Pedagogika specjalna
Surdopedagogika – jest to dział pedagogiki specjalnej (rewalidacyjnej) zajmujący się nauczaniem i wychowaniem jednostek z wadami słuchu i zaburzeniami mowy wynikającymi z wad słuchu.
Narząd słuchu, podobnie jak inne narządy organizmu może ulec uszkodzeniu na skutek różnych czynników wewnętrznych i zewnętrznych. Należą do nich czynniki: genetyczne, wrodzone, chorobowe, urazy. Również z wiekiem słuch ulega stopniowemu pogorszeniu i osoby w wieku podeszłym gorzej słyszą.
Klasyfikacja audiometryczna BIAP:
| Ubytek słuchu w decybelach | Uszkodzenie słuchu w stopniu |
|---|---|
| pow. 20 dB do 40 dB | lekkim |
| pow. 40 dB do 70 dB | umiarkowanym |
| pow. 70 dB do 90 dB | znacznym |
| pow. 90 dB | głębokim |
Głuchota – całkowite zniesienie czynności narządu słuchu (słyszenia)) lub głębokie ich uszkodzenie, które pomimo korekcji przy pomocy aparatów wzmacniających (słuchowych) utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia orientację w otoczeniu i porozumiewaniu się z osobami słyszącymi. Głuchota określamy dwa ostatnie uszkodzenia narządu słuchu wymienione w klasyfikacji BIAP.
Niedosłuch – uszkodzenie słuchu, które można skorygować przy pomocy aparatu wzmacniającego (słuchowego), nie powodujące większych trudności i ograniczeń w orientacji w otoczeniu i porozumiewaniu się z osobami słyszącymi. Są to osoby z lekkim i umiarkowanym uszkodzeniem słuchu.
Głuchym – nazywamy człowieka, któremu utrata lub znaczne upośledzenie analizatora uniemożliwia rozumienie mowy ludzkiej przez słuch, i dla którego w pracy i wszelkich zadaniach życia słuch nie ma praktycznego znaczenia.
Głuchym – nazywamy człowieka, który pozbawiony jest słuchu, a więc treści dźwiękowych płynących ze świata i który wskutek tego znajduje się w gorszych warunkach niż słyszący, jeżeli chodzi o poznanie świata zewnętrznego i przygotowania do życia społecznego.
Tyflopedagogika – jest nauką o wychowaniu i kształceniu jednostek z wadami wzroku.
W zależności od stopnia utraty wzroku wyróżniamy:
jednostki niewidome
jednostki z resztkami wzroku
Przyczyny wad wzroku (trzy główne zespoły czynników etiologicznych):
dziedziczne i wrodzone (zniekształcenia, niedorozwój, degeneracja)
chorobowe (bakteryjne, alergie o nie zawsze znanym pochodzeniu, wirusowe – różyczka, zatrucia związkami chemicznymi)
traumatyczne (perforacje, uciski, uszkodzenia organu wzrokowego lub mózgu)
Orientowanie się w przestrzeni osób niewidomych
Orientacja przestrzenna jest warunkiem samodzielnego i bezpiecznego poruszania się. Wg Dąbrowskiego „kontrola” ciała wobec otoczenia. Szczególne znaczenie dla niewidomego mają doznania dotykowe i akustyczne, przede wszystkim słowo. Jest ono przewodnikiem w orientacji przestrzennej, we wszystkich procesach poznawczych i komunikowaniu się z ludźmi.
Dynamiczne układy strukturalne
Proces kompensacji psychofizjologicznej nazywamy tworzeniem się dynamicznych układów strukturalnych lub funkcjonalnych w skład których wchodzą:
wrażenia odbierane przez wszystkie pozostałe zmysły niewidomego tj. słuch, dotyk, smak, zmysł kinestezyjny
procesy wyższej analizy i syntezy korowej tj. myślenie
O możliwościach kompensacyjnych człowieka decyduje nie tylko wrażliwość zmysłowa, ale też sprawność procesów intelektualnych (analiza, synteza, abstrakcja, analogia, wnioskowanie, przewidywanie).
Wyobrażenia surogatywne – są to treści, które ludziom niewidomym są niedostępne, ale są tworzone w psychice niewidomego. Wyróżnia się dwie grupy odnoszące się do:
stosunki przestrzenne – wyobrażenia przedmiotów niedostępnych dla percepcji:
bodźce właściwe tj. dotykowe
bodźce niewłaściwe głównie słuchowe np. wyobrażenia samochodów na podstawie głosu silnika
światła i barw – powstają tylko na podstawie bodźców niewłaściwych np. porównywanie barwy z instrumentem
Wyobrażenia surogatywne – to psychiczne substytuty pojęć niedostępnych osobom niewidomym. Na ich doskonałość wpływa:
doświadczenia
funkcjonowanie intelektualne (im wyższe, tym lepiej opanuje)
Oligofrenopedagogika – to dział pedagogiki specjalnej zajmujący się nauczaniem i wychowaniem jednostek upośledzonych umysłowo.
Zadaniem oligofrenopedagogiki jest:
ustalenie takich metod i form rewalidacji, które jednostce upośledzonej zapewniłyby optymalny, wszechstronny rozwój
przystosowanie do warunków społecznych
przygotowanie do zawodu
wspieranie autonomii
Upośledzenie umysłowe – to istotne niższe niż normalne funkcjonowanie inteligencji, z jednocześnie występującym ograniczeniem w zakresie dwóch lub więcej spośród następujących umiejętności przystosowawczych:
Umiejętności:
porozumiewania się
samoobsługi
trybu życia domowego
uspołecznienia
korzystania z dóbr społecznych, kulturowych
samodzielności
troski o zdrowie i bezpieczeństwo
umiejętności szkolnych
organizowania wolnego czasu i pracy
Upośledzenie umysłowe (wg Kostrzewskiego) – istotnie niższy od przeciętnego ogólny poziom funkcjonowania intelektualnego występujący łącznie z upośledzeniem w zakresie przystosowania się ze zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym.
Upośledzenie umysłowe ujawnia się przed 18 r. ż.
Dwa podejścia:
Podejście statyczne – uważano, że iloraz inteligencji się nie zmienia
Podejście dynamiczne – można zmienić iloraz, podnieść; orzekamy aktualny stan, a co będzie potem nie wiemy
Rewalidacja – to system wychowania, nauczania i terapii dzieci i młodzieży upośledzonej. To dążenie do przywrócenia zdrowia osobnikom pozbawionym go w jednym lub wielu tych zakresach.
Rewalidację można określić jako wychowanie specjalne jednostek upośledzonych, zmierzające do najpełniejszego ich rozwoju.
Zasady rewalidacji wg Lipkowskiego:
zasada akceptacji ? polega na kształtowaniu stosunku społeczeństwa do jednostek upośledzonych umysłowo, aby uznając trudności rozwojowe tych osób nie zaniedbywano wszelkich form opieki i pomocy dla nich, czyli aby obowiązki społeczne były podejmowane w pełni gotowości w stosunku do potrzeb osób odchylonych od normy;
zasada pomocy ? to dbałość o aktywizację sił biologicznych wychowanka, usamodzielnienie go; kształtowanie właściwej atmosfery i odpowiednich warunków wychowawczych w środowisku;
zasada indywidualizacji ? dostosowanie nauczania do indywidualnych właściwości dziecka oraz uwzględnienie jego własnego celu kształcenia;
zasada terapii pedagogicznej ? czyli najpierw poznanie dziecka i opracowanie diagnozy, następnie wspólna praca ze środowiskiem, aby polepszyć sytuację;
zasada współpracy z rodziną ? zasada wspólnego, uzgodnionego działania szkoły i domu, aby wspomagać każdy wysiłek dziecka na drodze ku usprawnianiu i rozwojowi.?
Zasady rewalidacji wg Dykcika:
personalizacji ? traktowanie osoby niepełnosprawnej podmiotowo
wczesnej diagnozy i nrmalizacji życia ? wczesne wykrycie choroby i zastosowanie specjalnych metod i środków (aby osoba żyła normalnie) np. specjalna dieta u chorych na fenyloketonurię
odpowiedzialności ? osoby powinny być samodzielne, ale także odpowiedzialne za swoje wybory
pomocniczości ? pomoc w samorealizacji, pobudzanie, ale nie wyręczanie
poszerzania autonomii ? osoba niepełnosprawna ma prawo do intymności, dokonywania wyborów; jest niezależna od wpływów zewnętrznych
indywidualizacji ? dostosowywania pozytywnych postaw i działań dydaktyczno - wychowawczych do kategorii upośledzeń i charakteru osób wychowywanych
wielospecjalistycznego podejścia i współpracy z rodziną ? współpraca różnych specjalistów; rodzina ma być źródłem informacji o dziecku.
Cztery drogi rewalidacji:
Kompensacja ? to wyrównywanie braków w danej dziedzinie; prowadzi do zredukowania przeszkody utrudniającej rozwój osobowości i doprowadzenie osoby niepełnosprawnej do usamodzielnienia i adaptacji społecznej:
biologiczna ? przejmowanie funkcji mniej sprawnego organu przez drugi
psychiczna ? mechanizmy obronne, aby zaakceptować swoją niepełnosprawność, np. poprzez hobby, rozwój zainteresowań; mechanizmy ucieczki, np. zaprzeczenie, obwinianie innych
społeczna ? nauczanie innego dostępnego zawodu osobę niepełnosprawna
samorzutna ? organizm sam sobie radzi
zewnątrzpochodna ? szukanie bodźców zastępujących potrzebne bodźce
techniczna ? noszenie okularów, aparatów słuchowych, specjalne samochody, protezy
Korektura ? poprawianie poprzez zabiegi lecznicze zaburzeń funkcji organicznej, psychicznej, psychofizycznej np. operacje chirurgiczne, mowę poprzez ćwiczenia logopedyczne, wady wzroku, słuchu itd.
Usprawnianie ? ćwiczenie i doskonalenie
Wzmacnianie dynamizmu adaptacyjnego jednostki:
wzbudzanie motywacji i chęci do osiągania sukcesów
dawanie przykładów pozytywnych
praca własna jednostki nad sobą, aby sama chciała się zmienić
przykład innych osób w podobnej sytuacji (filmy, programy)
ważna rola otoczenia, środowiska
Podstawy społeczne rewalidacji:
postawy pozytywne: akceptacja, otwartość, empatia, tolerancja, życzliwość, współczucie
postawy negatywne: nietolerancja, obojętność, przemoc, izolacja, litość
Podstawy fizjologiczne rewalidacji:
związane są ze znajomością fizjologii i anatomii człowieka, prawidłowego rozwoju organizmu
dobra znajomość specyfiki danej niepełnosprawności
etiologia - poznanie przyczyn
Podstawy psychologiczne rewalidacji: zależą od tego, jaki osoba niepełnosprawna posiada obraz siebie i innych ludzi:
obraz siebie ? czy jest prawdziwy czy nie, czy obniżony czy nie
obraz innych ? ludzi są różni,nie ma tylko złych i tylko dobrych, stereotypowe myślenie, przewrażliwienie na temat swojej osoby (wszyscy się na mnie patrzą, wyśmiewają)
PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA-problemy węzłowe
*Niedostosowanie społeczne
-aspołeczność -nie wchodzenie w relacje społeczne
-antyspołeczność
*demoralizacja
*przestępczość
PEDAGOGIKA KOREKCYJNA-problemy węzłowe
*trudności w uczeniu
*parcjalne zaburzenia rozwoju (zaburzenia analizatorów np. wzrokowych)
*zaburzenia mowy
*zaburzenia emocjonalne
definicje pojęć
* niepełnosprawność- wszelkie ograniczenia lub brak wynikający z uszkodzenia- możliwości wykonywania czynności na poziomie uważanym za normalny dla człowieka, niepełnosprawność dotyczy odchylenia in minus pod określonym względem,
*dziecko niepełnosprawne- to takie dziecko które bez specjalnych ulg i bez specjalnej pomocy z zewnątrz jest długotrwałe całkowicie lub w znacznym stopniu niezdolne do uczestnictwa w grupie normalnie rozwiniętych i zdrowych dzieci
* uszkodzenie- utrata lub wada psychiczna fizjologiczna lub anatomiczna struktury organizmu, ( wada wrodzona lub nabyta, choroby, urazy) utrata strata może być częściowa lub całkowita)
NASTĘPSTWEM USZKODZENIA MOŻE BYĆ NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ
*upośledzenie- jest ono następstwem uszkodzenia i niepełnosprawności a jednocześnie manifestuje się mniej korzystną sytuacją społeczną, gdyż uniemożliwia lub ogranicza wypełnianie ról oraz realizacje własnych zadań związanych z wiekiem płcią i tradycjami kulturowymi. Termin upośledzenie oznacza utratę lub ograniczenie możliwości uczestnictwa w życiu społeczeństwa w tym samym stopniu co inni obywatele. Termin ten należy rozumieć w znaczeniu funkcjonalnym ( pełnienie ról ) stąd podkreślenie w nim aspektów społecznych.
Stopień upośledzenia może przyjąć formy:
a) utrudnienia- oznacza ze dana osoba może wykonywać określone czynności zadania, ale przychodzi jej to z przeszkodami ale po mimo trudności jest możliwe do wykonania
b) ograniczenie- oznacza ze dana osoba moze wypełniać swoją rolę ale w niepełnym lub cześciowym zakresie
c) uniemożliwienie- nie może wykonywać swojej roli sytuacja pozbawienia lub deterwacji
Niepełnosprawność podkreśla wymiar biologiczny
Upośledzenie odczytuje się jako fakt uwarunkowany kulturowo i społecznie
Przyczyny głuchoty, klasyfikacje jednostek z wadą słuchu
Surdopedagogika – dział pedagogiki specjalnej zajmujący się nauczaniem i wychowaniem jednostek z wadami słuchu i zaburzeniami mowy wynikającymi z wad słuchu.
Głuchota – całkowite zniesienie czynności narządu słuchu (słyszenia) lub głębokie ich uszkodzenie, które pomimo korekcji przy pomocy aparatów wzmacniających (słuchowych) utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia orientację w otoczeniu i porozumiewaniu się z osobami słyszącymi.
Niedosłuch – uszkodzenie słuchu, które można skorygować przy pomocy aparatu wzmacniającego (słuchowego), nie powodujące większych trudności i ograniczeń w orientacji w otoczeniu i porozumiewaniu się z osobami słyszącymi. Są to osoby z lekkim i umiarkowanym uszkodzeniem.
Klasyfikacja BIAP (Międzynarodowe Biuro Audiofonologii)
Ubytek słuchu w decybelach Uszkodzenie słuchu w stopniu
pow. 20 dB do 40 dB lekkim
pow. 40 dB do 70 dB umiarkowanym
pow. 70 dB do 90 dB znacznym
pow. 90 dB głębokim
Klasyfikacja:
ze względu na przyczyny:
a) dziedziczne – (przekazanie w genach). Gdy w rodzinie są przypadki głuchoty, można mówić o dziedziczeniu
b) wrodzone – spowodowane w życiu płodowym (różyczka, kiła, zażywanie leków ototoksycznych, niedożywienie matki, grypa o ciężkim przebiegu), powstaje w życiu płodowym dziecka
c) okołoporodowe – nabyte w życiu osobniczym (długi poród, zamartwica, niedotlenienie, pobyt w inkubatorze, choroby: zapalenie opon mózgowych, choroby wieku dziecięcego, przedawkowanie antybiotyków, zapalenie ucha środkowego).
ze względu na miejsce uszkodzenia słuchu:
a) głuchota przewodzeniowa – niedosłuch – uszkodzenie ucha zewnętrznego, środkowego, nie wykształcenie małżowiny usznej, uszkodzenie błony, zrośnięte kosteczki – typ lżejszej głuchoty.
Kiedy przewodnictwo kostne jest w normie – słyszą swój własny głos przez kości czaszki, korzystają z aparatów, ich głos nie zmienia natężenia, jest miły.
Niedosłuch może dotyczyć – wszystkich częstotliwości drgań słyszalnych przez człowieka lub niektórych zakresów częstotliwości. Stanowi cenną wskazówkę – ułatwia lokalizację uszkodzenia.
głuchota odbiorcza – uszkodzenie zakończeń nerwu słuchowego w uchu wewnętrznym lub pnia nerwu.
głuchota nabyta – działanie czynników uszkadzających narząd słuchu w życiu pozapłodowym.
b) percepcyjne – uszkodzenie w uchu wewnętrznym, przewodnictwo kostne słabe, słyszy tylko niskie dźwięki, głos jest niemiły, mowa niezrozumiała, zmiana natężenia głosu.
c) centralna – zniszczenie centralnego ośrodka słuchu – głęboka głuchota – uszkodzenie narządu odbiorczego, uszkodzenie szlaków i ośrodków słuchowych w mózgu.
d) mieszane – zniszczenie centralnego ośrodka wewnętrznego środkowego, uszkodzenie aparatu przewodzącego, odbierającego dźwięki.
Słuch – zdolność odbierania, kodowania, przesyłania, integracji informacji słuchowej
Ucho ludzkie – dźwięk o częstotliwości 16 Hz – 20 000 Hz od 0,016 do 20 dB, najlepiej odbierane częstotliwości 1000 – 3000 Hz od 1- 3 dB.
ze względu na czas utraty słuchu:
- od urodzenia lub pierwsze miesiące życia – brak rozwoju mowy
- pierwsze lata życia – zaniknięcie mowy – do 5 r.ż.
- ogłuchli – po 5 r.ż.
Grzegorzewska, Benni, Geppert, Kirejczyk, Baran, Góralówna, Krakowiak
Zaburzenia słuchu powstają jako:
1. Upośledzenie ostrości – średni stopień (do ok. 60 dB), utrudnione przewodzenie dźwięku spowodowane – niedrożność przewodu słuchowego, →uszkodzenie błony bębenkowej, ciągłości lub ruchomości łańcucha kosteczek słuchowych (ucho zewnętrzne i środkowe).
Upośledzenie ostrości znacznego stopnia aż do całkowitej głuchoty – uszkodzenie narządu odbiorczego – ucho wewnętrzne.
Niedosłuch może dotyczyć wszystkich częstotliwości drgań słyszalnych przez człowieka lub niektórych zakresów częstotliwości – cenna wskazówka ułatwiająca lokalizację uszkodzenia słuchu.
Głuchota psychiczna – choroby lub wady ośrodkowego układu nerwowego: niemożność interpretacji wrażeń słuchowych, powiązania ich ze świadomością w prawidłowy sposób.
2. Szumy uszne – szmery i wrażenia dźwiękowe odczuwalne w uchu bez uchwytnego źródła dźwięku; czasem źródła dźwięku znajdują się w organizmie ludzkim. Mogą być objawem chorób uszu, układu krążenia, układu nerwowego, chorobach z gorączką. Sz.u. przykro odczuwalne, przeszkadzają w pracy i odpoczynku.
Leczenie: przyczynowe, objawowe, operacyjne, także psychoterapia.
3. Zboczenia słuchowe – zjawiska paradoksalne w dziedzinie słuchu:
otoskleroza – rozmowa łatwiejsza w jadącym autobusie, wśród hałasu ulicznego
podwójne słyszenie – (choroby aparatu przewodzącego) dwukrotne słyszenie tych samych dźwięków w pewnym odstępie czasu.
utrata zdolności określenia miejsca skąd słyszany dźwięk pochodzi.
4. Nadmierna ostrość – nadwrażliwość na dźwięki (początki zapalenia ucha środkowego, usunięcie czopów woskowinowych, u osób, które dłuższy czas przebywały w zupełnej ciszy.
DECYBEL dB – jednostka natężenia dźwięku: ilość energii akustycznej, która w jednostce przepływa przez jednostkę powierzchni prostopadłej do kierunku rozchodzenia się fali. dB jest jednostką względną w stosunku do poziomu odniesienia, jakim jest dźwięk o natężeniu odpowiadającym dolnej granicy słyszalności tonu o częstotliwości 1000 Hz.
Pojęcie dziecka głuchego – konsekwencje psychologiczno – pedagogiczne braku słuchu
Głuchy – pozbawiony słuchu, a więc i treści słuchowych płynących ze świata, wskutek tego w pracy poznawczej, w przygotowaniu do życia społecznego jest w gorszej sytuacji. Uszkodzenie słuchu powoduje, że rozumienie mowy ludzkiej jest tą drogą niemożliwe. W konsekwencji poznanie rzeczywistości jest ograniczone. Wrażenia, doświadczenia, wiadomości zdobywane są w oparciu o: słuch, dotyk, smak.
Mniejsza ilość bodźców docierających do kory mózgowej powoduje powolniejsze jej działanie. Dziecko głuche odbierając inne bodźce, nie łączy ich z nazwą, nie rozumie ich znaczenia i związku. Brak słuchu upośledza myślenie, klasyfikowanie i uogólnianie. Poznanie i myślenie jest konkretno-obrazowe, a nie logiczno-pojęciowe. Późne myślenie logiczne z powodu braku pojęć. Trudności i zaburzenia uczuć wyższych od urodzenia, myślenie prymitywne, niewyrażanie i nierozpoznawanie uczuć, pojęcia abstrakcyjne – niezrozumiałe. Wyostrza się wzrok, smak, dotyk, zmysł wibracji, pamięć motoryczna, pamięć ruchu. Słowo zrasta się z pierwszym znaczeniem, problem ze zrozumieniem przysłów, idiomów, brak realizmu myślenia, kierowania popędami, uczuciami, są bardzo ruchliwi.
Synkretyzm – wybiórcze traktowanie treści, asymilowanie bezkrytyczne.
Egocentryzm dziecięcy – własny obraz świata.
Ubogie słownictwo, artykulacja, niewyraźna mowa, słabe odpieranie bodźców.
Głusi – najbardziej tajemnicza, nieprzenikniona osoba.
Zmysł wibracyjny pozwala na zrozumienie pewnych elementów muzyki. Dotyk pozwala wyczuć kroki, samochody. U ludzi głuchych ważna jest sprawność pozostałych zmysłów i procesy kompensacji: od nich zależy adekwatność wrażeń, spostrzeżeń, wyobrażeń, na podstawie których dziecko myśli, wydaje sądy, przyjmuje wartości i zasady postępowania. Głusi są bezkrytyczni wobec własnego postępowania. Rozwój moralny ludzi bazuje na pojęciach dobra i zła, ale te wartości są mało komunikatywne dla głuchych. Są wrażliwi na przykrości, lekceważenie, na niezaspokajanie potrzeb. Głuchota powoduje niestałość uczuć, złe przystosowanie, wybuchy złego nastroju.
Najdotkliwszą konsekwencją głuchoty jest izolacja społeczeństwa, osamotnienie w potrzebach współżycia – niemożność komunikowania się blokuje te potrzeby.
W rewalidacji głuchych – nauczenie mowy, wprowadzenie w środowisko słyszących; nauczenie czytania, pisania, odczytywania mowy z układu ust mówiącego.
Geppert, Kirejczyk, Baran
Rewalidacja głuchoniewidomych, sposoby komunikowania się, wybitne jednostki
Brak wrażeń słuchowych i wzrokowych.
Pierwszy układ sygnałowy nie zapewnia kontaktu z rzeczywistością, nie stwarza warunków do funkcjonowania drugiego układu (podkora, kora mózgowa)
Wobec ograniczenia bodźców zewnętrznych, rozszerza się zakres recepcji bodźców pochodzących z wewnątrz – stany silnego pobudzenia w podkorze. Naturalną konsekwencją są zmiany charakterologiczne (podniecenie, wybuchowość, niepohamowanie, niecierpliwość, agresywność). Jednocześnie kora jest stale pobudzona – stały odruch poznawczy; nie dochodzi jednak do usystematyzowania w postaci włączania się w utrwalone zespoły poznawcze.
Ich stan upośledzenia jest jedynie wynikiem wielkiego ograniczenia do wrażeń zmysłowych. Maja oni jednak warunki rozwojowe, które pozwalają im pokonać te trudności.
Rehabilitacja idzie w 2 kierunkach:
- podstawowym: komunikowanie się z otoczeniem, orientację przestrzenną, poruszanie się, samoobsługą
- zawodowym: przygotowanie do pracy
Metody komunikowania się:
- uniwersalne
• doręczny alfabet dla głuchoniemych (pisanie dużych liter na dłoni)
• tabliczka z wypukłym alfabetem
• rękawiczki z alfabetem
• deseczka z brajlowskim alfabetem (mają być to
• dotykowe czytanie z ust lub krtani
• maszyna do pisania
- specjalne
• alfabet palcowy dla głuchych
• alfabet
• dotykanie lub pociąganie (litery i znaki na dłoni)
• E. Jezierska – rz, cz – jako jeden znak, alfabet morsa
Dla głuchoniewidomych utworzono ośrodek w Bydgoszczy: zajęcia indywidualne, kontakt fizyczny z nauczycielem, rehabilitacja tak, jak niewidomych.
Wybitne jednostki:
W Polsce – Krysia Hryszkiewicz – rehabilitowana przez siostrę
Emanuelę Jezierską
w Rosji –Olga Skorochodowa – napisała książkę pt. „Jak postrzegam
świat”
Maria i Marta Heurlin
Laura Bridgemen
Oliver Caswell
Ameryka – Helen Keller (1880-1968) amerykańska pisarka, pedagog, i działaczka społeczna; pozbawiona wzroku, słuchu i częściowo mowy zajmowała się działalnością naukową i społeczną wśród nieuleczalnie chorych – „Historia mego życia”
Metody i środki porozumiewania się ludzi głuchych
Podstawowym zadaniem szkół jest nauczenie mowy. Dziecko głuche opanowuje mowę nie za pomocą percepcji słuchowej, percepcji wzrokowej, dzięki tzw. zdolności odczytywania mowy z ust i korzystaniu z możliwości odbioru wrażeń dotykowych, kinestetycznych. Zdolność odczytywania mowy z ust nie ma charakteru wrodzonego. Jest rezultatem długotrwałej i żmudnej realizacji specjalnie zaprogramowanego zestawu ćwiczeń w zakresie uwagi i postrzegania wzrokowego.
Postrzeganie wzrokowe – ogromne znaczenie w obcowaniu z otoczeniem, nauce mowy, rozwoju wyobrażeń, praktycznej działalności. Powinno przebiegać równocześnie z postrzeganiem o znaczeniu kompensacyjnym.
Optyczną wyrazistość posiada tylko część ruchów narządów mowy, przy percepcji fonetycznej – wrażliwość wibracyjna może zastąpić słuch.
Wychowanie słuchowe – wrażliwość słuchowa na dźwięki muzyczne. Brak tej wrażliwości powoduje monotonię głosu, brak ekspresji w mowie, niezdolność odróżnienia formy pytającej od twierdzącej.
Kształtowanie mowy ustnej
Opanowanie bądź na drodze słuchowo-wzrokowej, wzrokowo-słuchowej, tylko wzrokowej. Warunkiem rozwoju mowy czynnej u dziecka jest opanowanie w pewnym stopniu mowy biernej. Zanim dziecko zacznie wymawiać – musi rozumieć mowę innych. W początkowym okresie nauki – ważniejsza jest spontaniczność niż poprawność. Trzeba podjąć jak najwcześniejszą rehabilitację: specjalne ćwiczenia głosowe i oddechowe, ćwiczenia doprowadzające do maksymalnego wyzyskania mechanizmu głosowego przez prawidłowe oddychanie: ćwiczenia foniatryczne.
Dziecko musi chcieć, mieć do kogo i o czym mówić.
Etapy rozwoju są takie same jak u dzieci słyszących:
- rozwój mowy biernej poprzedza rozwój mowy czynnej
- mowa mimiczno-gestykulacyjna – konieczny warunek rozwoju wyższych form mowy – ustnej i pisemnej.
Język dźwiękowy – ważny czynnik integrujący.
Mowa ustna
Dzieci uczą się jej w sposób sztuczny. Obejmuje specjalne ćwiczenia oddechowe, usprawniające narządy mowy (język, wargi, szczęka dolna, podniebienie miękkie) – ćwiczenia głosowe i artykulacyjne; ćwiczenia poświęcone nauce wyraźnej wymowy.
Rola pedagoga polega na kontrolowaniu i korygowaniu wyrazistości by doprowadzić do automatyzacji ruchów narządów mowy.
- wczesna praca rehabilitacyjna
- wczesne zaopatrzenie w aparat słuchowy
Góralówna, K. Krakowiak, Geppert, Kirejczyk, Stawowy-Wojanrowska, Baran, Pietrzak
Wychowanie słuchowe
Wprowadzenie aparatu – co ma ogromne znaczenie w procesie komunikacji:
- przy nadaniu informacji przez głuchego
- przy odbiorze informacji – wzrokowo-słuchowy, słuchowo-wzrokowy.
Wychowanie słuchowe ma na celu także eliminowanie głośnych zachowań.
Język migowy
Znaki gestykulacyjne określające całe słowa.
Głusi posługujący się tylko mową migową nie dochodzą w rozwoju myślenia do fazy abstrakcyjnej, myślenie jest wtedy uzależnione tylko od spostrzeżeń (L. Geppertowa).
Mowa migowa utrudnia opanowanie języka dźwiękowego i rozumienie sensu zdań wypowiadanych werbalnie. Mowę słowną ujmują globalnie – tłumaczą sens zdania na podstawie niektórych znanych im słów lub domysłu. Dlatego często rozumienie zdań mowy dźwiękowej jest przez nich często fałszywe, nieadekwatne do treści. Posługujący się mową migową próbują sens zdania, mowy dźwiękowej tłumaczyć strukturą języka migowego, która jest zupełnie różna.
Język migowy :
- ubogi w znaki (określenia stosunków i zależności)
- nie zróżnicowanie wyobrażenia
- powierzchowność wyobrażeń pośrednich
powodują osłabienie pewnych rodzajów pamięci (słownej), częściowy lub całkowity brak zdolności do abstrakcji, nieudolność myślenia, rozumowania i wnioskowania, tworzenia pojęć ogólnych.
Daktylografia – alfabet palcowy (wg S.A. Zykowa)
może być czynnikiem przyśpieszającym rozwój mowy u dz. głuchego. Wg Zykowa – szczególna wartość w początkowym okresie zapoznawania dziecka głuchego z językiem. Przyśpiesza opanowanie fonetycznej struktury języka, utrwalenie obrazów słów w pamięci, wzbogacenie zasobów słownictwa, szybsze przechodzenie do analizy i syntezy. Pomaga w dokładnej i wyraźnej artykulacji oraz opanowaniu poprawnego pisma. Im bardziej rozwija się mowa dźwiękowa – rola daktylografii maleje. (Związek Radziecki, NRD, Jugosławia).
Polska: nie zabrania się stosowania daktylografii, ale też jej nie zaleca. System znaków oparty na ruchach palców i układach.
Fonogesty (opracowała Kazimiera Krakowiak dla polskich potrzeb) są to umowne ruchy dowolnej ręki zharmonizowane z głośnym i wyraźnym mówieniem. Fonogesty nie zastępują mowy, bo bez mówienia nic nie znaczą. Liczba układów palców wynosi 9 przy 5 miejscach blisko twarzy.
A L K O H O L O W Y Z E S P Ó Ł P Ł O D O W Y
FAS
FAS jest wiodącą przyczyną chorób umysłowych.
Większość osób z FAS ma przeciętny poziom inteligencji.
FAS jest przyczyną poważnych problemów społecznych i zaburzeń zachowania.
Co roku w USA rodzi się 5 000 dzieci z FAS.
Dziesięć razy więcej dzieci rodzi się z efektem poalkoholowym (FAE).
Nie istnieje bezpieczna dawka alkoholu, którą można spożywać w czasie ciąży bez ujemnego skutku na dziecko.
Alkohol uszkadza płód bardziej, niż jakikolwiek inny narkotyk.
Diagnoza alkoholowego zespołu płodowego FAS opiera się na następujących kryteriach:
Charakterystyczne rysy twarzy.
Mała waga urodzeniowa.
Dysfunkcja OUN (ośrodkowego układu nerwowego).
Wywiad potwierdzający narażenie na działanie alkoholu w życiu płodowym.
Uwaga: Cechy morfologiczne mogą nie być tak widoczne zaraz po urodzeniu lub w okresie dorastania, albo dorosłości, jak między 2 a 10 rokiem życia1.
Dzieci z FAS mają wiele (nie zawsze wszystkie) charakterystycznych cech dysmorficznych:
zmarszczka kącika oka,
małe, szeroko rozstawione oczy,
płaska środkowa część twarzoczaszki,
wygładzona rynienka podnosowa,
cienka górna warga.
Anomalia rozwojowe. Dzieci z FAS mają niską wagę urodzeniową i z trudem przybywają na wadze. Obwód głowy może być mniejszy niż normalnie. Niektóre niemowlęta mogą mieć wady serca lub inne anomalia dotyczące uszu, oczu, wątroby lub stawów.
Opóźnienia rozwojowe. Większość dzieci z FAS ma opóźnienia rozwojowe i IQ niższy od normalnego, choć zdarzają się przypadki, iż u niektórych dzieci z FAS IQ jest zbliżony do granic „normalności”. Stopień zaburzeń rozwojowych zwykle jest porównywalny ze stopniem opóźnień rozwojowych.
Większość niemowląt z FAS jest pobudzonych. Ma trudności z jedzeniem, jest nadwrażliwa na bodźce. Może mieć hypertonię (zbyt duże napięcie mięśniowe) lub hypotonię (zbyt małe napięcie mięśniowe) lub jedno i drugie. Najbardziej groźne cechy charakterystyczne FAS to subtelne objawy uszkodzenia układu nerwowego będące rezultatem narażenia na działanie alkoholu w życiu płodowym. Objawy te mogą wystąpić jako zespół FAS lub FAE. W praktyce oznacza to:
deficyt uwagi,
deficyt pamięci,
nadaktywność,
trudności z rozumieniem pojęć abstrakcyjnych (matematyka, czas, pieniądze itp.),
nieumiejętność rozwiązywania własnych problemów,
trudność w uczeniu się na swoich błędach.
słaba ocena sytuacji,
niedojrzałe zachowanie,
słaba kontrola impulsów.
Uwaga: Te objawy nie są „problemami w zachowaniu”, lecz skutkiem stałego, niezmiennego niszczenia mózgu (statyczna encefalopatia) i nie zawsze zależą od woli dziecka.
Dorośli z zespołem FAS mają trudności z osiągnięciem pełnej niezależności. Mają kłopoty w szkole, problemy w utrzymaniu stałej posady i wytrwaniu w zdrowym związku. Z kolei dzieci z FAS są podatni na fizyczną i emocjonalną przemoc. Bez wczesnej interwencji, osoby te mają szansę rozwinąć w sobie zaburzenia wtórne, w postaci chorób umysłowych, problemów z prawem, problemów w szkole, nadużywaniu alkoholu i narkotyków, niepożądaną ciążą, itd.
Najbardziej powszechnym skutkiem jest stałe uszkodzenie mózgu, które prowadzi do trudności w uczeniu się, zaburzeń zachowania, deficytów pamięci, zespołu ADHD i/lub opóźnień rozwojowych. Stan ten nazywa się „statyczną encefalopatią”, co oznacza, że stan mózgu nie pogarsza się, ani się nie poprawia.
Najbardziej podstępne uszkodzenia spowodowane są okazjonalnym piciem alkoholu. Uszkodzenia te mają wpływ na te obszary, które właśnie się rozwijają, powodując obumieranie komórek mózgowych, migrację komórek do niewłaściwych obszarów.
Zachowania społeczne: nieumiejętność radzenia sobie w różnych, nie zawsze ciężkich sytuacjach społecznych.
Rozwiązywanie problemów: niezdolność do spontanicznego rozwiązania problemu.
Przymus zachowań seksualnych: niezdolność do kontrolowania impulsów seksualnych, zwłaszcza w sytuacjach społecznych.
Planowanie: niezdolność do wyciągania wniosków z uprzednich zachowań.
Poczucie czasu: trudności z abstrakcyjnymi pojęciami czasu i pieniędzy.
Porządkowanie informacji: tzw. nieuporządkowane „pliki” informacyjne; problemy z segregacją informacji.
Pamięć: problemy z gromadzeniem i/lub przetwarzaniem informacji.
Samokontrola: wymaga częstych podpowiedzi i nadzoru innych.
Regulacje słowne: przymus głośnego mówienia, potrzeba informacji zwrotnej; zaburzone funkcje motoryczne.
Chwiejność emocjonalna: nastrojowa karuzela, przesadna zmienność nastroju.
Motywacje: brak refleksji, potrzeba motywacji z zewnątrz.
Obserwacje dzieci z Alkoholowym Zespołem Płodowym pozwoliły wyróżnić, pojawiające się w różnym wieku, problemy związane z zachowaniem. Zauważono, iż zaburzenia w zachowaniu utrzymują się aż do wieku dorosłego. U dzieci najmłodszych szczególną uwagę zwracają problemy z karmieniem, nadmierną drażliwością i zaburzeniami rytmu snu. W wieku przedszkolnym akcentuje się nadmierną aktywność, rozkojarzenie i kapryśność. Okres ten przynosi także ujawnienie się zaburzeń w zakresie koordynacji ruchowej. Według relacji rodziców i opiekunów dzieci z FAS są nadmiernie drażliwe, w tzw. „pełnej gotowości”, stąd bardzo często wymagają przez całą dobę dozoru rodzicielskiego. Rodzice akcentują również fakt, iż ich dzieci nie są w stanie pojąć związków przyczynowo-skutkowych, mają problemy z pamięcią i logicznym myśleniem. W efekcie rodzice dzieci z FAS w wieku szkolnym postrzegają swoje dzieci jako:
nerwowe, nieprzewidywalne i złośliwe;
łatwo się męczące;
zdenerwowane brakiem snu;
nie potrafiące skoncentrować się na zadaniu;
labilne emocjonalnie;
nadmiernie podatne na wpływ rówieśników;
wyobcowane i samotne;
skoncentrowane na sobie, zachowujące się „jak gdyby świat kręcił się wokół nich”;
wymagające i spodziewające się natychmiastowej gratyfikacji;
Lata szkolne przynoszą dzieciom z FAS kolejne przeszkody w rozwoju postępów w nauce. Wówczas mocniej daje o sobie znać słaba umiejętność komunikowania, impulsywność i trudności w kontaktach społecznych. Warto zauważyć, że pierwszych latach szkoły u znacznej grupy dzieci z FAS rozpoznawany jest zespół dziecka nadpobudliwego z deficytem uwagi ADHD.
ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder), czyli Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi. Według Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego zespół ten objawia się zaburzeniami koncentracji uwagi (np. dziecko ma trudności ze zorganizowaniem sobie pracy, łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców, nie jest w stanie skoncentrować się na szczegółach podczas zabawy i w szkole, itp.) oraz nadruchliwością (np. dziecko często jest w ruchu, ma trudności ze spokojnym bawieniem się lub odpoczynkiem, często jest nadmiernie gadatliwe, itp.) i impulsywnością (np. dziecko ma kłopoty z czekaniem na swoją kolej, często przerywa wypowiedź innym osobom, itp.).
Objawy te są znacznie nasilone, gdy je porównamy z zachowaniem innych dzieci w tym samym wieku. Aby mieć pewność, że mamy do czynienia z ADHD objawy muszą utrzymywać się przez przynajmniej sześć miesięcy. ADHD utrudnia normalne funkcjonowanie dziecku i zarówno w domu, jak i w szkole. W efekcie wiele dzieci z Alkoholowym Zespołem Płodowym nie kończy szkoły. W ten sposób ich proces integracji ze społeczeństwem zostaje przerwany.
Później w okresie dojrzewania odnotowywana jest słaba zdolność do właściwej oceny zaistniałych w życiu sytuacji, wraz z ujawniającymi się problemami z myśleniem abstrakcyjnym wraz z niską umiejętnością samodzielnego ich rozwiązywania. Już w życiu dorosłym osoby z FAS odczuwają istotne trudności ze znalezieniem i utrzymaniem pracy. Często są funkcjonalnymi analfabetami. Przejawiają słabe umiejętności funkcjonowania w społeczeństwie. Ich codziennymi problemami są trudności z nawiązywaniem i utrzymywaniem na poziomie podstawowym związków interpersonalnych z najbliższym środowiskiem.
RAD Objawy, Symptomy & Przyczyny
Syndrom Zaburzenia Więzi (RAD) u dzieci często je opisuje jako złośliwe, kłamiące, nietroszczące się i niebezpieczne. Objawy i symptomy syndromu są tak różne jak powody jego występowania.
Czym jest Syndom Zaburzenia Więzi (RAD)?
RAD jest syndromem, który można zaobserwować u poszczególnych osób mających problemy z okazywaniem uczuć i tworzeniem trwałych związków. W celu zaspokojenia własnych potrzeb i poczucia bezpieczeństwa, osoby te ufają tylko sobie. Te osoby często mają problemy z własnym sumieniem, nie czują empatii i nie mają prawdziwych uczuć do otaczających ich ludzi i zwierząt.
Dzieci z Zaburzeniem Więzi mogą być usystematyzowane w czterech kategoriach: Dzieci Ambiwalentne:
- są pełne złości, buntownicze i mogą być brutalne
- odpychają uczucia aby utrzymać kontrolę
- są destrukcyjne w stosunku do przedmiotów
- są ekstremalnie trudnymi dziećmi dla swoich rodziców, ponieważ sabotują i niszczą prawie wszystkie pozytywne rzeczy jakie się im zdarzają
- kiedy czegoś chcą, zachowują się bardzo czule
- zdarza się im posiadać kilku przyjaciół, chociaż dyrygują nimi mówiąc co powinny zrobić, analizują posiadane znajomości i utrzymują przyjaźń na krótko
- brakuje im chęci do dawania i otrzymywania miłości
- brakuje im empatii dla innych
- często są okrutne dla zwierząt i innych dzieci
Dzieci Niespokojne
- mają tendencję do bycia zbyt przylepnym, pokazują nadmierną lękliwość przed separacją ze swoją matką
- bezustannie gadają w celu kontroli rozmowy
- pojawia się nadgorliwa uczynność i powierzchowna uczynność
- często są agresywne w pasywny sposób, ciągle popełniając drobne wykroczenia, jednak nigdy nie robią niczego naprawdę złego, nadszarpując rodzicielską cierpliwość i kontrolę
- zazwyczaj szybciej „zdrowieją” niż dzieci z innych kategorii
Dzieci Unikające
- są często pomijane ponieważ są uległe, zgodne i powierzchniowo ujmujące
- brakuje im głębszych emocji, wykonują swoje obowiązki jak „roboty”, bez prawdziwych uczuć i zaangażowania emocjonalnego
- nie bawi ich przebywanie wśród innych ponieważ nie czują się bezpieczne
- są wszechmocne
- wierzą że są w stanie same się zatroszczyć o swoje potrzeby i nie potrzebują innych ludzi, w szczególności własnych matek
- są marudne i często w opozycji, ale najczęściej jest to pasywna agresja
Dzieci Zdezorganizowane
- ich zachowanie jest mocno zdezorganizowane i dziwne, ukazują wiele z symptomów
- agresję zatrzymują głęboko w sobie, łatwo sobie z nimi radzić, ciężej uleczyć
- mogą mieć nietypowe psychozy, rozdwojoną osobowość i inne schorzenia neurologiczne
- ich historia rodzinna często zawiera schorzenia psychiczne
- są nadmiernie podekscytowane (inne dzieci z RAD są raczej humorzaste)
- są najtrudniejsze w diagnozowaniu i leczeniu, ponieważ mają wiele różnych problemów i często wymagają wspomagania lekami czy też leczenia w ośrodkach.
Inne objawy i symptomy Pozostałymi objawami sygnalizującymi RAD u dzieci mogą być:
- słabe, płaczliwe odpowiedzi
- wściekłość
- bezustanna histeria
- nadwrażliwość na dotyk i przytulanie
- niemożność karmienia piersią
- brak kontaktu wzrokowego
- nieodwzajemnianie uśmiechu
U dzieci z Syndromem Zaburzenia Więzi mogą się pojawić także poniższe symptomy:
- „brak sumienia”
- brak kontaktu wzrokowego za wyjątkiem kłamstw
- nie inicjują i nie chcą otrzymywać dowodów przywiązania (przytulanie, całowanie)
- nie kontrolują impulsów
- nietypowe zaburzenia odżywiania (obżarstwo, chowanie jedzenia itp.)
- ciągle wydawanie z siebie dźwięków różnego rodzaju, nienaturalne mówienie, wydawanie dźwięków naśladowczych (przebąkiwanie, udawanie robota, powolne mówienie itp.)
Co jest przyczyną Syndromu Zerwanych Więzi?
Związek pomiędzy dzieckiem a matką/pierwszą opiekunką jest niezbędny podczas pierwszych trzech lat życia. Bez tego związku dziecko nie może się nauczyć zaufania, miłości, współczucia i empatii. Te cztery umiejętności przetrwania są kluczowe do rozwoju człowieka w kochające, troskliwe dziecko/dorosłego. 50% naszych umiejętności przetrwania nabywamy podczas pierwszego roku życia, 25% podczas drugiego roku życia i ostatnie 25% nabywamy w wieku starszym niż 3 lata.
Oto lista okoliczności, które blokują rozwój tego kluczowego, pierwszego związku:
- porzucenie, przemoc, zaniedbanie w pierwszych trzech latach życia
- nadużywanie przez matkę alkoholu lub narkotyków
- brak harmonijnego i odpowiedzialnego związku pomiędzy matką a dzieckiem
- młoda lub niedoświadczona matka ze słabymi umiejętnościami rodzicielskimi
- niechęć matki do własnej ciąży
- wiele pierwszych opiekunek / zastępczy system opieki
- zinstytucjonalizowanie
- przebywanie w domu dziecka
- niekonsekwentna/nieadekwatna opieka dzienna
- oddzielenie od rodziców biologicznych - śmierć, rozwód
- skłonności genetyczne
- odseparowanie od matki biologicznej w celu hospitalizacji w inkubatorze itp. które uniemożliwia prawidłowy dotyk
- niezdiagnozowane/niewyleczone bolesne schorzenia (choroby uszu, kolka, przepuklina itp.)
- urazy okołoporodowe / traumatyczne przeżycia porodowe
- matka z chroniczną depresją