Franken R. E. (2002/2005). Psychologia motywacji. Przekład: M. Przylipiak. Gdańsk: GWP. R. 11. Emocje spójne z celem (pozytywne). (biologia, uczenie się, poznanie, praktyczne zastosowania).

Emocje spójne z celem - te, które ułatwiają osiąganie wyznaczonych celów (Lazarus, 1991).

Szczęście – efekt znacznych postępów na drodze do celu (Lazarus, 1991).

badania oddanych do adopcji bliźniąt - ok. 50% wariancji w zakresie samopoczucia jest uwarunkowanych genetycznie (wyniki dla społ. amerykańskiego). (Tellegen i in., 1998).

1. Szczęście:

• pozytywnie skorelowane z ekstrawersją (związana z systemem aktywacji behawioralnej (BAS) jego podsystem: dopaminergiczny- wywoływanie pozytywnych emocji (satysfakcja, dążenie do zachowań instrumentalnych).

• negatywnie skorelowane z neurotycznością (związana z systemem hamowania behawioralnego (BIS) pobudzany bodźcami sygnalizującymi możliwość poniesienia kary lub cofnięcia nagrody).

Szczęście pojawia się wtedy, gdy BAS jest aktywny, a BIS –względnie nieaktywny.

• pozytywnie skorelowane z dobrymi stosunkami interpersonalnymi (idea „wspólnego losu”- dzięki współpracy całej społeczności możliwe było przerwanie i sukces reprodukcyjny naszych przodków).

1. Mózg a emocje: (terminologia alternatywna zaproponowana przez Bucka)

Emocje pozytywne (prospołeczne) – aktywność kory przedczołowej lewej półkuli

Emocje negatywne (samolubne) – aktywność kory przedczołowej prawej półkuli

Adaptacyjna funkcja szczęścia –

Buss – nasze podstawowe pragnienia (cele) pokrywają się z czynnikami, które są dla nas korzystne z ewolucjonistycznego punktu widzenia pragnienia mają korzenie w genach.

Jak być szczęśliwszym (-ą)? Buss – przetrwaliśmy, ponieważ nasz los łączył się z losem całej grupy („wspólnota losu”) – nacisk na rolę stosunków interpersonalnych w budowani szczęścia. Rady: Dbaj o związki z dalszą rodziną Pogłębiaj przyjaźnie Osłabiaj w sobie nastawienie rywalizacyjne, rozbuduj gotowość do współpracy Dbaj o zaspokojenie podstawowych potrzeb

3. Skąd wzięły się u nas emocje pozytywne? (hipoteza ewolucji kulturowej)

• przezwyciężenie strachu – zapanowanie nad wieloma lękami (m.in. przezwyciężenie obawy przed ogniem) umożliwiło rozwój kulturowy

mózg - ciągłe monitorowanie otoczenia w poszukiwaniu potencjalnych zagrożeń:

• ciało migdałowate – natychmiastowa, bezrefleksyjna reakcja walki lub ucieczki (częste fałszywe alarmy)

• kora przedczołowa – porównuje przychodzące inf. z zasobami pamięci i innymi inf. przechowywanymi w mózgu, decyduje, czy zagrożenie jest realne, opracowuje strategie radzenia sobie z zagrożeniem

Oba systemy rozwinęły się w reakcji na ten sam problem – zagrożenie bytu prawdopodobnie ewoluowały wspólnie

• umiejętność planowania – możliwość wyobrażenia sobie wyniku działania i układania planów na przyszłość (myślenie antycypacyjne), daje możliwość samoregulacji

• kora przedczołowa – bierze udział w tworzeniu obrazów i manipulowaniu nimi

Uczucie szczęścia motywuje do sporządzania planów.

3. Skąd czerpiemy najwięcej szczęścia? Charakterystyka stanu „flow” (Csikszentmihalyi)

• u jego podstaw – motywacja wewnętrzna

• ludzie, którzy go doznają, są w pełni świadomi tego, co robią

• na bieżąco analizują swoją aktywność, przez cały czas wiedzą, że zmierzają w dobrym kierunku

• wiedzą, że mają wystarczające zdolności do podjęcia i wykonania określonego zadania

• są zupełnie wolni od strachu i lęku

• szczęście pojawia się po stanie uskrzydlenia, nie w jego trakcie jest efektem oceny poznawczej zdarzenia, które wywołało „flow”

• stopniowe zwiększanie trudności wykonywanego działania - tak, by ciągle stanowiło dla nas wyzwanie – pozwala przeżywać „flow” ciągle od nowa

3. Szczęście a radzenie sobie ze stresem

Reakcja „fight or flight” gwałtowne wydzielanie adrenaliny i noradrenaliny

Faza uczenia się gwałtowny spadek poziomu adrenaliny (spadek pobudzenia)

utrzymuje się wysoki poziom noradrenaliny (zachowania korzystne adaptacyjnie, aktywacja ścieżki gratyfikacji w mózgu)

Wniosek: Radzenie sobie ze stresem (na drodze uczenia się) prowadzi do wystąpienia pozytywnych emocji

Poczucie własnej skuteczności (Bandura) ogólne przekonanie, że jeżeli poradziliśmy sobie w jednej sytuacji stresowej, to poradzimy sobie też w następnej czyni zagrożenie mniej stresującym

3. Niepewność a radzenie sobie

Niepewność – stan poznawczy, w którym nie jesteśmy w stanie czegoś do końca zrozumieć lub nie potrafimy przewidzieć konsekwencji naszego działania powstrzymuje nas od działania

• Adrenalina – stany lęku i zagrożenia o niepewnym i nieprzewidywalnym charakterze

• Noradrenalina – stany złości lub agresji, w sytuacjach trudnych, ale przewidywalnych, w których można podjąć konkretne działania

Behawioralne radzenie sobie – działania podejmowane w odpowiedzi na niepewną sytuację w celu uczynienia jej bardziej czytelną czy przewidywalną poziom noradrenaliny rośnie poprawa nastroju (strach zostaje zastąpiony nadzieją)

Satysfakcja – wzrasta wraz z poziomem trudności sytuacji, z którą sobie poradziliśmy (Bandura, 1991)

Możliwość kontrolowania zagrożeń jest dla ludzi potężnym źródłem motywacji, a niezdolność ich kontrolowania – źródłem silnego stresu (tym większego, im niżej oceniamy nasze zdolności radzenia sobie)

Poziom noradrenaliny wzrasta

• wraz z poziomem trudności zadania

• podczas prób przejęcia kontroli nad sytuacją niekontrolowalną

Rola czynników poznawczych – możliwość reinterpretacji sytuacji niekorzystnej znalezienie pozytywnych jej aspektów emocje pozytywne

3. Motywacja do podejmowania ryzyka – pozorna irracjonalność (bo strach pełni f. adaptacyjną)

Działania wzbudzające „dreszczyk emocji” – ogólny wzrost pobudzenia, wzmożone wydzielanie noradrenaliny dobry nastrój (euforia)

Wzrostowi pobudzenia towarzyszy wzrost przeżywanych emocji (tu: intensyfikacja euforii) (Schachter&Singer)

Osoby uprawiające sporty ekstremalne – duże umiejętności radzenia sobie strach nie jest tak intensywny

3. Optymizm i nadzieja

Postawa optymistyczna – korzystna adaptacyjnie pomagała przetrwać w trudnych chwilach (Tiger, 1985)

Mechanizm ewolucjonistyczny:

Zranienie – wydzielanie endorfin złagodzenie bólu, uczucie euforii zapobiega zniechęceniu, zwiększa prawdopodobieństwo powtórnego podjęcia ryzykownego działania (np. polowanie)

Optymizm – emocja pozytywna i aktywna sprawia, że zwracamy się ku naszemu otoczeniu poszukiwaniu potrzebnych nam zasobów

Nadzieja – uczucie prospołeczne, w ujęciu ewolucyjnym – troska o nawiązanie dobrych stosunków z innymi, troska o środowisko

Optymizm – wyuczony styl myślenia o świecie, efekt stylu wyjaśniania – jeśli więc wyuczalny, można go dowolnie modyfikować terapia poznawcza (Seligman, 1990)

3. Rola wczesnych doświadczeń: pojęcie przywiązania (więzi)

Na drodze ewolucji u niemowląt wykształciły się mechanizmy budowania więzi z rodzicami i opiekunami (uśmiech, płacz, przytulanie się)

Motywacje wynikające z więzi (Buck, 1999)

• potrzeba spełniania lub przekraczania oczekiwań

• potrzeba bycia kochanym

wyrastają z potrzeby przystosowania się do grupy

są najsilniejszymi z wszystkich ludzkich motywów, decydują o elastyczności zachowania

Trzy style przywiązania (wynik sposobu traktowania dziecka przez matkę) (Ainsworth i in., 1978)

• styl bezpieczny – matka wykazuje wrażliwość na potrzebę kontaktu u dziecka, przeświadczenie o bezpieczeństwie otoczenia dziecko eksploruje otoczenie, wraca co pewien czas do matki, po czym znów eksploruje (wiara w siebie, rosnąca niezależność)

• Styl lękowo-ambiwalentny – niekonsekwentne reakcje matki na potrzebę kontaktu u dziecka – czasem ignorująca, czasem narzucająca się – dziecko niespokojne i lękliwe, zahamowane, brak wiary w siebie

• Styl unikający – matka unika dziecka, ignoruje jego potrzebę kontaktu – dziecko pragnie unikać matki eksploruje otoczenie – (sposób na ucieczkę od matki)

Bezpieczna więź łagodzi lęk – poczucie bezpieczeństwa pozwala skupić się na innych rzeczach niż przetrwanie

Dlaczego więc rodzice nie zawsze stwarzają bezpieczną więź (najbardziej racjonalne z punktu widzenia przekazywania własnych genów)?

• Często brakuje zasobów niezbędnych do zabezpieczenia potomstwa

• Różne strategie doboru partnera (nie wszystkim na więzi bezpiecznej zależy)

Dorośli o stylu więzi :

• bezpiecznej – większe zainteresowanie swoją pracą, większa satysfakcja z niej czerpana, mniejsza obawa przez byciem ocenianym – częściej szukają pomocy u innych, podnoszą się szybciej po porażkach

• lękowo-ambiwalentnej – praca jako źródło akceptacji, często skarżą się, że nie są doceniani, wolą pracować z innymi niż samotnie

• unikającej – praca sposobem ucieczki przez niechcianymi kontaktami społecznymi

Wsparcie społeczne – obejmuje wsparcie emocjonalne, informacyjne, materialne oraz wsparcie w zakresie oceny (potwierdzenie trafności naszej oceny rzeczywistości)

• Skuteczniej łagodzi stres u osób o wewnętrznym umiejscowieniu źródła kontroli

• Znaczenia wsparcie społecznego zleży bardziej od tego, kto je otrzymuje, niż od tego, kto go dostarcza

( w.s. wchodzi w interakcje z różnymi cechami osobowości i strukturą organizmu)

Kwestia wiary

• Ludzie o silnie rozwiniętej duchowości są szczęśliwsi (Myers, 2000)

• Wiara zaspokaja liczne istotne ludzkie potrzeby – potrzebę sensu i celu życiu

Jak stać się optymistą? Metoda ABCDE (Seligman) Rozpoznawanie: Przeciwności (A-adversities) – porażki, przeszkody, frustracje Przekonań (B-beliefs) – interpretacje wyzwalane przez przeciwności Konsekwencji (C- consequences) – uczucia wyzwalane przez interpretacje Rada: aby sprawdzić, czy masz skłonności do myślenia pesymistycznego, zapisuj przykłady przeciwności losu, które zdarzą Ci się w ciągu kilku dni, następnie zinterpretuj je pisemnie (przekonania) i opisz swoje uczucia (konsekwencje) Sposoby postępowania ( w przypadku rozpoznania negatywnego myślenia: Oderwanie uwagi/wewnętrzna dyskusja (D – distraction/disputation) Energetyzacja (E – energetization) –podsumowanie swoich myśli i działań, zaplanowanie działania, mobilizacja