Agresja- skąd to całe zło?

Thomas Hobbes ( 1588-1679 ) – człowiek jako istota mordercza i aspołeczna z natury. Bestia Humana.

William McDougall ( 1871-1938 ) – zachowaniem rządzą wrodzone instynkty. Jednym z podstawowych jest agresja.

Sigmund Freud ( 1856-1939 ) – człowiek rodzi się z instynktem śmierci ( agresją ).

Konrad Lorenz ( 1903-1989 ) – agresja u człowieka jest wrodzonym, spontanicznym popędem. Jest nieunikniona.

David Buss ( 2005 ) – „ The murderer next door. Why the mind is designed to kill ‘’.

„ Natura i kultura ‘’

- Agresja ma korzenie biologiczne.

- Człowiek kształtuje swe zachowanie głownie poprzez procesy uczenia się i socjalizacji.

- Zasadniczą rolę w rozwoju i regulacji zachowań agresywnych pełnią czynniki psychospołeczne, kulturowe i inne czynniki środowiskowe.

- Natura czy kultura / Geny czy środowisko?

- Czy bardziej geny czy bardziej środowisko?

- Jak czynniki genetyczne i środowiskowe współoddziałują w kształtowaniu cech i zachowań?

Wszelkie zachowania typowe dla poszczególnych gatunków są wynikiem interakcji wyposażenia genetycznego jednostki i środowiska. B = f(GxE)

Wkład czynnika genetycznego i środowiskowego zmienia się wraz z wiekiem. W dzieciństwie środowisko odgrywa główną rolę w kształtowaniu się różnic indywidualnych.

Agresja przedmiotem badań:

- Psychiatrii - Neurobiologii - Biochemii - Genetyki - Psychologii - Socjologii - Antropologii kulturowej - Kryminologii - Pedagogiki społecznej. - Filozofii.

Rodzaje agresji.

Agresja afektywna ( reaktywna, impulsywna ):

- Fizyczna.

- Werbalna.

- Pośrednia.

Agresja instrumentalna ( proaktywna, zadaniowa ).

Agresja afektywna.

- Silne pobudzenie AUN, gwałtowny, niekontrolowany charakter ( deficyt kontroli emocjonalnej ).

- Wywoływana przez doświadczenia frustracyjne lub bodźce postrzegane jako zagrażające.

- Związana z wysoką reaktywnością emocjonalną.

- W przebiegu socjalizacji – sprzyja jej nadopiekuńczość i brak treningu w odraczaniu gratyfikacji.

Agresja instrumentalna.

- Służy osiąganiu określonych, ważnych dla jednostki celów i korzyści.

- Ma charakter planowy, często nawykowy.

- Akty agresji wykonywane są bez emocji, w oparciu o specyficzne skrypty zachowań, przekonania i schematy poznawcze.

- Skorelowana z niską reaktywnością emocjonalną.

- W przebiegu socjalizacji – główna rola – uczenie się asocjacyjne i modelowanie.

- Wysoko skorelowana z psychopatycznymi cechami osobowości.

- Ponad 90 % zabójstw popełnionych przez psychopatów ma charakter instrumentalny.

- Osoby psychopatyczne – zmniejszona reaktywność AUN w odpowiedzi na bodźce bólowe i oznaki dyskomfortu u innych.

- Trudności z rozpoznaniem mimiku strachu i smutku.

- Brak empatii.

‘’ Agresja interpersonalna jest intencjonalnym zachowaniem zmierzającym do dostarczania szkodliwych bodźców ( fizycznych, werbalnych lub symbolicznych ) innemu organizmowi ‘’

Agresja w świecie zwierząt umożliwia:

- Obronę własną i potomstwa.

- Utrzymanie dystansu osobniczego.

- Ochronę terytorium.

- Ochronę zasobów pokarmowych.

- Zdobycie samicy.

Przystosowawcza agresja staje się zachowaniem patologicznym wówczas, gdy przeradza się w destruktywną przemoc, gdy przekracza normy moralne, obyczajowe i prawne.

Agresja patologiczna.

- Komponenta chorób i zaburzeń psychicznych, neurodegeneracyjnych i rozwojowych ( schizofrenia, depresja, osobowość psychopatyczna, typu bordeline, choroba Alzheimera, ADHD, epilepsja ).

- Konsekwencja uzależnień.

- Konsekwencja stresu potraumatycznego.

- Skutek uszkodzenia lub guza mózgu.

- Skutek wadliwego procesu socjalizacji.

- Rezultat specyficznych interakcji genetyczno-środowiskowych.

Podwzgórze.

- Regulacja podstawowych funkcji życiowych.

- Ogniwo układu reagowania na stres.

- Integracja aktywności autonomicznej i neurohormonalnej – adekwatna reakcja na bodźce biologiczne znaczące.

Mózgowa regulacja zachowań agresywnych.

- Struktury korowe – kora czuciowa i asocjacyjna, przedczołowa, kora przedniej obręczy.

- Struktury podkorowe – ciało migdałowate, hipokamp, podwzgórze, wzgórze, struktury pnia mózgu.

Kora przedczołowa Asocjacyjne obszary czuciowe kory Przyśrodkowa skroniowa hipokamp

Wzgórze AMYGDALA Jądra podstawne skupiska neuronów

monoaminergicznych.

Podwzgórze Jądro półleżące Śródmózgowie, struktury mostu i

Rdzenia przedłużonego.

Ekspresja behawioralna, wegetatywna, hormonalna.

- Prawidłowo funkcjonujący obwód – emocje i działania nimi motywowane mają znaczenie przystosowawcze.

- Dysfunkcja któregokolwiek elementu systemu zmniejsza skuteczność procesów regulacji negatywnych emocji, co wzmaga skłonność do agresji.

Reakcje impulsywne.

Kora sensoryczna

droga wysoka

droga niska

Wzgórze sensoryczne Ciało migdałowate

Bodziec emocjonalny Reakcje emocjonalne

Kora przedczołowa

" strażnik ludzkich emocji "

Odgrywa istotną rolę w regulacji emocji niezależnie od ich znaku.

- Myślenie abstrakcyjne.

- Twórcze rozwiązywanie problemów.

- Dostosowywanie zachowania do okoliczności.

- Samokontrola - " monitor moralny ".

- Integracja procesów afektywnych i poznawczych.

Objawy uszkodzeń kory przedczołowej.

- Brak samokontroli.

- Impulsywność.

- Labilność emocjonalna.

- Brak umiejętności społecznych i troski o konsekwencje zachowań - zachowania nieadekwatne do sytuacji.

- Brak reakcji wegetatywnych w sytuacjach, które normalnie je wywołują.

- Brak elastyczności umysłowej.

- Nieumiejętność planowania.

- Deficyty uwagi i koncentracji.

Wyniki badań neurobrazowych.

Niespójne bo:

- Mała liczebność prób.

- Próby źle dobrane ( reaktywna vs. proaktywna ).

- Niekontrolowane zmienne.

- Techniki różnej generacji.

Badania z użyciem neuroobrazowania.

- Obrazy funkcjonalnej aktywacji mózgu w badaniach agresywnych osób czy przestępców, nie są charakterystyczne wyłącznie dla zachowań agresywnych.

- Deficyty strukturalne i funkcjonalne w obrębie kory przedczołowej, zwłaszcza nadczołowej, zakrętu obręczy i amygdala towarzyszą wielu zaburzeniom afektywnym i psychicznym.

Etiologia tych dysfunkcji może być zarówno biologicznej ( genetycznej ) jak i nabytej natury ( urazy okołoporodowe, narkotyki, alkohol, urazy ).

Zmniejszona aktywność PFC i ACC.

- U osób zdrowych podczas ekspresji zachowań agresywnych ( PET, Petrini et al. 2000 ).

- U agresywnych pacjentów z zaburzeniami osobowości w porównaniu ze zdrowymi ( PET, Goyer et. al. 1994 ).

- U osób z historią agresywnych zachowań w porównaniu z osobami nie przejawiającymi agresji ( SPECT, Amen, 1996 ).

- U skazanych za morderstwa w porównaniu z grupą kontrolną ( PET, Reine et al. 1998 ).

Aktywność w obszarze PEC odwrotnie skorelowana z aktywacją struktur podkorowych, szczególnie amygdala.

Agresja reaktywna - deficyt kontroli emocjonalnej.

- Niedostateczna aktywność kory przedczołowej ( rejonu przyśrodkowo-nadoczodołowego ) i zakrętu obręczy.

- Jednoczesne silne pobudzenie ciała migdałowatego.

Agresja instrumentalna.

Odwrotna relacja ciało migdałowate / kora przedczołowa.

- Hypoaktywność amygdala.

- Wzmożona aktywność okolicy grzebietowo-bocznej kory przedczołowej.

- Osoby posługujące się agresją instrumentalną charakteryzują się zaburzoną zdolnością do uczenia się awersyjnego ( podstawa

socjalizacji ).

- Zaburzenia w uczeniu się warunkowania awersyjnego psychopatów.

- Amygdala niezbędne dla warunkowania awersyjnego u zwierząt i ludzi.

Badania neuroobrazowe.

- Osoby posługujące się agresją instrumentalną przejawiają zmniejszoną w stosunku do kontroli, aktywność amygdala podczas przetwarzania bodźców emocjonalnych, warunkowania strachu, podczas gry interaktywnej oraz podejmowaniu decyzji.

- Wzmożona aktywność w poznawczych rejonach kory przedczołowej.

Ogólne korelaty czy związki przyczynowo-skutkowe?

Badania podłużne ( Gao i in. 2010 ).

Osoby przejawiające zaburzenia warunkowania awersyjnego w wieku 3 lat ( miernikiem lęku - GSR ) znacząco częściej przejawiają zachowania antyspołeczne w dorosłości. Wskazuje to na wczesną ( wrodzoną ? ) dysfunkcję amygdala jako biologiczne podłoże w procesie socjalizacji.

Hamująca rola serotoniny w agresji impulsywnej.

- Niedobór serotoniny u myszy szczepów agresywnych i szczurów hodowanych w izolacji.

- Zablokowanie syntezy 5HT lub chemiczna lejza jądra szwu -> wzrost agresji.

- Stymulacja jąder szwu -> spadek agresji.

- Nokauty mysie pozbawione genu transportera 5HT ( białka odpowiadającego za wychwyt zwrotny do neuronu ) -> nasilenie transmisji -> obniżenie agresji ).

- Niskie stężenie metabolitu 5HT w CSF u agresywnych dzieci i dorosłych, zabójców i samobójców.

- Niższe stężenie metabolitu 5HT u mężczyzn vs. kobiety.

Pomiar metabolitu - wskaźnik przybliżony !

- Unerwienie serotoninergiczne w korze przedczołowej i ACC słabsze u agresywnych vs. kontrola ( PET ).

Badania S. Mednicka ( lata 60. ) nad dziećmi adoptowanymi ( Dania, 5000 mężczyzn adoptowanych jako dzieci ).

- Gdy ani rodzice adopcyjni ani biologiczni nie mają konfliktów z prawem, skala przestępczości u przysposobionych niska ( na poziomie średniej całej populacji 3 % ).

- Adopcja przez rodziny podwyższonego ryzyka podnosi przestępczość do 7 %.

- Biologiczne dzieci rodziców podwyższonego ryzyka - wskaźnik wzrasta do 30 %.

- Najwyższy wskaźnik ( ponad 50 % ) dzieci podwójne " naznaczone ".

Bliźnięta jednojajowe 3 x częściej niż dwujajowe wykazują impulsywność na podobnym poziomie, nawet gdy były wychowane w różnych

środowiskach. Z metaanalizy badań prowadzonych na 3 kontynentach - średni współczynnik zgodności - 52 % dla bliźniąt jednojajowych, 23 % dla dwujajowych.