Falicytator a trener

W kształceniu ustawicznym trenerem nazywa się osobę prowadzącą szkolenie, którego celem jest nie tyle przekazanie wiedzy, co trenowanie odpowiednich umiejętności i zachowań, np. prowadzenie rozmowy sprzedażowej, publiczne przemawianie czy też umiejętne planowanie czasu. Zawód trenera nie jest jednoznaczny z zawodem coacha, gdyż inna jest rola coacha i trenera. Rolą coacha jest głównie odkrycie wiedzy w kliencie, jego własnych rozwiązań oraz jego potencjału wg Coaching Institute.

Facylitator (Facilitator) - pomocnik grupy, sprawujący kontrolę nad procesem rozwiązywania problemu lub podejmowania wspólnej decyzji przez grupę. Może to być osoba wyłoniona z grupy lub ktoś nie będący stałym członkiem zespołu, a poproszony jedynie o podjęcie się tej właśnie roli. Jest ekspertem od procedury podejmowania decyzji. Odpowiada za przeprowadzenie grupy przez fazy procesu decyzyjnego. Ułatwia dochodzenie do konsensusu poprzez pomoc w wypracowaniu procedury działania, proponowanie technik pracy, chronienie członków grupy przed wzajemnymi atakami i umożliwianie wszystkim pełnego uczestnictwa w dyskusji.

Fazy rozwoju grupy

Faza pierwsza - kształtowania się grupy, inaczej określana fazą formowania. Dominuje w tej fazie egocentryzm i konformizm członków grupy. Wyraźnie przejawia się niepokój związany ze znalezieniem się w nowej sytuacji i wśród osób często zupełnie nieznanych. Jest to faza wzajemnego poznawania się. Członkowie zespołu sprawdzają, co jest dla nich wspólne, a co ich różni, tworzą się sympatie i antypatie. W tej fazie obserwuje się dużą niepewność, zaczynają się kształtować pierwsze wyobrażenia, co jest możliwe, a co nie. Oczekiwania są bardzo wysokie. Wydajność jest niska, dużo czasu poświęca się na zrozumienie innych i ustalenie ich miejsca w grupie. Dla uczestników grupy i liderów nastawionych głównie na realizację zadania, ta faza jest frustrująca. Oczekują oni szybkich wyników i sprawia im trudności cierpliwe budowanie solidnych podstaw funkcjonowania grupy.

Druga faza - szturmowania, określana też fazą konfliktu i buntu. Kiedy ludzie przekonują się, że aby osiągnąć swój indywidualny cel muszą pracować razem, grupa wkracza w najbardziej krytyczną fazę. Pojawia się walka o władzę, narzekanie, krytyka. Członkowie są zaangażowani i chcą pracować, ale każdy zgodnie z dotychczasowym sposobem działania. Nie uświadamiają sobie, że ważniejsza jest współpraca i wzajemna komunikacja. Stare nawyki konfrontowane są z nowym sposobem pracy. Uczestnicy stają się mniej powściągliwi, podkreślają różnice. Powstają roszczenia do dominacji i poszukuje się partnerów koalicyjnych. Pojawiają się konflikty między różnymi typami osobowości. Ludzie mają własne, ukryte plany pracy. Jest to faza krytyczna w rozwoju grupy, nierzadko dochodzi w tym czasie do jej rozpadu. Liderzy, którzy nie wiedzą, jak przebiega rozwój grupy mogą w tej fazie łatwo ulec rezygnacji.

Trzecia faza - normowania, określana też fazą współdziałania i spójności. W tej fazie rodzi się autonomia grupy. Następuje znaczne polepszenie stosunków. Członkowie zaczynają rozwiązywać powstające w wyniku różnic problemy, uczą się aktywnie słuchać, komunikować, rozumieć mocne i słabe strony innych. Kształtuje się pogląd na to, kto i jaką rolę będzie pełnił, kto i jakie oczekiwania grupy będzie spełniał. Lider zaczyna dzielić zadania i odpowiedzialność. Konflikty są traktowane jako element rozwoju dobrego zespołu, a nie personalnie. Gry o władzę nie są dominującym elementem życia grupy. Członkowie w realizacji własnych planów biorą pod uwagę zadania grupowe. Ludzie zaczynają identyfikować się z grupą. Zwiększa się poczucie bezpieczeństwa w grupie.

Czwarta faza - dojrzałości, czyli realizowania zadań. Grupa, mając już zbudowane struktury, koncentruje się na określonych celach i staje się bardzo efektywnym i silnym zespołem. Współdziałanie przebiega rutynowo według ukształtowanych wzorców. Komunikacja jest wielostronna, zakres kompetencji jest równo dzielony, ludzie ufają sobie wzajemnie Członkowie są zadowoleni z osiągnięć, przejawiają dużo inicjatywy własnej, są samodzielni w wytyczaniu kierunków, uznają różnice między sobą za pozytywne i wysoko je oceniają. Członkowie grupy szukają bardziej efektywnych sposobów współpracy w zespole.

Definicja

Andragogika to nauka obejmująca szeroki krąg faktów i zjawisk wiążących się z formalnym i nieformalnym kształceniem młodzieży pracującej i osób dorosłych w systemie szkolnictwa dla pracujących, instytucjach kulturalno – oświatowych, placówkach pozaszkolnych i nieinstytucjonalnej edukacji ustawicznej dorosłych.

Zmiany fizyczne a możliwości uczenia się

Nie ulega wątpliwości, że pogarszają się wskaźniki fizjologiczne naszego ciała: wydłuża się czas reakcji na bodźce słuchowe i wzrokowe, maleje masa mięśni i szybkość ruchów, słabnie wzrok, słuch, wrażliwość dotykowa, szybkość reakcji. Jak podkreśla W. Szewczuk najważniejsze jest jednak dostrzeżenie, że czym innym jest zagadnienie sprawności sensorycznych, związanych z funkcjonowaniem organów zmysłowych, a czym innym sprawności poznawania rzeczywistości i działania w niej. Rozróżnienie to jest kluczowe dla interpretacji danych.

w związku z obniżającą się prędkością słyszenia oraz malejącą szybkością reakcji na bodźce wzrokowe i słuchowe nauczyciel powinien dostosować tempo przekazu treści do możliwości dorosłych. Ważna jest odpowiednia ilość powtórzeń i dłuższy czas prezentacji treści kształcenia.

Zmiany intelektualne a uczenie się

Inteligencja płynna jest to inteligencja wrodzona. Do jej badania Cattell stworzył testy neutralne kulturowo, które nie wymagają wiedzy a jedynie porównywania serii prostych rysunków i wykrywania prawidłowości ukrytych w ich zróżnicowaniu i sposobie uszeregowania.

inteligencja skrystalizowana rozwija się w wyniku procesu uczenia się, nabywania wprawy. Jest reprezentowana przez wyćwiczone czynności umysłowe, znajomość języka, posiadaną wiedzę. Jej rozwój determinuje środowisko, w którym się wyrasta, a także aktywność i zainteresowania jednostki.

słabnie pamięć mechaniczna – aby wspomóc proces uczenia się, dobrze jest odwołać się do technik wykorzystujących skojarzenia, np. techniki tworzenia mapy mózgowej mind map. Nauczyciel powinien zdawać sobie sprawę z czynników, które warunkują zapamiętywanie i przechowywanie.

Instytucje poza formalne

Instytucje społeczne dzielimy na:

a) instytucje formalne, czyli takie które tworzy się na podstawie prawa i których działalność regulują przepisy prawne. Instytucją formalną można nazwać, np. szkołę i sąd.

b) instytucje nieformalne, czyli takie, które tworzone są spontanicznie, pod wpływem okoliczności. Takimi nieformalnymi instytucjami były, na przykład Uniwersytety Latające, działające w PRL.

Podział instytucji ze względu na ich funkcje merytoryczne:

a) instytucje polityczne, których zadaniem jest zdobycie, sprawowanie i utrzymanie władzy

b) instytucje religijne, które zajmują się sprawami duchowymi człowieka

c) instytucje ekonomiczne, zajmują się dbaniem o produkcję, podział dóbr, usługi i obieg pieniądza

d) instytucje wychowawcze i kulturalne, czyli te odpowiedzialne za dbałość o dziedzictwo kulturowe

e) instytucje socjalne, których zadaniem jest opieka nad potrzebującymi

Instytucje społeczne muszą spełniać pewne określone warunki, żeby móc sprawnie funkcjonować w społeczeństwie.

a) muszą mieć konkretne, sprecyzowane cele i zakres działania,

b) muszą być dobrze zorganizowane wewnętrznie,

c) zakres ich czynności musi być obiektywny i zdepersonalizowany

d) muszą cieszyć się zaufaniem społecznym,

e) ich działalność nie może się kłócić z działalnością innych instytucji społecznych

Model biologiczny a behawioralny

Zgodnie z tym modelem, o rozwoju można mówić w odniesieniu do takich zmian, które spełniają określone warunki. Po pierwsze, zachodzące zmiany muszą być ukierunkowane na z góry wiadomy cel – stan końcowy (na przykład osiągnięcie kolejnego stadium), po drugie, wystąpienie zmiany należy wiązać z konkretnym wiekiem osobnika, po trzecie, zmiany są powszechne w danej populacji, i po czwarte wreszcie, zmiany są przewidywalne (Pietrasiński, 1990). Model biologiczny faktycznie dobrze spełniał swoją rolę w odniesieniu do rozwoju wielu funkcji psychicznych dzieci, co zaowocowało utrwaleniem tego spojrzenia w pojmowaniu rozwoju ogólnego. Życie człowieka ujęto w formułę: progresja – stagnacja – regresja, co miało oznaczać, że dzieciństwo i młodość to czas formowania się ciała i psychiki, wiek średni jest fazą produktywności zawodowej i prokreacyjnej, starość zaś to epoka niszczenia i entropii.

Odrzucono biologiczny model rozwoju, określanego jako „mocny”, na rzecz modelu „słabego”, który pozwala rozumieć rozwój znacznie szerzej i nie wiązać go rygorystycznie ze zmianami powszechnymi i ukierunkowanymi na wiadomy z góry wynik w określonym czasie. „Słaby” model rozwoju zakłada, że istnieją cząstkowe podobieństwa z modelem biologicznym, ale uwydatnia cechy swoiste, dotyczące indywidualnej drogi przemian, pozwala na akceptację faktu, iż istnieją różne mechanizmy, zjawiska ilościowe i jakościowe u poszczególnych jednostek, a w związku z tym, przebieg rozwoju nie musi zmierzać do z góry zaplanowanego końca. Ta wielość możliwości pozwala ukazywać pluralistyczne rozumienie rozwoju, dopuszczające istnienie wielu jego definicji, dostosowanych do wielorakich form i przejawów tego procesu. I tak na przykład D. Levinson (Levinson i inni, 1978) twierdzi, że przedmiotem rozwoju są zmiany struktury życia człowieka, rozumianej jako podstawowy w danym czasie wzorzec jego aktywności i powiązań z otoczeniem. Rozwój polega na wielokrotnych przemianach struktury życia od wczesnego dzieciństwa po wiek starczy. Levinson odrzuca hierarchiczną gradację okresów rozwoju. Wyróżnia poszczególne fazy, ale podkreśla, że okresów życia wraz ze zmieniającą się strukturą nie należy oceniać jako „wyższych” lub „lepszych” w porównaniu z innymi, gdyż każdy z nich pełni swoją istotną rolę w pełnym cyklu życia jednostki (Levinson i inni, 1978)

Trener

Jeżeli chodzi o samego trenera to powinien prezentować wysokie umiejętności, szeroką wiedzę teoretyczną, dużą znajomość strategii oraz ogromny entuzjazm, którym próbować będzie zarazić swoich podopiecznych. Trener odpowiedzialny jest również za regularną ocenę wyników zespołu i stałe przekazywanie informacji zwrotnych. W sytuacji, kiedy trener dysponuje odpowiednio wysokim potencjałem ludzkim, jego głównym zadaniem będzie eliminowanie zakłóceń, które mogą stać na przeszkodzie do osiągania sukcesów. Coaching w zespole jest o tyle trudniejszy, że wymaga od trenera pracy zarówno z poszczególnymi jednostkami jak również z grupami bądź całym zespołem. W pracy z zespołem niezwykle ważną zdolnością jest umiejętność zdystansowania się od codziennych problemów życiowych, co ułatwi trenerowi wychwytywanie problemów, niedociągnięć w pracy niektórych zawodników a także na właściwe zdiagnozowanie atmosfery w zespole. Patrząc z dystansu łatwiej jest trenerowi dokonać takiej analizy a także dobrać odpowiednie metody radzenia sobie z problemami. Dla samego trenera taka postawa jest ważna w celu zachowania odpowiedniego poziomu koncentracji[1]. W pracy z zespołami trenerzy mają szereg obowiązków. Jak dowodzą badania 20 organizacji, przywódcy mają obowiązek: trenowania, ułatwiania, zajmowania się sprawami dyscyplinarnymi, okresowych przeglądów efektywności indywidualnej i zespołowej, szkolenia i komunikacji[2]. Obowiązki te dzieli się z reguły na dwie zasadnicze grupy: tego co znajduje się poza granicami zespołu oraz ułatwiania procesu zespołowego

• „nieszkolny” wiek uczniów: brak zdolności, motywacji, kulturowe deficyty rekompensowane przez starszych dorosłych systematycznością, zaangażowaniem,

• zachwiany w bardzo wielu przypadkach dystans wiekowy między nauczycielem i uczniem (złamana zasad starszeństwa),

• feminizacja zawodu nauczyciela (dostrzeganie skomplikowanej sytuacji ucznia, koncentracja na jego problemach, co prowadzi do pobłażliwości) versus niedościgniony ideał przedwojennego nauczyciela,

• logika minimum wysiłku (ze strony nauczyciela, np. pobłażliwość) – minimum efektu (ze strony ucznia) jako strategia optymalizacji pracy pedagogicznej nauczycieli szkoły dla dorosłych,

• postrzeganie pracy pedagogicznej przez nauczycieli jako prób kompensacji „naturalnych deficytów” zdolności uczniów

Zinstytucjalizowanie andragogiki

W Anglii – kraju o świetnych tradycjach edukacji dorosłych - ukształtowało się w XIX w. równocześnie kilka odmian pracowników oświaty dorosłych: organizatorzy i nauczyciele edukacji początkowej, organizatorzy i opiekunowie (przewodnicy) zespołów samokształceniowych, organizatorzy zajęć klubowych i świetlicowych, oświatowi pracownicy muzealni i biblioteczni. W drugiej połowie XIX w. pojawiła się kategoria stałych (profesjonalnych) nauczycieli dorosłych, byli to nauczyciele tzw. kolegiów ludowych oraz wykładowcy i tutorzy (nauczyciele konsultanci, doradcy i opiekunowie) uniwersytetów rozszerzonych.

Formy poza szkolne

Placówki prowadzące kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych pomagają osobom, które spełniły już obowiązek szkolny, ale nadal chcą uzyskiwać i uzupełniać wiedzę oraz umiejętności zawodowe. Jest to działalność szczególnie potrzebna w dynamicznie zmieniającym się świecie. Dzisiejsze czasy stwarzają konieczność elastycznego reagowania na rodzące się problemy zawodowe, społeczne, gospodarcze, kulturowe. Konieczność dbania o kształcenie ustawiczne społeczeństwa jest wpisane w strategię UE a co za tym idzie – polską. Do tego potrzebne jest nieustanne aktualizowanie wiedzy oraz umiejętność efektywnego kształcenia.

Akredytację placówek kształcenia ustawicznego wprowadzono w 2004 r. Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu22. Mogą ją uzyskad „publiczne i niepubliczne: placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, a także odpowiednio działalnośd oświatowa, o której mowa w art. 83a ust. 2 ustawy (o systemie oświaty), obejmującą prowadzenie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych”23. Zatem, akredytacją mogą byd objęte placówki działające w oparciu o przepisy ustawy o systemie oświaty, jak i placówki prowadzące działalnośd oświatową na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Te pierwsze placówki, działające na zasadach systemu oświaty, są wpisane do wykazu szkół i placówek oświatowych prowadzonego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach Systemu Informacji Oświatowej.