WYZNACZNIKI PRAWIDŁOWEGO CHODU

WYZNACZNIK PIERWSZY

Określa konieczność bocznych przemieszczeń miednicy w czasie chodu, wynikających z naprzemiennego obciążania kończyn dolnych. W fazie obciążania (obciążenie właściwe) miednica musi przyjąć takie położenie, w którym stopa kończyny podporowej będzie znajdowała się dokładnie w miejscu, w którym znajdowałby się rzut środka ciężkości ciała idącego. W momencie, w którym w cyklu chodu druga kończyna dolna przejmuje funkcje podporu- miednica podąża w jej stronę.

Ruchy boczne miednicy związane z tym wyznacznikiem są najbardziej widoczne podczas chodu wolnego, w czasie biegu zostają zredukowane do minimum. Wykonywane są w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i obu stawach biodrowych, przy czym w tych ostatnich są to ruchy złożone, na które składa się przywodzenie, odwodzenie i rotacje. Wielkość wychyleń bocznych miednicy jest osobniczo różna.

WYZNACZNIK DRUGI

Określa ustawienie miednicy i obu stawów biodrowych w płaszczyźnie czołowej w sytuacji, kiedy jedna z kończyn dolnych znajduje się w fazie obciążenia właściwego, a druga jest przenoszona. Miednica (w warunkach prawidłowych) ustawia się wtedy lekko skośnie, opadając w stronę kończyny przenoszonej. Staw biodrowy kończyny podporowej ustawia się w przywiedzeniu, którego wielkość kątowa wynosi 5°.

Staw biodrowy kończyny przenoszonej jest o taką sama wielkość kątową odwiedziony. Inaczej mówiąc, chód prawidłowy w tempie wolnym i średnim wymaga od obu stawów biodrowych ruchomości w płaszczyźnie czołowej o ok. 5° w ruchach przywiedzenia i odwiedzenia.

Miednice przed większym opadaniem w kierunku kończyny przenoszonej zabezpiecza napięcie mięśnia pośladkowego średniego po stronie przeciwnej, który spełnia role ważnego stabilizatora. Jeżeli jest on siłowo niewydolny, miednica bardziej opada w stronę kończyny przenoszonej, wielkości kątów przywodzenia w odwodzenia w stawach biodrowych odpowiednia zwiększają się, co określane jest mianem objawu Trendelenburga.

WYZNACZNIK TRZECI

Określa prawidłowe ustawienie miednicy i stawów biodrowych w płaszczyźnie poprzecznej, w fazie podwójnego podparcia. Miednica powinna się zrotować w osi długiej, głównej ciała ku przodowi, w stronę kończyny, która rozpoczyna podparcie i jednocześnie ku tyłowi w stronę kończyny zakrocznej.

W stosunku do płaszczyzny czołowej głównej- przeprowadzonej przez punkt ciężkości ciała – rotacja ta powinna wynosić po 5° w obie strony. O taką samą wielkość kątową muszą zostać zrotowane oba stawy biodrowe, których łącznikiem jest miednica.

Staw biodrowy kończyny wykrocznej jest zrotowany na zewnątrz, a zakrocznej do wewnątrz. Według tego wyznacznika chód prawidłowy jest możliwy wtedy, kiedy oba stawy biodrowe mają możliwość wykonania ruchów rotacyjnych po 5° dla obu skrętów, w pozycji stojącej.

WYZNACZNIK CZWARTY

Określa wielkość kąta zgięcia stawu kolanowego kończyny podporowej w fazie pełnego obciążenia. Musi on wynosić 20°.

Takie ustawienie stawu kolanowego pozwala na chód z minimalna amplituda wychyleń środka ciężkości ciała w górę i w dół w płaszczyźnie strzałkowej, zbliża sinusoidalną linię, po której ten punkt się porusza, do linii prostej, co czyni chód bardziej ergonomicznym.

ERGONOMIA CHODU

Marsz, np. z zablokowanym w wyproście stawie kolanowym zwiększa znacznie koszt energetyczny funkcji lokomocji.

WYZNACZNIK PIĄTY

Określa wymaganą wielkość skrócenia czynnościowego kończyny w dolnej fazie przenoszenia w sytuacji, w której oś poprzeczna stawu skokowo-goleniowego mija płaszczyznę czołową, główną ciała.

Kończyna przenoszona powinna przemieszczać się do przodu, dokładnie w płaszczyźnie strzałkowej przeprowadzonej przez staw biodrowy. Miednica po tej stronie jest lekko opuszczona (patrz wyznacznik 2), co wymaga znacznego, pozornego skrócenia kończyny po to, by mogła się ona „zmieścić ” pod miednica.

To czynnościowe skrócenie odbywa się we wszystkich trzech stawach (biodrowym, kolanowym i skokowo-goleniowym), ale największe jest w przegubie kolanowym. Otóż by chód mógł być prawidłowym wyżej wymieniony staw musi mieć możliwość zgięcia się do kata 65° (w fazie przenoszenia).

WYZNACZNIK SZÓSTY

Kątowy- określa kątowa wielkość zakresu ruchów stawów skokowo-goleniowych w płaszczyźnie strzałkowej, która jest potrzebna w prawidłowym chodzie. Musi ona wynosić od 15° wyprostu (początek przetaczania) do 20° zgięcia (koniec fazy, propulsji).

WYZNACZNIK SIÓDMY

Długościowy- określa, jako prawidłowy taki stereotyp chodu, w którym kroki obu kończyn dolnych będą miały jednakową długość. Skracanie wykroku jedną kończyną dolną powoduje tzw. chód utykający, który w warunkach patologii jest wynikiem niepełnych zakresów ruchu lub występującej podczas chodu bolesności.

Chód o krokach niejednakowej długości, zaburza koordynację, czyniąc go niepewnym, męczącym. Skrajna odmiana takiego chodu jest marsz krokiem dostawnym, w którym jedna kończyna dolna (najczęściej chora) jest wysuwana w przód, natomiast zdrowa dostawiana do płaszczyzny czołowej głównej.

WYZNACZNIK ÓSMY

Czasowy- polega na tym by czas obciążania obu kończyn był jednakowy. W chodzie patologicznym najczęściej z powodu bolesności jednej z kończyn dolnych, często obserwuje się tendencje do „przeskakiwania” nad niesprawną kończyną.

Pacjent wydłuża znacznie fazę podporu kończyny zdrowej, przygotowując starannie chora do kontaktu z podłożem, po czy bardzo szybko, przy współruchach tułowia i kończyn górnych, stara się postawić na podłożu kończynę zdrowa.

Nieskoordynowane współruchy górnej części ciała też służą odciążeniu kończyny dolnej. Najczęściej chód z niejednakowym czasem łączony jest z różną długością kroków.

WYZNACZNIK DZIEWIĄTY

Koordynacyjny- polega na prawidłowej koordynacji ruchów kończyn górnych i tułowia z praca kończyn dolnych, W warunkach prawidłowych, wykrokowi jednej kończyny dolnej towarzyszy wysunięcie do przodu przeciwnej kończyny górnej i rotacja tułowia w stronę wykrocznej kończyny dolnej.

Im szybszy marsz, tym większa amplituda ruchów kończyn górnych zapobiega ruchom skrętnym tułowia w stronę kończyny zakrocznej. Wynika to z konieczności równoważenia bilansu przesuwającej się do przodu masy ciała, w obu jego połowach wyznaczonych przez płaszczyznę strzałkową główną ciała.

Pacjent z podwójnym wyłuszczeniem kończyn górnych w stawach ramiennych musi znacznie zwiększyć pracę mięsni tułowia w celu przeciwdziałania jego ruchom rotacyjnym, co czyni chód mniej efektywnym niż u zdrowego człowieka.

Przedstawione wyżej dane są niepełne i wymagają uzupełnienia w postaci analizy kinematycznej i dynamicznej poszczególnych faz chodu.

KINEMATYKA CHODU

Określa wzajemne położenie poszczególnych części kończyn dolnych względem siebie, niezależnie od sił, które to ustawienie powodują. Odnosić się ona będzie do chodu ze stałą prędkością(przy częstotliwości 110-115 kroków na minutę), w którym przyspieszenie równa się zeru.

Trzeba w tym miejscu dodać, że przyspieszenie podczas chodu może mieć wartość dodatnią (prędkość chodu stale wzrasta) i ujemną, przy której obserwuje się zjawisko odwrotne. Ponadto podana niżej analiza kinematyczna dotyczy sytuacji, w której obie kończyny dolne przemieszczają się w płaszczyźnie strzałkowej podczas marszu zdrowego człowieka.

PRZED PRZYSTAPIENIEM DO NAUKI PRAWIDŁOWEGO CHODZENIA, W WARUNKACH PATOLOGII, TRZEBA UZYSKAĆ, CO NAJMNIEJ TAKIE JAK PODANO UPRZEDNIO ZAKRESY RUCHÓW POSZCZEGÓLNYCH STAWÓW KOŃCZYN DOLNYCH!!!!!!!

Niespełnienie tego warunku wyklucza możliwość odtworzenia prawidłowego chodu i będzie prowadziło do przyswajania wadliwych wzorców tej czynności. Dlatego, mając pewność, że odtworzenie prawidłowych zakresów ruchu jest w procesie kinezyterapii możliwe, nie należy przyspieszać nauki funkcji lokomocji.

Jeżeli takiej pewności nie ma i istnieją uzasadnione obawy, że przykurczów stawowych się nie zlikwiduje- należy indywidualnie, w stosunku do każdego pacjenta, uczyć kompensacyjnego modelu chodu. Wybór odpowiedniego sposobu należy w takich przypadkach uzależnić przede wszystkim od ekonomii wysiłku. Dopiero w dalszej kolejności trzeba zwracać uwagę na względy estetyczne chodu.