1. Nurty w naukach o organizacji i zarządzeniu i ich przedstawiciele

Organizacja i zarządzanie bazują na osiągnięciach trzech głównych szkół:

- szkoła klasyczna –naukowa organizacja pracy; zapoczątkowana przez Roberta Owena i Charlesa Babbage; Owen – jako kierownik przędzalni zmodernizował organizację pracy na bazie wypracowanych przez siebie zasad kierowania ( skrócił dzień pracy, zakazał zatrudniania dzieci, poprawił warunki bytowe i warunki pracy), zastosowała zasadę jawnej oceny podległych pracowników; Babbage – matematyk, zdefiniował uzasadnił zasadę podziału pracy ściśle związaną ze specjalizacją pracowników, co daje oszczędności czasu i przynosi wymierne efekty ekonomiczne; Fredric W. Taylor – praktyk, wg niego największą korzyścią jaką wnosi naukowe zarządzanie jest budowana na wzajemnym zaufaniu harmonia między kierownikiem a pracownikiem oraz przestrzeganie przez kierownictwo 4 zasad (przekształcanie wiedzy praktycznej w naukę o zarządzaniu, naukowy dobór pracowników i przydzielenie im odpowiedniej pracy, utrwalania naukowych metod pracy, utrzymywanie przyjemnej atmosfery); Henry Fayol – na podstawie doświadczenia wyniesionego z praktyki opracował zasady kierowania organizacji oraz zdefiniował zarządzanie jako kompleks powiązanych funkcji planowania, organizowania rozkazywania, koordynowania i kontrolowania. 14 zasad zarządzania: 1) podział pracy 2)autorytet 3)dyscyplina 4)jedność rozkazodawstwa 5)jednolitość kierownictwa 6)podporządkowanie interesu osobistego interesowi ogółu 7) wynagrodzenie 8)centralizacja 9)hierarchia 10)ład 11)odpowiednie traktowanie personelu 12)stabilność personelu 13)inicjatywa 14) esprit de corps (duch organizacji).

- szkoła behawioralna - tu zachowania ludzi analizuje się w kontekście reakcji na bodźce zewnętrzne; prekursorami był Hugo Mlinsterberg, Abraham Masiow, Elton Mayo; Hugo Mlinsterberg – proponował przy zatrudnianiu na stanowiskach pracy wspierać się narzędziami psychologii, wg niego na wydajność pracy miał wpływ dobór pracownika, atmosfera na miejscu pracy, pozytywne oddziaływania przełożonych; Abraham Masiow – wg niego potrzeby jednostki uszeregowane są w kolejności siły ich oddziaływania, stworzył model 5 grup potrzeb: samorealizacji, uznania, społeczne, bezpieczeństwa, fizjologiczne; Elton Mayo - uważał że dawną potrzebę człowieka racjonalnego , motywowanego potrzebami ekonomicznymi , należało zastąpić koncepcją człowieka społecznego, na wydajność wg niego wpływają nie tylko bodźce materialne , lecz również panujące w środowisku pracy stosunki między ludźmi, które to stosunki , kierownictwo może aktywnie kształtować.

- szkoła ilościowa - jest zastosowaniem zespołu i technik optymalizacyjnych w procesach technicznych i ekonomicznych - Charakteryzują się 3 cechami ·         podchodzą do badanego problemu w sposób kompleksowy ·         wymagają tworzenia interdyscyplinarnego zespołu ·         wykorzystują metody naukowe – zespół budują matematyczny model stymulujący problem. Szkoła ta rozpatruje problemy zarządzania pod kątem wyboru najlepszej decyzji .

Ujęcie systemowe – polega na analizowaniu organizacji jako systemu składającego się z celowo powiązanych elementów i relacji jako połączonej sprzężeniami zwrotnymi całości. Wykorzystuje teorie systemów cybernetyki a także metody modelowania matematycznego i heurystyki. Efektem pracy są matematyczne i opisowe modele organizacji. Do niedostatków podejście systemowego zalicza się niejednolity język, zbyt duże uproszczenie rzeczywistości, małą przydatność modeli w praktycznym kierowaniu.

Podejście sytuacyjne – wykorzystuje język ujęcia systemowego i metody badawcze, zwolennicy koncentrują się na badaniu konkretnych zależności między podsystemami organizacji oraz między organizacjami o otoczeniem. Należy znaleźć najlepszy sposób kierowania konkretną organizacją w konkretnej sytuacji.

1. Wyjaśnij pojęcia:

- technologia – określa się w niej podział procesu na czynności (procesy proste) i kolejności ich wykonywania, potrzebne środki pracy, zasady ich użycia, nakłady pracy, warunki bezpieczeństwa. Jest to kompendium wiedzy technicznej o procesie budowlanym, zawierające informacje o potrzebnych środkach mechanizacji, konstrukcji pomocniczych, przygotowania pracowników.

- organizacja – jest pochodną technologii, organizując prace należy określić przestrzenną (gdzie?) i rzeczową (co?) strukturę procesu budowlanego ora przyjętą zaprojektowaną czasową strukturę (kto? Czym? W jakim czasie?)

- zarządzanie - ogół działań zmierzających do efektywnego wykorzystania zespołów ludzkich i środków materialnych, podejmowanych w celu osiągnięcia wcześniej sformułowanych założeń. W procesie zarządzania można wyróżnić pięć podstawowych funkcji: planowanie, organizowanie, przekazywanie poleceń, koordynację i kontrolowanie.

1. Procesy budowlane i ich rodzaje

Wykonawstwo budowlane polega na wykonywaniu różnych procesów budowlanych, które są wykonywane na budowie według określonych technologii i wzajemnych zależności. Wyróżnia się :

- proces zasadniczy – zalicza się wszystkie procesy realizowane na budowanym obiekcie,

- proces pomocniczy – związany jest z przygotowaniem ogólnym budowy, przygotowaniem materiałów, maszyn, transportu.

Procesem budowlanym nazywa się też wykonywanie całego obiektu budowlanego, czy pewnego etapu, jak i prace powierzone jednej brygadzie lub robotnikowi, wyróżnia się tutaj przedsięwzięcie budowlane, złożone procesy budowlane, podstawowe procesy budowlane.

1. Podstawowe zasady organizacji pracy

- reguła zorganizowanych sił i środków – tzn.: racjonale połączenie środków pracy

- zasada stosowania badań i doświadczeń – powoduje usprawnienie organizacji

- zasada normalizacji pracy – powtarzalne procesy należy standaryzować poprzez ustalenie racjonalnej organizacji ich wykonania i opracowanie norm nakładów rzeczowych, w celu usprawnienia projektowania technologiczno organizacyjnego

- zasada podziału pracy i specjalizacji – przedsięwzięcia należy dzielić na procesy proste i powierzać do wykonania odpowiednim zespołom

- zasada koncentracji pracy – należy dążyć do koncentracji sił w celu sprawnego wykonania zadania

- zasada harmonizacji pracy – praca wykonywana przez kilka jednostek lub zespołów to otrzymuje się lepszy skutek im lepiej dobrane są do siebie współpracujące jednostki

- zasada ekonomizacji działania – dążenie do osiągnięcia maksymalnych efektów w danych warunkach i przy danych zasobach przy minimalizacji nakładów

- zasada równomierności i rytmiczności pracy – dążenie do zrównoważenia wysiłku ludzi i maszyn oraz zatrudnienia na budowie

- zasada stosowania rezerw – w celu zapewnieni ciąglej pracy należy zapewnić zapasy czasu

1. Cykl organizacyjny, etapy i treść

Cykl organizacyjny to działanie zmierzające do określonego celu charakteryzujące się zachowaniem odpowiedniej kolejności etapów działania, konsekwentnym zastosowaniem się do zasad realizacji każdego z nich z uwzględnieniem stopniowego doskonalenia. Jest wiele wersji cyklu organizacyjnego począwszy od tradycyjnego (LE Chateliera), aż do cyklu działania systemowego opracowanego przez współczesnych teoretyków, jednak wszystkie te teorie dzielą się na 3 etapy:

1. Przygotowanie działania - nie chodzi tylko o sformułowanie celu działania działania, lecz o zrozumienie jego treści, istoty, rodzaju, koncentrację na celach wewnętrznie niesprzecznych i osiągalnych; uświadomieniu sobie priorytetu potrzeb; zbadaniu zasobów i warunków, które potrzebne są do osiągnięcia celu; dokonaniu czynności planistycznych (program, plan, algorytm); przygotowaniu zasobów i warunków uznanych za niezbędne do zastosowania.

2. Wykonanie (realizacja) zadania – następuje wykonanie zamierzonej czynności stosownie do powziętego planu

3. Kontrola otrzymanych wyników - polega na kontroli otrzymanych wyników oraz wyciąganiu wniosków, które mogą np. dotyczyć zmian w sposobie realizacji poszczególnych kroków czy w sposobie wykorzystania nie zużytych zasobów.

8. Metody organizacji pracy, charakterystyka i zasadnicze zależności

Metoda równoległego wykonania polega na równoczesnym prowadzeniu prac na przygotowanych frontach. Metodą tą mogą być wykonywane prace czasochłonne, których wykonanie możemy przyśpieszyć poprzez zatrudnienie wielu jednorodnych brygad. Wadą jest trudność wykorzystania brygady w dłuższym horyzoncie czasu.

Metoda kolejnego wykonania robót polega na kolejnym wykonywaniu procesów budowlanych przez brygadę kompleksową, stosowana do realizacji małych obiektów budowlanych, przy wąskich frontach robót. Występują tu trudności synchronizacji pracy różnych brygad realizujących prace w czasie całego procesu pracy.

Metoda pracy równomiernej polega na podziale ogólnego frontu robót na działki robocze o jednakowej lub bardzo złożonej pracochłonności. Brygady wykonują dla siebie przeznaczone prace przechodząc w ustalonej kolejności z działki na działkę. Istotny jest rytm pracy równomiernej, określa ilość czasu jaka powinna minąć od wejścia jednej brygady do wejścia drugiej.

8. Metody pracy ciągłej równomiernej

Istotą metody pracy równomiernej jest ciągłość zatrudnienia i równomierność zapotrzebowania na zasoby. Aby osiągnąć na budowie pracę ciągłą i równomierną, należy podzielić obiekt na części zwane działkami. Przy podziale obiektu na działki należy dążyć do tego, aby ilości robót na każdej działce były możliwie jednakowe, to znaczy, aby działki te miały zbliżoną pracochłonność. Czas realizacji pracy na zbiorze działek roboczych można obliczyć ze wzoru:

T= t*n-r*(m-1)

gdzie t- czas realizacji robót przez brygadę na pojedynczej działce, n-liczba działek, m-liczba brygad, r- rytm pracy równomiernej. Biorąc pod uwagę że t= r*k (k=1,2...K) może zapisać T jako funkcję rytmu pracy równomiernej T= r* (k*n+m-1)

8. Istota mechanizacji kompleksowej

Pojęcie mechanizacji kompleksowej oznacza taką metodę organizacji procesów budowlanych w której wykorzystuje się do ich wykonania w jak najwyższym ekonomicznie uzasadnionym stopniu zestaw środków mechanizacji. Środki te powinny być zsynchronizowane pod względem wydajności, sposobu pracy, zapewniając ciągłość i rytmiczność realizacji robót. Problemem w kompleksowej mechanizacji procesu budowlanego jest ustalenie optymalnego zestawu maszyn i urządzeń.

8. Zasady projektowania mechanizacji kompleksowej

Polega na podziale procesu budowlanego na etapy i specjalizowane procesy robocze i doborze dla nich zestawów maszyn. Dobór ten należy dokonywać wg kryteriów technicznych i ekonomicznych. Wybrana maszyna musi spełniać wszechstronne wymagania, jakie stawia jej realizowana konstrukcja, przyjęta metoda realizacji oraz warunki w jakich przebiegać będzie wykonywana praca.

Kryteria techniczne mogą być spełnione przez pewien zbiór maszyn tego samego typu, jednak o różnej wielkości i wydajności, nowoczesności, koszcie eksploatacji. Przy wyborze maszyny należy uwzględniać : koszty jednorazowe, koszty na czas pracy maszyny, koszty na przebywanie maszyn na budowie, ryzyko awaryjności.

Ogólna metoda tworzenia zestawów maszyn jest następując: 1) podział procesu budowlanego na operacje robocze przewidziane do wykonania określonymi maszynami 2) określenie dla każdej operacji zbioru maszyn spełniających kryteria techniczne 3)określenie struktury maszyn współpracujących ze sobą 4) ustalenie schematu współpracy maszyn dla całego procesu budowlanego 5)określenie kosztów wykonania procesu budowlanego

8. Kategorie gruntów i metody ich odspajania

Kategoria 1 – gleba

Kategoria 2 – grunty płynne

Kategoria 3 – grunty łatwo urabialne

Kategoria 4 – grunty średnio urabialne

Kategoria 5 – grunty trudno urabialne

Kategoria 6 -skały łatwo urabialne i porównywalne rodzaje gruntu

Kategoria 7 - skały trudno urabialne

8. Obliczanie objętości robót ziemnych (powierzchniowych, liniowych, wykopów pod budynki)

Dla budowli liniowych objętość mas ziemnych obliczamy wg wzorów przybliżonych:

- dla budowli prostolinijnych

- dla budowli liniowych na łuku

Obliczenie objętości mas ziemnych metodą przekroju

Obliczenie objętości robót powierzchniowych prowadzimy po nałożeniu na powierzchnię działki siatki kwadratów o boku 10-50m, w narożach siatki określamy rzędne robocze, będące różnicą rzędnych terenu przed i po niwelacji.

Objętość nasypu lub wykopu obliczmy ze wzoru

Objętość nasypu i traperz

Objętość nasypu i wykopu trojkat

8. Zasady organizacji robót ziemnych

Roboty ziemne w budownictwie są jedynie robotami towarzyszącymi podstawowym, dla których otwierają frant pracy. Nie mogą więc opóźniać robót podstawowych, ani ich zbytnio wyprzedzać. Ogólne zasady organizacyjne robót ziemnych można sformułować:

- kierować się efektywnością wykonywania robót ziemnych, a ze względu na uciążliwość pracy stosować mechanizację tych robót

- organizować pracę wg przesłanek metody równomiernej poprzez stosowanie podziału na działki robocze i organizowanie specjalistycznych zespołów oraz odpowiedni dobór zestawów maszyn

- wykonywanie robót ziemnych planować kompleksowo uwzględniając organizację wykonywania procesów pomocniczych i zabezpieczających

- w organizowaniu frontu robót uwzględniać parametry techniczne maszyn

- w planowaniu organizacji wykonania robót uwzględniać konieczność zachowania bezpiecznych warunków pracy

8. Zasady doboru maszyn do robót ziemnych

Przy doborze maszyn do robót ziemnych trzeba wieźć pod uwagę:

1. Rodzaj (kat. gr.) Maszyny: - spycharki – pracują w gr. kat. I÷IV, kat. III, IV wymagają wcześniejszego spulchnienia gruntu, - zgarniarki, - równiarki – gr. kat. I i II nie są przeznaczone do urabiania gr., wykonują one prace dodatkowe, - ładowarki - gr. kat. I i II, maszyna pomocnicza, - koparki jednonaczyniowe – gr. 1÷16, dzielą się na: przedsiębierne i podsiębierne, kat. pow. 5 wymagają materiałów wybuchowych do rozdrabniania. - koparki chwytakowe - gr. 1 - 4 - koparki zbierakowe - gr. 1÷5 - koparki mechaniczne - gr. 1÷2.

2. Odległość transportu. spycharki gąsienicowe – 60m spycharki kołowe – 100m Cykl pracy: - czynność skrawania, - czynność przesuwania, - czynność rozcierania, - czynność powrotu maszyny do pozycji wyjściowej, 600m – zgarniarki ciągnione, 1200m – zgarniarki z własnym napędem Koparka + środek transportu > 1200m

3. Rodzaj i ilość robót oraz stopień ich koncentracji bądź rozproszenia terenowego.

4. Gabaryty przekopów i nasypów oraz rozmiary i konfiguracje wykopów, nasypów, i odkładów, Każda maszyna ma pewien zasięg pracy. - pojemność łyżki - przejścia maszyny Efektywność robót ziemnych zależy od kosztów, czasu wyk. pracy.

5. Ciągłość i niezmienność szerokości frontu pracy maszyn. Wyraźnie zależy od organizacji pracy, zawsze będą maszyny podstawowe do podstawowych prac ziemnych. Prace należy organizować tak, aby byłą równomierna i ciągła.Projektowanie organizacji pracy zespołów maszyn

8. Projektowanie organizacji pracy zespołów maszyn

Praca zespołów maszyn powinna być tak zaprojektowana aby zapobiec długotrwałym przestojom maszyn. Doboru maszyn dokonuje się oczywiście w oparciu o wy­dajność maszyny dokonującej w procesie operację wiodącą (główną). Należy wziąć po uwagę jej wydajność eksploatacyjna, czas trwania cyklu pracy. Jako przykład kompleksowej mechanizacji możemy rozpa­trzyć sposób wykonania robót ziemnych za pomocą koparki zbierakowej w gruncie kategorii III. Operacją wiodącą będzie tu od­spajanie gruntu przez koparkę i ładowanie urobku na środki transportowe. Do wydajności koparki należy dostować ilość środków transportowych.

Organizacja pracy maszyn do robót ziemnych powinna być zgodna z projektem robót ziemnych. Do opracowania projektu konieczne są dane geodezyjne i geologiczne. W projekcie powinna być określona metoda pracy każdej maszyny w zależności od kategorii gruntu, podane trasy urządzeń podziemnych (np. kabli energetycznych, różnych rur), sposoby zabezpieczania ścian wykopów i inne niezbędne dane.

8. Zabezpieczenie wykopów i nasypów

Wykopy szerokoprzestrzenne mogą być zabezpieczone :

-ścianką szczelną np. Larsena, ścianką berlińską, ścinakami szczelinowymi, podparcie zastrzałami, kotwienie

wykopy wąsko przestrzenne mogą być zabezpieczone:

-ściankami rozporowymi, ściankami szczelnymi rozpartymi, w gruntach zwięzłych deskowaniem ażurowym

Nasypy powinny być zabezpieczone przed niekontrolowanym usunięciem się gruntu poprzez stosowanie murków oporowych, pali, kotew, zagęszczenie nasypu, zabezpieczenie przeciwerozyjne siatkami geotechnicznymi

8. Odwodnienie wykopów

Wykonywane roboty ziemne należy zabezpieczyć przed destrukcyjnym działaniem wody.

Odwodnienie powierzchniowe :

- Należy wykonać ujęcia i odprowadzenie wód powierzchniowych napływających w miejsce wykonywanych robót oraz jeśli jest to potrzebne odwodnienie wgłębne podłoża gruntowego. System odwodnienia powinien spełniać następujące warunki: utrzymanie bez znaczących wahań poziomów wody i ciśnienia w porach gruntu, zapewnienie stałego odpływu określonej ilości wody, całkowite wydalenie wody usuwanej z wykopu poza obszar wykopu.

- Odprowadzanie wód powierzchniowych powinno obejmować wykonanie rowów opaskowych lub podłużnych oraz, ewentualnie rowów stokowych lub poprzecznych.

Odwodnienie wgłębne:

Igłofiltr – Obudowany rurą otwór służący do czerpania wody w gruntach, o głębokości do 10 m i średnicy do 100 mm. W dolnej części igłofiltru znajduje się filtr zakończony stożkowatym ostrzem, pozwalającym zagłębiać go metodą wpłukiwania lub wbijania. Na odcinku filtra powinna być wykonana obsypka ze żwirów filtracyjnych.

Obniżenie zwierciadła wody gruntowej poprzez wykonanie w pobliży wykopów studni.

Drenaż - sieć rur uniemożliwiająca wodzie gruntowej docieranie. Drenaż pionowy, poziomy lub ukośny.

8. Przepisy bhp przy robotach ziemnych

Podstawowe zasady bhp przy wykonywaniu robót ziemnych są następujące:

-roboty ziemne muszą być prowadzone zgodnie z posiadaną dokumentacją,

-przed przystąpieniem do robót należy bezwzględnie wyznaczyć przebieg instalacji podziemnych, a szczególnie linii gazowych i elektrycznych,

-roboty w bezpośrednim sąsiedztwie instalacji podziemnych należy prowadzić szczególnie ostrożnie i pod bezpośrednim nadzorem kierownictwa robót,

- w odległościach mniejszych od 0,5 m od istniejących instalacji roboty należy prowadzić ręcznie, bez użycia sprzętu mechanicznego narzędziami na drewnianych trzonkach, teren, na którym prowadzone są roboty ziemne, powinien być ogrodzony i zaopatrzony w odpowiednie tablice ostrzegające,

- wykopy powinny być wygrodzone barierami ustawionymi w odległości co najmniej 1,0 m od krawędzi wykopu,

- w przypadku prowadzenia robót w terenie dostępnym dla osób postronnych wykopy należy zakryć szczelnie balami,

- pochylenie skarp powinno być określone projektem: dla skarp nieobciążonych można przyjąć pochylenia według tablicy 3,

- wykopy wąskoprzestrzenne i jamiste powinny być bezwzględnie zabezpieczone przez rozparcie ścian,

- do wykonywania deskowań stosować należy jedynie drewno III lub IV klasy,

- deskowanie zabezpieczające wykop powinno wystawać minimum 15 cm ponad krawędź wykopu w celu zabezpieczenia wykopu przed spadaniem gruntu, kamieni i innych przedmiotów,

- schodzić i wchodzić do wykopów można jedynie po drabinkach lub schodniach,

- jeśli projekt nie podaje minimalnych odległości, jakie należy zachować przy prowadzeniu robót w pobliżu istniejących budynków, przyjmujemy, że odległościami bezpiecznymi wykonywania wykopów bez specjalnych zabezpieczeń są: 3,0 m(jeśli poziom dna wykopu jest położony ponad 1,0 m w stosunku do poziomu spodu fundamentu istniejącego budynku), 4,0 m( jeśli poziomy są jednakowe), 6,0 m( jeśli dno wykonywanego wykopu jest poniżej spodu istniejącego fundamentu),lecz nie niżej niż 1,0 m,

- przy robotach zmechanizowanych należy wyznaczyć w terenie strefę zagrożenia, dostosowaną do użytego sprzętu,

- koparki powinny zachować odległość co najmniej 0,6 m od krawędzi wykopów,

- nie dopuszczać, aby między koparką a środkiem transportowym znajdowali się ludzie,

- samochody powinny być ustawione tak, aby kabina kierowcy była poza zasięgiem koparki,

- niedozwolone jest przewożenie ludzi w skrzyniach zgarniarek lub innego sprzętu mechanicznego,

- odległość między krawędzią wykopu a składowanym gruntem powinna być nie mniejsza niż: 3,0 m dla gruntów przepuszczalnych, 5,0 dla gruntów nieprzepuszczalnych,

- niedopuszczalne jest składowanie gruntów w odległości mniejszej od 1,0 m od krawędzi wykopu odeskowanego, pod warunkiem Ŝe obudowa jest obliczona na dodatkowe obciążenie odkładem gruntu,

- w przypadku osunięcia się gruntu lub przebicia wodnego należy wstrzymać roboty, zabezpieczyć miejsce niebezpieczne i ustalić przyczynę zjawiska; do usunięcia usuwisk lub przebić wodnych należy przystąpić niezwłocznie po ustaleniu ich przyczyny i sposobu likwidacji,

- gdy w czasie wykonywania robót ziemnych zostaną znalezione niewypały lub przedmioty trudne do zidentyfikowania, roboty należy przerwać, miejsce odpowiednio zabezpieczyć i niezwłocznie powiadomić właściwe władze administracyjne i policję,

- w przypadku natrafienia na przedmioty zabytkowe, szczątki archeologiczne należy roboty przerwać, teren zabezpieczyć i powiadomić właściwy Urząd Konserwatorski,

- w przypadku odkrycia pokładów kruszyw lub innych materiałów nadających się do dalszego użytku naleŜy powiadomić inwestora i uzyskać od niego decyzję co do dalszego postępowania.