W poszukiwaniu genu agresji.

Badania technikami biologii molekularnej i inżynierii genetycznej.

Zidentyfikowano szereg genów kodujących białka związane z regulacją neurotransmisji na różnych etapach syntezy, uwalniania, wychwytu zwrotnego oraz metabolizmu.

* Myszy pozbawione genu kodującego syntezę tlenku azotu ( enzymu wytwarzającego NO ) -> wzmożona agresja.

* Myszy pozbawione genu transportera serotoniny ( białka odpowiadającego za wychwyt zwrotny do neuronu ) w efekcie czego zwiększenie transmisji serotoninergicznej -> znacznie obniżony poziom agresji.

Wszelkie zachowania są wynikiem interakcji wyposażenia genetycznego jednostki i środowiska. B=f(GxE).

Interakcja geny / środowisko.

Indywidualne różnice, czynniki środowiskowe sprzyjające agresji mogą zależeć od tego jaki wariant genu posiada dany osobnik.

Długofalowe badania Caspi i wsp. ( 2002 ).

Osoby badane - niemowlęta płci męskiej urodzone ( 1037 osób ) w 1972r. w Dunedin ( Nowa Zelandia ).

Metody

- Obserwacja i rejestracja warunków dorastania relacji w rodzinie przez blisko 30 lat.

- Badanie zaburzeń zachowania, postaw antyspołecznych i tendencji do agresji ( kryteria ) diagnostyczne ( DSM-IV, policyjne kartoteki, kwestionariusze skłonności do przemocy dla uczestników i ich bliskich ).

- Określenie wersji genu dla enzymu rozkładającego mono aminy ( MAOA ). Długa wersja - wyższa aktywność enzymu, krótka - niższa.

Założenie.

Przemoc nie zawsze rodzi przemoc.

Stresogenne dzieciństwo ( maltretowanie seksualne, fizyczne, psychiczne ) silniej predysponuje do agresji w dorosłości tych, u których poziom MAOA jest zbyt niski ( krótka wersja genu ), by wyeliminować zmiany w neurotransmisji spowodowane długotrwałym stresem.

Wyniki.

- 85 % mężczyzn o niskiej aktywności MAOA, którzy byli maltretowani w dzieciństwie rozwinęło zachowania antyspołeczne.

- Długa wersja genu MAOA ( wysoka aktywność MAOA ) chroni przez zgubnym wpływem środowiska.

Konkluzja.

- Przemoc rodzi przemoc wtedy, gdy specyficzne wyposażenie genetyczne nakłada się na określone warunki środowiskowe.

- Same tylko różnice genetyczne, bez uwzględnienia historii rodziny, nie są predyktorem przyszłej patologicznej agresji.

" Zachowanie nie jest dziedziczone jako takie, ono się zawsze kształtuje w procesie rozwoju " - J.P. Scott, 1991.

Normalny tok rozwoju.

- Rozpoznanie mimiki gniewu - 3 miesiące.

- Ekspresja gniewu - II połowa 1 r.ż.

- Kształtowanie behawioralnych wzorców agresji i różnic indywidualnych - 2/3 r.ż.

- Różnice między płciami - wczesne lata szkolne.

- Wzrost agresji - wiek dorastania.

- Nieagresywne strategie rozwiązywania konfliktów - wraz z dojrzałością społeczną.

Teoria Frustracja-Agresja ( Dollard i Miller, 1939 ).

Agresja jest wynikiem uprzednio doświadczonej frustracji ( zablokowania skierowanej na cel aktywności ), którą każdy akt agresji poprzedza i nieodmiennie do niej prowadzi.

Agresja wywołana frustracją jest tym większa:

-Im większa wartość zablokowanego celu.

- Im bardziej osiągnięcie celu zostało przez frustrację uniemożliwione.

- Im większa liczba działań została zablokowana.

- Im więcej doświadczeń frustracyjnych.

- Agresja nie zawsze jest ujawniana i nie zawsze kierowana na czynnik wywołujący daną frustrację. Jej wyrażanie hamuje strach przed karą.

- Przemieszanie agresji ( zmiana obiektu ).

- Zmiana postaci agresji ( złośliwe dowcipy zamiast bezpośredniego ataku ).

Modyfikacje Teorii Frustracji.

- Następstwem frustracji jest nie tylko agresja.

- Nie każda frustracja prowadzi do agresji.

- Nie sama i nie tylko frustracja wywołuje agresję.

FRUSTRACJA.

- +

Agresja Konstruktywne działanie.

- Fiksacja

- Regresja

- Rezygnacja

- Depresja

Nie każda frustracja..

- Szczególnie lub wyłącznie wtedy gdy jest arbitralna ( zamierzona przez sprawcę, ale nieuzasadniona ).

- Szczególnie, gdy dotyczy zagrożenia ego i obrazu własnego ja.

- Szczególnie frustracja potrzeby afiliacji ( np. u dzieci wskutek odrzucenia przez rodziców ).

- Agresja jako sposób reagowania na frustrację podlega tym samym prawom uczenia się co kształtowanie innych reakcji.

Nie sama frustracja...

Wg. Berkowitza ( 1965 ) frustracja powoduje tylko gotowość do agresji. Aby zamieniła się w czyn konieczne są sygnały wywoławcze agresji ( np. widok broni ). Im silniejsza frustracja tym słabszy sygnał jest potrzebny do wywołania agresji.

Frustracja i sygnały wywoławcze mogą nasilać agresję, ale nie są koniecznym warunkiem do jej wystąpienia. Agresja może wystąpić w ogóle bez frustracyjnego tła.

Agresja jako rezultat uczenia się społecznego ( A. Bandura ).

Agresja jest wynikiem uczenia się za pośrednictwem warunkowania instrumentalnego i modelowania.

Modelowanie = uczenie się na podstawie cudzych doświadczeń.

- Obserwując agresywne modele uczymy się nowych wzorców agresywnego zachowania się.

- Obserwacja efektów cudzych zachowań agresywnych osłabia zahamowanie agresji.

- Obserwacja cudzego zachowania, wywołuje podobne jak u modela emocje i motywacje.

Na efektywność procesu modelowania wpływ mają czynniki związane z:

- Obserwującym ( stopień rozwoju emocjonalnego, cechy osobowości ).

- Obserwowaną czynnością ( nowy wzorzec zachowania ).

- Modelem ( rodzice, inne osoby o wysokim statusie, grupy rówieśnicze ).

Główne czynniki socjalizacyjne w rozwoju dziecka:

- Rodzice i rodzeństwo.

- Grupa rówieśnicza.

- Telewizja.

- Komputer / Internet.

Dom rodzinny, rodzice.

- Znaczny procent agresywnych dzieci i późniejszych przestępców pochodzi z rodzin, gdzie sposobem porozumiewania się jest agresja.

- Istotny wpływ na agresję u młodocianych ma sposób karania i rodzaj stosowanych kar - im bardziej srogie i niekonsekwentne, tym gorzej.

- Jeśli kara fizyczna jest akceptowanym w rodzinie sposobem dyscyplinowania, dziecko uczy się uznawać agresję za uprawnioną metodę rozwiązywania konfliktów.

- Wysoka punitywność daje efekt w postaci przemieszczonej agresji i pośrednich jej formach.

- Ważna rola norm i standardów etycznych funkcjonujących w rodzinie.

Grupa rówieśnicza.

Działa jako:

- Model.

- Czynnik wzmacniający.

- Wywoływacz agresji.

- Cel wrogości.

- Ustanawia często własne normy promujące agresję.

Wywołane pobudzenie.

Aktywizacja agresywnych myśli i uczuć.

Nabywanie nowych reakcji agresywnych.

Kontakt z przemocą w mediach

Osłabienie zachowań przed agresją.

Desensytyzacja na cierpienie ofiar.

Przemoc i telewizja ( dane z badań ).

- Częstotliwość oglądania na ekranie scen przemocy ściśle koreluje z tendencją do działań agresywnych i akceptowaniem agresji, niezależnie od kontekstu kulturowego i religijnego.

- Najbardziej podatni na uczenie się agresji z ekranu są chłopcy w wieku 6-10 lat, podatność ta wzrasta ponownie ok. 14 roku życia.

- Dzieci odtwarzają sceny agresywne nie tylko zaraz po ekspozycji ale i parę miesięcy później.

- Częsta ekspozycja ma przemoc w mediach związana jest ze zmniejszoną aktywnością w płacie czołowym mózgu.

Komputer / Internet.

Dlaczego przemoc w grach sprzyja agresywności społecznej?

- Gry wymagają przyjęcia roli agresora i działania z jego perspektywy.

- Prawdopodobnie, poprzez stałe wzmocnienie ( punkty ) gra uaktywnia system nagrody w mózgu wzmagając uwalnianie dopaminy.

- Gry uczą przemocy, pozwalają ją ćwiczyć, usprawiedliwiają i wciągają w nałóg.

- Gry o agresywnych treściach są bardzo popularne wśród młodzieży - klasyfikowane jako ulubione dla 60 % dziewcząt w wieku 12-15 lat i 75 % chłopców ( z badań amerykańskich ).

Hipoteza katharsis.

Zachowanie agresywne lub samo oglądanie przemocy ' oczyszcza ' z agresywnych popędów i uczuć - jest mitem!

Doświadczenie R. Geena.

- Wywołanie agresji u części uczestników ( celowa prowokacja ).

- Trzy grupy osób badanych ( sprowokowanie i nie sprowokowanie w każdej ).

* Etap katharsis, I grupa ma możność porażenia prowokatora prądem, II grupa patrzy jak robi to eksperymentator, III grupa nie bierze udziału w tej części doświadczenia.

* Etap 2 - wszystkie 3 grupy mają możność dostarczenia szoków elektrycznych podstawionej osobie.

* Wnioski - Osoby poddane katharsis ( I i II grupa, w założeniu ' oczyszczone ' z agresji ) stosowały szoki o największym natężeniu.

Dlaczego jedni są bardziej agresywni od innych?

- Predyspozycje genetyczne.

- Wpływy socjalizacyjne.

- Płeć.

- Cechy osobowości ( w tym temperamentalne ).

Kobiety są mniej agresywne od mężczyzn?

- Testosteron (+)(-).

- Większa objętość kory przedczołowej w stosunku do amygdala u kobiet vs. mężczyzn.

- Wyższy poziom 5HT u kobiet.

- Różne u obu płci formy agresji.

- Czynniki kulturowe - role płciowe.

Testosteron a agresja.

- Poziom testosteronu u chłopców wzrasta w okresie dojrzewania, co koreluje z agresją.

- Niektóre badania na kryminalistach potwierdzają związek testosteronu z agresją.

- Badania na weteranach wojny w Witnamie ( 4000 mężczyzn ) - wysoki poziom testosteronu -> częste konflikty i bójki.

Ale...

Manipulowanie poziomem androgenów nie zawsze wpływa na agresję.

- Kastracja nie jest efektywna w redukowaniu agresywności.

- Leki obniżające poziom androgenów ( np. depoprovera ) hamują tylko agresję na tle seksualnym.

- Podwyższony poziom androgenów tym bardziej wpływa na tendencję do agresji im bardziej jednostka jest predysponowana przez czynniki socjo-ekonomiczne.

Cechy osobowości sprzyjające skłonności do agresji.

* Pobudliwość - " nawykowa skłonność do reagowania w sposób impulsywny, zaczepny na prowokację lub niezgodę ".

* Podatność emocjonalna - " skłonność do doświadczania uczuć dyskomfortu, bezradności ".

* Wrogi styl atrybucji - nawykowa skłonność do interpretowania bodźców wieloznacznych w kategoriach wrogości i agresji.

* Chwiejna, zbyt niska lub nierealistycznie wysoka samoocena.

* Słaba samokontrola.

* Potrzeba nowych wyzwań.

Dlaczego czasem zachowujemy się bardzie agresywnie - czynniki sytuacyjne wzmagające skłonność do reakcji agresywnych.

- Alkohol.

- Narkotyki.

- Sygnały wywoławcze agresji.

- Stresory środowiskowe ( wysoka temperatura, tłok, hałas ).

- Stres ostry i chroniczny.

- Frustracja.

- Prowokacja.