Fizjoligia człowieka – zagadnienia egzaminacyjne:
31. Cykl oddechowy . Mięśnie oddechowe. Spirogram.
Pojedynczy cykl oddechowy składa się z dwu faz – wdechu i wydechu. Obie fazy cyklu oddechowego , pojawiają się w konsekwencji zaistnienia gradientu ciśnien pomiędzy pęcherzykiem płucnym a atmosferą.
Wdech jest faza czynną cyklu oddechowego, poniewaz pojawia się w konsekwencji skurczu mięśni wdechowych. W spokojnym wdechu uczestniczą: przepona i mm międzyżebrowe zewnętrzne. Podczas oddychania wysiłkowego we wdechu uczestniczą mięśnie dodatkowe takie jak : mm pochyłe szyi, M-O-S, piersiowy mniejszy, dźwigacze łopatki,, prostowniki kręgosłupa, mięśnie czworoboczne i mięsień zębaty brzuszny.
Wydech jest fazą bierną cyklu oddechowego, ponieważ pojawia się w następstwie rozkurczu mięśni wdechowych. Podczas oodychania wysiłkowego oprócz w wdechu uczestniczą oprócz mm międzyżebrowych wewnętrznych, dodatkowe mięsnie wydechowe : mm ściany brzusznej, czworoboczny lędźwi, biodrowo-żebrowy i zębaty dolny.
Spirogramem nazywamy zapis objętości i pojemności płuc. Objętością oddechową ( V ) nazywamy ilośc powietrza niepodzielną, natomiast pojemność oddechową ( C ) stanowią co najmiej dwie objętości oddechowe.
32. Wymiana gazowa w płucach i tkankach.
W pęcherzykach płucnych zachodzi wymiana gazów pomiędzy powietrzem a krwią przepływającą przez sieć naczyń włosowatych otaczających pęcherzyki. Dyfuzja gazów przez ścianę pęcherzyków odbywa się zgodnie z gradientem prężności cząsteczek gazów. Cząsteczki tlenu dyfundują ze światła pęcherzyków do krwi, ponieważ w powietrzu pęcherzykowym ciśnienie tlenu jest większe, we krwi dopływającej ze zbiornika tętniczego płucnego zaś jest mniejsze. W przeciwnym kierunku dyfundują cząsteczki dwutlenku węgla. We krwi dopływającej do naczyń włosowatych pęcherzyków , prężność cząsteczek dwutlenku węgla ( Pco2 ) jest większe , w powietrzu pęcherzykowym zaś Pco2 jest mniejsze.
33. Regulacja oddychania. Rytm oddechowy.
Istnieja dwa typy regulacjii oddychania : regulacja nerwowa i chemiczna.
Regulacja nerwowa zapoczątkowywana jest w mechanoreceptorach i dostarcza do kompleksu oddechowego pnia mózgu informacje o stanie układu oddechowego.
Regulacja chemiczna zapoczątkowywana jest w chemoreceptorach i dostarcza do kompleksu oddechowego pnia mózgu informacje o prężności tlenu i dwutlenku węgla we krwi oraz stężeniu jonów wodorowych.
Rytm oddechowy. Ruchy oddechowe charakteryzuje cyklicznośc – po fazie wdechu następuje dłuższa od niej faza wydechu, po czym cykl powtarza się od nowa. Rytmiczne ruchy oddechowe zależą od struktur nerwowych zlokalizowanych w obrębie pnia mózgu. Struktury te generują cykliczną aktywność motoneuronów zaopatrujących mięśnie wdechowe i wydechowe. Podczas wdechu aktywność motoneuronów zaopatrujących mięśnie wdechowe narasta. Podczas wydechu początkowo zanika aktywność motoneuronów zaopatrujących mięśnie wdechowe, a następnie pojawia się i narasta aktywność motoneuronów zaopatrujących mięśnie wydechowe.
34. Morfologia krwi. Rola hemoglobiny. Przenoszenie tlenu i dwutlenku wegla we krwi.
Krew składa się z dwóch zasadniczych elementów : komórek i osocza. Komórki krwi ( elementy morfotyczne krwi ) to erytrocyty, czyli krwinki czerwone, płytki krwi ( krwinki płytkowe ) i leukocyty czylo krwinki białe. Jeden litr krwi zawiera około 5 x 1012 komórek, z czego około 95 % stanowią erytrocyty, ponad 4 % płytki krwi, a tylko 0,1 % krwinki białe. U człowieka dorosłego krew stanowi prawie 8 % masy ciała ( 45 % komórki, 55% osocze ). Osocze : 90% woda, pozostałe 10 % to, sole nieorganiczne i organiczne związki chemiczne ( białka , glukoza , mocznik, kwas moczowy, aminokwasy ).
Zadania krwi : transport tlenu, dystrybucja substancji odzywczych, , regulacja temperarury ciała, utrzymanie homeostazy.
Hemoglobina uczestniczy w transporcie tlenu do tkanek : *przenosi tlen z płuc do tkanek, *bierze udział w przenoszeniu dwutlenku węgla z tkanek do płuc, * bierze udział w buforowaniu jonów H.
Hemoglobina stanowi 33% masy krwinki czerwonej, jest czerwonym barwnikiem krwi powstałym z połączenia białka, nazywanego globiną, ze związkiem zawierającym dwuwartościowe żelazo, nazywanym hemem.
Grupą prostetyczną wszystkih rodzajów hemoglobin jest hem. Jedna cząsteczka hemu ma zdolnośc do nietrwałego przyłączania jednej cząsteczki tlenu. Tak więc cząsteczka hemoglobiny ( która ma cztery cząsteczki hemu ) może przyłączać cztery cząsteczki tlenu. Przyłączenie do hemoglobiny tlenu nie doprowadza do zmiany wartościowości żelaza. W celu określenia luźnego związku tlenu z hemoglobiną proces ten nazywa się utlenowaniem, a utlenowana hemoglobina nosi nazwę oksyhemoglobiny ( HbO2 )
35. Typy i funkcje leukocytów.
Leukocyty czyli krwinki białe są podstawowym elementem układu odpornościowego ( fagocytoza i odporność swoista ).
Ze względu na budowę i funkcje dzielą się na : jednojądrowe ( limfocyty i monocyty ) oraz granulocyty wielojądrowe ( neutrofile, eozynofile i bazofile )
Neutrofile ( granulocyty obojętnochłonne ) zapewniają ochronę przed drobnoustrojami na drodze fagocytozy, są wytwarzane podczas stanów zapalnych.
Eozynofile ( granulocyty kwasochłonne ) są odpowiedzialne za niszczenie obcych białek np. alergenów . Są intensywnie wytwarzane podczas zarażenia pasozytem, odpowiadaja za niszczenie larw i jej pasożytów.
Bazofile ( zasadochłonne ) nie posiadaja zdolności do fagocytozy. Produkuja interleukinę 4, która pobudza limfocyty B oraz heparynę i serotoninę .
Limfocyty należą do agranulocytów i dziela się na : Limfocyty B powstają w szpiku kostnym i we krwi obwodowej, stanowią około 12% wszystkich limfocytów. Są najważniejszymi komórkami swoistej odpowiedzi humoralnej.
Limfocyty T biorą udział w inicjacji oraz regulacji większości procesów odpornościowych. Limfocyty Th powoduja odpowiedź immunologiczna organizmu. Limfocyty Tc są odpowiedzialne za niszczenie wirusów. Limfocyty Ts powodują zmniejszenie reakcji odpornościowej organizmu. Ich niedobór wzmaga alergię.
Monocyty maja zdolność fagocytozy. Gdy dojrzeją przekształcają sie w makrofagi.
36. Rola płytek krwi. Hemostaza .
Podstawową rolą płytek krwi jest ich uczestnictwo w uszczelnianiu i utrzymywaniu integralności ściany naczynia, transporcie substancji biologicznie czynnych, w fagocytozie i angiogenezie. W stanach patologii biora udział m.in w odczynie zapalnym, rozwoju miażdżycy i w powstawaniu zakrzepów.
Hemostaza to utrzymywanie płynności krwi dzięki działaniu wielu procesów fizjologicznych. Hemostaza odnosi się również do patologii wynikłej na skutek uszkodzenia ściany naczynia, gdzie tamowanie krwawienia, zapobieganie zamykaniu światła naczynia przez skrzeplinę i gojenie polega na współdziałaniu : składników ściany naczynia i otaczających tkanek, płytek i innych komórek krwi oraz składników osocza.
37.Struktura i funkcje przewodu pokarmowego i gruczołów trawiennych.
Przewód pokarmowy składa się: z jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelita cinkiego i grubego , oraz wątroba z układem żółciowym, ślinianki i trzustka . Układ pokarmowy spełnia trzy podstawowe funkcje : transportowania, trawienia i wchłaniania niezbędnych organizmowi składników pokarmowych. Z przewodem pokarmowym współpracują zespolone z nim narządy miąższowe : ślinianki, trzustka oraz wątroba. Odgrywają one ważną rolę w zakresie trawienia, magazynowania jak i też usuwania niepotrzebnych ustrojowi produktów. Układ trawienny uczestniczy również w systemach obronnych organizmu, utrzymuje równowagę metaboliczną ustroju (rola wątroby ) jest też miejscem wydzielania licznych hormonów.
Ślina służy zwilżaniu jamy ustnej i gardła , powoduje rozmiekanie pokarmu. Bierze udział w początkowej fazie trawienia. Żucie i połykanie . Żucie polega na rozdrobnieniu wymieszanego ze śliną pokarmu . Połykanie składa się z fazy ustnej, gardłowej oraz przełykowej. W jamie ustnej istotna rolę odgrywa język, którego ruchy przesuwają pokarm do gardła. Przełyk to ruchomy kanał łączący gardło z żołądkiem, którego główną czynnością jest perystaltyka umożliwiajaca transport płynów i kęsów pokarmowych. Żołądek jest narządem , który spełnia funkcję motoryczną, wydzielnicza i trawienną , stwarza też środowisko, którego kwaśne ph eliminuje wiele drobnoustrojów. Jelito cienkie pełni czynność motoryczną, która służy do transportu papki pokarmowej w dwunastnicy, jelicie czczym i kretym z szybkością umożliwiającą trawienie składników pokarmowych a następnie ich wchłanianie. Jelito grube zaczyna się od zastawki krętniczo-kątniczej, obejmuje kątnicę, okrężnicę wstępującą, zgięcie wątrobowe, okrężnicę poprzeczną, zagięcie śledzionowe, okrężnicę zstępującą, esowatą, odbytnicę, kończy się odbytem z dwoma zwieraczami odbytu. Czynnośc motoryczna jelita grubego jest regulowana w sposób zbliżony do jelita cienkiego. Transport mas kałowych przez jelito grube kończy się gromadzeniem w odbytnicy i defekacją. Wątroba pełni funkcję głównego ośrodka przemian biochemicznych w ustroju: katabolizm, spichrzanie jak i synteza większości podstawowych związków chemicznych. Ponadto wątroba wydziela żółć, odtruwa ustrój przez rozkłąd lub neutralizowanie wielu substancji o działaniu toksycznym i wielu leków, wytwarza czynniki warunkujące hemostazę. Wpływa też na systemy regulujące czynność innych narządów przez inaktywację hormonów oraz magazynowanie i przemiany niektórych witamin. Trzustka jest podstawowym gruczołem trawiennym, wydzielającym sok trzustkowy bogaty w wodorowęglany i enzymy. Pod jego wpływem kwaśna treść żołądka dostająca się do dwunastnicy zostaje szybko zobojętniona.
38. Enzymy trawienne. Trawienie i wchłanianie białek , węglowodanów, tłuszczów i kwasów nukleinowych.
Enzymy trawienne to : kwas solny w żołądku oraz żółć w jelicie.
Trawienie i wchłanianie białek. W jelicie cienkim, głównie w dwunastnicy i jelicie czczym, zachodzi dalsze trawienie białek , rozpoczęte w żołądku. W jelicie jest trawione białko pokarmowe oraz endogenne ( złuszczone nabłonki, białko enzymatyczne, albuminy pochodzące z osocza i inne ). Uwalniane aminokwasy oraz peptydy o krótkim łańcuchu są w sposó czynny transportowane do entereceptorów, gdzie peptydy ulegają dalszej hydrolizie do aminokwasów i małych peptydów. Procesy te są złozone, zależą bowiem od rodzaju transportowanego aminokwasu. Trawienie i wchłanianie węglowodanów. Około 30-40% skrobi zawartej w pokarmie zostaje strawione przez amylazę ślinową w jamie ustnej i w żołądku w jelicie podstawowym enzymem jest alfa-amylaza trzustkowa, która rozkłada polisaharydy transportowane do dwunastnicy. Dalsze trawienie odbywa się pod wpływem oligosaharydaz. Aktywny transport większości jonów sodowych, które mają wspólny z cukrem kontransporter, ten rodzaj transportu dotyczy glukozy i galaktozy, natomiast wchłanianie fruktozy nie zależy od stężen jonów sodowych. Trawienie i wchłanianie tłuszczu . Rozpoczęte w żołądku trawienie triacylogliceroli zachodzi głównie w jelicie cienkim pod wpływem lipazy trzustkowej. Obecne zaś w soku trzustkowym fosfolipazy A i B oraz esterazy rozkładają fosfolipidy i estry cholesterolu. Wchłanianie tłuszczu zachodzi głównie w dystalnej części jelita czczego i w jelicie kretym, tam wchłaniają się także sole żółciowe i witamina B12. Trawienie kwasów nukleinowych odbywa się w zasadowym środowisku dwunastnicy, w wyniku działania nukleaz. Enzymy te wydzielane są przez trustkę oraz jelito.
39. Regulacja czynności przewodu pokarmowego.
Do najważniejszych czynnych substancji przewodu pokarmowego zaliczamy: cholecystokinina (CCK), peptyd jelitowy wazoaktywny (VIP ), motylina, substancja P, somatostatyna, enkefaliny. Kora mózgowa w ograniczonym zakresie reguluje czynnośc układu trawiennego. Poza wyborem spożywanego pokarmu, świadome pozostaje tylko żucie i połykanie oraz wpływ na defekację. Pozostałe czynności są regulowane przez układ autonomiczny- przywspółczulny i współczulny oraz śródścienne sploty nerwowe – warstwy mięśniowej i podśluzowy, powiazane ze sobą i działające autonomicznie jako układ nerwowy jelita ( mózg jelitowy ). Unerwienie współczulne pochodzi z nerwów błędnych i miedniczych, odgrywa rolę głównego czynnika pobudzającego czynność motoryczną oraz wydzielniczą. W przewodzie pokarmowym wpływ tego układu zachodzi przez pobudzenie receptorów muskarynowych. Poza układem nerwowym , równie ważna role regulującą odgrywaja czynniki humoralne, przede wszystkim peptydy przewodu pokarmowego.
40. Układ wydzielania wewnętrznego . Gruczoły dokrewne.
Układ wewnętrznego wydzielania stanowi ważny system regulacyjny oraganizmu. Odgrywa on istotna rolę w dostosowaniu organizmu do wpływów czynników zewnętrznych, warunkuje utrzymanie homeostazy, róznicowanie i wzrost komórek. Hormony wywierają wpływ na syntezę i wydzielanie enzymów, kwasu solnego i żółci w przewodzie pokarmowym, syntezę i wydzielanie mleka. Hormony wpływają na procesy metaboliczne w komórkach, kontrolują procesy reprodukcji oraz równowagę jonową organizmu.
Gruczoły dokrewne : -podwzgórze . Jest częscią ośrodkowego ukł. Nerwowego , połączone jest ono włóknami nerwowymi z wszystkimi regionami mózgu. Stanowi centrum, które przetwarza docierające do mózgu bodźce ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego ustroju na bodźce hormonalne. W podwzgórzu wydzielane są dwie grupy neurohormonów. Pierwsza grupa reguluje czynność hormonalna praedniego płata przysadki mózgowej i są to : -- *hormon uwalniający tyreotropinę ( TRH ) *hormon uwalniajacy gonadotropiny (GnRH ) *hormon uwalniający hormon wzrostu ( GHRH ) (somatostatyna ) *hormon uwalniający kortykotropinę ( CRH ) *czynnik hamujący uwalnianie prolaktyny (dopamina ) (PIF ) Do drugiej grupy nalężą dwa hormony: wazopresyna i oksytocyna. Hormony te syntetyzowane są w neuronach jąder nadwzrokowych oraz przykomorowych i transportowane przez aksony tych neuronów do tylnego płata przysadki mózgowej. –przysadka mózgowa położona jest w siodle tureckim. Zbudowana jest z płata przedniego , tylnego i części pośredniej . Płat przedni zbudowany jest z komórek wydzielniczych i stanowi 2/3 całego gruczołu. Komórki wydzielnicze przedniego płata wytwarzają 6 hormonów: *hormon wzrostu ( GH) *prolaktynę (PRL ) *adrenokortykotropinę ( ACTH) *hormon tyreotropowy (TSH) *hormon folikulotropowy ( FSH) *hormon luteinizujący (LH) -szyszynka – hormon snu -grasica – dojrzewanie układu immunologicznego -tarczyca . komórka pęcherzykowa tarczycy spełnia trzy zadania : wychwytuje jod i transportuje go do koloidu, syntetyzuje tyreoglobulinę, uwalnia hormony tarczycy z połączenia z tyreoglobuliną i wydziela je do krwi. Głównymi hormonami wydzielanymi przez tarczycę są: *tyroksyna ( T4 ) *trijodotyronina ( T3 ) -przytarczyce –produkują parathormon -nadnercza -jądra - gruczoły dokrewne. Androgeny i testosteron. –jajniki
41. Podwzgórze, przysadka mózgowa i hormony tropowe. Regulacja wydzielania hormonów.
Hormony wydzielane są na zasadzie odruchowym ( regulacja wzajemna ). Regulacja wydzielania hormonów następuje za pomocą sprzężeń zwrotnych. Poziom hormonów we krwi jest regulowany za pomocą sprzężen zwrotnych ujemnych. Sprzężenie zwrotne ujemne polega na tym , że poziom danego składnika wzrastający wywołuje zwrotne hamowanie wydzielania tego chemicznego składnika. Jeżeli rośnie poziom hormonów we krwi to jego obezność wywołuje wpływ zwrotny na struktury, które go wydzielają, hamują dalsze wydzielanie ( autoregulacja, na którą nie mamy wpływu). Podwzgórze ( neurony wyniosłości pośrodkowej ) regulacja czynności przedniego płata przysadki. Położona w siodle tureckim ( strach, wysiłek fizyczny, zimno, obniżone stężenie glukozy, sen ) Jest częścią OUN, polączone włóknami nerwowymi ze wszystkimi regionami mózgu. Hormony uwalniające : - kortykotropinę ( CRH ) – stymuluje wydzielanie ACTH -hormon wzrostu ( GHRH ) – wydz. GH -gonadotropiny ( GnRH ) – wydz. LH i FSH -tyreotropinę ( TRH ) -dopamina ( PIF )
Wazopresyna ( nerki ) i oksytocyna ( macica i gruczoły ) - transport aksonalny- płat tylny przysadki. Wychadzą z jąder nadwzrokowych i przykomorowych podwzgórza.
Adrenokortykotropina ( ACTH ) gruczołem docelowym tego hormonu tropowego jest kora nadnerczy. Wydzielanie ACTH jest stymulowane przez czynniki stresowe ( hipoglikemia, bol . strach, gorączka, uraz ). Czynniki te powodują zwiększenie wydzielania CRH przez podwzgórze. Nadmierne wydzielanie ACTH występuje w przypadku czynnych gruczolaków przysadki. Prowadzi do wtórnej niewydolności nadnerczy. Zarówno nadmiar jak i niedobór ACTH są stanami poważnie zaburzającymi funkcj onowanie organizmu i zagrażającymi życiu. Tyreotropina (TSH) ( tarczyca ) wydzielanie jest regulowane przez TRH, a także przez stężenie jonów tarczycy we krwi. Również somatostatyna hamuje wydzielanie TSH. Wysokie stęzenie TSH stwierdza się najczęściej w sytuacji niedoboru hormonów tarczycy, obniżone zaś w przypadku nadmiernej produkcji hormonów przez tarczycę. Wynika to z ujemnego sprzężenia zwrotnego z tarczycą. Hormon Folikulotropowy ( FSH ) (jajniki, jądra ) u kobiet pobudza dojrzewanie GRAAFA w jajniku i wzmaga wydzielanie przez nie estradiolu. U mężczyzn stymuluje spermatogenezę i wytwarzanie glubilny wiążącej hormony płciowe w jądrze. Hormon Luteinizujący ( LH ) ( synteza progesteronu i testosteronu ) U kobiet pobudza w jajniku syntezę progesteronu w pęcherzyku GRAAFA i podtrzymuje funkcję wydzielniczą ciałka żółtego. U mężczyzn stymuluje syntezę i wydzielanie testosteronu przez komórki śródmiąższowe Leydiga w jądrze. U obu płci powoduje również wydzielanie przez gonady peptydu o nazwie inhibina. Hamuje ona zwrotne wydzielanie FSH. Podwyższone stężenie estradiolu we krwi hamuje wydzielanie LH u kobiet, podwyższone zaś stężenie testosteronu hamuje wydzielanie LH u mężczyzn. U kobiet obserwuje sie równiez dość rzadkie zjawisko dodatniego sprzężenia zwrotnego. Objawia sie ono tym, że przed owulacją jest wysokie stężenie estrogenów we krwi zwiększa wydzielanie LH.
42. Komórkowy mechanizm działania hormonów.
43. Podstawowe funkcje hormonów w organizmie
Hormony są to substancje wytwarzane w organizmie, które zapewniają prawidłowy przebieg wszystkich procesów biochemicznych w komórce. Funkcją hormonów jest także zapewnienie koordynacji układów całego organizmu. Hormony są tylko substancjami regulacyjnymi, nie stanowią materiału budulcowego, ani energetycznego. Prawidłowe funkcjonowanie układu hormonalnego zapewnia utrzymanie stałych warunków środowiska wewnętrznego organizmu, czyli homeostazę. Wszelkie nieprawidłowości w funkcjonowaniu hormonów powodują zaburzenia działania niektórych narządów lub układów. Stężenie hormonów w organizmie jest bardzo małe, ale zapewniające prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Spadek lub wzrost tego stężenia może wywoływać różne schorzenia.
44. Struktura i fizjologia kości . Typy i funkcja komórek kostnych.
Kość uformowana jest przez substancję kostną i szpik. Substancja kostna to twarda część kości zawierająca duże ilości wapnia. Może przyjmować dwie zasadnicze postacie : - kość gąbczasta – uformowana jest z delikatnych beleczek tworzących rodzaj siatki,gdzie znajdują się małe jamki. Ten typ występuje na końcach kości długich i we wnętrzu innych. – kość zbita – to tkanka kostna o grubej sztywnej strukturze. Zbiór blaszek wraz z kanałem nosi nazwę osteonu. Szpik kostny to gąbczasta silnie ukrwiona tkanka wypełniająca jamy wewnątrz kości. Szpik może być czerwony lub żółty. Czerwony jest ważniejszy, gdyz jego rolą jest produkcja wszystkich komórek krwi. U noworodka cały szpik jest czerwony. U dorosłego człowieka szpik czerwony pozostaje przede wszystkim w kościach tułowia i czaszce. W kościach kończyn dominuje szpik żółty.
Funkcje układu kostnego: ochrona narządów , funkcja podporowa, dźwignie układu ruchu, wytworzenie krwinek czerwonych, białych i płytek krwi, plastyczność i zdolność do regeneracji.
Komórki kostne : * Osteoblasty (namnażają ) komórki kościotwórcze. Synteza i wydzielanie osteoidu ( macierz kostna ) warstwy osteoidu tworzą warstwy beleczek kostnych. Regulacja: hormony, osteonektyna, osteokalcyna. *Osteocyty (uśpione) –dojrzała komórka kostna. Mineralizacja osteoidu, stadium spoczynkowe w jamkach kostnych. *Osteoklasty ( kościogubne) . fizjologiczna przebudowa kości, enzymy trawiące tkankę kostną.
Tkanka kostna grubowłóknista ( splotowata ): dużo osteocytów, dużo osteoidu, mało substancji nieorganicznych. Przyczepy ścięgien do kości, szwy czaszki, gojenie się kości, życie płodowe.
Tkanka kostna drobnowłóknista ( blaszkowata ): blaszki kostne, kość gąbczasta ( beleczki kostne, jamki kostne), kość zbita ( system haversa- osteon ), kości długie, kości płaskie.
45.Fizjologiczna przebudowa kości.
- roczna wymiana 25% kości gąbczastej 1-2% kości zbitej - aktywacja osteoklastów ( przywarstwianie i resorpcja ) - regulacja wieloczynnikowa, homeostaza wapnia ( parathormon, wit.D3, kalcytonina ) - ubytek masy kostnej ( tworzenie jamki w kości ok 17 dni, wypełnianie ok.170 dni - pierwotne centrum kostnienia , okres płodowy, , przerost, wapnienie i niszczenie chrząstki oraz formowanie się kości - wtórne centra kostnienia, chrzastka przynasadowa – nasady kości długich. Nowe centra kostnienia aż do okresu przekwitania - wzrastanie kości na długość.
Szczytowa masa kostna uzyskiwana w wieku 30-35 lat utrzymuje się na stałym poziomie do około 45 r.ż. obniża się po 45 r.ż, stałe tempo ubytku: 0,3 – 0,5% /rok.
46.Osteoporoza – pojęcie , czynniki ryzyka i czynniki ochronne.
Osteoporoza – znaczący ubytek masy kostnej ( do 10 % u mężczyzn, 15-20% u kobiet) - zanik istoty korowej - spadek masy i gęstości kości - zanik belwczek kostnych o mniejszym obciążeniu. Zagrożenie osteoporozą rośnie z wiekiem. Złamania samoistne i na skutek niewielkich urazów najczęściej kości udowe, kregi i kości przedramienia.
Czynniki ryzyka osteoporozy : czynniki genetyczne ( biała rasa ) , rodzinne obciążenie , niska masa ciała, czynniki hormonalne ( wczesna menopauza, terapia steroidowa ), dieta ( niski poziom wapnia , niedobór wit D, dieta wysokobiałkowa, Kofeina ) , siedzący tryb życia, palenie tytoniu, alkohol.
Czynniki ochronne : czarna rasa, otyłość, dieta wysokowapniowa, farmakoterapia ( estrogenowa terapia zastępcza ), aktywność fizyczna.
47.Rola nerek. Struktura nefronu.
Czynność nerek: - regulacyjna ( homeostaza płynów ustrojowych ) - wydalnicza ( eliminuje produkty przemiany materii ) - endokrynna ( renina, erytropoetyna, prostoglandyny, 1,25-dihydrocholekalcyferol ) - metaboliczna ( degradacja hormonów i związków aktywnych biologicznie )
Nerka : kora, rdzeń ( piramidy ), miedniczka, moczowód --> pęcherz
Nefron : najmniejsza jednostka czynnościowa w nerkach. Rolą nefronu jest : filtracja krwi ( mocz pierwotny), reabsorpcja ( wchłanianie zwrotne ), wydzielanie, zagęszczanie ( mocz ostateczny )
Budowa nefronu: - kłębuszek nerkowy , torebka kłębuszka - część główna nefronu ( proksymalna ), odcinek kręty, odcinek prosty - część cienka pętli nefronu ( zstępująca i wstępująca ) - część gruba pętli nefronu - wstawka ( odcinek dystalny ) - cewka zbiorcza ( prosta ), przewód brodawkowy, kielichy nerkowe, miedniczka nerkowa.
48. Filtracja, reabsorpcja, wydzielanie i zagęszczanie moczu.
Mocz powstaje w wyniku filtracji osocza w kłębuszku nerkowym, jest to mocz pierwotny. Następnie podczas przechodzenia przez kanalik nerkowy reabsorbowana jest z niego woda oraz wchłaniane lub wydzielane poszczególne substancje: mocznik , kreatynina, glukoza, białka. Różnica pomiędzy ciśnieniem hydrostatycznym panującym w kapilarach kłębuszka a sumą ciśnienia onkotycznego i wewnatrztorebkowego powoduje filtrację do torebki Bowmana moczu pierwotnego (180ml na dobę). Z tego 99% ulega zwrotnemu wchłonięciu w kanalikach, a 1% wydalaniu w postaci moczu. Proces zagęszczenia moczu odbywa się w pętlach nefronu. W tym procesie bardzo istotna rolę odgrywa układ zwielokrotniacza i wymiennika przeciwprądowego, które powodują, że w części rdzeniapowstaje wysokie cisnienie osmotyczne. W kanalikach dalszych pod działaniem hormonu antydiuretycznego nabłonek jest przepuszczalny dla wody, która dyfunduje do hiperosmotycznego rdzenia, co prowadzi do ostatecznego zagęszczenia moczu.
49.Klirens nerkowy. Bilans wodny.
Klirens nerkowy to ilość osocza całkowicie oczyszczonego z danej substancji w ciągu jednej minuty. Charakteryzuje zdolniść nerek do usuwania zbędnych substancji z krwi. Klirens jest wprost proporcjonalny do stężenia danej substancji w moczu diurezy minutowej, a odwrotnie proporcjonalny do stężenia substancji w osoczu. Dokładność oznaczenia zależy od właściwego pomiaru diurezy minutowej.
Bilans wodny: - wydalanie przez nerki 1000-1500 ml - parowanie ( skóra, i płuca ) 500- 1400 ml, regulacja, aldosteron, wazopresyna , ANP ( hormon antydiuretyczny ) prostoglandyny.
50. Podstawowe mechanizmy homeostazy. Euhydratio. Izohydria. Mechanizmy utrzymania równowagi kwasowo-zasadowej.
Homeostaza to utrzymanie w stanie równowagi składu płynów wewnątrz organizmu ( izotermia, euhydratio, izohydria { izoosmia, izojonia } ). Euhydratio –regulacja prawidłowego nawodnienia ( przyjmowanie płunów, tworzenia wody w procesach metabolicznych, wydalanie przez przewód pokarmowy, wydalanie przez nerki, płuca i skórę). Izoosmia-Izojonia, zachowanie równowagi chemicznej, zachowanie elektroneutralności oraz podobieństwa ćwiczeń osmotycznych. Izohydria – utrzymanie stałości stężeń jonów wodorowych. Wpływa na : aktywność enzymów, przewodnictwo i pobudliwość tkanek, aktywność hormonów, aktywność receptorów błonowych, powinowactwo hemoglobiny do tlenu. Równowaga kwasowo-zasadowa : uwalnianie CO2 w przemianach metabolicznych, powstawanie kwasów, powstawanie zasad. Płuca i nerki są narządami, w których dochodzi do usuwania kwasów.
51.Izotermia. Ośrodek termoregulacji. Termoreceptory i termodetektory.
Izotermia – wymiana ciepła między organizmem a otoczeniem ( utrzymanie stałej temperatury )
Ośrodek termoregulacji- dwuczęściowy zlokalizowany w podwzgórzu. Odbiera i integruje informacje o temperaturze wszystkich okolic ciała, stymulując poprzez odpowiednie efektory albo produkcję czy eliminację ciepła z ustroju. W wyniku złożonych procesów dochodzi wyrównywania odchylenia aktualnej temperatury wewnętrznej (37 st ). Najważniejszymi efektorami termoregulacji u człowieka jest: układ krążenia, , gruczoły potowe, mięśnie szkieletowe, tkanka tłuszczowa , wątroba i niektóre hormony determinujące wytwarzanie ciepła.
Termoreceptory ( skóra ) Termodetektory ( podwzgórze i rdzeń kręgowy )
52. Wartość energetyczna składników pożywienia.
Składniki pozywienia: -woda, - substancje energetyczne, węglowodany, tłuszcze , białka -substancje mineralne – makroelementy ( > 100mg/ dobę ) Ca, P, Mg, Na, K, Cl. Mikroelementy (< 100mg/dobę ) Fe, F, J, Zn, Mn, Cu, Co, Se, Cr. –witaminy
Wartość energetyczna ( RQ – współczynnik oddechowy VCO2/ VO2 - węglowodany RQ= 1,0 17 KJ/g (4,1 kcal ) - tłuszcze RQ = 0,7 39 kJ/g (9,3 kcal ) - białka RQ = 0,8 17KJ/g (4,1 kcal )
Wśród substratów energetycznych główna rolę odgrywają węglowodany i tłuszcze ponieważ sa magazynowane w ustroju. W przypadku zwiększonego zuzycia mogą być wykorzystane bez szkody dla organizmu. Nie ma natomiast zapasowych białek, a więć w przypadku zwiększonego zużycia będzie towarzyszyć osłabienie funkcji narządów.
53. Procesy anaboliczna i kataboliczne.
Procesy anaboliczne. – synteza białek, węglowodanów, tłuszczów prostych i złożonych, - pobieranie nagromadzonej energi, - tworzenie nowych i regeneracja uszkodzonych struktur organizmu, - magazynowanie związków energetycznych, - synteza hormonów, enzymów, przekaźników i przeciwciał. Związki wysokoenergetyczne . Adenozyna - P-P-P
Procesy kataboliczne. Rozpad związków złożonych ( wielocukrów, tłuszczów i białek) - wyzwolenie ( produkcja energi ) I etap: trawienie enzymatyczne w przewodzie pokarmowym. Polisaharydy i disaharydy cukry proste, Tłuszcze glicerol i kw. tłuszczowe , Białka aminokwasy. II etap: tworzenie acetylokoenzym A ( Acetylo CoA ) III etap : wytworzenie CO2 i h2O ( cykl krebsa i łańcuch oddechowy.
54. Pojęcia : glikoliza, glikogeneza, glikogenoliza, glukoneogeneza, lipogeneza, lipoliza.
Glikoliza – ciąg reakcji biochemicznych, podczas których jedna cząsteczka glukozy zostaje przekształcona w dwie cząsteczki pirogronianu. Glikoliza zachodzi w pozamitochondrialnej, rozpuszczalnej frakcji komórkowej – cytoplazmie – wszystkich eukariotów i prokariotów.
Glikoliza beztlenowa = 2 ATP Glikoliza tlenowa = 38 ATP
Glikogeneza- synteza glikogenu z glukozy pobranej z krwi ( wątroba, mięśnie )
Glikogenoliza – synteza glukozy z glikogenu ( wątroba , mięsnie )
Glukoneogeneza – synteza glukozy ze związków niewęglowodanowych. Mleczan i pirogronian – intensywny wysiłek fizyczny, Glicerol – w następstwie lipolizy Aminokwasy – głód
Lipogeneza – synteza tłuszczów prostych ( triagliceroli ) triaglicerol = glicerol+ 3 kwasy tłuszczowe wątroba i tk.tłuszczowa.
Lipoliza – rozpad triagliceroli kw.tłuszczowe - jelito cienkie - ściana naczyń krwionośnych - adipocyty ( kom.tk.tłuszczowych )