne i inne zbywalne papiery wartościowe, w tym inkorporujące prawa majątkowe odpowiadające prawom wynikającym z akcji lub z zaciągnięcia długu, wyemitowane na podstawie właściwych przepisów prawa polskiego lub obcego, inne zbywalne prawa majątkowe, które powstają w wyniku emisji, inkorporujące uprawnienie do nabycia lub objęcia papierów wartościowych określonych w lit. a, lub wykonywane poprzez dokonanie rozliczenia pieniężnego (prawa pochodne).

Instrumenty finansowe

Papiery wartościowe	Pozostałe instrumenty finansowe niebędące papierami wartościowymi
akcje prawa poboru prawa do akcji warranty subskrypcyjne kwity depozytowe obligacje listy zastawne certyfikaty inwestycyjne	tytuły uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania instrumenty rynku pieniężnego finansowe kontrakty terminowe, forward, swapy opcje pochodne instrumenty towarowe (rozliczane pieniężnie)

Klasyfikacja papierów wartościowych

ze względu na rodzaj praw zawartych w papierach wartościowych: - papiery wierzytelnościowe (dłużne) - papiery udziałowe (własnościowe)	ze względu na sposób przenoszenia tytułu własności: - papiery na okaziciela - papiery na zlecenie - papiery imienne
ze względu na funkcje pełnione w gospodarce - lokacyjne papiery wartościowe - dowodowe papiery wartościowe - rozliczeniowe papiery wartościowe	ze względu na długość okresu do wykupu : - papiery krótkoterminowe - papiery średnioterminowe - papiery długoterminowe
ze względu na charakter dochodu: - papiery przynoszące stały dochód - papiery przynoszące zmienny dochód

Uczestnicy rynków finansowych

Instytucje regulujące i nadzorujące rynek

Instytucje organizujące obrót instrumentami finansowymi

- Giełda Papierów Wartościowych i rynek pozagiełdowy (OTC)

- Depozyt Papierów Wartościowych

- Domy maklerskie

- Firmy zarządzające aktywami

Emitenci

Inwestorzy

Pośrednicy finansowi

- Banki

- Zakłady (towarzystwa, firmy) ubezpieczeniowe

- Fundusze inwestycyjne

- Fundusze emerytalne

Wybrane instrumenty rynku pieniężnego

Bony skarbowe – papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa w celu sfinansowania bieżących wydatków budżetu państwa. Ich termin wymagalności wynosi od 1 dnia do 52 tygodni; cena sprzedaży bonów skarbowych jest niższa niż wartość nominalna, co oznacza, że są sprzedawane z dyskontem

Bony pieniężne – krótkoterminowe zobowiązania banku centralnego na okaziciela, podobnie jak bony skarbowe sprzedawane są z dyskontem.

Certyfikat depozytowy – papier stwierdzający zdeponowanie sumy pieniężnej według określonej stopy procentowej na ustalony okres czasu, są dokumentami wystawianymi na okaziciela, dzięki czemu mogą podlegać obrotowi wtórnemu

Bon komercyjny – jest to papier wartościowy zawierający obietnicę zapłaty przez emitenta posiadaczowi papieru określonej sumy pieniężnej w ustalonym terminie. Sprzedaż bonów następuje z dyskontem, którego wysokość zależy od terminu wykupu, ogólnej sytuacji na rynku pieniądza i wiarygodności kredytowej emitenta.

Weksle (weksel własny - sola, trasowany – trata, akcept, awal, indos, weksel in blanco)

- Trasant poleca trasatowi zapłatę na rzecz remitenta

Lokaty międzybankowe O/N, T/N, S/N

Wybrane instrumenty rynku kapitałowego

Obligacje – papier wartościowy potwierdzający nabycie przez jego posiadacza prawa do otrzymania w określonym terminie wartości nominalnej obligacji oraz ewentualnie odsetek; nabywca obligacji udziela kredytu jej emitentowi;

Dłużny papier wartościowy

Akcje – papiery emitowane przez przedsiębiorstwa będące spółką akcyjną. Nabywca akcji staje się współwłaścicielem spółki, uzyskując prawo do uczestniczenia w podziale dochodów spółki;

- Udziałowy papier wartościowy

List zastawny – papier wartościowy imienny lub wystawiony na okaziciela, którego podstawą emisji są udzielone kredyty zabezpieczone hipotecznie lub skupione wierzytelności innych banków z tytułu udzielania tego rodzaju kredytów;

Certyfikaty inwestycyjny - to papier wartościowy na okaziciela emitowany przez fundusze inwestycyjne typu zamkniętego. W przeciwieństwie do jednostek uczestnictwa, ich odpowiednika w przypadku funduszy otwartych certyfikat inwestycyjny może być przedmiotem obrotu giełdowego

Prawo poboru – występuje przy emisji nowych akcji i oznacza pierwszeństwo objęcia nowych akcji przez dotychczasowych akcjonariuszy proporcjonalnie do liczby akcji już posiadanych;

- zasada umożliwiająca co najmniej zachowanie przez dotychczasowych akcjonariuszy

proporcjonalnego udziału w kapitale akcyjnym danej spółki akcyjnej po nowej emisji jej akcji