WYKŁAD I

RYZYKO UBEZPIECZENIA

Adam Willet ułożył ekonomiczną tezę ryzyka: ryzyko jest czymś obiektywnym, skorelowanym Z subiektywną niepewnością. Podzielił więc niepewność na subiektywną i obiektywną, a tą obiektywną nazwał ryzykiem.

Amerykanin Knight stwierdził, że jeżeli znany jest stopień niepewności to ta niepewność przestaje być niepewnością a staje się ryzykiem. Podzielił niepewność na mierzalną i niemierzalną, a tę mierzalną nazwał ryzykiem.

Ryzyko:

1. Możliwość zdarzenia wywołującego stratę

2. Prawdopodobieństwo nastąpienia zdarzenia wywołującego stratę

3. Przedmiot lub grupa przedmiotów, które narażone są na stratę (kredyt, budynek)

4. Zdarzenia, które tę stratę wyrządza np. pożar

5. Możliwość lub prawdopodobieństwo subiektywnego powiększania straty wynikającej z jakiegoś niebezpieczeństwa (hazard)

6. Możliwa wielkość straty, na którą narażone są osoby lub mienie

7. Zróżnicowanie (fluktuacje) możliwych strat

8. Niepewność dotycząca strat (niepewność lub wątpliwość co do możliwości przewidzenia przyszłości).

Według Amerykańskiej Komisji do Spraw Terminologii:

Ryzyko to niepewność co do nastąpienia określonego zdarzenia w warunkach istnienia dwóch lub więcej możliwości. Ryzykiem określa się ubezpieczoną osobę lub przedmiot.

Klasyfikacje:

1. Finansowe – konsekwencje ryzyka można określić w pieniądzu

Niefinansowe – konsekwencje ryzyka nie można określić w pieniądzu

1. Statystyczne – ryzyko nie związane z postępem, niezależne od jakichkolwiek zmian np. powódź

Dynamiczne – ryzyko związane ze zmianami gustów, zmianami technicznymi, cen itp.

1. Fundamentalne – źródłem tego ryzyka są najczęściej przyczyny polityczne, ekonomiczne, społeczne, czasami sił przyrody. Ryzyko ma wpływ na dużą liczbę przedmiotów, które pozostaje poza nawet częściową kontrolą pojedynczych podmiotów np. ryzyko inflacji

Partykularne – źródło tego ryzyka tkwi w aktywności pojedynczych podmiotów. Ryzyko które powoduje straty w skali indywidualnej, które można częściowo kontrolować, np. kradzież defraudacyjna.

Kryteria rozróżniające oba ryzyka:

- źródło ryzyka

- ilość – zakres oddziaływania

- jakość – możliwość jego kontroli

1. Czyste – wynika z natury rzeczy, konsekwencją są straty np. ryzyko pożaru

Spekulacyjne = Spekulatywne – konsekwencją może być albo strata albo zysk np. gra na giełdzie

1. Majątkowe (rzeczowe) - zniszczenie lub utrata rzeczy , związane z prawami majątkowymi (wierzytelnościami, aktywami), związane z zobowiązaniami (odpowiedzialnością cywilną).

Osobowe – ryzyko, które powoduje uszczerbek w dobrach osobistych człowieka (zdrowie, życie, zdolność do pracy).

Podział na osobowe i majątkowe stanowi podstawę prawną systematyki ubezpieczeń.

Podstawy wobec ryzyka:

- można Lubic ryzyko

- awersja

- neutralność

Proces zarządzania ryzykiem:

1. Identyfikacja ryzyka – określenie możliwych sytuacji, zdarzeń, działań, które mogą spowodować albo zwiększyć szkody.

Płaszczyzny badań:

• Analiza głównych typów szkód

• Analiza bezpośrednich przyczyn szkód

• Analiza wyodrębnionych przyczyn i przewidywanie konsekwencji ich wystąpienia

1. Oszacowanie ryzyka, określenie jego wpływu na działalność podmiotu – zbadanie częstotliwości występowania poszczególnych rodzajów szkód, ustalamy ich rozmiar, a dalej określamy wartość majątku zagranicznego w związku z występowaniem szkód. Do oszacowania ryzyka można wykorzystać dane z lat ubiegłych, a następnie metody matematyczno-statystyczne. Dobra dane można szacować na podstawie ceny, natomiast problemem może być oszacowanie dóbr osobistych (np. ludzkie życie)

2. Kontrola ryzyka – metody kontroli ryzyka:

1. Rzeczowa

- unikanie działań ryzykownych (negatywna metoda kontroli ryzyka) – indywidualna, świadoma odmowa akceptacji nawet chwilowego ryzyka

- prewencja (podejmowanie działań mających na celu zapobieganie szkodom polegające na zmniejszeniu ich częstotliwości i rozmiarów) przez zastosowanie środków technicznych (czujnik zadymienia), ekonomicznych ( bodźce np. finansowe, które zapobiegają szkodą) lub prawnych ( przepisy prawne, które nakładają na sprawców szkody odpowiedzialność karną lub cywilną i określają jakie zabezpieczenia powinny być stosowane żeby do szkody nie dopuścić).

1. Finansowa

- zatrzymanie ryzyka u siebie (trzeba zapewnić środki na sfinansowanie skutków ryzyka)

• aktywne – ma miejsce gdy dany podmiot w pełni zdając sobie sprawę z konsekwencji ryzyka, decyduje się przyjąć go na siebie całkowicie lub częściowo.

Czynniki determinujące decyzję:

* rozmiary i częstotliwość występowania szkód – szkody powinny być niewielkie ale mogą być częste,

* wielkość podmiotu,

* wartość jego majątku,

* sytuacja finansowa,

* posiadanie zdolności do pełnego pokrycia maksymalnego prawdopodobnego kosztu związanego z danym ryzykiem (kapitał zapasowy),

* referencje właścicieli.

• bierne – wynika z braku wiedzy dotyczącej ryzyka i jego konsekwencji

- dokonanie transferu ryzyka (wtedy następuje zmiana podmiotu ponoszącego ryzyko poprzez:

* czasowe – to dyspersja ryzyka, która polega na tym, że finansowe skutki realizacji ryzyka zostają rozłożone na grupę podmiotów np. prowadzą działalność gospodarczą jednoosobową (ponoszą całkowitą odpowiedzialność) i decydują się na prowadzenie działalności z kimś w formie spółki np. umowa podwykonawstwa

* całkowite przeniesienie odpowiedzialności za finansowanie strat może być organizowane przy pomocy działań prawnych i organizacyjnych:

- organizacyjne: np. fuzja albo łącznie przedsiębiorstw

- prawne: np. transfer ryzyka poprzez umowę lub transfer ryzyka poprzez zamrożenie odpowiednich klauzul w kontrakcie np. klauzule cenowe, walutowe – powoduje, że to kontrahent przejmuje ryzyko. Albo zawarcie umowy ubezpieczenia też jest formą prawną.

Kapitał zapasowy (tworzony przez jednostki prowadzące działalność gospodarczą) jest przeznaczony na finansowanie strat – jest to fundusz samoubezpieczeniowy.

Wady:

- przedsiębiorstwo dopiero zaczęło gromadzić fundusze, a już nastąpiła kosztowna szkoda

- zamrożenie funduszy bo szkoda się nie pojawiła

Zalety samo ubezpieczenia:

- wysokość odkładanych kwot i ostateczna wysokość funduszy zależy od podmiotów, który go gromadzi, ile chce odłożyć na ten fundusz

- jest tańsza niż metoda związana z transferem ryzyka, bo trzeba udzielić kosztów podmiotowi, który weźmie to ryzyko na siebie i trzeba mu zapłacić odsetki.

WYKŁAD II

ISTOTA UBEZPIECZEŃ

Istotą ubezpieczeń jest to, że ubezpieczyciel zbiera składki od wielu osób, którym zagraża to samo ryzyko. Ubezpieczyciel może działać, ponieważ może polegać na prawie wielkich liczb.

Prawo wielkich liczb – im większa jest ilość prób (w przypadku ubezpieczeń – pojedynczych podobnych przypadków) tym częstość występowania danego zdarzenia losowego (w przypadku ubezpieczeń - ryzyko występowania szkody) będzie zbliżać się do jego prawdopodobieństwa.

W przypadku ubezpieczeń – w miarę wzrostu ilości podmiotów narażonych na określone ryzyko możliwe jest składniejsze wyliczenie składki i ubezpieczyciel z większą dokładnością oszacować straty. Ubezpieczyciel powinien się wystrzegać kumulacji ryzyka w jego portfelu (np. jeśli ubezpiecza ładunki w transporcie to lepiej żeby wszystkie paczki nie leciały jednym samolotem).

Te wszystkie ryzyka są ubezpieczalne. Formułowane są warunki jakie musi spełnić ryzyko, aby mogło być ubezpieczone.

Ryzyko powinno być wymierne statystycznie (musi istnieć prawdopodobieństwo ryzyka).

Ryzyko powinno należeć do grupy ryzyka czystego (wystąpienie ryzyka powoduje tylko stratę). Szkoda powinna mieć charakter losowy oraz powinna być mierzalna w jednostkach pieniężnych.

UBEZIECZENIEM- określa się urządzenie gospodarcze zapewniające pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych wywołanych u poszczególnych jednostek przez odznaczającą się pewną prawidłowością losowego, w drodze rozłożenia ciężaru tego pokrycie na wiele jednostek ,którym te same zdarzenia zagrażają.

Ubezpieczenie nie chroni od ryzyka tylko od skutków ryzyka!

Gdy wynikające z zastosowania e jako metody kontroli ryzyka:

- nie wszystkie ryzyka są klasyfikowane jako nadające się do ubezpieczenia

- nie wszystkie ryzyka określane jako ubezpieczalne są przyjmowane do ubezpieczenia np. ze względu na ograniczoną pojemność finansowania ZU

- ubezpieczyciel może tez odmówić przyjęcia ryzyka do ubezpieczenia z innych powodów np. niespełnienie wymogów bezpieczeństwa.

- istotnym mankamentem ubezpieczenia jest ograniczona kompensata strat.

Korzyści:

• zyskanie pewności działania, poczucia bezpieczeństwa

• zwolnienie środków finansowych, które były gromadzone jako fundusz samoubezpieczeniowy i włączenie go do procesów gospodarczych

• wyrównanie szkód bez obawy, że spowoduje to utratę płynności czy obniżenie osiągniętego wyniku

• zwiększenie wiarygodności wobec instytucji finansowych finansujących działalność podmiotu

• ograniczenie własnych środków zamrożonych w transakcjach rozliczeniowych (szczególnie w handlu zagranicznym)

• uzyskanie korzyści podatkowych (składki ubezpieczeniowe podmiotów gospodarczych to koszt uzyskania przychodu, a kiedy wypłacone z ubezpieczenia na wypadek śmierci nie są opodatkowane)

• równomierne rozłożenie płatności w czasie, co wynika z względnej stabilności składek ubezpieczeń

• możliwość dokonywania selekcji ryzyka

• możliwość zmiany nieznanego (często znacznego) kosztu przyszłych szkód na znany koszt określony wysokością składki ubezpieczeniowej.

WYKŁAD III, IV

Funkcje ubezpieczeń:

1. Ekonomiczne (gospodarcze) – zachowanie ciągłości działania gospodarczego i zapewnienie bytu ubezpieczonym przez minimalizację konsekwencji wystąpienia wypadków ubezpieczonych.

• Ochrony ubezpieczeniowej

- aspekt psychologiczny i materialny

• Prewencyjna

- działania finansowe funkcje typowe dla ubezpieczeń

- środki techniczno-ubezpieczeniowe

• Akumulacji kapitałowej

- na płaszczyźnie ekonomicznej i technicznej

• Redystrybucji

- redystrybucja w czasie i przestrzeni

• Stymulacyjna wynikają z tego, że ubezpieczenia są

• Kontrolna ogniwem finansów

• Wychowawcza

1. Społeczne – zapewnienie ustabilizowanych warunków działania ubezpieczonych

Funkcja wyrównawcza – polega na dostarczaniu środków umożliwiających wyrównywanie zakłóceń powstałych w procesach gospodarczych umożliwiających otworzenie zniszczonych składników majątkowych i polega ono na udzieleniu pomocy materialnej osoba, które odczuły skutki wypadków ubezpieczeniowych. Inaczej nazywana funkcją kompensacyjną, gdyż ubezpieczenia kompensują skutki wypadków ubezpieczeniowych.

Podstawową funkcją ubezpieczeń jest funkcja ochrony ubezpieczeniowej, a funkcja wyrównawcza jest jej częścią.

Ubezpieczenia dają poczucie bezpieczeństwa finansowego. Wszyscy otrzymują w zamian za składkę zapewnienia bezpieczeństwa finansowego.

ZU tworzy ze składek rezerwy, przez co jest gotowy przejąć na siebie skutki realizacji wypadku ubezpieczeniowego.

FUNKCJA PREWENCYJNA

Prewencja polega na podejmowaniu działań, które mają zapobiegać powstaniu i rozszerzaniu się wypadków ubezpieczeniowych, a także polegających na tłumieniu i zmniejszaniu natężenia ich działania.

Prewencja jest koniecznym 2warunkiem prowadzenia działalności ubezpieczeniowej, wpływa istotnie na obniżkę …. Ochrony ubezpieczeniowej. Z drugiej strony ubezpieczenie jest uzupełnieniem działalności prewencyjnej, która mimo stałego doskonalenia nie jest w stanie uchronić społeczeństwa od ponoszenia strat materialnych lub osobowych, ponieważ wraz z rozwojem techniki pojawiają się nowe ryzyka zagrażające dobrom osobistym ii materialnym.

Prewencja w formie działalności gospodarczej – podejmowanie czynności o charakterze zapobiegawczym.

Prewencja ogólna – oddziaływanie poprzez środki prawne, realizujące cele zapobiegawcze.

ZU odejmują określone działania finansowe, a także wykorzystują określone środki techniczno-ubezpieczeniowe.

Działania finansowe – ZU tworzą fundusze prewencyjne w ciężar kosztów swojej działalności -> koszty uzyskania przychodu ZU -> państwo otrzymuje mniej pieniędzy o zakład u ubezpieczeń.

Na środki prewencyjne ZU wykorzystują też część wygenerowanego zysku -> działalność zapobiegawcza -> więc trzeba wypłacać wiele odszkodowań

Środki funduszu prewencyjnego przeznaczone są na:

- badania techniczne, rozwojowe

- akcje sporadyczne np. szczepienie, ratowanie środowiska naturalnego, budowa wałów

Środki techniczno-ubezpieczeniowe

Te przepisy ubezpieczeniowe dotyczące stanu bezpieczeństwa obiektów w momencie ich zgłaszania do ubezpieczenia. Jeśli obiekt nie ma wymagalnego stanu bezpieczeństwa to zakład ubezpieczeń może odrzucić wniosek ubezpieczeniowy. Przepisy te muszą też być przestrzegane w trakcie trwania ochrony ubezpieczeniowej.

Inspekcje ZU mogące dotyczyć przestrzegania powyższych przepisów bezpieczeństwa. Jeśli nie są przestrzegane a ryzyko wzrosło to ZU może odstąpić od już zwartej umowy ubezpieczenia lub też podnieść składkę ubezpieczeniową.

Wypadek ubezpieczeniowy – jeśli ZU udowodni, że wypadek nastąpił w skutek niezachowania ustawowych przepisów bezpieczeństwa bądź w skutek rażącego niedbalstwa ma prawo odrzucić całości lub części odszkodowania.

Ubezpieczony ma obowiązek realizować działania, które mają na celu zmniejszenie szkody, zabezpieczenie zagrożonego miejsca, gdy nastąpi wypadek ubezpieczeniowy. Ten obowiązek musi być przestrzegany pod rygorem nieważności.

ZU ma obowiązek ponieść koszty ratunku zawsze jeśli takie działania ?? były celowe, nawet jeśli okazały się bezskuteczne.

Udział własny ubezpieczonego w szkodzie

Prowadzenie go do umowy ma na celu skłonienie ubezpieczonego do większej dbałości o podmiot ubezpieczenia. ZU gdy nastąpi wypadek ubezpieczeniowy, pokrywa tylko część szkody, a resztę z własnych środków ma pokryć ubezpieczony. Zastosowanie udziału własnego ma wpływ na wysokość składki ubezpieczeniowej: jeśli ZU nie zamieszcza w umowie zapisu o udziale własnym ubezpieczony ma prawo wystąpić z wnioskiem, aby taki zapis znalazł się w umowie. Jeśli ZU zamieści taki zapis to będzie odpowiadał za część szkody, więc powinien obniżyć składkę ubezpieczeniową. Możemy to wykorzystać kiedy wysokość składki przekracza nasze możliwości finansowe. Jeśli ZU proponuje nam zapis o udziale własnym w umowie to ubezpieczony może wystąpić z wnioskiem o wycofanie tego zapisu -> odpowiada za całą szkodę -> wzrost składki. Udział własny obejmuje zwykle 5 – 10% udziału w szkodzie.

Taryfa ubezpieczeniowa (bonus – zniżka, malus – zwyżka) np. w ubezpieczeniach komunikacyjnych – zniżka za bezszkodową jazdę -> zastosowanie tej zasady zniżki ma charakter prewencyjny -> zachęca do bezpiecznej jazdy.

Sytuacja roszczeń regresowych w stosunku do spraw szkody.

Konsekwentne dochodzenie takich roszczeń wyraźnie powodują zmniejszenie szkodowości w niektórych rodzajach ubezpieczeń np. cargo – ładunków w transporcie, ubezpieczenie mieszkań.

Sprawca szkody ma obowiązek naprawić jej skutki. Może zdarzyć się tak, że szkoda jest przyjęta ochroną ubezpieczenia -> wtedy poszkodowany nie musi zwracać się do sprawcy z zadaniem jej naprawienia, tylko zgłasza się do ZU, który wypłaca odszkodowanie z chwilą wypłaty odszkodowania na ZU przechodzą prawa poszkodowanego dotyczą porównania szkody przez jej sprawcę.

Efektywność działań prewencyjnych:

$$E = \ \frac{V}{k}$$

E – wskaźnik efektywności działań prewencyjnych

V – oczekiwane zmniejszenie szkód losowych

k- koszt nakładów prewencyjnych

V>k - przedsięwzięcie efektywne

Trudności w obliczaniu wskaźnika efektywności działań prewencyjnych

• Nakłady k są ponoszone zwykle w krótkim czasie lub jednorazowo

• V rozciągają się zwykle na wiele lat

Zatem V jest zwykle sumą korzyści doraźnych efektów prewencyjnych i zdyskontowanych wartości efektów przyszłych

• Należy uwzględnić zmniejszenie szkód bezpośrednich i pośrednich (ub. Społecznych). Pośrednie mogą być wyższe.

• Działalność prewencyjna – może być różnie ukierunkowana – może być nakierowane na całkowite wyeliminowanie przyczyn występowania określonych szkód losowych.

- może zmierzać do zmniejszenia stopnia zagrożenia ubezpieczonych obiektów przez wypadki losowe np. zmniejszenie natężenia i częstości szkód w danej grupie obiektów

- może zmierzać do wcześniejszego przygotowania akcji ? czyli likwidującej zagrożenie już w momencie zapoczątkowania lub zmniejszającej zasięg i intensywność działania wypadków ubezpieczeniowych.

- może polegać na opracowywanych odpowiednich przepisów bezpieczeństwa na popularyzacje metod i środków zapobiegających powstaniu szkód i ograniczających ich intensywność

FUNKCJA AKUMULACJI KAPITAŁU

1. Aspekt techniczny – w ramach ubezpieczeń dokonuje się repartycja finansowych środków wypadków ubezpieczeniowych w danej wspólnocie ryzyka. ZU gromadzi składniki od wielu osób, a następnie przyjęte ryzyko rozprzestrzenia między wszystkich uczestników wspólnoty. Trzeba tworzyć rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe w celu wypłaty przyszłych odszkodowań i świadczeń. ZU gromadzi składki czyli akumulacje kapitału

2. Aspekt ekonomiczny – w ramach systemu ubezpieczeń gromadzone sa olbrzymie fundusze, które przez lata nie są wykorzystywane na przeznaczony dla nich cel. Żeby zebrane fundusze nie straciły na wartości stają się przedmiotem działalności inwestycyjnej (lokacyjnej). Inwestycje są dokonywane na pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, które są tworzone w ciężar kosztów działalności. Lokaty musza być dostępne aby ZU mógł się wywiązywać z zobowiązań wynikających z umowy.

Kapitały własne mają charakter gwarancyjny co oznacza, że nie mogą być wykorzystywane w bieżącej działalności, są również inwestowane.

Inwestycje na pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, które zaliczane są do kapitałów obcych.

Zasady inwestowanie:

• Minimalizacja ryzyka – bezpieczne inwestycje

Lista instrumentów finansowych, w które ZU mogą inwestować środki stanowiące pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych znajdujące się w ustawie o działalności ubezpieczeniowej. Zamieszczone tam są także środki, które mogą być zainwestowane w dany instrument

• Rentowność – rentowne inwestycje

Każdy inwestor – również ZU – oczekuje jakiejś stopy zwrotu, której minimalną wartość należy ustalić na poziomie stopy inflacji. W przypadku ubezpieczeń na życie oczekiwane dochody z lokat są uwzględniane przy kalkulacji składki ubezpieczeniowej. Niektóre produkty mają zagwarantowaną stopę zwrotu – ryzyko ZU z działalności inwestycyjnej jest duże; jeśli nie osiągnie wyznaczonej stopy zwrotu to poniesie straty.

• Zapewnienie odpowiedniej płynności lokat

Ubezpieczenia majątkowe są zawierane na krótki czas, zazwyczaj na rok, zatem ZU nie może dokonać lokaty na długi okres. ZU musi dostosować specyfikę działalności ubezpieczeniowej do charakteru rezerw inwestycji.

W bilansie ZU po stronie aktywów dominują lokaty (nawet 90%), po stronie pasywów dominują rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe. Rezerwy nie mogą być większe niż lokaty. Lokaty powinny w pełni pokrywać rezerwy.

FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA

Jej realizacja jest związana z ideą ubezpieczeń, zgodnie z którą poprzez ubezpieczenia gromadzone są środki, które następnie są dzielone w związku z wypłatą odszkodowania i świadczeń. Prowadzi to do redystrybucji dochodu narodowego. Ta redystrybucja różni się od innych.

• Redystrybucja ubezpieczeniowa jest ograniczona pod względem podmiotowym gdyż jej zasięgiem objęte są podmioty znajdujące się pod ochroną ubezpieczeniową

• Liczba podmiotów świadczonych na rzecz funduszu ubezpieczeniowego wielokrotnie przewyższa liczbę podmiotów korzystających ze świadczeń finansowych z tego funduszu

• Redystrybucja ubezpieczeniowa ma charakter stabilizacyjny, czyli zapobiega zmianom w majątku społecznym

• Redystrybucja ubezpieczeniowa dokonuje się w czasie (gromadzone są rezerwy w okresach zmniejszonej szkodowości, a wykorzystywane są gdy szkodowość wzrasta) i w przestrzeni (w związku z występowaniem różnic w szkodowości między poszczególnymi regionami).

FUNKCJA STYMULACYJNA

Polega na wykorzystywaniu przepływów pieniężnych związanych z operacjami ubezpieczeniowymi do tworzenia bodźców oddziałujących na podmioty narażone na ryzyko.

FUNKCJA KONTROLNA

Polega na tym, że na podstawie strumieni pieniężnych ze względu z operacjami ubezpieczeniowymi uzyskuje się informacje o przebiegu procesów gospodarczych.

FUNKCJA WYCHOWAWCZA

Ubezpieczenia skłaniają do przezornego przewidywania przyszłych zdarzeń i zjawisk, skłaniają do oszczędzania na zasadzie „1 za wszystkich, wszyscy za 1”

Funkcje wiążą się z zasadami: Im w szerszym zakresie będą przestrzegane, tym lepiej będą spełnione funkcje. Zasady te określają pewne cechy charakterystyczne i wymagania ochrony ubezpieczeniowej.

Zasady = wymagania stawiane świadczonym usługom ubezpieczeniowym. Zasady mają charakter bezwzględnie obowiązujący – jeśli nie są spełnione to ubezpieczenia stracą sens, a także ubezpieczeni i gospodarka narodowa poniosą straty. Zasady postulatywne – powinny być przestrzegane, a jeśli nie to ubezpieczeni i gospodarka narodowa osiągną mniejsze korzyści.

Inne zasady:

1. Szybkość wypłat odszkodowań i świadczeń

Jest związana z zasadą pełności, gdyż szybkość wypłaty często decyduje o tzw. Stratach pośrednich, ma wpływ na szeroko rozumiany finansowy poziom pokrycia strat losowych przez odszkodowanie. Im szybciej jest wypłacone odszkodowanie tym bardziej może ono w pełni pokryć szkodę.

Pozostałe zasady dotyczą otoczenia w którym świadczona jest ochrona ubezpieczeniowa.

1. Koncesjonowanie działalności ubezpieczeniowej – oznacza, że aby podjąć działalność ubezpieczeniową trzeba spełnić określone warunki o charakterze formalnym, kapitałowym, personalnym. Podmiot spełniający te wymogi musi to udowodnić przed organem nadzoru, który wyda mu pozwolenie na rozpoczęcie działalności ubezpieczeniowej.

Obowiązuje zasada jednolitej licencji – 1 licencja na terenie całej UE.

1. Ograniczenia pozaubezpieczeniowej działalności ZU – istnieje lista czynności, które mogą wykonywane przez ZU, nie można wykonywać innych czynności nie znajdujących się na tej liście.

2. Nadzoru państwa nad działalnością ubezpieczeniową – trzeba mieć zezwolenie przez organ by rozpocząć działalność, a gdy już mamy zezwolenie to organ nadzoru kontroluje działalność ubezpieczeniową.

Wykład 5,6

Zasady ochrony ubezpieczeniowej
a) realności : gwarancje prawne i ekonomiczne
b) pełność: aspekty techinczne, aspekty ekonomiczno-prawne
c) powszechność: podmiotowa, przedmiotowa

Realnosc- pewność, gwarancja urzeczywistnienia prawa do utrzyamania odszkodowania ubezpieczeniowego, prawdziwa rekojmia tego prawa
Pełność- zapewnienie ubezpieczonym takiego poziomu finansowego wyrównania strat losowych jakie w danych warunkach jest możliwe do osiągnięcia
Powszechność- stworzenie takiej organizacji i zasad funkcjonowania ubezpieczeń aby zabezpieczaly każde zainteresowanej w ubezpieczeniu jednostce możliwość korzystania z tego urządzenia w miarę potrzeb

Zasada realności ochrony ubezpieczeniowej – W.K Rajcher
- o realności ochrony świadczy postępowanie zakładu ubezpieczeń względem ubezpieczającego
rozpatrywana jako:
(-) stopień pokrycia rzeczywistej szkody przez odszkodowanie (wskaźnik realności ubezpieczeniowej)
(-) stopień pewności otrzymania odszkodowania w celu wyrównania szkody
sytuacja, w której ubezpieczający może – nie popełniając błędu z punktu widzenia ekonomicznego i prawnego – liczyć na to, że strata losowa zostanie mu wyrównana przez z.u w granicach ubezpieczenia i zgodnie z obowiązującymi go warunkami. I.Pokorzyński
- podstawowa zasada o char. Imperatywnym (bezwzględnie obowiązującym)- ubezpieczenie stoi i pada wraz z realnością ochrony ubezpieczeniowej. I. Pokorzyński
- na pojęcie realności ochrony ubezpieczeniowej składają się łączne gwarancje ekonomiczne (związane z zasobnością z.u w środki pieniężne które będą tą realność umożliwiały) i prawne (przepisy prawne). Muszą być spełnione oby dwie gwarancje.

Gwarancje prawne mają uchronić przed:
- zwłoką w wypłacie odszkodowań (ustalone w przepisach prawnych, terminy wypłat)
- nieuzasadnioną odmową jego wypłaty (możliwość uruchomienia aparatu sądowego i egzekucyjnego)
- niewłaściwym ustaleniem jego wysokości (ustalone metody obliczania)
- rola instytucji rzecznika ubezpieczonych
-rola organu nadzoru (kontrola OWU- ogólne warunki ubezpieczenia)
- przepisy prawne: ustawa o działalności ubezpieczeniowej (obowiązek doręczenia OWU i przedstawienia różnic między postanowieniami umowy a OWU) oraz kodeks cywilny (zasada contra preferentes – zgodnie z tą zasada wszelkie niejasności w zapisach OWU nie można tłumaczyć na niekorzyść klienta)

Wypłata odszkodowania:
Gdy wystąpią spory, z.u nie jest w stanie określić szkody , powinien dołożyć maksymalnej staranności aby to wyjaśnić, i od wyjaśnienia musi w ciągu 14 dni wypłacić resztę odszkodowania a niesporną część w ciągu 30 dni. – dotyczą wszystkich ubezpieczeń
Szczególne rozwiązania dotyczą ub. Obowiązkowych (ustawa o ub. Obowiązkowych), 14 dni od wyjaśnienia części spornej, 30 dni w części niespornej, 90 dni- > bo całość odszkodowania w przypadku ub. Obowiązkowych powinna być wypłacona w ciągu 90 od dnia zgłoszenia wypadku. Ten limit występuje w przypadku gdy sąd rozstrzyga spory.

Gwarancje ekonomiczne stanowi odpowiednia zasobność zakładu ubezpieczeń w fundusze o charakterze indemnizacyjnym
- rola nadzoru: kontrola płynności i wypłacalności z.u
- ważne: składka, kapitały, rezerwy, lokaty, reasekuracja
- ekonomiczne gwarancje wspiera funkcjonowanie Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego

GWARANCJE EKONOMICZNE – Zakłady Ubezpieczeń powinny posiadać odpowiednie środki finansowe o charakterze odszkodowawczym. Nad zasobnością tych funduszy czuwa Zakład Ubezpieczeń i organ nadzoru państwa. Zakład Ubezpieczeń musi utrzymywać odpowiednią strukturę finansową, która wyklucza możliwości braku środków na wypłatę świadczeń. Zakład Ubezpieczeń musi być zawsze wypłacalny i musi posiadać bieżącą płynność finansową. Zakład Ubezpieczeń powinien prawidłowo kalkulować wysokość składki ubezpieczeniowej. Składka nie może być ani za wysoka ani za niska.
…………..

ZU powinien analizować każde ryzyko przyjmowane do ubezpieczenia, a jeśli mu nie pasuje to przekazywać je do reasekuracji.
UFG- działanie tego funduszu związane jest z ub. Obowiązkowymi. Z tego funduszu wypłacane są odszkodowania w przypadku upadłości ZU który oferował ub obowiązkowe. Działalność tego funduszu związana jest również z ub na życie. W przypadku upadłości ZU który oferował ub na życie odszkodowania zapłaci UFG, ale w 50%. Ustawa o ub obowiązkowych wyznacza ich górną granicę. Gwarancje ekonomiczne oferowane przez UFG nie są pełne.

ZU na życie, problemy: umowy zawierane są czasem na bardzo długi okres, między momentem składki a wypłatą odszkodowania zmienia się wartość pieniądza.
1 problem : Często zastosowanie ma polisa dynamiczna- powoduje że ZU w każda rocznice zawarcia umowy ubezpieczenia, ubezpieczający otrzymuje propozycje zwiększenia sumy ubezpieczenia zwykle o wskaźnik równy wskaźnikowi inflacji. Zwiększenie sumy ubezpieczenia powoduje ze zwiększa się tez składka ubezpieczeniowa. Decyzję ostateczna czy urealnić tą sumę ubezpieczenia podejmuje ubezpieczający. Zakład ubezpieczeń wysyła tylko swoją propozycję. Ubezpieczający musi sam zdecydować czy jest to dla niego korzystne. Przy czy w warunkach ubezpieczenia może być zapis że po trzykrotnym odrzuceniu zakład zaprzestaje wysyłać oferty.

II problem- kto ma ponieść finansowe skutki-
Obowiązuje zasada że skutki obciążają ZU. Zu ma prowadzić działalność inwestycyjną w sposób umożliwiający uzyskanie dochodów co najmniej na poziomie równym poziomie inflacji.

Produkt ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. W przypadku tego produktu ubezpieczający decyduje jaka część jego składki jest inwestowana, oraz w jakie instrumenty ma być zainwestowana jego składa. Ubezpieczający ponosi w związku z tym skutki swojej decyzji. To nie ZU ponosi skutki urealnienia świadczenia.

ZU majątkowych- zawierają umowy zwykle na okres roku albo krótszy, ale i tak mogą przez ten czas zmienić się ceny. Realność jest uzależniona od zmian cen przedmiotów ubezpieczenia. Jeśli w momencie zawierania umowy można przewidzieć ze cena przedmiotu ubezpieczenia zmieni się w trakcie trwania umowy to można to uwzględnić w kalkulacji składki. W związku z tym w KC przewidziano rozwiązanie iż jeśli w trakcie trwania umowy zmieni się wartość przedmiotu ubezpieczenia to obie strony umowy mogą wystąpić z wnioskiem o zmianę sumy ubezpieczenia. Jeśli zmienia się sumy ubezpieczenia to konsekwencją będzie zmiania składki ubezpieczeniowej.
.
ZU zagranicznych- narażone są dodatkowo na ryzyku kursowe. Z U może zawrzeć umowę ubezpieczenia w walucie która charakteryzuje się względną stabilnością. Ponad to innym rozwiązaniem jest zamieszczenie klauzul walutowych w umowie. Taka klauzula określi kto w jakim zakresie poniesie skutki ryzyka kursowego.

Zasada Pełności ubezpieczeniowej

Związana z finansowym pokryciem straty losowej przez odszkodowanie. Wynika z tego, że będzie miała zastosowanie w ubezpieczeniach majątkowych.

Aspekt prawny:
Szkoda- wszelki uszczerbek w majątku osoby poszkodowanego (KC):
- szkody bezpośrednie: straty (rzeczywiste uszczuplenie majątku oraz koszty konieczne w związku z wystąpieniem szkody)
- szkody pośrednie: utracone korzyści tj.:
(-) szkody przyszłe
(-) utrata osiągniętego dochodu
(-) utrata spodziewanego zysku

Prawo ubezpieczeniowe nie może być sprzeczne z KC. Więc tak samo określa szkodę. Są takie produkty ubezpieczeniowe które będą stanowiły kompensatę szkód bezpośrednich i pośrednich.

Czy każdy produkt ubezpieczeniowy powinien zapewniać pokrycie tych szkód?
Czy ta zasada ma char. Zasady bezwzględnie obowiązującej?
Zasada pełności ochrony ubezpieczeniowej ma char. Postulatywny. Powinny istnieć zarówno takie ubezpieczenia które pozwolą na pełną kompensatę szkód ale też i takie ubezpieczenia które zapewnią tylko kompensatę szkód bezpośrednich.

„Ochrona ubezpieczeniowa powinna umożliwiać każdemu ubezpieczającemu- bez względu na jego status prawny i ekonomiczny taki finansowy poziom pokrycia strat losowych jaki wynika z jego indywidualnej potrzeby oraz na jaki pozwalają w danych warunkach istotne względy polityki gospodarczej i społecznej państwa” -> charakter postulatywny zasady pełności ochrony ubezpieczeniowej

Aspekt techniczny:

Finansowy poziom pokrycia strat losowych jest uzależniony od wysokości odszkodowania oraz od poziomu ubezpieczenia.

Poziom ubezpieczenia określa stosunek sumy ubezpieczenia do wartości przedmiotu ubezpieczenia. W zależności od relacji tych wielkości może wystąpić:
- niedoubezpieczenie, gdy suma ubezpieczenia jest niższa niż wartość przedmiotu ubezpieczenia
- ubezpieczenie w pełnej wartości, gdy suma ubezpieczenia jest równa wartości przedmiotu ubezpieczenia, szkoda nigdy nie będzie w pełni pokryta przez odszkodowanie
- nadubezpieczenie, gdy suma ubezpieczenia jest wyższa niż wartość przedmiotu ubezpieczenia

System odpowiedzialności proporcjonalnej oraz system odpowiedzialności za pierwsze ryzyko. Ten pierwszy polega na tym, że odszkodowanie wypłacone przez ZU pozostaje w takim stosunku do szkody jak suma ubezpieczenia do wartości ubezpieczonego przedmiotu.

System odpowiedzialności proporcjonalnej:
Q:Z= U:W

Q- odszkodowanie
Z- szkoda
U- suma ubezpieczenia
W- wartość przedmiotu ubezpieczenia.

Odszkodowanie nie może być wyższe od wartości szkody- zakaz wzbogacania się na ubezpieczeniach ( w rozumieniu prawniczym)!
Są wyjątki: Można się umówić inaczej. Nadubezpieczenie nie jest korzystne bo ubezpieczony musi zapłacić większą składkę a odszkodowanie będzie wypłacone jako równowartość szkody.
Dotyczy to ubezpieczenia w wartości nowej: gdy wystąpi szkoda całkowita ZU wypłaca odszkodowanie , które powinno wystarczyć na zakup nowego przedmiotu ubezpieczenia albo jego odbudowy, czyli odszkodowanie nie będzie uwzględniało stopnia zużycia przedmiotu ubezpieczenia. W przypadku szkody częściowej odszkodowanie ma wystarczyć na naprawę przedmiotu ubezpieczenia przy pomocy nowych części.

System odpowiedzialności za pierwsze ryzyko- polega na tym że każda szkoda jest wyrównywana w pełni, przy czym granicą odpowiedzialności ZU jest suma ubezpieczenia określona przez ubezpieczającego, czyli ryzyko będące przedmiotem ubezpieczenia podzielone zostaje na dwie części przy czym pierwsza z nich, pierwsze ryzyko – jest ubezpieczona w całości a druga część nie jest ubezpieczona w ogóle.

Wykład 7,8

Udział własny ubezpieczonego w szkodzie- ubezpieczony w każdym przypadku partycypuje w części powstałej szkody. Czyli określona w umowie albo kwotowo albo % część szkody musi być pokryta z własnych środków ubezpieczonego. Można obniżyć za jego pomocą wysokość składki. Działa też odwrotnie.

Franszyza:
Integralna (warunkowa)- oznacza granicę poniżej której ZU nie jest zobowiązany do wypłaty odszkodowania. Ta granica może być określona kwotowo i %. Jeśli jednak wysokość szkody przekroczy wartość franszyzy wtedy ubezpieczyciel pokrywa całą szkodę tak jakby franszyzy w ogóle nie było.
Cel: zwolnienie ZU z odpowiedzialności za szkody drobne, takie które nie uzasadniają nakładów związanych z postępowaniem likwidacyjnym.
Redukcyjna – odszkodowanie zawsze ulega zmniejszeniu o określony % albo sumę. Uzasadnieniem jest potrzeba wyłączenie z odpowiedzialności ZU szkód drobnych których losowy charakter jest wątpliwy gdyż wynikają one np. z ubytków naturalnych spowodowanych przez wysychanie przez parowanie ubezpieczonych towarów albo też wynikają z ewentualnych różnic wagowych które mogą występować przy ładunkach masowych. (np. ubezpieczenie ładunków w transporcie)

Zasada powszechności ochrony ubezpieczeniowej

Zasada ta charakteryzuje ekstensywny rozwój ubezpieczeń. Ma charakter złożony bo dot. Zarówno powszechności podmiotowej, powszechności w ujęciu przedmiotowym a także powszechność jest rozpatrywana w związku z rodzajami ryzyka objętymi ochroną ubezpieczeniową.

„Zasada ta zwiera wskazanie ażeby organizacja i funkcjonowanie ubezpieczeń zabezpieczały każdej zainteresowanej w ubezpieczeniu jednostce możliwość skorzystania z tego ubezpieczenia zgodnie z potrzebami, a więc w odniesieniu do interesujących ją przedmiotów i realnie zagrażających jej ryzyk„
- społeczna i gospodarcza użyteczność ubezpieczeń
- rola państwa w zakresie spełniania zasady pełności ochrony ubezpieczeniowej (powinno prowadzić odpowiednią politykę ubezpieczeniową, czyli zapewnić odpowiednie warunki działania, rozwoju zakładom ubezpieczeń, stworzyć takie warunki aby ZU mogły się rozwijać realizując cele. Państwo może oddziaływać na stronę popytową. Powinno stwarzać warunku do rozwoju świadomości ubezpieczeniowej. Zachęcać do przezorności ubezpieczeniowej. Tam gdzie społeczna przezorność nie wystarcza poprzez środki przymusu.)
- świadomość ubezpieczeniowa a przymus
Przymus ekonomiczny- trzeba wykształcić takie postawy które pozwolą zidentyfikować ryzyko. Muszą mieć świadomość że może wystąpić szkoda i jeśli szkoda nastąpi to trzeba ją będzie skompensować.

Badanie wykorzystania pola ubezpieczeniowego – wykorzystują wskaźnik ekstensywności ubezpieczeń

Obliczany jest jako relacja w liczniku liczba przedmiotów lub podmiotów. ubezpieczonych a mianowniku ogólną liczbę podmiotów czy przedmiotów narażonych na określone ryzyko. W ten sposób mierzona jest powszechność ochrony ubezpieczeniowej.

SYSTEMATYKA UBEZPIECZEŃ

Utożsamiana ze strukturą portfela ubezpieczeń - czyli zbiór wszystkich ubezpieczeń które istnieją w danym czasie. Jeśli w sposób prawidłowy dokona się ustalenie tej struktury czyli podzieli ubezpieczenia na grupy rodzaje można uzyskać korzyści w aspekcie teoretycznym i praktycznym.

Korzyści teoretyczne to właściwa systematyka ubezpieczeń umożliwia lepsze zrozumienie istoty ubezpieczeń i realizowane przez nie funkcje.
Praktyczne korzyści wskazać należy że umożliwia planowanie ubezpieczeń, ułatwia badanie ich rozwoju, ocenę popytu na grupy czy rodzaje ubezpieczeń a także umożliwia ustalenie zbliżonych do siebie form i technik realizacji ubezpieczeń.

Podział ubezpieczeń:
Sfera ubezpieczeń społecznych
Sfera ubezpieczeń gospodarczych

Te dwie sfery są do siebie podobne ale są też istotne różnice.

Jedna z technik zabezpieczenia społecznego rozumianego jako całokształt środków, działań instytucji publicznych przy pomocy których państwo stara się zabezpieczyć swoich obywateli przed groźbą niezaspokojenia podstawowych potrzeb społecznie uznanych za ważne. Zabezpieczenie ma zabezpieczyć pewne minimum socjalne i ma zapewnić ochronę przed skutkami zdarzeń, którym mogą ich pozbawić niezbędnych środków egzystencji.

Ubezpieczenia społeczne są instrumentem realizacji polityki socjalnej państwa a gospodarcze są instrumentem polityki gospodarczej państwa. I te i te spełniają funkcję ochrony ubezpieczeniowej czyli funkcję polegającą na zapewnieniu bezpieczeństwa finansowego osobom ubezpieczonym i zapewnieniu kompensaty skutków zdarzeń losowych zarówno negatywnych jak też pozytywnych które pociągają za sobą potrzeby finansowe. W oby dwóch przypadkach skutki finansowane są z funduszu ubezpieczeniowego. Fundusz tworzony jest ze składek.

Podobieństwa: podobne są ich cele i funkcje i mechanizm ubezpieczeniowy. W ramach ub społecznych zapewniane jest min bezpieczeństwa socjalnego a w gospodarczych może ulec rozszerzeniu więc te ubezpieczenia powinny mieć charakter komplementarny czyli się uzupełniać. Nie mają charakteru substytucyjnego.

Różnice między ubezpieczeniami społecznymi i gospodarczymi:

Kryteria	Ubezpieczenia społeczne	Ubezpieczenia gospodarcze
Geneza	II powoła XIX wieku Stworzone przez ustawodawcę	Starożytność, funkcjonowały na długo przed zastosowaniem uregulowań prawnych
Zakres przedmiotowy	Osobowe	Osobowe i majątkowe
Nawiązanie stosunku ubezpieczeniowego	Z mocy prawa, wraz z podjęciem pracy. Ubezpieczenia społeczne zwane inaczej ubezpieczeniami powszechnymi.	Zawarcie umowy ubezpieczenia przy czym niektóre z nich są obowiązkowe a niektóre dobrowolne.
Instytucja	Non profit. Publiczna osoba prawna np. ZUS, KRUS – kasa rolniczego ubezpieczenia społecznego	Komercyjna lub non profit. Np. Ubezpieczeniowa spóła akcyjna lub towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych, towarzystwa reasekuracji wzajemnej.
Zaspakajanie roszczeń	Świadczenia w formie pieniężnej lub rzeczowej. Pienieżne mogą być wypłacane jednorazowo (zasiłki) lub periodycznie (np. renta).	Dominują świadczenia i odszkodowania w formie pieniężnej. Ubezpieczenia rzeczowe- assistance – usługa na rzecz ubezpieczeniowego
Źródła finansowania, metody	Metoda repartycyjna- polega na tym że instytucja ubezpieczenia społ zbiera składki i ze środków bezpośrednio wypłaca świadczenia (np. I filar ubezpieczeń emerytalnych) . Metoda kapitałowa (np. II filar) gromadzone są składki, potem inwestowane, a świadczenia które będą wypłacane będą pochodziły z….	Metoda kapitałowa- państwo gwarantuje wypłatę świadczeń z ubezpieczeń gospodarczych.
Gwarancje wypłaty świadczeń	Państwo	Zakłady ubezpieczeń, UFG

Ustawowy podział ubezpieczeń gospodarczych

Dział I – Ubezpieczenia na życie
Dział II- pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe

Różnice między tymi dwoma działami to : techniczno organizacyjne, finansowe, organizacyjne spowodowały że wprowadzono w życie zasadę rozdzielności branż ubezpieczeniowych – jest zalecana przez dyrektywy UE. Zgodnie z zasadą ograniczane są możliwości kumulowania działalności jednego ubezpieczyciela ubezpieczeń obu działów. Ten zakaz oferowania przez jeden zakład ubezpieczeń ma na celu niedopuszczenie do sytuacji w której ubezpieczyciel wykorzystałby środki pochodzące z ubezpieczeń na życie (długoterminowych) w celu pokrycia niedoborów w ubezpieczeniach krótkoterminowych. Wiele ubezpieczeń na życie ma charakter oszczędnościowy.

Dział I: Ubezpieczenia na życie:
1. Ubezpieczenia na życie
2. Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci
3. Ubezpieczenia na życie, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym
4. Ubezpieczenia rentowe
5. Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, jeżeli są uzupełnieniem ubezpieczeń wymieniowych w grupach 1-4.

Ad.1 Świadczenie wypłacane gdy ubezpieczony umrze, typowe ubezpieczenie na wypadek śmierci.
Ubezpieczenia terminowe- zawierane na określony czas, najczęściej korzystają z tego produktu ci którzy mają jakieś zobowiązania finansowe, ubezpieczają swoje życie na czas spłaty zobowiązania finansowego, taki produkt pozwala zabezpieczyć rodzinę na wypadek śmierci osoby który spłaca zobowiązanie. Tego typu umowy są zwykle wymagane przez banku przy zawieraniu umowy kredytowej. Bank traktuje taką polisę jako dodatkową formę zabezpieczenia spłaty kredytu.
Ubezpieczenia dożywotne- termin zakończenia umowy nie jest określony datą, trwa tak długo jak ubezpieczony żyje. Cecha charakterystyczna to pewność nastąpienia wypadku ubezpieczeniowego.

Umowa ubezpieczenia z malejącą sumą ubezpieczenia – suma ubezpieczenia jest równa kwocie zaciągniętego kredytu, Później gdy ubezpieczony będzie spłacał kredyt będzie zmniejszyć się jego składka ubezpieczeniowa.

Ubezpieczenia na dożycie
Ubezpieczający zakłada się z ubezpieczycielem że dożyje wieku określonego w polisie. Jak wygra zakład to dostaje świadczenie.
ZU tworzą portfele ubezpieczeń na dożycie.

Produkty mieszane cenią się największą popularnością: ubezpieczenia na życie i dożycie. Taka umowa przewiduje że świadczenie będzie wypłacone gdy ubezpieczony dożyje wieku określonego w polisie albo szybciej będzie wypłacone jeśli ubezpieczony szybciej umrze.

Ad.2 Jest zawierane zwykle przez rodziców lub opiekunów na rzecz ich nieletnich rzeczy.
Najczęściej dziecko jest osobą uposażoną a rodzice są osobami ubezpieczonymi. Wypadkiem ubezpieczeniowym może być np. fakt dożycia przez dziecko dożycia 18 roku życia, wyjście zamąż, rozpoczęcie studiów. Nastąpienie wypadku powoduje wypłatę świadczenia. Wypadek ubezpieczeniowy jest określany przez rodziców. Ten produkt odgrywa istotną role społeczną. Jeśli w trakcie trwania ubezpieczenia umrze rodzic lub opiekun w takim przypadku przewidywana jest zamiana ubezpieczenia w bez składkowe a świadczenie i tak zostanie wypłacone albo ZU już w związku ze śmierci osoby ubezpieczonej rozpoczyna wypłatę świadczenia. Ta wypłata może być jednorazowa lub periodyczna (renta dla dziecka).
W trakcie trwania ubezpieczenia może umrzeć dziecko. W takim przypadku rodzi wskazuje nowe dziecko w miejsce zmarłego albo następuje zwrot części składek. Jeśli chodzi o polskie uwarunkowania to tego rodzaju produkty nie cieszą się zbyt dużą popularnością. Dlatego że mamy złe doświadczenia wynikające z poprzednich okresów. ( świadczenia były zbyt niskie w stosunku do płaconych składek)

Ad.3 Zdobyły popularność w Polsce 10 lat temu. Składka ubezpieczeniowa jest dzielona na dwie części. Jedna przeznaczona na pokrycie ryzyka ubezpieczeniowego a druga ma charakter inwestycyjny. To ubezpieczający decyduje zwykle o proporcjach podziału składki. Następuje zakład jednostek uczestnictwa w ubezpieczeniowych funduszach kapitałowych. UFK są prowadzone przez ZU. ZU zwykle oferują różne fundusze kapitałowe o różnych profilach ryzyka. Najczęściej fundusze akcyjne, mieszane, pieniężne. Ubezpieczający sam decyduje w które fundusze będzie inwestowana jego składka. Z inwestycji osiągane są dochody które wpływają na wysokość ostatecznego wypłaconego świadczenia ubezpieczeniowego. Duża elastyczność jego konstrukcji- w czasie trwania umowy zmieniają się potrzeby osoby ubezpieczonej, w związku z tym ZU pozwalają zmienić konstrukcją albo dodać dodatkowe opcje albo wycofać w trakcie trwania ubezpieczenia.
Wiąże się z tym np. możliwość zawieszenia płatności składek na pewien czas (ubezpieczenie bez składkowe), Możliwe jest wzięcie pożyczki pod zastaw polisy ubezpieczeniowej. Pożyczka jest udzielana do wysokości umowy ubezpieczenia lub środków na koncie którymi zarządza ZU dlatego pożyczka jest bezpieczna dla ZU jak i dla rodziny.
Udział ubezpieczonego w zysku ubezpieczyciela – polisy ubezpieczeniowe czyli gromadzone środki są dodatkowe zasilana przez część zysku wypracowane przez ZU. Ubezpieczony korzysta z tego zysku. W podziale zysku spółki ubezpieczeniowe występują akcjonariusze jak i ci co posiadają polisę ubezpieczeniową.

Ad.4 Duża różnorodność produktów. Są dostosowywane do aktualnych warunkach gospodarczych i społecznych, do możliwości płatniczych ubezpieczającego a także do wymagań ubezpieczającego.
.Wszystkie możemy podzielić na terminowe i dożywotnie. Terminowe to takie z których renta jest wypłacana przez ściśle określony czas a dożywotnie to renta wypłacana jest przez całe życie ubezpieczonego. Może być renta płatna natychmiast jak i z odroczoną płatnością. Z odroczoną to tego typu produkt którego umowa jest zawierana przez osobę w stosunkowo młodym wieku (płaci składki i wyznacza w jakim terminie w przyszłości ma nastąpić wypłata renty). Renta natychmiastowa – występuje najczęściej składka jednorazowa, bardzo wysoka na bazie które ZU będzie przez ileś lat wypłacał świadczenie rentowe. Może zdarzyć się tak w przypadku ub odroczonych , osoba która zawarła umowę pożyje rok w związku z tym ZU przewidują też możliwość zawarcia umowy z gwarantowanym okresem wypłaty renty.
Ubezpieczenie rentowe na dwa życia: produkt z którego korzystają najczęściej współmałżonkowie. Renta ma być wypłacana jednej osobie, ale gdy ta osoba umrze renta przechodzi na drugą wskazaną osobę.

Ad. 5 Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe są jako dodatkowe ubezpieczenia do ubezpieczeń na życie.

Dział II: Pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe

18. grup – załącznik do ustawy o działalności ubezpieczeniowej.

Podział ubezpieczeń wg. Kodeksu cywilnego

Ubezpieczenia wg przedmiotu:
a) osobowe
b) majątkowe

Ubezpieczenia gospodarcze:
a) osobowe:
- pozytywne i negatywne zdarzenia losowe
- umowna suma ubezpieczenia zależna od woli stron i możliwości finansowych
- świadczenia
- dot osób fizycznych

b) majątkowe:
-negatywne zdarzenia losowe
-prawa i obowiązki majątkowe
-suma ubezpieczenia ustalana na podstawie wartość przedmiotu ubezpieczenia
-odszkodowanie
- dot osób fizycznych, prawnych i innych jednostek.

Przedmiotem ubezpieczeń majątkowych są: Prawa i obowiązki majątkowe obejmujące wartości istniejące, przyszłe jak i ujemne. KC Art. 821
Przedmiotem ubezpieczeń osobowych są: KC Art. 829

Wykłąd 9,10

Ubezpieczenia osobowe:
a) życiowe:
- wypadkiem ubezpieczeniowym jest śmierć lub dożycie określonego wieku
-długoterminowe
-zdarzenie losowe musi nastąpić choć nieznany jest termin
b) wypadkowe:
- wypadkiem ubezpieczeniowym jest uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia lub śmierć wskutek nieszczęśliwego wypadku
-krótkoterminowe
- zdarzenie losowe nie musi wystąpić
- Ubezpieczenia wypadkowe można dalej dzielić na: NNW i chorobowe

Nieszczęśliwy wypadek- określa się zdarzenie:
- spowodowane przez siły działające z zewnątrz
-występujące niezależnie (wbrew) woli poszkodowanego
-nagłe
- powodujące trwały uszczerbek na zdrowiu w następstwie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, albo powodujące śmierć osoby ubezpieczonej

Ubezpieczenia majątkowe:
a) majątkowe sensu stricto:
-wierzytelności i zobowiązania teraźniejsze i przyszłe np. OC
b) rzeczowe:
-dobra materialne

Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (sensu stricto)
Chodzi o ochronę interesu majątkowego osoby ubezpieczonej. Potrzeba ochrony interesu wynika z tego że majątek ten może być narażony kiedy osoba ubezpieczona wyrządzi szkodę innym osobą. Korzystne dla osób wykonujących ryzykowne zawody. Mogą popełnić błąd co spowoduje roszczenia osoby ubezpieczonej. ( np. kierowca, lekarz, doradca podatkowy, makler giełdowy), ale ubezpieczenie to jest zawierane też wtedy kiedy ubezpieczony nie posiada żadnego majątku a wówczas gdy wyrządzi szkodę roszczenia osoby poszkodowanej mogą dotyczyć jego przyszłych dochodów

Porównanie ubezpieczenia mienia i OC

Kryterium porównania	Ubezpieczenie mienia	Ubezpieczenie OC
Przedmiot ubezpieczenia	Wartości majątkowe- materialny przedmiot ubezpieczenia (n. mienie ruchome i nieruchome, urządzenia, środki transportu, ziemiopłody)	Interes majątkowy- odpowiedzialność cywilna z tytułu szkód wyrządzonych przez ubezpieczonego
Wartość ubezpieczenia	Wartość mienia objętego ochroną ubezpieczeniową	Zobowiązanie z tytułu OC- przyrzeczenie wypłaty odszkodowania i świadczenia
Wysokość zobowiązania ubezpieczyciela	Suma ubezpieczenia nie wyższa niż wartość ubezpieczonego mienia.	Suma gwarancyjna- górna granica odpowiedzialności ubezpieczyciela
Relacja ubezpieczeniowa	Ubezpieczyciel- ubezpieczający	Ubezpieczyciel- ubezpieczający- poszkodowany
Funkcja ubezpieczenia	Ochrona majątku ubezpieczonego	*Ochrona interesu majątkowego ubezpieczonego * ochrona poszkodowanego przed niewypłacalnością sprawcy
Postać szkody	Postać rzeczowa ( ytrata, zniszczenie, uszkodzenie rzeczy)	*postać rzeczowa *postać osobowa (rozstrój zdrowia, uszkodzenie ciała, śmierć osoby poszkodowanej)
Zakres funkcji kompensacyjnej	Strata rzeczywista	*strata rzeczywista * utracona korzyść
Relacja między wysokością szkody a wartością majątku ubezpieczonego	Relacja występuje: * szkoda nie może być większa od wartości majątku ubezpieczonego *szkoda obejmuje istniejący majątek ubezpieczonego	Brak powiązania: * szkoda może być większa od wartości majątku ubezpieczonego * szkoda może obciążać zarówno istniejący jak i przyszły majątek ubezpieczonego

Szkody osobowe:
- rozstrój zdrowia
- uszkodzenie ciała
-śmierć osoby poszkodowanej

Roszczenia:
- koszty związane z leczeniem (zakup leków , koszty transportu poszkodowanego, dodatkowe odżywianie w okresie rehabilitacji, dodatkowe zabiegi rehabilitacyjne, dodatkowa opieka w okresie leczenia, zakup niezbędnego sprzętu ortopedycznego i protez)
- koszty związane z przygotowaniem do innego zawodu ( opłaty związane z kursami przygotowującymi do nowego zawodu, koszty zmiany wykształcenia)
- renta z tytułu zwiększonych potrzeb- czasowa lub stała wypłacana poszkodowanemu ( w przypadku stałych, powtarzalnych wydatków związanych z utrzymaniem zdrowia poszkodowanego oraz opiekę nad nim)
- renta z tytułu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej – zwana uzupełniającą lub wyrównawczą wypłacana poszkodowanemu ( wyrównująca utracony dochód w stopniu, w jakim utracił zdolność do jego osiągnięcia)

- renta płatna w następstwie śmierci osoby poszkodowanej czasowa lub dożywotnia – płatna osobą bliskim ( osobom, względem którym ciąży na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny – dzieciom, małżonkowi, krewnym w linii prostej oraz innym osobom bliskim, którym zmarły poszkodowany dostarczał stale i dobrowolnie środki utrzymania
- odszkodowanie z tytułu zwrotu kosztów leczenia i pogrzebu, gdy następstwem szkody jest śmierć osoby poszkodowanej, przysługujące każdemu kto wykaże, że faktycznie je poniósł ( koszty poniesione na leczenie w czasie pomiędzy zaistnieniem szkody a śmiercią osoby poszkodowanej , wydatki związane z pochówkiem odpowiadające zwyczajom środowiska, w tym koszty transportu zwłok, zakupu odzieży żałobnej, postawienie nagrobka itp.)
- zadośćuczynienie wypłacone osobie poszkodowanej- jednorazowe świadczenie pieniężne ( naprawienie krzywdy, w celu załagodzenia już doznanych i przewidywanych w przyszłości cierpień fizycznych i psychicznych)
- stosowane odszkodowanie- jednorazowe świadczenie pieniężne przyznawane osobą bliskim poszkodowanego, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji życiowej osób ubiegających się.

Szkody Rzeczowe:
*zaginięcie rzeczy
*utrata rzeczy
* uszkodzenie rzeczy

Roszczenia:
- koszty naprawy mienia
- koszty odtworzenia mienia
- koszty środków prewencyjnych
- nakłady poniesione w związku z niemożnością korzystania z uszkodzonej, utraconej, zaginionej rzeczy
- rekompensata utraconych korzyści w związku ze szkodą rzeczową

Podział ubezpieczeń

• Wg. Kryterium ilości przedmiotów lub podmiotów objętych ubezpieczeniem:
  a) ub. Indywidualne
  b) ub. Zbiorowe – w których ryzyka jednego rodzaju zostają pokryte przez objęcie większej liczby przedmiotów lub podmiotów jedną umową ubezpieczenia. Przedmiotem tego ubezpieczenia w przypadku majątkowych jest wiele obiektów majątkowych natomiast w przypadku osobowych są dobra osobiste wielu podmiotów.

Ubezpieczenia grupowe- obejmują wiele osób z których każda jest ubezpieczona na własny rachunek. Charakteryzuje je specyficzny sposób oceny ryzyka. Ocena ta dokonywana jest w odniesieniu do całej grupy osób ubezpieczonych a zatem nie bierze się pod uwagę takich kwestii jak np. stan zdrowia osób w grupie, chorób występujących w rodzinie ubezpieczonego, zawodu, zainteresowań osób ubezpieczonych. To traktowanie grupy jako całości skutkuje ujednoliceniem składek a z drugiej strony ujednolicenie świadczeń. Dla ZU te ubezpieczenia są zwykle opłacalne. ZU stosuje uproszczone techniki sprzedaży a także uproszczenie obsługi posprzedażnej.

• Wg kryterium podmiotowego – podział nieostry, nie spełnia warunków rozłączności bo bardzo często w ofercie ZU są ubezpieczenia kierowane i do przedsiębiorstw i do ludności.
  a) ubezpieczenia przedsiębiorstw
  b) ubezpieczenia ludności

• WG. Kryterium formy własności instytucji oferującej ubezpieczenia ( w Polsce w praktyce nie miał nigdy większego znaczenia. Wszystkie oferowane ubezpieczenia były publicznymi)
  a) prywatne
  b) publiczne

• Ze względu na formę organizacyjno- prawną i cel instytucji oferującej ubezpieczenia
  a) komercyjne- są oferowane przez spółki akcyjne. Ich celem jest maksymalizacji korzyści dla właścicieli. W sa ubezpieczeniowych obowiązuje zasada składki stałej.
  b) wzajemne- są oferowane przez instytucje które działają na zasadzie wzajemności. Jest to instytucja w której prawa członkowskie są powiązane z prawami kontraktowymi wynikającymi z umowy ubezpieczenia. Wraz z powstaniem stosunku ubezpieczenia powstaje też stosunek członkowski. Gdy wygasa stosunek ubezpieczenia wygasa też stosunek członkowski. Każdy członek jest ubezpieczony każdy ubezpieczony jest członkiem. W statucie towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych może znaleźć się zapis że będzie ono oferowała ochronę również podmiotom nie będącym członkami. Jednocześnie przewidziano w ustawie ograniczenia- składka od tych podmiotów nie może przekraczać 10% ogólnego przepisu składki towarzystwa. W stosunku do nie członków towarzystwo musi stosować zasadę składki stałej. W stosunku do członków ta zasada nie obowiązuje- członkowie musza płacić składki. Ale gdy wystąpi niedobór środków w towarzystwie, to ono może zażądać od członków dopłat do składek. Towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych są powoływane w celu zaspokajania potrzeb w zakresie ochrony ubezpieczeniowej członków towarzystwa. TUW działają jako organizacje typu non-profit. Na zasadzie wzajemności działają też towarzystwa reasekuracji wzajemnej- prowadzą działalność w zakresie pośredniej działalności ubezpieczeniowej.

• Ze względu na tradycję – dokonywany ze względu na odmienność przedmiotu ubezpieczenia, zasad ubezpieczenia a także odrębność źródeł prawnych. Taki podział nie spełnia warunków adekwatności.
  a) morskie – regulowane przepisami kodeksu morskiego
  b) lądowe- regulowane przepisami kodeksu cywilnego, wyodrębnienie ubezpieczeń lądowych nastąpiło w sposób sztucznych ( te które nie są morskie są lodowe, np. lotnicze tą ubezpieczenia lądowe).

• Ze względu na zakres terytorialny świadczonej ochrony ubezpieczeniowej – ma uzasadnienie bo odmienny jest charakter ryzyk objętych ochroną ubezpieczeniową
  a) w obrocie krajowym
  b) w obrocie zagranicznym

• Ze względu na podział ryzyka
  a) bezpośrednie- zawieranie umów ubezpieczenia i koasekuracji czyli gdy następuje pierwotny podział ryzyka między ubezpieczającego a jeden lub kilka ZU. Gdy ZU dokona wtórnego podziału ryzyka przenosząc go na reasekuratora a także gdy transferu ryzyka dokona reasekurator mamy do czynienia z ubezpieczeniami pośrednimi
  b) pośrednie- występują w przypadku zawierania umów reasekuracji i umów retrocesji. Retrocesji dokonuje reasekuracji przenosząc ryzyko na inny podmiot.

• Ze względu na swobodę w nawiązywaniu stosunku ubezpieczenia
  a) ubezpieczenia obowiązkowe- ubezpieczenia społeczne, pewna część ub. Gospodarczych.
  Wszystkie ubezpieczenia gospodarcze mają charakter umowny ( obowiązkowe i nieobowiązkowe). Warunkiem koniecznym powstania stosunku ubezpieczeniowego jest zawsze zawarcie umowy ubezpieczenia. W odniesieniu do ub obowiązkowych przepisy prawne nakładają na wskazane podmioty obowiązek zawarcia umowy. Jeśli ub obowiązkowe znajdują się w zakresie ZU to nie może odmówić zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowe. Ubezpieczenia obowiązkowe naruszają zasadę swobody zawierania umów. Ta zasada naruszania jest w 2 aspektach: brak jest swobody odnośnie podjęcia decyzji czy zawrzeć umowę po drugie na jakich warunkach zawrzeć umowę. Ub obowiązkowe ustanawiane są kiedy wymaga tego szeroko rozumiany interes społeczny i ekonomiczny wynikający z potrzeby zapewnienia ochrony osobą poszkodowanym. Ub obowiązkowe są wprowadzana na postawie ustawy o ub obowiązkowych lub na podstawie innych ustaw a także na podstawie ratyfikowanych przez Polskę umów międzynarodowych.

Art. 3
1. Ubezpieczeniem obowiązkowym jest ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej podmiotu lub ubezpieczenie mienia, jeżeli ustawa ratyfikowana przez RP umowa międzynarodowa nakłada obowiązek zawarcia umowy

Art. 4.
Ubezpieczeniami obowiązkowymi sa:
1) ubezpieczenie OC
2) ubezpieczenie odpowiedzialności rolników z tytułu posiadanego gospodarstwa rolnego
3) ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych
4) ubezpieczenie wynikające z przepisów odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych ratyfikowanych przez RP nakładających na określone podmioty obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia

b) ubezpieczenia dobrowolne (przerobione na ćw)

Stosunek ubezpieczenia- stosunek cywilno-prawny wiążący ZU (ubezpieczyciela) z ubezpieczającym na podstawie którego ZU zobowiązuje się do wypłaty odszkodowania albo innego świadczenia gdy nastąpi wypadek ubezpieczeniowy natomiast ubezpieczający jest zobowiązany do przestrzegania ustalonych warunków ubezpieczenia i do zapłacenia składki.

Stosunek cywilno- prawny- obie strony tego stosunku są równorzędnymi partnerami a spory między nimi na wniosek każdej ze stron mogą być rozstrzygane w drodze postępowania sądowego.

Cechy stosunku ubezpieczenia:
- kwalifikowany (nie może być zawarty między dowolnymi podmiotami tylko jedną ze stron stosunku musi być podmiot który uzyskał zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej. Takie zezwolenie wydaje organ nadzoru)
- odpłatny ( ubezpieczający ma obowiązek zapłacenia składki ubezpieczeniowej)
- masowy ( żaden pojedynczy stosunek ubezpieczenia nie mógłby istnieć bez dużej liczny takich stosunków)
- adhezyjny (adheza oznacza przystępowanie, większość stosunków ubezpieczenia jest nawiązywanych w ten sposób że ubezpieczający przystępuje do warunków określonych przez ZU)
- Trwały (ciągły) ( trwa przez wyznaczony czas)
- dwustronnie zobowiązujący ( w jego wyniku powstają zobowiązania obu stron stosunków przy czym zobowiązania jednej strony są jednocześnie uprawnieniami drugiej strony. Zobowiązania ZU maja charakter warunkowy a ubezpieczyciela bezwarunkowy)
- kauzalny (causa cavendi) (causa oznacza przyczynę, wyraża się w tym że stosunek ubezpieczenia jest nieważny jeśli nie istnieje przedmiot ochrony w zachowaniu którego ubezpieczający ma swój interes)

Wypadek ubezpieczeniowy- przewidziane w umowie ubezpieczenia zdarzenie losowe z którego nastąpieniem ekspektatywa ( potencjalne prawo) mająca za przedmiot spodziewane świadczenie pieniężne od ZU, przeradza się w wierzytelność ubezpieczeniową, czyli skonkretyzowane prawo podmiotowe o charakterze majątkowym.

Cechy wypadku ubezpieczeniowego:
- zdarzenie przyszłe (które nastąpi po zawarciu umowy ubezpieczenia)
-zdarzenie niepewne ( nie wiadomo czy wystąpi ale nastąpienie albo nienastąpienie nie ma wpływu na prawny byt wypadku)
- zdarzenie prawne ( wywołuje konkretne konsekwencje prawne, jego zajście powoduje przekształcenie ekspektatywa (potencjalnego prawa majątkowego) w wierzytelność ubezpieczeniową.

Zdarzenie losowe- obiektywne (realne) stany świata zewnętrznego będące skutkiem urzeczywistnienia się ryzyka , powodujące straty bądź zwiększone potrzeby finansowe u osoby, w stosunku do której ryzyko się zrealizuje

Cechy zdarzenia losowego:
- masowość
- statystyczna prawidłowość ( można zastosować metody matematyczno-statystyczne do obliczenia prawdopodobieństwa jego wystąpienia)
- możliwie, lecz nie konieczne (mogą lub nie muszą nastąpić)
- nadzwyczajne ( nie występuje na co dzień, stanowi odstępstwo od normalnego biegu rzeczy)
- losowe ( nie można z góry przewidzieć kogo dotkną)
- niezależne od woli poszkodowanego (może być zależne od woli ludzkiej) - pyt. Na egzaminie

Strony i podmiotu stosunku ubezpieczenia:
Ubezpieczyciel (ZU)- ta strona stosunku ubezpieczenia która posiada osobowość prawną i uzyskała zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej.
Ubezpieczający- najczęściej jest właściciel mienia objętego ochrona ubezpieczeniową, osoba która zgłasza swoje dobra osobiste do ochrony ubezpieczeniowej. Nie tylko właściciel mienia może potrzebować ochrony dla majątku.
Ubezpieczający to osoba która podpisuje umowę, wyraża zapotrzebowanie na ochronę ubezpieczeniową, osoba która dostanie dokument ubezpieczenia. Osoba która ma prawo do otrzymania odszkodowania, świadczenia. Osoba która płaci składkę ubezpieczeniową
Ubezpieczony- tym podmiotem stosunku którego dobra materialny czy osobiste zostały objęte ochroną ubezpieczeniową. To on ma prawo do otrzymania odszkodowania albo świadczenia gdy nastąpi wypadek ubezpieczeniowy. Jest podmiotem stosunku ale nie jest stroną. Może to być osoba imiennie oznaczona lub imiennie nieoznaczona. Gdy ubezpieczony umrze to prawo do ubezpieczenia ma osoba uposażona ( taką osobę wymienia się zwykle w umowie ubezpieczenia, możliwe jest wymienienie większej liczbę uposażonych, ale należy wskazać proporcje podziału, jeśli nie będzie podanych proporcji wszyscy mają po równo. Jeśli nie będzie wskazana osoba uposażona to zastosowanie znajdą przepisy spadkowe).
Uprawniona osoba trzecia:
a) nabywca rzeczy (art.823 KC)
b) poszkodowany na tle ubezpieczenia OC ( w przypadku gdy kierowca spowoduje wypadek a zawarł wcześniej umowę wówczas osobą poszkodowana ma prawo do skompensowania szkody)
c) wierzyciel hipoteczny z tytułu ubezpieczenia obciążonej nieruchomości
d) cesjonariusz i zastawnik wierzytelności ubezpieczeniowej

Suma ubezpieczenia

Funkcje:
a) stanowi podstawę do obliczenia wysokości składki
*stopa składki brutto albo TARYFOWA STOPA SKŁADEK
b) stanowi górną granicę odpowiedzialności ZU
*Per Capita z tytułu jednego wypadku,
* Górna granica odpowiedzialności ubezpieczyciela za okres ubezpieczenia,
*niezależnie od liczby wypadków KONSUMOCJA SUMY
c) określa górną granicę odszkodowania czy świadczenia
* w ubezpieczeniu osobowym JEDYNA,
* w ubezpieczeniu majątkowym WZGLĘDNA – obok wartości ubezpieczenia

Składka ubezpieczeniowa- świadczenia pieniężne które ubezpieczający jest obowiązany zapłacić ubezpieczycielowi za udzielenie ochrony ubezpieczeniowej w ciągu okresu ubezpieczenia (obliczanie: suma ubezpieczenia * stopa składki)

Stopa składki (stawka) – liczba jednostek pieniężnych przypadający na każde 1000( promile) lub 100 (procenty) jednostek pieniężnych sumy ubezpieczeń ( w ujęciu rocznym).

Taryfa składek- uporządkowany zbiór stóp składek odpowiadający wszystkim typowym rodzajom ryzyka ( przedmiotom i niebezpieczeństwom), występującym w danym rodzaju ubezpieczenia. Oraz:
*wysokość rabatów (bonusów), *wysokość dodatków ( malusów), * tablice frakcyjne dla obliczania składek za ubezpieczenia krótkoterminowe (krótsze od roku- wykorzystywane gdy natężenie ryzyka w ciągu roku się zmienia) albo metoda pro rata temporis ( proporcjonalnie do okresu ubezpieczenia)- stosujemy gdy natężenie ryzyka jest takie same

Stopa składek jest uzależniona od wysokości ryzyka. Im większe ryzyko tym wyższa stopa składek.

Rabaty i bonusy- pozwolą uwzględnić specyfikę danej sytuacji.

Składka typologia techniczno-ubezpieczeniowa

Składka przypisana brutto- łączna suma składek taryfowych należnych od ogółu ubezpieczających z cały okres obrachunkowy (rok kalendarzowy). Składki które się należą ZU za ochronę ubezpieczeniową. Składka ta to ta składka która została przypisana do konkretnych umów jakie ZU zawarł w ciągu roku. Suma tych przypisanych składek tworzy składkę przypisaną brutto. Składka zainkasowana nie zawsze będzie równa przypisanej
Składka sprawiedliwa netto- suma składek brutto pomniejszona o koszty obsługi ubezpieczeń (administracyjne) o koszty tworzenia rezerw, koszty akwizycji i inne koszty działalności ZU. Ta część składki która jest przeznaczona na pokrycie ryzyka
Składka przypisana netto- składka zarobiona na udziale własnym ubezpieczyciela (po uwzględnieniu kosztów reasekuracji). ZU który przejął ryzyko od ubezpieczającego część tego ryzyka przekazuje reasekurantowi wraz ze składką. Ta która zostanie w ZU to składka przypisana netto.

Wykład 11,12

W przypadku ub majątkowych ochroną ubezpieczeniową obejmowane są tylko negatywne zdarzenia losowe. Ta kwota która jest wypłacana określana jest mianem odszkodowania.
W przypadku ub osobowych posługujemy się pojęciem świadczenie.

Zasada odszkodowania ( la principe, Besson, 304)
Zakres działania:

Ubezpieczenia majątkowe Ubezpieczenia osobowe

Odszkodowanie Świadczenia nie odszkodowawcze

Regres Zakaz komunikacji odszkodowań Brak regresu Dopuszczalność kumulacji świadczeń

Problem regresu względem sprawcy szkody
Problem regresu jest uregulowany w art. 828 KC. Ubezpieczyciel ma obowiązek wypłacić odszkodowanie nawet gdy za szkodę odpowiada osoba trzecia- sprawca szkody. Sprawca jest zobowiązany do jej naprawienie. W przypadku ubezpieczeń odszkodowanie ma obowiązek wypłacić ZU. Z chwilą wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela przechodzą na niego prawa przysługujące ubezpieczającemu od osobo trzecich z tytułu wyrządzenia szkody. Te prawa są ograniczone do wysokości wypłaconego odszkodowania. Jeśli jednak odszkodowanie pokryło tylko część szkody to ubezpieczony ma prawo pierwszeństwa w zaspokojeniu pozostałej części szkody przed roszczeniem regresowym ubezpieczyciela.
Są wyjątki- nie przechodzą na ubezpieczyciela roszczenia ubezpieczającego przeciwko osobom z którymi ubezpieczony pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym. Regres będzie stosowany jeżeli gdy ta szkoda została spowodowana umyślnie- nawet w stosunku do osób w gospodarstwie domowym.

Zakaz kumulacji odszkodowań
Art. 824- suma ubezpieczenia jest wypłacona przez ZU nie może być wyższa od poniesionej szkody. Artykuł zakazu wzbogacania się na odszkodowaniach.

Źródłem stosunku ubezpieczenia jest umowa ubezpieczeniowa.

Umowa ubezpieczenia- umowa na mocy której jedna strona- zwana ubezpieczycielem- zobowiązuje się za ustalonym wynagrodzeniem „płaconym” przez drugą ( ubezpieczającego) zapłacić odszkodowanie albo jego ekwiwalent w razie zajścia pewnego uzgodnionego zdarzenia.

Umowa ubezpieczenia jest umową:
a) nazwaną- jest ustawowo uregulowana ( art. 805-834 kc, oraz art. 262-307 k. morski)
b) konsensualną- dochodzi do skutku poprzez samo założenie zgodnych oświadczeń woli przez strony (solo consensu).
c) odpłatną- świadczenie ubezpieczyciela ma zawsze charakter odpłatny (odpłatność wyraża należna składka)
d) dwustronnie zobowiązującą- obie strony są wobec siebie wierzycielami i dłużnikami w zależności od tego czy chodzi o składkę czy świadczenie ubezpieczeniowe. Zobowiązanie zostanie spełnione pod warunkiem że nastąpi wypadek ubezpieczeniowy ( Zobowiązanie ZU) . Zobowiązanie drugiej strony to zobowiązanie bezwarunkowe. Zobowiązanie jednej strony jest uprawnieniem drugiej strony. Obie strony są względem siebie i wierzycielami i dłużnikami. ZU jest wierzycielem ubezpieczającego jeśli chodzi o składkę. Jeśli chodzi o odszkodowanie wierzycielem jest ubezpieczający a ZU dłużnikiem.
e) najwyższej dobrej wiary ( contractus uberrimae fidei) – strony darzą się najwyższym zaufaniem, ubezpieczający składa ubezpieczycielowi prawdziwe oświadczenie i informacje. Ubezpieczyciel nie stosuje „nieuczciwych praktyk” i kruczków prawnych pozbawiających ubezpieczającego ochrony.
f) adhezyjna- adheza- przystępowanie- większość umów jest zawierana że ubezpieczający przystępuje do warunków umowy określonych przez ZU
g) stałej współpracy kontraktowe- obie strony umowy ciągle ze sobą współpracują. Ta współpraca zaczyna się już przed podpisaniem umowy.
h) subiektywnie losową- o losowości tej umowy możemy mówić wyłącznie z punktu widzenia poszczególnych osób ubezpieczonych, nie zaś z punktu widzenia ZU. Bo to ubezpieczający nie wiedzą u kogo zrealizuj się ryzyko.
i) synallagmatyczą (wg teorii ponoszenia ryzyka) oznacza umowę wzajemną- obie strony przekazują sobie nawzajem świadczenia.
j) kauzalna (przyczynowa) umowa jest nieważna jeśli nie istnieje przedmiot ochrony w zachowaniu którego ubezpieczający posiada interes.

Tryb zawierania umowy ubezpieczenia
Zawieranie umowy powstaje na podstawie oferty, propozycji. Może być przedstawiana prze ZU jak też przez ubezpieczającego. Oferta przedstawiana przez przyszłego ubezpieczającego nosi nazwę wniosku o ubezpieczenie. We wniosku ubezpieczający przekazuje inf dotyczące siebie, podstawowe elementy umowy ubezpieczenia czyli należy przedstawić przedmiot ubezpieczenia, ryzyka które mają być objęte ochroną ubezpieczeniową, czas trwania ubezpieczenia. Oraz inne okoliczności które mogą mieć wpływ na ocenę ryzyka i na podjęcie decyzji przez ZU, bo to co znajdzie się we wniosku jest przedmiotem szczególnych analiz przez ZU.

Podstawowym trybem jest tryb ofertowy, najczęściej tryb ofertowy prosty. W tym trybie umowa będzie zawarta wówczas gdy złożona przez ubezpieczającego oferta zostanie przyjęta w całości bez żadnych poprawek przez ZU. Przyjęcie oferty powinno nastąpić w okresie jej ważności.

Droga milczącego akceptu- z taką drogą mamy do czynienia jeśli ZU w okresie 14 dni od przyjęcia oferty nie dostarczy składającemu oferty dokumentu ubezpieczenia. Wówczas przyjmuje się że po upływie 14 dni zostaje zawarta umowa zgodnie z warunkami przedstawionymi w ofercie.
Ta droga nie może mieć zastosowanie gdy oferta została złożona ustanie. ( w przypadku ub na życie).

Tryb ofertowy złożony- oferta w okresie jej ważności spotka się z kontrofertą zawierająca propozycję zmian ze strony ZU.
Art. 811-

Tryb przetargowy- następuje zwykle z inicjatywy ubezpieczającego. To on dążąc do uzyskania jak najlepszych warunków ubezpieczenia może ogłosić przetarg ( ART. 70 i uregulowania dot ogłoszenia przetargowego). Jeśli ubezpieczający ogłasza przetarg to w ogłoszeniu musi określić jakie ma oczekiwania wobec ZU. Na ogłoszenie odpowiadają Z U przedstawiając swoje propozycje. Tryb przetargowy ma zastosowanie głównie do ubezpieczeń obejmujących zwykle duże ryzyka gospodarcze. Obowiązkowo

Tryb rokowaniowy (negocjacyjny)- występuje gdy strony umowy wspólnie negocjują treść postanowień umowy co ma miejsce głównie w przypadku ubezpieczeń nietypowych takich które nie mieszczą się w standardowej ofercie ZU. Często wymaga to opracowania szczególnych warunków ubezpieczeni i zastosowanie indywidualnej procedury zastosowania składki ubezpieczeniowej.

Elementy umowy ubezpieczenia:
- strony umowy ( czyli określany jest ZU, nazwę, adres ZU; ubezpieczający nazwa, nazwisko, adres; przedmiot umowy, ryzyka obje te ochroną ubezpieczeniową; warunki ubezpieczenia; prawa i obowiązku stron umowy ubezpieczenia; a także okres ubezpieczenia )

Dobra niemajątkowe (osobiste)

Dobra majątkowe ( wartości wymierne w pieniądzu)

Wartości istniejące

Zmaterializowane wierzytelności

Wartości przyszłe

Wartości ujemne

-przedmiot umowy
Ubezpieczenia majątkowe
Jednostkowe- gdy przedmiotem ubezpieczenia jest jeden podmiot majątkowy, a gdy wiele obiektów majątkowych należących do jednego albo kilku właścicieli wtedy mówimy o ubezpieczeniu zbiorowym. Szczególnym rodzajem zbiorowego jest ubezpieczenie generalne. Ubezpieczenie to jest zawierane najczęściej między ZU a przedsiębiorstwem. Obejmuje w umowie ubezpieczenia dobra majątkowe wielu przedsiębiorstw i to zarówno te które dopiero powstaną w trakcie trwania umowy i te które już istnieją.
Ubezpieczenia osobowe- to one też występują jako jednostkowe ( gdy jedną umową ubezpieczenia objęte są dobra osobiste jednej osoby) i zbiorowe lub grupowe- gdy umowa ubezpieczenia objęte są dobra osobiste wielu podmiotów przy czym ubezpieczenie określa się jako zbiorowe wówczas gdy ubezpieczający zawiera umowę ubezpieczenia na dobra osobiste wielu osób na ich rzecz natomiast gdy jedna umowa obejmuj dobra osobiste wielu podmiotów z których każda jest ubezpieczona na własny na rachunek wtedy ubezpieczenie nazywa się grupowe.
- Ryzyka objęte umową ubezpieczeniową – są zwykle wyliczone, kolejno wymieniona albo też umowa może dotyczyć wszystkich rodzajów ryzyka ( all risk). ZU nie tylko wymieniają ryzyka objęte ochroną ubezpieczeniową ale też je definiują. Każdy ZU w sposób indywidualny definiuje każdy rodzaj ryzyka. ZU również zawsze określają ryzyka wyłączone z ochrony ubezpieczeniowej. Najczęściej wyłączane są szkody spowodowane umyślnie, poprzez strajki, ataki terrorystyczne. Wyłączane są też specyficzne rodzaje ryzyka- np. szkody górnicze.
- warunki ubezpieczenia-przepisy prawne dotyczące poszczególnych ubezpieczeń danego działu rodzaju czy grupy. Przepisy ustalające prawa i obowiązku stron umowy ubezpieczenia a także określające sposób postępowania stron wynikającego z wykonywania umowy ubezpieczenia. Najczęściej mamy do czynienia z ogólnymi warunkami ubezpieczenia (OWU). OWU dobrowolnych są ustalane przez ZU. A OWU obowiązkowych ustalane są przez ustawodawcę. Wszystkie warunki muszą określać rodzaj ubezpieczenia i jego przedmiot, warunki zmiany sumy ubezpieczenia lbo sumy gwarancyjnej, jeśli oczywiście taka zmianę przewidują. Ponad to muszą określać prawa i obowiązku stron umowy ubezpieczenia, zakres odpowiedzialności ZU. W przypadku ub majątkowych OWU muszą określać sposób ustalenia rozmiaru szkody. Oraz jak będzie ustalona suma odszkodowania albo świadczenia jeśli przewidywane są odstępstwa od zasad ogólnych. Ogólne warunki muszą też ustalić sposób określenia i opłacania składki ubezpieczeniowej. Jeśli przewidywana jest indeksacja wówczas OWU określają metody i sposób indeksacji. Oraz tryb i warunki dokonania zmiany umowy ubezpieczenia która została zawarta na czas nieokreślony. OWO określają też przesłanki i terminy wypowiedzenia umowy prze każdą ze stron a także tryb i warunki wypowiedzenia. Umowa ubezpieczenia może przewidywać pewne odstępstwa od rozwiązań określonych w OWU. W takim przypadku należy sporządzić protokół rozbieżności. Protokół musi mieć możliwość nie zgodzenia się na takie odstępstwa. Oprócz OWU mogą wystąpić też szczególne warunki ubezpieczenia (zwane też dodatkowymi) to nietypowe postanowienia wprowadzane do umowy ze względu na szczególne okoliczności dot tej umowy. Takie warunki mogą być albo dolączone do umowy albo też zamieszone w jej tekście (klauzuly polisowe).
- określenie praw i obowiązków stron umowy ubezpieczenia
Obowiązki stron
Zakład Ubezpieczeń:
a) podstawowe- wypłata świadczenia
b) dodatkowe: wydanie dokumentu ubezpieczenia, udostępnienie OWU, protokół rozbieżności między umową a OWU, pisemne zwrócenie uwagi oraz wyznaczenie co najmniej 7 dniowego terminu do zgłoszenia przeciwu.

Ubezpieczający:
a) podstawowe: zapłata składki
b) dodatkowe: przed zawarciem umowy obowiązek deklaracji ryzyka-, po zawarciu umowy obowiązek notyfikacji ryzyka- , po wypadku ubezpieczeniowym obowiązek ratowania.
Te obowiązki wynikają z OWU, z kodeksu, z ustaw o działalności ubezpieczeniowej i ubezpieczeniach obowiązkowych, z klauzul polisowych.

Obowiązek deklaracji ryzyka- poinformować ZU o wszystkich okolicznościach dot ubezpieczanego ryzyka które mają wpływ na ocenę ryzyka. Deklarować ryzyko można na 3 sposoby:
a) system anglosaski- obowiązek deklaracji spontanicznych- nawet bez uprzednich pytań ze strony ubezpieczyciela. Najczęściej w przypadku ubezpieczeń morskich.
b) system kontynentalny- system odpowiedzi na pytania. ZU zadaje pytania a ubezpieczający ma obowiązek na te pytania odpowiedzieć. Najczęściej w ubezpieczeniach lądowych (art. 815- paragraf 1- generalnie należy odpowiadać na wszystkie pytania ZU, może się zdarzyć tak że nie będziemy chcieli odpowiedzieć na niektóre pytanie i zostawimy wolne miejsce w formularzu. Jeśli ZU uważa że odpowiedź ta jest ważna to powinien się dopytać jaka powinna być odpowiedź, jeśli jednak ZU nie zareaguje tylko przyjmie formularz i zaakceptuje brak odpowiedzi i zawrze umowę to oznacza że odpowiedź na to pytanie nie była istotna i jeśli nastąpi wypadek ZU nie ma prawa powoływać się na ten brak odpowiedzi jako na argument powodujący brak odpowiedzialności ZU).
c) system mieszany- ubezpieczający odpowiada zgodnie z prawdą na pytania ubezpieczyciela ale ponadto dodaje wszystkie te inf które są istotne dla właściwej oceny ryzyka.

W przypadku niewłaściwej deklaracji ryzyka mogą być wyciągnięte konsekwencje.
Sankcje za nieprawidłową deklaracje ryzyka
Jeśli wystąpił wypadek i ZU jest wstanie udowodnić że wypadek nastąpił zgodnie z okolicznością ukrycia tej informacji to ZU jest zwolniony z wypłaty odszkodowania. Art. 834.
ZU może odstąpić od umowy wówczas jeśli przed wypadkiem dowie się o nieprawidłowej deklaracji i stwierdzi że gdyby okoliczności były mu podane w sposób prawidłowe to ttaka umowa nie była by zawarta.
Wykrywając nieprawidłową deklarację ZU może zaproponować że umowa będzie dalej trwała ale zmieni się wysokość składki.

Obowiązek notyfikacji ryzyka (art. 815 par.2 KC)- ubezpieczający ma obowiązek zgłaszać wszelkie zmiany w zakresie ubezpieczonego ryzyka jeśli taki obowiązek zastrzeżono w umowie. Przepisu tego nie stosuje się w ub na życie.

Obowiązek ratowania ryzyka ( ART. 826 KC)- ubezpieczający ma obowiązek ratowania przedmiotu ubezpieczenia. Zapobieżenia szkodzie i zmniejszenia jej rozmiarów. W ramach tego obowiązku zwraca się uwagę na obowiązek zabezpieczenia możności dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od sprawcy szkody. Oraz na to że ZU pokrywa koszty ratunku zawsze jeśli były celowe nawet jeśli okazały się bezskuteczne. Jeśli ubezpieczający umyślnie nie podjął ratunku ZU jest wolny od odpowiedzialności.
- okres ubezpieczenia
a) krótkoterminowe (mniej niż 12 mcy)
b) roczne
s) długoterminowe
d) bezterminowe ( czas trwania nie jest z góry określony)
Data zawarcia umowy nie zawsze pokrywa się z datą rozpoczęcia odpowiedzialności ZU. Czasem warunki wymagają przepłynięcia pewnego czasu – okres karencji. Zwykle jest on stosowany w przypadku ub na życie jeśli nie są wymagane badania lekarskie.
Wyróżnia się 3 rodzaje okresów ubezpieczenia:
1. Okres formalny- okres obowiązywania umowy
2. Okres materialny- okres odpowiedzialności ZU
3. Okres Techniczny- okres składkowy

Te 3 okresy nie muszą się ze sobą pokrywać.
Okres karencji- okres od zawarcia umowy do rozpoczęcia ochrony ubezpieczeniowej.
Najczęściej okres ubezpieczenia kończy się wraz z upływem okresu na który zawarto umowę. Ale trzeba zwrócić uwagę na to że w warunkach może być zwarta klauzula prolongacyjna- ogólne warunki ubezpieczenia zawartego na co najmniej 12 mcy mogą przewidywać że ubezpieczenie to ulegnie odnowieniu automatycznemu chyba że w wyznaczonym okresie umowa zostanie wypowiedziana. Inne przyczyny wygaśnięcia umowy to np.
- śmierć lub utrata zdolności do czynności prawnych ubezpieczającego oraz likwidacja czy upadłość ZU
- abandon- polega na zrzeczeniu się praw do przedmiotu ubezpieczenia na rzecz ZU w zamian za wypłatę odszkodowania równego sumie ubezpieczenia.
- odpadnięcie interesu ubezpieczeniowego (np. zniszczenie, zużycie lub utrata przedmiotu ochrony)-
- wyczerpanie sumy ubezpieczenia lub sumy gwarancyjnej
- wykup polisy w ubezpieczeniu na życie-
- niezapłacenie składki w terminie ( z wyjątkiem ub obowiązkowych) lub raty składki (tylko wtedy gdy umowa bądź OWU skutek taki zastrzegły) Art. 814, 830 KC.
Nie są to wszystkie przesłanki wygaśnięcia- KC ART. Które mówią o możliwościach odstąpienia od umowy, kto i kiedy może umowę wypowiedzieć.

Ubezpieczenia- egzamin (ołówki ) test wielok.wyboru(na arkuszu egz), ok. 30-35 pyt zamknietych, pytania na bazie tego co było na wykładach oraz z ćwiczen, znajomość KC(um ubezpieczenia), ustawa o ubezp obowiązk, ust. O działalności ubezp(ta czesc co dotyczy um ubezp, ale NIE gosp finans zakł ubezp). 27.06.2012r. godz 15:00

REASEKURACJA

Reasekuracja- jest umową, na mocy której jeden zakł.ubezp.- zwany CEDENTEM – odstępuje (ceduje) całość albo część ubezpieczonego ryzyka lub grupy ubezpieczonych ryzyk określonego rodzaju, wraz z odpowiednią częścią składek, innemu zakładowi ubezpieczeń- zwanemu REASEKURATOREM- który ze swej str.zobowiązuje się do zapłaty cedentowi odpowiedniej części świadczeń wypłaconych ubezpieczającym

Montalbetti

To nie reasekurator jest odpowiedzialny za ryzyko wobec ubezpieczonego. Wciąż jest wobec niego odpowiedzialny zakład ubezpieczeń!!!

Poprzez um reasekuracji dokonuje się WTÓRNY podział ryzyka – wtedy występują ubezpieczenia POŚREDNIE- w nich dokonuje się wtórny lub dalszy podział ryzyka

Reasekuracja(wtórny podział ryzyka) to co innego niż KOASEKURACJA(pierwotny podział ryzyka)

KOASEKURACJA

Jedna umowa jeden ubezpieczający

A.Koasekurator I

jeden przedmiot ubezpieczenia

B.Koasekurator II

C.Koasekurator III

Istota:

Jeden ubezpieczający ubezpiecza określony przedmiot ubezpieczenia w dwu lub więcej zakładach ubezpieczeń na podst. jednej umowy ubezpieczenia

Koasekurator 1 B B-bezpośredni kontakt ze wszystkimi

Koasekurator 2 B ubezpieczający

Koasekurator 3 B

-Koasekuracja zewnętrzna w systemie leadera- każdy z ko asekuratorów odpowiada wobec ubezpieczającego samoistnie, lecz kontakt w czasie trwania umowy z ubezpieczającym utrzymuje tylko prowadzący; reprezentuje siebie(w imieniu własnym) oraz pozostałych ko asekuratorów (na zasadzie pełnomocnictw)

Ko asekurator 1 B1

Koasekurator2 A ubezpieczający

Ko asekurator 3 B2

A-bezpośredni kontakt

B1,2- brak bezpośredniego kontaktu, lecz istnieje odpowiedzialność wobec ubezpieczającego w granicach przyjętych udziałów

- Koasekuracja wewnętrzna- tylko jeden z ko asekuratorów odpowiada wobez ubezpieczonego za całe ryzyko(inaczej niż w przypadku koasekur.zewnętrznej). Pozostaji ko asekuratorzy odpowiadają tylko wobec ko asekuratora głównego na podst i w zakresie umowy ko asekuracyjnej(porozumienia wewnętrznego).

Dogodna dla ubezpieczającego: płaci on jedną składkę ko asekuratorowi głównemu

Wewnętrzne porozumienie koasekuracyjne

Ko asekurator 1

Ko asekurator główny 2 ubezpieczający

Koasekurator3

Ubezpieczający

umowa ko asekuracyjna Umowa ubezpieczenia

ZU3 ZU2 ZU1

----------------------------------------------------------------------------cedent------------------------

Umowa reasekuracji

R1 cesjonariusz (retrocedent)

umowa retrocesji

R2 retrocesjonariusz

POOL UBEZPIECZENIOWY- przedmiotem porozumień poolowych są głównie takie ryzyka, które są szczególnie duże lub niebezpieczne lub ryzyka nietypowe. Uczestnicy porozumień poolowych przyjmują od cedentów ryzyko, zatrzymują u siebie jego część, natomiast nadwyżkę ryzyka przekazują PULOWI . ta nadwyżka jest dzielona między członków pulu w określonych proporcjach. W ramach poolu następuje wzajemne kompensowanie rezultatów działalności reasekuracyjnej

Poole reasekuracyjne

mamy na uwadze porozumienie reasekuratorów. Tworzą oni w ramach porozumienia wspólną kasę.

Captive reasekuracyjny to inaczej reasekuracja u podmiotów powiązanych- występuje wówczas, gdy reasekuracja części albo całości produktów ubezpieczeniowych jest dokonywana u podmiotów prowadzących dystrybucję ubezpieczeń. Te podmioty określane są jako SPONSRZY . mogą nimi być np. doświadczeni agenci ubezpieczeniowi, podmioty udzielające kredytów, które pośredniczą przy sprzedaży ubezpieczeń, czyli np. banki, dealerzy samochodowi. Oni tworzą firmę, która zajmuje się reasekuracją.

Celem utworzenia captivu jest zwiększenie dochodowości działalności ubezpieczeniowej, które następuje poprzez stworzenie dodatkowej motywacji dla dostawców ubezpieczeń, czyli dla sponsorów, którzy przyjmując ryzyko do ubezpieczenia starają się , aby przebieg ubezpieczenia okazał się dochodowy, gdyż jednocześnie zajmują się reasekuracją tego ryzyka. Dodatkowy cel: silniejsze związanie pośredników/ agentów finansowych z firmą ubezpieczeniową, czyli osiąga się zmniejszenie fluktuacji agentów. Z.ubezp często pomagają w tworzeniu captivu reasekuracyjnego, dostarczają kapitał początkowy, pomagają w administrowaniu polisami, pomagają też w zarządzaniu taką firmą. Sponsorzy natomiast są zainteresowani w udziałach w zysku firmy ubezpieczeniowej , z tytułu dostarczonych przez nich rodzajów ryzyka

Fronting(firmowanie)- jest to rodzaj umowy reasekuracyjne, w której stosunki między stronami sprowadzają się w praktyce do tego, że zakł ubezp. odgrywa rolę pośrednika sprzedającego produkty ubezpieczeniowe reasekuratora. Zakł ubezp zawiera umowy ubezpieczenia we własnym imieniu, a następnie reasekuruje je w całości(jeśli pozwalają na to przepisy) u reasekuratora, otrzymując za to ustalone wynagrodzenie, a także otrzymując udziały w zyskach reasekuratora pozyskanych z tyt ubezpieczeń w ramach frontingu. Organy nadzoru bardzo niechętnie przyjmują tego typu sytuacje

UMOWA REASEKURACYJNA- ma te same elementy, które ma um.ubezpieczenia.

Podstawowe założenia powstania stosunku ubezpieczenia i reasekuracji:

1. zasada interesu- w celu ochrony swojego majątku zarówno reasekurator jak i zakł.ubezp są zainteresowani podziałem ryzyka

2. zasada odszkodowania- reasekurator wywiązuje się ze swoich zobowiązań pod warunkiem wypłaty przez zakł. ubezp. należnych ubezpieczonym odszkodowań i świadczeń

3. zasada najwyższej dobrej wiary- dotyczy relacji wzajemnych; ze względu na fakt, iż zawieranie umowy i jej wykonanie odbywa się na podst. materiałów dostarczonych przez cedenta(np. opis ryzyka, wysokość składki i odszkodowania), konieczne jest występowanie „wiary najwyższej” między stronami umowy.

Co prawda w obu umowach określa się przedmiot um ubezpieczenia, ale przedmiot um reasekuracji jest inny w tej umowie niż w um ubezpieczenia.

Przedmiot umowy reasekuracji- ogólna sytuacja majątkowa/ finansowa reasekurowanego podmiotu

Zasady kształtujące umowę reasekuracji

>Umowa reasekuracji dotyczą poszczególnego ryzyka zawierana jest poprzez podpisanie polisy reasekuracyjnej, natomiast objęcie umową większej liczby lub wszystkich ryzyk danego rodzaju wymaga spisania specjalnej umowy zawierającej postanowienia stron umowy;

> w umowie ubezpieczenia treści OWU ustala się jednostronnie zakład ubezpieczeń(umowa adhezyjna) i on ponosi odpowiedzialność za nieprecyzyjne ich określenie- stąd praktyka interpretacji na korzyść ubezpieczającego; w umowie reasekuracji (równorzędność i swoboda zawierania umów) nie preferuje się żadnej ze stron, wymaga się jedynie przestrzegania zasady dobrej wiary – nie jest to umowa adhezyjna!

> do obowiązków reasekuratora należy dokładne badanie zgłoszeń szkód i kontrola, czy powstaje jego odpowiedzialność

>reasekurator ma prawo przy wystąpieniu szkody podniesienia w stosunku do cedenta takich samych zarzutów jakie przysługują cedentowi w stosunku do ubezpieczającego(chodzi np. o szkodę w skutek rażącego niedbalstwa- zakład nie chce nam zapłacić to tak samo reasekurator może nie chcieć wypłacić odszkodowania zakładowi ubezp bo ubezpieczający coś rażąco zaniedbał)

> czas trwania umowy i jej rozwiązanie:

- oznaczony(rozwiązanie automatycznie po jego upływie)

- nieoznaczony- rozwiązanie następuje albo w drodze złożonego na piśmie wypowiedzenia(najczęściej na dzień 31 grudnia), bądź w formie natychmiastowego wypowiedzenia umowy na piśmie(kłopoty reasekuratora, upadłość)

Umowa reasekuracji

- ma charakter zobowiązaniowy (jest dwustronnie zobowiązująca, w trakcie jej zawierania i obowiązywania powstają uprawnienia i przysługujące im obowiązki dla każdej ze stron)

- jest umową

-kwalifikowaną(strony umowy są zawsze te same- reasekurator i z ubezpiczeń)

- odpłatną(cedent ma obowiązek zapłacenia składki reasekuracyjnej)

-konsensualną(dochodzi do skutku na podst złożenia przez strony umowy zgodnych oświadczeń woli)

-nienazwaną(jej treść nie jest przewidziana przez żadną z umów nazwanych, stąd stosunek prawny umowy reasekuracji jest wewnętrzny- między reasekuratorem a cedentem- reasekurator nie ma żadnych obowiązków ani uprawnień wobec ubezpieczonego)

Ze względu na:

-brak szczegółowych uregulowań prawnych

-międzynarodowy charakter kontraktów reasekuracyjnych

Spory są najczęściej rozwiązywane drogą polubownego ARBITRAŻU z uwzględnieniem tzw. KLAUZULI KOMPROMISOWEJ

Przyczyny:

- złożoność sporów oraz potrzeba dobrej(teoretycznej i praktycznej) znajomości zagadnień dotyczących ubezpieczeń i reasekuracji w aspekcie międzynarodowym

-ponieważ umowy reasekuracji opierają się na najwyższej dobrej wierze stron, spory powinny być rozstrzygane nie na mocy prawa formalnego, lecz na zasadach słuszności poprzez organ obiektywny- niezależnych arbitrów

„Przez działalność reasekuracyjną rozumie się wykonywanie czynności związanych z przyjmowaniem ryzyka cedowanego przez zakład ubezpieczeń lub przez zakład reasekuracji oraz dalsze cedowanie przyjętego ryzyka, w szczególności:

1. zawieranie i wykonywanie umów reasekuracji czynnej i umów retrocesji

2. składanie oświadczeń woli w sprawach roszczeń o odszkodowania lub inne świadczenia należne z tyt umów reasekuracji czynnej i umów retrocesji

3. ustalanie składek i prowizji należnych z tyt umów reasekuracji czynnej i umów retrocesji

4. wypłacanie odszkodowań i innych świadczeń z tyt umów reasekuracji czynnej i umów retrocesji

5. prowadzenie kontroli przestrzegania przez cedentów warunków umów reasekuracji i umów retrocesji’’

Funkcje reasekuracji:

1.Montalbetti:

- funkcja techniczna

-finansowa

2.Banasiński:

-podstawowa

-uzupełniająca

3.Dutkowiak: !!

- funkcja stabilizatora wyników finansowych

-zwiększania możliwości akceptacyjnych

-wzmacniania podstaw finansowych zakładu ubezpieczeń

-Funkcja stabilizatora wyników finansowych

Wahania wyników finansowych z.u mogą być spowodowane realizacją dużych, ciężkich rycyk, które nie znajdują u niego finansowego wyrównania, lub mogą być rezultatem dużego skupienia w jednym okresie skutków realizacji ryzyk normalnych, czyli mogą być rezultatem wzrostu szkodowości. Aby uchronić się przed takimi skutkami z.u może dokonać podziału ryzyka przenosząc jego część na reasekuratora i pozostawiając na udziale własnym tylko taką część ryzyka, która nawet przy szkodzie całkowitej, nie naruszy równowagi finansowej jego operacji ubezpieczeniowych.

-Funkcja zwiększania możliwości akceptacyjnych zakładu ubezp

Zakł ubezp może pozostawiać na swoim udziale tylko takie ryzyko, które jest w stanie finansowo skompensować , jednak ze wzgl na konkurencyjność rynku ubezpieczeniowego ubezpieczyciel stara się nie odrzucać ofert klientów i przyjmuje do swojego portfela też takie ryzyka, które przekraczają jego możliwości finansowe, a następnie dzielą to ryzyko pozostawiając na swoim udziale tylko takie, które są w stanie skompensować samodzielnie

-Funkcja wzmacniania podstaw finansowych z.u

Związana jest z tym, iż z ubezp muszą utrzymywać odpowiednią relację między posiadaną ilością środków własnych a wysokością składek lub odszkodowań. Jeśli ta relacja kształtuje się na poziomie niższym niż obowiązujący w danym kraju standard, organ nadzoru stosuje wobec ubezpieczyciela sankcje. Chcąc uniknąć sankcji z.u może chcieć zawrzeć odpowiednie umowy reasekuracyjne, bowiem składki, a także odszkodowania nie pozostające na jego udziale własnym nie muszą znajdować pokrycia w jego środkach własnych. Reasekuracja powoduje zatem obniżenie poziomu składek czy odszkodowań wymagających pokrycia środkami własnymi.

Reasekuracja umożliwia przyjmowanie do ubezpieczenia ryzyk unikalnych, katastrofalnych. Pozwala na przetrwanie z.u okresów gorszej koniunktury, zwiększonej szkodowości. Pełni rolę stabilizatora, aktywnie przyczyniając się do przywrócenia przedmiotowi ubezpieczenia stanu sprzed szkody. Ma wpływ na kształtowanie bilansu płatniczego kraju, bowiem podział ryzyk między reasekuratorów różnych krajów jest formą handlu zagranicznego. Przedmiotem tej wymiany nie są obiekty materialne, tylko gwarancje ubezpieczeniowo-reasekuracyjne . Przyjmowanie ryzyk zagranicznych do pokrycia przez reasekuratorów krajowych określane jest mianem NIEWIDZIALNEGO EKSPORTU, natomiast odstępowanie ryzyk zagranicznym reasekuratorom to niewidzialny IMPORT. Korzystna jest wtedy gdy reasekr ex= reasekur.import.

Sytuacje powodujące konieczność zastosowania reasekuracji

- ubezpieczenia dużych ryzyk(katastrofalnych, unikalnych, takich, co do których brak jest informacji wystarczających do dostatecznej oceny statystycznej)

-zmiana struktury portfela ubezpieczeń(jeżeli z.u chce odstąpić od niektórych ubezpieczeń może całość ryzyka odstąpić reasekuratorowi )

- konieczność wzmocnienia podstaw finansowych zakładu ubezpieczeń(jeżeli dalsze rozszerzanie działalności prowadziłoby do osłabienia jego podstaw finansowych)

Sytuacje kiedy reasekuracja nie pomoże zakładowi ubezp

Reasekuracja NIE MOŻE stanowić sposobu poprawy kondycji finansowej z.u będącej rezultatem:

- wadliwej taryfikacji ryzyka

-złego zarządzania zakładem ubezp.

-niewłaściwych decyzji inwestycyjnych

Czynniki wpływające na zakres stosowanej reasekuracji:

- właściwości zakładu ubezpieczeń(kapitały, portfel ubezpieczeń, czas funkcjonowania)

- poziom rozwoju rynku ubezpieczeniowego i skala udziału w rynku danego zakł. ubezp

-podaż reasekuracji