17.02.2011

Wykład 1

Temat: Zagadnienia organizacyjne:

1. Program zajęć:

• Związki występujące pomiędzy ryzykiem a ubezpieczeniami (definicja ryzyka w ubezpieczeniach, rodzaje ryzyka, które można ubezpieczyć)

• Zarządzanie ryzykiem

• Miejsce ubezpieczenia wśród różnych metod

• Definicja ubezpieczenia, wady, zalety

• Sposoby zarządzania ryzykiem

• Funkcje ubezpieczeń (nie ma tutaj jedności podglądów)

• Zasady działania ubezpieczeń (bezwzględnie obowiązujące, Np. realności ochrony ubezpieczeniowej, zasady o charakterze postulatywnym, - jeśli będą przestrzegane wystąpią lub będą większe korzyści, Np. Zasada powszechności)

• Klasyfikacja ubezpieczeń (działy, rodzaje, grupy ubezpieczeń)

• Cechy charakterystyczne tych zbiorowości (charakterystyka produktów ubezpieczeniowych)

• Umowa ubezpieczenia, stosunki ubezpieczenia - jak zawierana jest umowa, w jakim trybie, rodzaje polis

• Reasekuracja (ubezpieczenie ubezpieczenia albo ubezpieczenie ubezpieczyciela, umowa reasekuracji i inne umowy)

• Rynek ubezpieczeniowy (rozwiązania Polskie zostały w pełni dostosowane do rozwiązań unijnych)

Literatura podstawowa:

• „Ubezpieczenia”, praca zbiorowa pod redakcją Jerzego Handszke oraz Jana Monkiewicz, Poltex, Warszawa 2010

• „Podstawy ubezpieczeń”, praca zbiorowa pod redakcją Jana Monkiewicza (Tom I (mechanizmy funkcje) - literatura podstawowa, Tom II (produkty) i Tom III (przedsiębiorstwo) - literatura uzupełniająca

• „Ubezpieczenia gospodarcze”, praca zbiorowa pod redakcją T. Sangowskiego

• „Ubezpieczenia non life”, praca zbiorowa pod redakcją Ewy Wierzbickiej, 2010, CDW sp. z o.o.

• Akty prawne:

• Pakiet ustaw ubezpieczeniowych z 2003 roku (ustawa o nadzorze nad rynkiem ubezpieczeniowym straciła aktualność):

• Ustawa o działalności ubezpieczeniowej,

• Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, ubezpieczeniowym funduszu gwarancyjnym i polskim biurze ubezpieczycieli komunikacyjnych

• Kodeks Cywilny (ubezpieczenia majątkowe i osobowe)

• ISA - Internetowy System Aktów Prawnych

• Literatura uzupełniająca:

• „Wstęp do nauki o ubezpieczeniach”, Łazowski

• „Reasekuracja”, Montalbetti (w zakresie reasekuracji)

• „Ubezpieczenia w gospodarce narodowej”, praca zbiorowa pod redakcją A. Wąsiewicza

• Egzamin:

• Test wielokrotnego wyboru

• Trzeba mieć zaliczenie

Temat: Ryzyko

1. Alan Dealer wyłożył ekonomiczną definicję ryzyka, a najważniejsza teza jego pracy sprowadzała się do spojrzenia, że ryzyko jest czymś obiektywnym skorelowanym z subiektywną niepewnością.

• 2 rodzaje niepewności:

• subiektywna

• obiektywna - nazwał ją ryzykiem

• Night stwierdził, że jeśli znany jest stopień niepewności przestaje ona być niepewnością a staje się ryzykiem, podzielił niepewność na:

• Mierzalną - nazwał ją ryzykiem

• Niemierzalną

• Ryzyko - szczególny rodzaj niepewności, taki rodzaj niepewności, który daje się zmierzyć przy użyciu metod statystycznych, w szczególności zaś przy wykorzystaniu rachunku prawdopodobieństwa.

• Jeśli jesteśmy w stanie powiedzieć, jakie sytuacje w przyszłości wystąpią i jesteśmy w stanie dopasować stopień prawdopodobieństwa wystąpienia tej sytuacji - mamy do czynienia z ryzykiem, w przeciwnym razie mówimy o niepewności. Np. rzucamy monetą - jest prawdopodobieństwo wystąpienia orła, albo reszki - mamy do czynienia z wystąpieniem ryzyka

• Definicje ryzyka, ryzykiem w ubezpieczeniach określa się:

• Możliwość wystąpienia zdarzenia powodującego stratę.

• Prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia

• Przedmiot lub grupę przedmiotów, które są narażone na straty (ryzykiem jest, więc budynek, zwierze, urządzenie, kredyt)

• Zdarzenie, które tę stratę wyrządza (pożar, huragan, powódź, gradobicie, nieszczęsny wypadek, bankructwo)

• Możliwość lub prawdopodobieństwo subiektywnego poniesienia straty wynikającej z jakiegoś niebezpieczeństwa (hazard)

• Możliwa wielkość straty, na którą narażone są osoby lub mienie

• Zróżnicowanie (fluktuacja możliwych strat oraz)

• Niepewność dotycząca strat (niepewność lub wątpliwość, co do możliwości przewidzenia przyszłości)

• Nie ma jednej definicji ryzyka, zostały wprowadzone dwie oficjalne definicje ryzyka:

• Ryzykiem - określa się niepewność, co do nastąpienia określonego zdarzenia w warunkach istnienia dwóch lub więcej możliwości.

• Ryzykiem - określa się ubezpieczoną osobę lub przedmiot.

• Rodzaje ryzyka:

• Finansowe - taki rodzaj ryzyka, którego konsekwencje realizacji można określić przy pomocy parametrów finansowych.

• Niefinansowe, - jeśli ryzyka nie da się ująć za pomocą parametrów finansowych.

• Statyczne - nie wynika z żadnych zmian, występowałoby nawet wtedy, gdyby zmian nie było Np. ryzyko uderzenia pioruna

• Dynamiczne- ryzyko związane ze zmianami Np. cen, gustów, mody, jeśli nastąpi zmiana ktoś może ponieść stratę, ryzyko będące pochodną zmian

• Czynne - ryzyko, które występuje z natury rzeczy, konsekwencją jego wystąpienia jest strata (jest ryzyko - jest strata, nie ma ryzyka - nie ma straty) Np. pożar

• Spekulatywne - konsekwencją jego realizacji może być albo poniesienie straty, albo osiągnięcie zysku, albo nie osiągnięcie zysku Np. gra na giełdzie

• 3 kryteria: ilościowe - zasięg oddziaływania ryzyka, jakościowe - możliwość kontroli ryzyka, źródło ryzyka, wyodrębniają ryzyko:

• Fundamentalne - ma wpływ na dużą liczbę podmiotów (często na całe społeczeństwa), pozostaje poza kontrolą nawet częściowych, pojedynczych podmiotów, źródłami ryzyka fundamentalnego mogą być przyczyny ekonomiczne, polityczne, społeczne, może być też rezultatem działania sił przyrody. Przykład: ryzyko inflacji

• Partykularne - takie, które powoduje straty w stanie indywidualnym, jest to ryzyko, które można częściowo kontrolować, a jego źródła tkwią najczęściej w aktywności poszczególnych jednostek, chociaż mogą również wynikać z przyczyn od jednostek niezależnych. Przykład: kradzież, oszustwo, zatonięcie statku

• Osobowe - powodujące uszczerbek w dobrach osobistych człowieka (zdrowie, życie, zdolność do pracy)

• Majątkowe - dotyczy majątku, może mieć różny charakter:

• Rzeczowe - polega na zniszczeniu, uszkodzeniu lub utracie rzeczy,

• Związane z prawami majątkowymi, należnościami, aktywami

• Związane z pasywami, zobowiązaniami

24.02.2011

Wykład 2

1. Ryzykiem można manipulować:

• To czy i jak będziemy manipulować ryzykiem zależy od tego, jaką mamy postawę wobec ryzyka. Przykład: Każdy ma 200 zł i w przyszłości:

• Idąc do domu mamy 100% pewności, że ktoś nam ukradnie 100 zł ci, co nie lubią ryzykować

• Mamy 50% pewności, że strata wyniesie 50% ci, co lubią ryzyko

• Proces zarządzania ryzykiem - jest wieloetapowy:

• Zidentyfikowanie ryzyka - określenie możliwych sytuacji, zdarzeń, działań, mogących spowodować albo zwiększyć szkodę. Należy prowadzić badania:

• Głównych typów szkód, mających wpływ na dany podmiot

• Należy prowadzić systematyczne badania bezpośrednich przyczyn określonych szkód

• Należy prowadzić systematyczne badania bezpośrednich przyczyn, które zostały wyodrębnione i przewidywać konsekwencje ich wystąpienia.

• w wyniku przeprowadzonej identyfikacji można wskazać te elementy, które są na nie narażone

• Szacowanie ryzyka i określenie wpływu na działalność podmiotu - wymaga to zbadania częstotliwości występowania poszczególnych rodzajów szkód, należy ustalić rozmiary a także określić wartość majątku zagrożonego w związku z występowaniem szkód. Do oszacowania ryzyka:

• można wykorzystać bazę danych liczbowych dotyczących okresów poprzednich,

• a następnie posłużyć się metodami matematyczno-statystycznymi, rozpatrując ryzyko Np. jako nadzieję matematyczną wystąpienia danej straty

• Należy również oszacować majątek związany z występowaniem strat, przy szkodach rzeczowych mamy duży wybór metod:

• Wartość księgowa

• Wartość rynkowa

• Wartość netto przyszłych, oczekiwanych dochodów

• W przypadku szacowania strat związanych ze zdrowiem, życiem:

• Bierzemy pod uwagę wkład danego człowieka w daną zbiorowość

• Kontrola ryzyka:

• Kontrola rzeczowa - przez podejmowanie działań fizycznych, bądź prewencyjnych

• Kontrola finansowa - polega na zatrzymaniu ryzyka albo jego transferze:

• W przypadku zatrzymania muszą być źródła finansowania strat:

• Bieżące - z wpływów pieniężnych (środki, ze sprzedaży majątku, pożyczki i kredyty oraz fundusze samoubezpieczeniowe)

• Transfer ryzyka - polega na zmianie podmiotu ponoszącego ryzyko, poprzez:

• Przerzucanie działań ryzykownych - Np. przez zastosowanie umów podwykonawstwa

• Przerzucanie możliwych strat na inny podmiot - należy wyodrębnić zawarcie umowy ubezpieczenia

• Unikanie ryzyka - negatywna metoda manipulacji ryzykiem, ma miejsce, gdy występuje indywidualna, świadoma odmowa akceptacji nawet chwilowego ryzyka, Np. przedsiębiorca sprzedaje swoje wyroby przy użyciu kredytu kupieckiego. Nie akceptując ryzyka kupieckiego będzie żądał zapłaty od razu, wtedy konkurenci, którzy pozwalają płacić później przejmą jego klientów.

• Istnieją instytucje, których działalność wynika z akceptacji ryzyka - Np. banki

• Podejmowanie ryzyka jest warunkiem rozwoju

• W biznesie należy starać się minimalizować ryzyko, ale jeżeli w swoim działaniu będziemy kierować się próbami uniknięcia ryzyka obarczymy się ryzykiem największym i najbardziej nierozsądnym z możliwych - ryzykiem tego, że nic nie zdziałamy.

• Podejmowanie działań prewencyjnych - podejmowanie działań mających na celu zapobieganie szkodom oraz zmniejszanie ich częstotliwości i rozmiarów. Działania prewencyjne mogą być realizowane przy pomocy:

• Środków technicznych (Np. czujniki dymu)

• Środków prawnych - przepisy prawne, które nakładają odpowiedzialność karną i cywilną na sprawców szkody, zaliczyć należy do nich również, te, które określają, jakie zabezpieczenia powinny być stosowane, żeby do szkody nie dopuścić.

• Przepisy określające sankcje w stosunku do osób, które do przepisów bezpieczeństwa się nie stosują

• Bierne zatrzymanie ryzyka wynika z braku wiedzy dotyczącej ryzyka i konsekwencji jego realizacji.

• Aktywne zatrzymanie ryzyka ma miejsce w sytuacji, gdy organizacja w pełni zdając sobie sprawę z występującego ryzyka decyduje się przejąć go na siebie całkowicie lub częściowo.

• Czynniki determinujące decyzje o aktywnym zatrzymaniu ryzyka przez organizację:

• Rozmiary i częstotliwość występowania szkód

• Wielkość podmiotu

• Wartość jego majątku

• Sytuacja finansowa

• Preferencje właścicieli i osób zarządzających podmiotem

• Posiadanie zdolności do pełnego pokrycia maksymalnego, prawdopodobnego kosztu związanego z danym ryzykiem

• Ryzyko zatrzymują głównie duże przedsiębiorstwa, decydując się na zatrzymanie ryzyka poszczególne podmioty muszą zapewnić środki na pokrycie ewentualnych strat

• Samofinansowanie strat - samoubezpieczenie - podmioty tworzą fundusze samoubezpieczeniowe, tzn. odkładają we własnym zakresie środki, które mają pokryć straty.

• Kapitał zapasowy - środki na pokrywanie strat

• Zalety samoubezpieczenia:

• Samodzielność podejmowanie decyzji dotyczących wielkości środków, samodzielne podejmowanie decyzji dotyczących czasu, samoubezpieczenie jest tańsze od ubezpieczenia (brak kosztów akwizycji).

• Wady samoubezpieczenia:

• Wiążą się z faktem, iż nie można z góry określić momentu, w którym ryzyko się zrealizuje - można inwestować w inwestycje krótkoterminowe, środki muszą być w stałej gotowości,

• Może się też okazać, że nagromadzone fundusze nie wystarczą na pokrycie straty.

• Transfer ryzyka - może nastąpić na dwa podstawowe sposoby:

• Transfer ryzykownej działalności - nie zawsze jest możliwy, można zastosować Np. w linii technologicznej - przedsiębiorstwo, które nie chce podejmować ryzyka - może ono kupować od innych podmiotów półprodukty (transfer ryzykownej działalności do innego podmiotu).

• Transfer odpowiedzialności za finansowanie strat na inny podmiot - może być dokonywany w sposób całkowity, lub częściowy:

• Dyspersja ryzyka - ma miejsce wówczas, gdy finansowe skutki realizacji ryzyka zostaną rozłożone na grupę podmiotów, Np. ktoś prowadził działalność gospodarczą jednoosobową i postanowił założyć spółkę.

• Całkowite przeniesienie działalności za pokrywanie strat na inny podmiot - może być dokonywane przez działania organizacyjne bądź, przez działania prawne, Np. połączenie bądź fuzję przedsiębiorstw.

• Wśród działań o charakterze prawnym wyróżnić należy transfer ryzyka poprzez umowę albo poprzez zamieszczenie odpowiednich klauzul w kontrakcie (klauzule cenowe, klauzule walutowe).

• Formą prawnego działania przenoszącego ryzyko na inną osobę jest umowa ubezpieczenia.

• Istota ubezpieczenia - bajka:

• Dawno temu w Anglii była sobie wioska, mieszkało w niej 11 rodzin, każda rodzina miała krowę żywicielkę. Jedna z krów padła, rodzina, której była ta krowa musiała iść w świat. I poszła. Pozostałe rodziny spotkały się, aby podyskutować, że ich też może to spotkać. Przedstawiciele rodzin poszli do mędrca. Mędrzec zapytał ile kosztuje krowa. Krowa kosztowała 90 funtów. Mędrzec zapytał się, czy dadzą radę zebrać 10 funtów. Mędrzec powiedział, żeby dać mu po 10 funtów a on odkupi krowę jak zdechnie. I po jakimś czasie padła następna krowa. Była inflacja i krowa kosztowała już 95 funtów. Ale mędrzec jak obiecał, kupił krowę i wszyscy żyli długo i szczęśliwie. Powstała wspólnota ryzyka, - która jest istota ubezpieczenia

• Ubezpieczyciel może działać, ponieważ może polegać na prawie wielkich liczb - Im większa jest ilość prób, tym bardziej częstość występowania danego zdarzenia losowego, czyli ryzyka wystąpienia szkody będzie zbliżać się do jego prawdopodobieństwa. W miarę wzrostu ilości zebranych podobnych przypadków dokładniejsze będą ubezpieczenia zakładu ubezpieczeń, co do wysokości szkód. Stosując rachunek prawdopodobieństwa będzie się dało określić precyzyjnie wielkość szkód.

• Czy ubezpieczycielowi zależy, żeby zebrać identyczne przypadki przypadki?

• Nie, chodzi o podobne przypadki.

• Ubezpieczyciel powinien bardzo uważać, aby w jego portfelu niebezpieczeństw nie nastąpiła kumulacja ryzyka. (Np. mędrzec z bajki nie chciałby, aby wszystkie krowy były w jednej oborze, bo jak jedna zachoruje to inne też będą chore)

• Czy wszystkie ryzyka są ubezpieczalne?

• Niektóre rodzaje ryzyka nie podlegają ubezpieczeniu.

• 4 warunki, - aby ryzyko było ubezpieczalne:

• ryzyko powinno być wymierne statystycznie

• powinno należeć do grupy ryzyka czystego

• szkoda powinna mieć charakter losowy

• szkoda powinna być mierzalna w jednostkach pieniężnych

• Definicja ubezpieczenia:

• Wg Łazowskiego; Ubezpieczenie - jest to ubezpieczenie gospodarcze zapewniające pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych wywołanych u poszczególnych jednostek przez odznaczające się pewną prawidłowością zdarzenia losowe w drodze rozłożenia ciężaru tego pokrycia na wiele jednostek, którym te same zdarzenia zagrażają.

• Wady wynikające z zastosowania ubezpieczenia jako metody kontroli ryzyka:

• Nie wszystkie ryzyka są klasyfikowane jako nadające się do ubezpieczenia

• Nie wszystkie ryzyka określane jako ubezpieczalne są przyjmowane do ubezpieczeń Np. ze względu na ograniczoną „Pojemność finansową” zakładu ubezpieczeń

• Ubezpieczyciel może też odmówić przejęcie ryzyka do ubezpieczenia z innych powodów Np. niespełnienie wymogów bezpieczeństwa

• Istotnym mankamentem ubezpieczenia jest ograniczona kompensacja strat

03.03.2011

Wykład 3

1. Korzyści wynikające z zastosowania ubezpieczenia jako metody kontroli ryzyka:

• Zyskanie pewności działania poczucia bezpieczeństwa

• Uwolnienie środków finansowych, które były gromadzone jako fundusz samoubezpieczeniowy i włączenie ich do procesów gospodarczych

• Wyrównanie szkód bez obawy, że spowoduje to utratę płynności czy obniżenie wyniku

• Zwiększenie wiarygodności wobec instytucji finansowych finansujących działalność podmiotów

• Ograniczenie własnych środków zamrożonych w transakcjach rozliczeniowych (szczególnie w handlu zagranicznym)

• Uzyskanie korzyści podatkowych

• Równomierne rozłożenie płatności, co wynika ze względnej stabilności składek ubezpieczeniowych

• Możliwość dokonywania selekcji ryzyka

• Możliwość zmiany nieznanego (często znacznego) kosztu przyszłych szkód na znany koszt określony wysokością składki ubezpieczeniowej

• Funkcje ubezpieczeń:

• W starszych pozycjach literatury funkcji jest bardzo dużo, a w nowszej również nie ma jednego poglądu odnośnie tego, jakie funkcje są spełniane przez ubezpieczenia.

• Przeważnie przypisywane są im funkcje finansów

• Istnieje pogląd f. finansów + f. socjalne

Społeczne

Gospodarcze

Zapewnienie ustabilizowanych warunków działania osób ubezpieczonych

- Zapewnienie ciągłości działania gospodarczego i zapewnienie bytu ubezpieczonym przez minimalizację konsekwencji wystąpienia wypadków ubezpieczeniowych * ochrony ubezpieczeniowej - aspekt psychologiczny - aspekt materialny * prewencyjna - działania finansowe - środki techniczno-ubezpieczeniowe * akumulacji kapitałowej - na płaszczyźnie technicznej - na płaszczyźnie ekonomicznej * redystrybucyjna - redystrybucja w czasie - redystrybucja w przestrzeni * stymulacyjna * kontrolna * wychowawcza

• Funkcja kompensacyjna/wyrównawcza - polega na dostarczaniu środków umożliwiających wyrównanie lub skompensowanie szkód będących następstwem realizacji wypadków ubezpieczeniowych.

• Funkcja ochrony ubezpieczeniowej - zakład ubezpieczeń przejmuje ryzyko i tworzy bezpieczeństwo finansowe.

• Bezpieczeństwo finansowe tworzone jest, ponieważ ochrona ubezpieczeniowa oznacza jednocześnie gotowość zakładu ubezpieczeń do kompensacji szkód losowych, a zatem z ochrony ubezpieczeniowych korzystają nie tylko ci, u których zrealizował się wypadek ubezpieczeniowych, ale również z ochrony tej korzystają również pozostali ubezpieczeni, bo mają zapewnione poczucie zabezpieczenia finansowego stworzonego przez zakład ubezpieczeń.

• Funkcja prewencyjna - polega na podejmowaniu działań w celu zapobiegania powstawaniu i rozszerzaniu się wypadków ubezpieczeniowych. Działania prewencyjne mają też na celu tłumienie i zmniejszenie natężenia działania tych wypadków. Funkcja prewencyjna stanowi ważną funkcję działania ubezpieczeniowego, ponieważ gdyby nie istniała zakłady ubezpieczeń byłyby zmuszone do wypłaty coraz większych odszkodowań i nie mogłyby skompensować powstałych szkód. Wyodrębnia się prewencję ogólną (związana z oddziaływaniem przy pomocy środków prawnych czy ekonomicznych) i w formie działania gospodarczego (Np. budowa wałów p. powodziowych). Może przybierać formę działania finansowego lub zakłady mogą korzystać ze środków techniczno-ubezpieczniowych.

• Działania finansowe: tworzenie funduszy prewencyjne przez zakłady ubezpieczeń. Fundusze ubezpieczeń są tworzone w ciężar kosztów, ale w praktyce wiele zakładów ubezpieczeń na te fundusze przeznacza część osiągniętych zysków. Z funduszy prewencyjnych są finansowane badania naukowe, wdrożeniowe, innowacyjne, o szczególnym znaczeniu dla rozwoju prewencji technicznej. Z funduszy finansowane są również doraźne akcje, Np. ratowanie środowiska naturalnego, czy budowa wałów przeciwpowodziowych.

• Środki techniczno ubezpieczeniowe: ważne znaczenie mają przepisy dot. stanu bezpieczeństwa obiektów zgłaszanych do ubezpieczenia. Jeśli te warunki bezpieczeństwa nie są spełnione zakład ubezpieczeń ma prawo odrzucić wniosek o ubezpieczenie. W czasie trwania stosunku ubezpieczenia zakład ubezpieczeń ma prawo kontrolować stan bezpieczeństwa ubezpieczonych obiektów, a po takiej inspekcji ma prawo wydać zalecenia, co do tegoż stanu. Jeśli szkoda nastąpiła wskutek niezachowania podstawowych warunków bezpieczeństwa albo też, jeśli szkoda nastąpiła wskutek rażącego niedbalstwa pod rygorem utraty prawa do otrzymania odszkodowania ubezpieczony jest zobowiązany, gdy nastąpi wypadek ubezpieczeniowy podjąć wszelkie zadania w celu zmniejszenia szkody i zabezpieczenia zagrożonego mienia, czyli musi się podjąć ratowania. Jeśli zakład udowodni, że ubezpieczony nie zrobił nic w tym kierunku, może odmówić wypłaty odszkodowania. W KC jest zapis - zakład ubezpieczeń ma obowiązek pokryć koszty działań ratunkowych, nawet, jeśli nie są skuteczne. Koszty pokrywane są zazwyczaj z sumy ubezpieczeniowej.

• Udział własny ubezpieczonego w szkodzie: Zamieszczenie w umowie zapisu o udziale własnym, oznacza, że zakład pokrywa tylko część szkody, natomiast resztę szkody powinien pokryć z własnych środków ubezpieczony. Taki zapis ma na celu skłonienie ubezpieczonego do większej dbałości o stan ubezpieczonego mienia. Zwykle ma charakter procentowy (Np. 5-10% - tyle pokrywa ubezpieczony). Taki zapis ma wpływ na wysokość składki ubezpieczeniowej. Ubezpieczony jednak może wnosić o wycofanie takiego zapisu z umowy, co w konsekwencji prowadzi do przerzucenia całości odpowiedzialności na ubezpieczyciela, co prowadzi do podniesienia składki. Może też nastąpić odwrotna sytuacja.

• Taryfa ubezpieczeniowa: w taryfie znajdują zastosowanie tzw. systemie bonus mallus, zwyżek i obniżek taryfowych. Obniżka (bonus), zwyżka (mallus). Bonusy są przyznawane z związku z bezszkodowym trwaniem ubezpieczenia, co prowadzi do zastosowania bonusów. Gdy podmiot często powoduje wypadki, zastosowanie mają fallusy. Instytucja roszczeń regresowych w stosunku do sprawcy wypadku ubezpieczeniowego. W praktyce konsekwentne dochodzenie roszczeń regresowych oddziałuje wyraźnie na zmniejszenie szkodowości w niektórych rodzajach ubezpieczeń majątkowych. Może stać się tak, że odszkodowanie nie wystarcza na pełne pokrycie szkody, poszkodowany ma prawo do pierwszeństwo przed zakładem do pokrycia szkody do końca. To zmniejszenie szkodowości, które wysuwa zakład ubezpieczeń są bardziej skuteczne niż w przypadku wysuwania przez poszkodowanego.

• Działania prewencyjne powinny być efektywne. Jak można liczyć efektywność działań prewencyjnych:

• E = V/k

• Wskaźnik relacjonujący oczekiwanie zmniejszenie szkód losowych do kosztów nakładów prewencyjnych. Konstrukcja wskaźnika jest prosta i zrozumiała dla każdego. Ten wskaźnik powinien być większy od jedności żeby działanie zostało podjęte. O ile konstrukcja jest łatwa i zrozumiała, o tyle w praktyce wyliczenie nastręcza wiele trudności. Wydatki na cele prewencyjne dokonywane są zwykle jednorazowo lub w krótkim czasie, jednak korzyści związane z działaniem prewencyjnym następują po jakimś okresie. Wartość pieniądza w czasie się zmienia. Zatem jak uwzględnić to. W tym wskaźniku wielkość V jest zwykle sumą jako V przyjmuje się sumę doraźnych korzyści/efektów prewencyjnych oraz zdyskontowanych wartości efektów przyszłych.

• Całkowite wyeliminowanie przyczyn

• Zmniejszenie stopnia zagrożenia ubezpieczonych obiektów przez wypadki ubezpieczeniowe - zmniejszenie częstości i intensywności szkód

• Wcześniejsze przygotowanie akcji tłumiącej, - czyli takiej, która zmniejszy zasięg oraz intensywność działania szkód losowych

• Opracowanie odpowiednich przepisów, albo warunków bezpieczeństwa

• Popularyzacja metod i środków zapobiegających zapobieganiu szkód

10.03.2011

Wykład 4

1. Funkcje ubezpieczeń:

• Społeczne - zapewnienie ustabilizowanych warunków działania ubezpieczonych

• Gospodarcze - mają związek z działaniem gospodarczym i zapewniają ciągłość działania gospodarczego i zapewnienie tym ubezpieczonym przez minimalizację konsekwencji wystąpienia wypadków ubezpieczeniowych.

• Ochrona ubezpieczeniowa:

• Aspekt psychologiczny

• Aspekt materialny

• Prewencyjna: (Np. roszczenia regresowe albo taryfa … (bonusy i malusy, udział własny)

• Działania finansowe

• Środki techniczno-ubezpieczeniowe

• Akumulacja kapitału:

• Na płaszczyźnie technicznej

• Na płaszczyźnie ekonomicznej

• Redystrybucyjna:

• Redystrybucja w czasie

• Redystrybucja w przestrzeni

• Stymulacyjna

• Kontrolna

• Wychowawcza

• Akumulacja kapitałowa:

• Musi być rozpatrywana na:

• Płaszczyźnie technicznej - poprzez ubezpieczenia następuje repartycja (rozprzestrzenienie) finansowych skutków wypadków ubezpieczeniowych w ramach wspólnoty ryzyka.

• Konieczne jest tworzenie rezerw określanych mianem rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

• Płaszczyźnie ekonomicznej - na pokrycie rezerw zakłady ubezpieczeniowe muszą tworzyć lokaty.

• Inne nazwy: funkcja inwestycyjna, funkcja lokacyjno-kredytowa

• Gromadzone są ogromne fundusze, które na przestrzeni wielu lat nie są wykorzystywane. Np. ubezpieczenia na życie fundusze muszą być inwestowane = lokowane

• Inwestowane są również kapitały gwarancyjne

• Działalność inwestycyjna zakładów ubezpieczeń nie może być realizowana w dowolny sposób - środki na rezerwie na dobrą sprawę należą do ubezpieczonych:

• Maksymalizacja bezpieczeństwa - jest najistotniejsza, jest szereg przepisów regulujących działalność inwestycyjną:

• W ustawie o działalności ubezpieczeniowej określona została lista instrumentów, w jakie zakłady ubezpieczeń mogą lokować środki stanowiące pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

• Istnieją również limity środków, jakie mogą byś inwestowane w określone instrumenty: Np. ile w nieruchomości, w akcje itp.

• Rentowność - inwestycje zakładów ubezpieczeń muszą być rentowne - dążenie do jak najwyższej stopy zwrotu. Minimalna stopa zwrotu - stopa inflacji.

• Zasada zachowania odpowiedniej płynności lokat - środki na pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinny być tak lokowane, żeby były dostępne, gdy zrealizuje się ryzyko. Charakter inwestycji musi być dostosowany do charakteru zobowiązań wynikających z zawartych umów ubezpieczeniowych.

• Ubezpieczenia majątkowe:

• Ubezpieczenia majątkowe są zawierane na okresy roczne, lub krótsze. W związku z tym większość inwestycji realizowanych przez zakłady ubezpieczeń majątkowych powinna mieć charakter krótkoterminowe i średnioterminowe.

• Długoterminowo - inwestuje się kapitały …

• Ubezpieczenia osobowe:

• Lokaty zakładów ubezpieczeń na życie w większym stopniu będą miały charakter długoterminowy.

• Redystrybucyjna:

• Wynika z faktu, że ubezpieczenia są jednym z ogniw finansów. W toku realizacji tej funkcji należy uwzględnić funkcję ubezpieczeń.

• Idea ubezpieczeń - gromadzenia środków, które następnie będą dzielone w celu wypłaty odszkodowań lub świadczeń prowadzi to do redystrybucji dochodu narodowego.

• Cechy redystrybucji ubezpieczeniowej:

• Jest ograniczona podmiotowo, ponieważ jej zasięgiem objęte są podmioty stosunku ubezpieczeniowego. Jest to cecha charakterystyczna redystrybucji ubezpieczeniowej, ponieważ Np. redystrybucja w finansach publicznych dotyczy wszystkich obywateli.

• Liczba podmiotów świadczących na rzecz funduszu ubezpieczeniowego wielokrotnie przewyższa liczbę podmiotów, które korzystają ze świadczeń finansowanych z tego funduszu. Cecha ta jest ściśle związana z definicją ubezpieczenia - jak największe rozproszenie ryzyka.

• Ma charakter stabilizacyjny, - ponieważ zapobiega zmianom majątku społecznego. Jeśli nastąpi wypadek ubezpieczeniowy (zmiana majątku społecznego) zostanie wypłacone odszkodowanie w celu (zmiany majątku). Redystrybucja dokonywana w ramach ubezpieczenia ma na celu stabilizację, a w przypadku finansów publicznych chodzi o zmiany.

• Redystrybucja ubezpieczeniowa dokonuje się:

• w czasie - w okresach zmniejszonej szkodowości gromadzone są rezerwy, które następnie są wykorzystywane, gdyż gotowość wzrasta.

• w przestrzeni - ponieważ występują różnice w szkodowości między poszczególnymi regionami. Operacje ubezpieczeniowe (reasekuracyjne) dokonują się w skali międzynarodowej.

• Funkcja stymulacyjna ubezpieczeń - polega na wykorzystywaniu przepływów strumieni pieniężnych związanych z operacjami ubezpieczeniowymi do tworzenia bodźców oddziałujących na podmioty narażone na ryzyko.

• Wykorzystuje się strumienie pieniężne. - Np. strumienie składek

• Funkcja kontrolna - na podstawie obserwacji przepływu strumieni pieniężnych związanych z operacjami ubezpieczeniowymi uzyskuje się informacje o przebiegu procesów gospodarczych.

• Funkcja wychowawcza - to właśnie ubezpieczenia skłaniają do przezornego przewidywania przyszłych zdarzeń, zjawisk. Kiedy zawieramy umowę ubezpieczenia, płacimy składkę, oszczędzamy na przyszłe świadczenia. Ubezpieczenia skłaniają do oszczędzania.

• Wspólnota ryzyka - jeden odpowiada za wszystkich, wszyscy za jednego.

• Zasady ubezpieczeń - wiążą się ściśle z zasadami.

• W im większym stopniu będą przestrzegane zasady tym lepiej będą spełniane zadania stawiane przed ubezpieczeniami a zatem tym lepiej będą realizowane funkcje ubezpieczeń.

• Zasady są wtórne względem funkcji ubezpieczeń - określają one bowiem wtórne cele ochrony ubezpieczeniowej.

• Zasady ubezpieczeń = wymagania stawiane świadczonym usługom ubezpieczeniowym:

• Wtórne względem funkcji ubezpieczeń

• Charakter imperatywny lub postulatywny

• Podstawowe zasady: realność, pełność i powszechność ochrony ubezpieczeniowej

• Inne zasady:

• Szybkości wypłat odszkodowań i świadczeń (związek z zasadą pełności),

• Koncesjonowanie działalności ubezpieczeniowej,

• Ograniczenie poza ubezpieczeniowej działalności zakładów ubezpieczeń,

• Nadzoru państwa nad działalnością ubezpieczeniową.

• Charakter zasad:

• Imperatywny - oznacza, że jeśli te zasady nie zostaną spełnione to powstanie sytuacja, w której usługi ubezpieczeniowe będą nie tylko ułomne, ale nawet pozbawione sensu, a więc gospodarczo i społecznie szkodliwe.

• Postulatywny - oznacza, że ich bezwzględna realizacja nie warunkuje społecznego i gospodarczego sensu ubezpieczeń, ale stopień ich spełnienia decyduje o korzyściach uzyskiwanych ze świadczonych usług ubezpieczeniowych przez ubezpieczonych a także przez całą gospodarkę narodową.

• Dodatkowe zasady:

• Zasada szybkości wypłat odszkodowań i świadczeń - jest związana z zasadą pełności ochrony ubezpieczeniowej, ponieważ szybkość wypłaty odszkodowania czy świadczenia często decyduje o rozmiarach tzw. strat pośrednich a zatem wpływa na stopień finansowego pokrycia strat losowych przez odszkodowanie.

• Zasada koncesjonowania działalności ubezpieczeniowej - wiąże się z faktem, iż podjęcie działalności ubezpieczeniowej wymaga uzyskanie zezwolenia wydawanego przez organ nadzoru (KNF - w Polsce).

• Ograniczenie poza ubezpieczeniowej działalności zakładów ubezpieczeń - zakład ubezpieczeń nie może wykonywać innych czynności, innych działań poza tymi, które zostały wymienione w ustawie jako czynności ubezpieczeniowe.

• Nadzoru państwa nad działalnością ubezpieczeniową - państwo stanowi nadzór nad działalnością ubezpieczeniową.

• Te dodatkowe zasady mają charakter ogólny

• Podstawowe zasady określają jak usługa ubezpieczeniowa powinna być.

• Wszystkie zasady należy traktować kompleksowo

17.03.2011

Wykład 5

1. Ubezpieczenia mogą szkodzić gospodarce, jeśli zawarcie umowy ubezpieczeniowej nie przynosi określonej ochrony.

2. Wszystkie zasady tworzą system ubezpieczeń

3. Zasady ochrony ubezpieczeniowej:

• Realności:

• Gwarancje prawne

• Gwarancje ekonomiczne

• Pełności:

• Aspekty techniczne

• Aspekty ekonomiczno-prawne

• Powszechność:

• Podmiotowa

• Przedmiotowa

• Realność ochrony ubezpieczeniowej - to pewność, gwarancja urzeczywistnienia prawa do uzyskania odszkodowania ubezpieczeniowego, prawdziwa rękojmia tego prawa.

• Zasada pełności ochrony ubezpieczeniowej - postuluje zapewnienie ubezpieczonym takiego finansowego poziomu finansowania strat losowych, jaki w danych warunkach jest możliwy do osiągnięcia. Wiąże się ze stopniem pokrycia strat losowych przez odszkodowania.

• Zasada powszechności ochrony ubezpieczeniowej - postuluje stworzenie takiej organizacji zasad ochrony ubezpieczeń, aby zabezpieczały one każdej zainteresowanej w ubezpieczeniu jednostce możliwość skorzystania z tego urządzenia w miarę potrzeb.

• Zasada realności ochrony ubezpieczeniowej:

• Od czego zależy realność ochrony ubezpieczeniowej?

• „Pewność, gwarancja urzeczywistnienia prawa do otrzymania odszkodowania ubezpieczeniowego, prawdziwa rękojmia tego prawa” W. K. Rajcher

• O realności ochrony świadczy postępowanie zakładu ubezpieczeń względem ubezpieczającego

• Rozpatrywana jako:

• Stopień pokrycia rzeczywistej szkody przez odszkodowanie i wskaźnik realności ochrony ubezpieczeniowej

• Stopień pewności otrzymania odszkodowania w celu wyrównania szkody

• „Sytuacja, w której ubezpieczający może - nie popełniając błędu z punktu widzenia ekonomicznego i prawnego - liczyć na to, że strata losowa zostanie mu wyrównana przez zakład ubezpieczeń w granicach ubezpieczenia i zgodnie z obowiązującymi go warunkami.” I Pokorzyński

• „Charakter imperatywny - ubezpieczenie stoi i pada wraz z realnością ochrony ubezpieczeniowej” I. Pokorzyński

• Na pojęcie realności ochrony ubezpieczeniowej składają się łącznie gwarancje ekonomiczne i prawne (obie muszą być łącznie spełnione).

• Prawne gwarancje realności ochrony ubezpieczeniowej:

• Gwarancje prawne mają ochraniać przed:

• Zwłoką w wypłacie odszkodowania (ustalone w przepisach prawnych terminy wypłat - 817KC)

• Bezsporna część powinna być wypłacona w ciągu 30 dni

• Sporna część 14 dni po rozstrzygnięciu

• W przypadku ubezpieczeń obowiązkowych - całość powinna być wypłacona do 90 dni, chyba, że toczy się postępowanie sądowe wyjaśniające sporne sprawy

• Nieuzasadnioną odmową jego wypłaty (możliwość uruchomienia aparatu sądowego i egzekucyjnego)

• Niewłaściwym ustalaniem jego wysokości (ustalone metody obliczania)

• Rola instytucji rzecznika ubezpieczonych - dodatkowo wzmacnia gwarancje prawne, można do niego skierować odpowiednie pismo, dokumentacje sprawy, i rzecznik powinien sprawę rozpatrzyć i powie, jakie kroki należy dalej podjąć.

• Rola organu nadzoru - (kontrola OWU) - kontroluje działalność zakładów ubezpieczeń, ma prawo kontrolować również OWU, zwraca uwagę na sformułowania niekorzystne dla ubezpieczonych.

• Przepisy prawne, ustawa o działalności ubezpieczeniowej (obowiązek doręczenia OWU i przedstawienia różnic między postanowieniami umowy a OWU oraz kodeks cywilny (zasada contra preferentes - wszelkie niejasności zawarte w OWU nie mogą być tłumaczone na niekorzyść ubezpieczającego).

• Jeśli umowa ubezpieczenia zawiera rozbieżności - zakład ubezpieczeń musi zwrócić uwagę na te rozbieżności.

• Ekonomiczne gwarancje realności ochrony ubezpieczeniowej:

• Gwarancje ekonomiczne stanowi odpowiednia zasobność zakładu ubezpieczeń w fundusze o charakterze indemizacyjnym (fundusze przeznaczone na wypłatę odszkodowań i świadczeń.

• Rola nadzoru: kontrola płynności i wypłacalności zakładów ubezpieczeń

• Ważne: składka, kapitały, rezerwy, lokaty, reasekuracja

• Składka ubezpieczeniowa - jest ustalana z góry, kalkulowana przy użyciu metod matematycznych

• Jeśli składka jest za niska - rezerwy będą za niskie i nie będzie, z czego wypłacać odszkodowań i świadczeń

• Jeśli składki będą za wysokie - ubezpieczyciel nie nazbiera odpowiedniej ilości podmiotów narażonych na ryzyko - nie zadziała prawo wielkich liczb.

• Rezerwy - są formą kapitału, mają techniczno-ubezpieczeniowy aspekt

• Kapitały własne w firmach ubezpieczeniowych mają charakter gwarancyjny - nie powinny być wykorzystane w bieżącej działalności.

• Kapitały razem z rezerwami techniczno-ekonomicznymi stanowią wielokrotność rocznego przypisu składki.

• Lokaty musza być bezpieczne, rentowne i płynne

• Zakłady ubezpieczeń muszą mieć zawarte takie umowy reasekuracyjne, aby przekazać ryzyko nienależące do ich portfela innym ubezpieczycielom.

• Ekonomiczne gwarancje wspiera funkcjonowanie Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego:

• Tylko w ograniczonym zakresie daje gwarancje ochrony ubezpieczeniowej

• UFG - zadziała tylko w wypadku upadłości zakładów ubezpieczeń, które realizują ubezpieczenia obowiązkowe.

• UFG - zadziała w wypadku upadłości zakładu ubezpieczeń na życie, ale gwarancje są ograniczone - świadczenie nie będzie stanowiło 100% przysługującego świadczenia

• Gwarancje ekonomiczne są wspierane przez działanie UFG, ale ich zakres jest ograniczony.

• Zarówno odszkodowania jak i świadczenia mają charakter pieniężny. Zakłady ubezpieczeń w związku z tym muszą rozwiązywać we własnym zakresie szereg problemów:

• Inne będą problemy zakładów ubezpieczeń majątkowych:

• Realność odszkodowań jest zdeterminowana przez ceny przedmiotów ubezpieczenia

• Już w momencie zawierania umowy, jeśli przewiduje się zmianę ceny ubezpieczenia można umieścić to w kalkulacji składki

• Możliwe jest także doubezpieczenie w trakcie trwania okresu ubezpieczenia - ubezpieczający występuje z wnioskiem do zakładu ubezpieczeń o podwyższenie sumy ubezpieczenia.

• Inne będą problemy zakładów prowadzących ubezpieczenia zagraniczne:

• Realność ochrony ubezpieczeniowej jest uzależniona nie tylko od zmian cen, ale również od zmian kursów walutowych.

• Rozwiązaniem mogą być odpowiednie klauzule:

• Inflacyjna

• Walutowa

• Klauzule określają:, kto i w jakim zakresie będzie ponosił skutki zmiany cen i kursów walutowych.

• Umowy są zawierane w walutach, której kursy charakteryzują się względną stabilnością.

• Inne będą problemy w dziedzinie ubezpieczeń na życie:

• Duża rozbieżność czasu między momentem wpłaty pierwszej składki a momentem wypłaty świadczenia. Ten okres może trwać, rok, 2, 10 albo 50 lat i w tym czasie zmienia się wartość pieniądza. Przy urealnieniu świadczeń konieczne jest rozwiązanie dwóch problemów:

• Ustalenie podstawy urealnienia świadczenia - podstawą mogą być wskaźniki cen, kosztów utrzymania, wskaźniki wzrostów dochodów pracowniczych. Stosowanie polis dulnamicznych (indeksowanych) - w każdą rocznice podpisania umowy ubezpieczenia zakład ubezpieczeń wysyła propozycje do ubezpieczającego, aby ponieść sumę ubezpieczenia o procent równy wskaźnikowi inflacji, co wiąże się z podwyższeniem składki ubezpieczeniowej.

• W większości zakładów, po trzykrotnej odmowie ze strony ubezpieczającego propozycje nie są mu już wysyłane.

• Należy ustalić: kto i w jakim zakresie będzie ponosił finansowe skutki urealnienia świadczenia - skutki obciążają ubezpieczyciela, który powinien prowadzić odpowiednią politykę lokacyjną, zapewniającą uzyskanie stopy zwrotu z inwestycji na poziomie równym co najmniej stopie inflacji. Ubezpieczyciele mogą też przerzucać odpowiedzialność za urealnienie świadczeń na ubezpieczających Np. przy ubezpieczeniach na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym - ubezpieczający dokonuje wyboru lokat, w które inwestowane są jego składki, a wypłacane świadczenia uwzględniają rezultaty dokonanych inwestycji.

24.03.2011

Wykład 6

1. Zasada pełności - postuluje zapewnienie ubezpieczonym takiego finansowego pokrycia strat losowych, jaki w danych warunkach jest możliwy do osiągnięcia:

• Warunki ekonomiczne

• Warunki techniczne

• Warunki prawne

• Aspekty wychowawcze

• Zasada dotyczy głównie ubezpieczeń majątkowych

• Według KC: Szkody - wszelki uszczerbek majątku poszkodowanego (suma tych wszystkich wartości)

• Szkody bezpośrednie: straty (rzeczywiste uszczuplenie majątku oraz koszty konieczne w związku z wystąpieniem szkody),

• Szkody pośrednie: utracone korzyści tj.:

• Szkody przyszłe

• Utrata osiągniętego dochodu

• Utrata spodziewanego zysku

• Czy zasada pełności ochrony ubezpieczeniowej ma charakter postulatywny, czy obligatoryjny?

• W zależności od odpowiedzialności ubezpieczeń będzie ukształtowana składka

• Nie każdego byłoby stać na składkę, z której odszkodowanie będzie kompensowało całość strat

• Zasada pełności - „ochrona ubezpieczeniowa powinna umożliwiać każdemu ubezpieczającemu - bez względu na jego status prawno-ekonomiczny - taki finansowy poziom pokrycia strat losowych, jaki wynika z jego indywidualnej potrzeby oraz na jaki pozwalają w danych warunkach istotne względy polityki gospodarczej i społecznej państwa”

• Aspekt techniczny:

• Na finansowy poziom pokrycia strat losowych wpływają:

• Poziom ubezpieczenia

• Wysokość odszkodowania

• Poziom ubezpieczenia określa stosunek sumy ubezpieczenia do wartości przedmiotu ubezpieczenia. W zależności od relacji tych wielkości może wystąpić:

• Niedoubezpieczenie, - gdy suma ubezpieczenia będzie niższa niż wartość przedmiotu ubezpieczenia

• Ubezpieczenie w pełnej wartości, - gdy suma ubezpieczenia równa jest wartości przedmiotu ubezpieczenia

• Nadubezpieczenie, - gdy suma ubezpieczenia jest wyższa niż wartość przedmiotu ubezpieczenia.

• W przypadku, której sytuacji odszkodowanie w całości pokryje szkodę?

• To, w jakiej mierze szkoda zostanie pokryta przez odszkodowanie zależy od systemu zakładu ubezpieczeń.

• Systemy odpowiedzialności:

• System odpowiedzialności proporcjonalnej - polega na ty, że odszkodowanie wypłacone przez zakład ubezpieczeń pozostaje w takim stosunku do wielkości szkody jak suma ubezpieczenia do wartości ubezpieczonego przedmiotu

• Q/Z = U/W

• Gdzie:

• Q - oznacza odszkodowanie

• Z - oznacz szkodę

• U - oznacza sumę ubezpieczenia

• W - wartość przedmiotu ubezpieczenia

• Przykład (Niedoubezpieczenie):

• U = 50 000 zł

• W = 100 000 zł

• Z = 10 000 zł

• Q = 5 000 zł

• Ubezpieczenie w pełnej wartości - występuje, gdy suma ubezpieczenia jest równa faktycznej wartości ubezpieczonego przedmiotu.

• Q/W = 1 - odszkodowanie w pełni pokryje szkodę

• Nadubezpieczenie - suma ubezpieczenia jest wyższa niż wartość ubezpieczonego majątku:

• Ubezpieczeni podwójne lub wielokrotne (KC, dodany art. 824, par 2):

• Ten sam przedmiot ubezpieczenia w tym samym czasie jest ubezpieczony od tego samego ryzyka u dwóch lub więcej ubezpieczycieli na sumy, które łącznie przewyższają jego wartość ubezpieczeniową.

• Art. 824 KC, par 1

• O ile nie umówiono się inaczej suma pieniężna wypłacona przez zakładu ubezpieczeń z tytułu ubezpieczenia nie może być wyższa od poniesionej szkody.

• Nadubezpieczenie nie jest korzystne dla ubezpieczającego, ponieważ opłaca on zbyt wysoką składkę, obliczoną od zawyżonej sumy ubezpieczenia, natomiast nie uzyskuje z tego tytułu żadnych korzyści.

• Wyjątki:

• Ubezpieczenie według wartości nowej - polega na tym, że w przypadku zniszczenia czy utraty przedmiotu ubezpieczenia przy ustalaniu wysokości odszkodowania bierze się pod uwagę nie rzeczywistą, aktualną wartość przedmiotu ubezpieczania, ale wartość przedmiotu nowego. Np. ubezpieczenie nowego samochodu w PZU, - jeśli w ciągu 12 miesięcy od daty zakupu samochód zostanie skradziony to ubezpieczający otrzyma 100% wartości ubezpieczonego samochodu.

• System odpowiedzialności za pierwsze ryzyko - polega na tym, że każda szkoda jest wyrównywana w pełni, przy czym granicą odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń jest suma ubezpieczenia określona przez ubezpieczającego.

• Ryzyko będące przedmiotem ubezpieczenia zostaje podzielone na 2 części:

• I część - w pełni ubezpieczona

• II część - w ogóle nie jest ubezpieczona

• Ten system odpowiedzialności w większym stopniu niż system odpowiedzialności proporcjonalnej realizuje zasadę pełności ubezpieczeniowej.

• Przykład:

• Niedoubezpieczenie:

• U = 50 000 zł

• W = 100 000 zł

• Z = 10 000 zł

• Q = 10 000 zł

• Brak możliwości niedoubezpieczenia

• Instrumenty korygujące wielkość odszkodowania, (które może wprowadzać do umowy zakład ubezpieczeń), Np:

• Udział własny ubezpieczonego w szkodzie - polega na tym, że ubezpieczony w każdym przypadku partycypuje w części powstałej szkody. Każda szkoda jest dzielona na dwie części:

• Kompensowaną przez zakład ubezpieczeń

• Obciążająca środki własne ubezpieczonego

• Punkt widzenia zakładu ubezpieczeń: Zastosowanie w celach prewencyjnych, zwiększenie dbałości ubezpieczonego o przedmiot ubezpieczenia.

• Z punktu widzenia ubezpieczonego: udział własny może być korzystny, ponieważ jego wprowadzenie do umowy powoduje obniżenie składki ubezpieczeniowej.

• Franszyza - występują 2 rodzaje

• Integralna (warunkowa) - oznacza granicę szkody, poniżej której zakład ubezpieczeń nie jest zobowiązany do wypłaty odszkodowania.

• Może być określona:

• Kwotowo

• Procentowo

• Jeżeli wysokość szkody przekroczy wartość franszyzy integralnej wtedy zakład ubezpieczeń pokrywa całą szkodę tak jak by tej franszyzy w ogóle nie było.

• Celem franszyzy integralnej jest zwolnienie zakładu ubezpieczeń z odpowiedzialności za szkody drobne, które nie uzasadniają nakładów związanych z postępowaniem likwidacyjnym.

• Procedura likwidacyjna szkody:

• Przegląd przedmiotu, który uległ szkodzie

• Ustalenie okoliczności wypadku ubezpieczeniowego

• Czy zakład ubezpieczeń ponosi odpowiedzialność za szkodę

• Oszacowanie szkody

• Ustalenie sumy odszkodowania

• Procedura likwidacyjna może być droższa niż usunięcie szkody

• Redukcyjna - odszkodowanie zawsze ulega zmniejszeniu o określony procent albo określoną sumę. Uzasadnieniem włączenia do umowy franszyzy redukcyjnej jest wyłączenie z odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń szkód drobnych, które praktycznie nie są szkodami losowymi, ale wynikają Np. z ubytków naturalnych takich jak wysychanie, parowanie ubezpieczonych towarów. Albo też wynikają z różnic wagowych, które mają miejsce przy ładunkach masowych.

• Uwolnienie zakładu ubezpieczeń od odpowiedzialności za szkody drobne, której wartość jest niska. Np. przewóz mokrego piasku z nad morza (nad morzem waży więcej, bo jest mokry, jak już dojedzie do celu waży mniej, bo do tego czasu wyschnie)

• Nie jest w pełni respektowana zasada pełności ochrony ubezpieczeniowej

• Zasada powszechności - powinna być rozpatrywana w następujących aspektach:

• Podmiotowym - żeby każdy pomiot mógł się ubezpieczać

• Przedmiotowym, - aby każdy przedmiot mógł być przedmiotem ubezpieczenia

• Rodzajów ryzyka objętych ochroną ubezpieczeniową, - aby wszystkie zagrożenia, jakie występują mogły być również objęte ochroną ubezpieczeniową.

• „Zasada ta zawiera wskazanie, aby organizacja i funkcjonowanie ubezpieczeń zabezpieczały każdej zainteresowanej w ubezpieczeniu jednostce możliwość korzystania z tego urządzenia w miarę potrzeb, a więc w odniesieniu do interesujących ją przedmiotów i realnie zagrażających jej ryzyk”

• społeczna i gospodarcza użyteczność ubezpieczeń

• rola państwa w zakresie spełnienia zasady pełności ochrony ubezpieczeniowej

• świadomość ubezpieczeniowa a przymus

• Państwo powinno stworzyć warunki, żeby ta zasada mogła być zrealizowana w praktyce

• Przymus ubezpieczeniowy - wynika z rozwiązań prawnych (ubezpieczeń obowiązkowych), ale w przypadku ubezpieczeń obowiązkowych zasada jest realizowana.

• Powinien obowiązywać tam, gdzie jest w ten sposób zabezpieczony interes całego społeczeństwa

• Powinien decydować czynnik ekonomiczny

• Wskaźnik ekstensywności ubezpieczeń - obrazuje stopień wykorzystania pola ubezpieczeniowego. Obliczany jest jako relacja liczby podmiotów, albo przedmiotów ubezpieczonych do ogólnej liczny podmiotów, czy przedmiotów narażonych na określone ryzyko.

31.03.2011

Wykład 7

Temat: Systematyka ubezpieczeń.

1. Systematyzować ubezpieczenia - określić strukturę portfela ubezpieczeń.

• Portfel ubezpieczeń - wszystkie ubezpieczenia, które funkcjonują w danym okresie czasu.

• Walory teoretyczne, - jeśli dokonamy prawidłowej systematyki ubezpieczeń, łatwiej będzie poznać istotę i funkcje ubezpieczeń.

• Walory praktyczne - prawidłowo przeprowadzona systematyka ułatwi planowanie ubezpieczeniowe i badanie rozwoju poszczególnych grup ubezpieczeń, ocenę popytu.

• Ustalenie zbliżonych do siebie technik i form ubezpieczeń.

• Każda klasyfikacja jest wyrazem abstrakcji naukowej:

• Jakie cechy występują w danej zbiorowości? (Nie wszystkie elementy maja takie cechy)

• Wyodrębnia się elementy posiadające cechę i jej nieposiadające.

• Podziałów ubezpieczeń w praktyce i teorii jest bardzo wiele.

• Dwie sfery ubezpieczeń:

• Społecznych - jedna z technik zabezpieczenia społecznego rozumianego jako całokształt środków, działań instytucji publicznych przy pomocy, których społeczeństwo stara się zabezpieczyć swoich obywateli przed groźbą niezaspokojenia podstawowych potrzeb społecznie uznanych za ważne.

• Zabezpieczenie społeczne ma na celu zapewnienie obywatelom pewnego minimum socjalnego. Mo ono zapewnić ochronę przed skutkami zdarzeń, które mogą ich pozbawić niezbędnych środków godziwej egzystencji.

• Ubezpieczenie społeczne będące częścią zabezpieczenia społecznego razem z zabezpieczeniem i opieką społeczną jest ważnym celem realizacji polityki socjalnej państwa.

• Gospodarczych - są ważnym środkiem, przy pomocy, którego realizowane są cele polityki gospodarczej państwa.

• Ubezpieczenia społeczne i gospodarcze wiele łączy:

• Cele, oraz funkcje (funkcja prewencyjna - realizując tę funkcje ubezpieczenia zapewniają kompensatę skutków zdarzeń losowych, które mają charakter negatywny, jak też zdarzeń pozytywnych, które jednak pociągają za sobą wystąpienie określonych potrzeb majątkowych)

• Kompensacja skutków zdarzeń losowych następuje ze środków funduszu ubezpieczeniowego, który jest tworzony ze składek.

• Różnice między ubezpieczeniami społecznymi i gospodarczymi:

• Geneza:

• Ubezpieczenia społeczne: I połowa XIX wieku. Stworzone przez ustawodawcę.

• Ubezpieczenia gospodarcze: Starożytność. Funkcjonowały na długo przed zastosowaniem uregulowań prawnych

• Zakres przedmiotowy:

• Ubezpieczenia społeczne: osobowe

• Ubezpieczenia gospodarcze: osobowe i majątkowe

• Nawiązanie stosunku ubezpieczeniowego:

• Ubezpieczenia społeczne: z mocy prawa wraz z podjęciem pracy.

• Ubezpieczenie gospodarcze: zawarcie umowy ubezpieczenia.

• Instytucja:

• Ubezpieczenia społeczne: Non profit, publiczna osoba prawna, ZUS, KRUS (Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego)

• Ubezpieczenia gospodarcze: komercyjna lub non profit, Ubezpieczeniowa spółka akcyjna, lub towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych

• Zaspokajanie roszczeń:

• Ubezpieczenia społeczne: świadczenia w formie pieniężnej lub rzeczowej

• Ubezpieczenia gospodarcze: świadczenia i odszkodowania wypłacane są głównie w formie pieniężnej (czasami występują świadczenia w formie rzeczowej - zakład ubezpieczeń likwiduje szkodę Np. ekipa remontowa remontuje mieszkanie i przywraca je do stanu sprzed szkody, w Polsce istnieją ubezpieczenia Assistance - mamy zepsuty samochód, przysyłają nam lawetę)

• Źródła finansowania:

• Ubezpieczenia społeczne: metoda repartycyjna - ze składek bezpośrednio finansowane są świadczenia

• Ubezpieczenia gospodarcze: metoda kapitałowa - składki są inwestowane (Np. II filar ubezpieczeń emerytalnych)

• Gwarancje wypłaty świadczenia:

• Ubezpieczenia społeczne: państwo

• Ubezpieczenia gospodarcze: zakłady ubezpieczeń, Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (zakres gwarancji UFG jest ograniczony)

• Ubezpieczenia gospodarcze są regulowane w:

• Ustawie o działalności ubezpieczeniowej

• Ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych

• Ustawie o pośrednictwie ubezpieczeniowym

• Aktów prawnych regulujących ubezpieczenia społeczne jest bardzo wiele.

• Podział ustawowy ubezpieczeń gospodarczych - wynika z podziału ubezpieczeń, jaki został dokonany z załącznika do ustawy o działalności ubezpieczeniowej:

• Dział I - ubezpieczenia na życie

• Dział II - pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe

• Różnice o charakterze:

• organizacyjnym

• techniczno-ubezpieczeniowym

• finansowym

• Uregulowania prawne są zgodne z dyrektywami, w których jest postulat, aby w krajach UE była przestrzegana zasada rozdzielności branż ubezpieczeniowych - ograniczane są możliwości kumulowania w jednym zakładzie ubezpieczeń działalności w zakresie ubezpieczeń na życie (działu I) i pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych (dział II). Zakaz ten ma uniemożliwić wykorzystanie środków pochodzących z ubezpieczeń długoterminowych, (a takie są w większości ubezpieczenia na życie) w celu pokrycia niedoborów w zakresie ubezpieczeń powstałych (krótkoterminowych).

• Dział I:

• (1) Ubezpieczenia na życie (tradycyjne)

• Ubezpieczenia na całe życie - wypadek ubezpieczeniowy na pewno nastąpi, nieznany jest tylko jego termin (wypłata świadczenia jest pewna)

• Ubezpieczenia terminowe - wypadek ubezpieczeniowy nie musi nastąpić, ochrona ubezpieczeniowa trwa tylko przez wyznaczony okres (są często zawierane przez kredytobiorców na czas spłaty kredytu, ze zmienną sumą ubezpieczenia - forma zabezpieczenia kredytu, często hipotecznego)

• Specyficzne produkty ubezpieczeniowe:

• Ubezpieczenia na dożycie - z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia na dożycie świadczenie wypłacane jest, kiedy ubezpieczony dożyje wieku określonego w polisie. Produkt dla osób lubiących ryzyko.

• Ubezpieczenia mieszane: na życie + na dożycie świadczenie jest wypłacane, gdy ubezpieczony dożyje wieku określonego w polisie, albo też wypłacane jest wcześniej, jeśli śmierć ubezpieczonego nastąpi przed tym terminem.

• (2) Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci:

• Najczęstsze są produkty w przypadku, których dziecko jest osobą uposażoną, a ubezpieczonymi są rodzice, albo opiekunowie.

• Wypłata świadczenia następuje, gdy nastąpi wypadek ubezpieczeniowy (ubezpieczony może sam określić rodzaj wypadku ubezpieczeniowego), najczęściej, gdy dziecko osiągnie pełnoletność (18lat) lub 21,25 lat, albo zdarzenie: rozpoczęcie studiów, zakończenie studiów, wyjście za mąż, ożenek, otrzymanie I mieszkania.

• Jeśli ubezpieczający umrze w trakcie ubezpieczenia, OWU mogą zakładać, że zakład ubezpieczenia zacznie wypłacać rentę, lub wypłaci świadczenie. Ubezpieczenie może zostać przekształcone w bez-składkowe - ubezpieczenie trwa, ale nie płaci się już składek. Jeśli Np. jakieś dziecko umrze, to rodzice mogą wpisać inne dziecko.

• (3) Ubezpieczenia na życie, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (nowoczesne, uniwersalne produkty ubezpieczeń na życie):

• duża elastyczność

• składka ubezpieczeniowa jest dzielona na dwie części:

• I część jest przeznaczona na pokrycie ryzyka śmierci - charakter ochronny

• II część składki - ma charakter inwestycyjny

• OWU mogą przewidywać, że ubezpieczający sam decyduje, jakie są proporcje podziału składki: ile na cele inwestycyjne, a ile na ochronne

• Ubezpieczający sam decyduje jak inwestowana jest inwestycyjna cześć składki

• Zakłady ubezpieczeń prowadzą różne pod względem ryzyka fundusze kapitałowe:

• Bezpieczne - inwestują w papiery skarbowe, instrumenty rynku pieniężnego

• Fundusze mieszane - część inwestują w instrumenty bezpieczne, a część w ryzykowne

• Agresywne - wysoki stopień ryzyka

• Ubezpieczający decyduje, w które fundusze będzie inwestowana jego składka. Istnieje możliwość zmiany:

• proporcji podziału składki,

• kierunków inwestycji.

• Ubezpieczajmy decyduje i ubezpieczający ponosi ryzyko.

• Wysokość świadczenia jest uzależniona od wyników działalności inwestycyjnej.

• (4) Ubezpieczenia rentowe

• Istnieje duża różnorodność umów ubezpieczeń rentowych.

• Są zwykle dostosowywane do:

• aktualnych warunków gospodarczych,

• możliwości płatniczych ubezpieczającego,

• wymogów stawianych przez ubezpieczającego.

• Produkty:

• Terminowe (renta wypłacana przez wyznaczony okres) i dożywotnie (renta wypłacana jest dopóki ubezpieczony żyje)

• Ze stałą i zmienną sumą ubezpieczenia

• Odroczone (zawiera się umowę, płaci składki i po ukończeniu ileś tam lat dostaje rentę) i płatne natychmiast (wysoka składka i renta płatna w krótkim czasie po zawarciu umowy)

• Renta z okresem gwarantowany - renta wypłacana przez gwarantowany okres niezależnie, czy ubezpieczony żyje, czy nie

• Ubezpieczenie rentowe na dwa życia - ubezpieczenia zawierane na częściej przez małżonków, aby po śmierci jednego renta była wypłacana drugiemu

• (5) Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, jeśli są uzupełnieniem ubezpieczeń wymienionych w grupach 1-4

• oferowane jako samodzielne produkty ubezpieczeniowe w dziale II

• osoby zawierające ubezpieczenia na życie chciały mieć również ochronę, gdy nastąpi nieszczęśliwy wypadek, lub gdy zachorują.

• I grupa nazywa się jak cały dział, a powinna nazywać się ubezpieczenia na wypadek śmierci.

• Dział II:

• Pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe

• Osobowe: chorobowe i wypadkowe

• Typu casco - dotyczą różnych pojazdów (lądowych, szynowych, statków powietrznych, statków żeglugi morskiej i śródlądowej)

• Typu cargo - ładunków w transporcie

• Ubezpieczenia rzeczowe - mienia, od różnych rodzajów ryzyka

• Pozostałe ryzyka związane z rzeczami

• Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej

• Ubezpieczenia finansowe (kredytów, gwarancje ubezpieczeniowe, ubezpieczenie różnych ryzyk finansowych)

• Ubezpieczenia ochrony prawnej

• Ubezpieczenia świadczenia pomocy osobom w podróży (popularne assistance)

07.04.2011

Wykład 8

1. Podział ubezpieczeń dokonywany według kryterium przedmiotu ubezpieczenia na: majątkowe i osobowe.

• Prawny podział ubezpieczeń - zawarty w kodeksie cywilnym.

• Przedmiotem ubezpieczenia osobowego są dobra osobiste człowieka:

• Zdrowie

• Życie

• Zdolność do pracy

• Obejmują nie tylko ochroną ubezpieczeniową zdarzenia negatywne, ale również takie zdarzenia pozytywne, które powodują zwiększenie potrzeb majątkowych osoby ubezpieczonej. Np. urodzenie dziecka, dożycie wieku określonego w polisie.

• W wyniku wypadku ubezpieczeniowego może dojść do szkody niepowetowanej - takiej, której nie da się wyrazić w pieniądzu.

• Przedmiotem ubezpieczenia majątkowego zgodnie z KC może być:

• Każdy interes majątkowy, który nie jest sprzeczny z prawem i da się wyrazić w pieniądzu.

• Obejmują prawa i obowiązki majątkowe

• Ochroną majątkową mogą być objęte nie tylko konkretne dobra materialne, ale również bieżące i przyszłe aktywa i pasywa bieżące i przyszłe podmiotu ubezpieczenia.

• Ochroną ubezpieczeniową objęte są tylko negatywne zdarzenia losowe.

• Ubezpieczenia gospodarcze:

• Osobowe:

• Pozytywne i negatywne zdarzenia losowe

• Prawa niemajątkowe

• Umowna suma ubezpieczenia zależna od woli stron i możliwości finansowych

• Świadczenia

• Dotyczą osób fizycznych

• Majątkowe:

• Negatywne zdarzenia losowe

• Prawa i obowiązki majątkowe

• Suma ubezpieczenia a wartość przedmiotu ubezpieczenia

• Odszkodowanie

• Dotyczą osób fizycznych, prawnych i innych jednostek

• Ze względu na rodzaj zdarzeń losowych objętych ochroną ubezpieczeniowych możemy dokonać dalszego podziału ubezpieczeń osobowych i majątkowych:

• Osobowe:

• Życiowe:

• Wypadkiem ubezpieczeniowym jest śmierć, lub dożycie określonego wieku

• Długoterminowe

• Zdarzenie losowe musi nastąpić, choć nieznany jest termin (Np. ubezpieczenia na całe życie, ubezpieczenie mieszane [na życie i dożycie], w ubezpieczeniach na dożycie, zdarzenie losowe nie musi nastąpić)

• Wypadkowe:

• Wypadkiem ubezpieczeniowym jest uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia lub śmierć wskutek nieszczęśliwego wypadku

• Krótkoterminowe

• Zdarzenie losowe nie musi wystąpić NNW (następstw nieszczęśliwych wypadów) i chorobowe

• Mianem nieszczęśliwego wypadku określa się zdarzenie:

• Spowodowane przez siły działające z zewnątrz (nie mogą być Np. udar, zawał)

• Wystąpienie niezależnie (wbrew) woli osoby poszkodowanej

• Nagłe

• Powodujące trwały uszczerbek na zdrowiu w następstwie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, albo powodujące śmierć osoby ubezpieczonej

• Majątkowe:

• Majątkowe sensu stricto:

• Wierzytelności i zobowiązania teraźniejsze i przyszłe Np. OC

• Rzeczowe:

• Dobra materialne

• Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC):

• Jest odnotowywany coraz większy przypis składki

• Wiele z nich ma charakter obowiązkowy

• Ochroną objęty jest interes ubezpieczającego

• Potrzeba takiej ochrony wynika z tego, że majątek osoby ubezpieczonej może być narażony poprzez wyrządzenie szkody innym osobom

• Jest przydatny przy wykonywaniu różnego rodzaju ryzykownych zawodów, czyli takich, które ze względu na możliwość popełnienia błędu spowodują roszczenia poszkodowanych, Np. lekarz, kierowca, doradca podatkowy, makler giełdowy.

• Przydatne przy realizacji określonego typu działalności Np. organizacja imprez masowych

• Zawierają je również ci, którzy nie posiadają majątku, a poprzez wykonywanie swojego zawodu mogą obciążyć swoje przyszłe dochody Np. z pracy.

Kryterium porównania	Ubezpieczenia majątkowe	Ubezpieczenie OC
Przedmiot ubezpieczenia	Wartości majątkowe - materialny przedmiot ubezpieczenia (Np. mienie ruchome i mechaniczne, urządzenia, środki transportu, ziemiopłody).	Interes majątkowy - odpowiedzialność cywilna z tytułu szkód wyrządzonych przez ubezpieczonego.
Wartość ubezpieczenia	Wartość mienia objętego ochroną ubezpieczeniową.	Zobowiązanie z tytułu OC - przyrzeczenie wypłaty odszkodowania i świadczenia.
Wysokość zobowiązania ubezpieczyciela	Suma ubezpieczenia nie wyższa niż wartość ubezpieczonego mienia.	Suma gwarancyjna - górna granica odpowiedzialności ubezpieczeniowej
Relacja ubezpieczeniowa	Ubezpieczyciel - ubezpieczający	Ubezpieczyciel - ubezpieczający - poszkodowany
Funkcja ubezpieczenia	Ochrona majątku ubezpieczonego	- Ochrona interesu majątkowego ubezpieczonego - ochrona poszkodowanego przed niewypłacalnością sprawcy
Postać szkody	Postać rzeczowa (utrata, zniszczenie, uszkodzenie rzeczy)	- postać rzeczowa - utracone korzyści
Zakres funkcji kompensacyjnej	Strata rzeczywista	- strata rzeczywista - utracone korzyści
Relacja miedzy wysokością szkody a wartością majątku ubezpieczeniowego	Relacja występuje: - szkoda nie może być większa od wartości majątku ubezpieczonego - szkoda obejmuje istniejący majątek ubezpieczonego	Brak powiązań: - szkoda może być większa niż wartości majątku ubezpieczonego - szkoda może obciążać zarówno istniejący jak i przyszły majątek ubezpieczony

7. Szkoda może mieć charakter:

• Rzeczowy

• Osobowy

• Szkody osobowe:

• Rozstrój zdrowia

• Uszkodzenie ciała

• Śmierć osoby poszkodowanej

• Roszczenia:

• Koszty związane z leczeniem (zakup leków, koszty transportu poszkodowanego, dodatkowe odżywianie w okresie leczenia i rehabilitacji, dodatkowe zabiegi rehabilitacyjne, dodatkowa opieka w okresie leczenia, zakup niezbędnego sprzętu ortopedycznego i protez)

• Koszty związane z przygotowaniem do innego zwodu (opłaty związane z kursami przygotowującymi do nowego zawodu, koszty zmiany wykształcenia)

• Renta z tytułu zwiększonych potrzeb - czasowa lub stała wypłacana poszkodowanemu (w przypadku stałych, powtarzalnych wydatków związanych z utrzymaniem zdrowia poszkodowanego oraz opieka nad nim)

• Renta z tytułu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej - zwana uzupełniającą lub wyrównawczą wpłacana poszkodowanemu (wyrównująca utracony dochód w stopniu, w jakim utracił zdolność do jego osiągnięcia)

• Renta majątkowa w następstwie śmierci osoby poszkodowanej czasowa, lub dożywotnia - płatna osobom bliskim (osobom, względem, których ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny - dzieciom, małżonkowi, krewnym w linii prostej oraz innym osobom bliskim, którym zmarły poszkodowany dostarczał stale i dobrowolnie środków utrzymania)

• Odszkodowanie z tytułu zwrotu kosztów leczenia i pogrzebu, gdy następstwem szkody jest śmierć osoby poszkodowanej, przysługujące każdemu, kto wykaże, że faktycznie je poniósł (koszty poniesione na leczenie w czasie pomiędzy zaistnieniem szkody a śmiercią osoby poszkodowanej, wydatki związane z pochówkiem odpowiadające zwyczajom środowiska, w tym koszty transportu zwłok, zakup odzieży żałobnej, postawienie nagrobka

• Zadośćuczynienie wypłacane osobie poszkodowanej - jednorazowe świadczenie pieniężne (naprawienie krzywdy, w celu złagodzenia już doznanych cierpień fizycznych i psychicznych

• Stosowne odszkodowanie - jednorazowe świadczenie pieniężne przyznawane osobom bliskim poszkodowanego, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji życiowej osób ubiegających się

• Szkody rzeczowe:

• Zaginięcie rzeczy

• Utrata rzeczy

• Uszkodzenie rzeczy

• Roszczenia:

• Koszty naprawy mienia

• Koszty odtworzenia mienia

• Koszty środków prewencyjnych

• Nakłady poniesione w związku z niemożnością korzystania z uszkodzonej, utraconej, zaginionej rzeczy

• Rekompensata utraconych korzyści w związku ze szkodą rzeczową

• Ubezpieczenia komunikacyjne:

• W pakiecie zawarte jest głównie ubezpieczenie auto casco, oraz NW kierowcy i pasażera, czasem włączane są również inne ubezpieczenia

• Ubezpieczenia związane z samochodem

• Ubezpieczenia finansowe

14.04.2011

Wykład 9

1. Podział ubezpieczeń na podzbiory według kryterium liczby podmiotów objętych ochroną ubezpieczeniową:

• Ubezpieczenia jednostkowe

• Ubezpieczenia zbiorowe - to takie, w których ryzyka jednego rodzaju zostają pokryte przez objęcie większej liczby przedmiotów albo podmiotów jedną umową ubezpieczenia.

• Ubezpieczenia grupowe - dotyczą tylko ryzyka osobowego, umowa ubezpieczenia grupowego obejmuje dobra osobiste wielu osób, z których każda jest ubezpieczona na własny rachunek.

• Podział ubezpieczeń wg kryterium podmiotowego - podział nieostry, w praktyce często zdarza się tak, że te same produkty ubezpieczeniowe adresowane są dla ludności jak i dla przedsiębiorstw:

• Ubezpieczenia dla ludności

• Ubezpieczenia dla przedsiębiorstw

• Według formy własności instytucji oferujących ubezpieczenia:

• Ubezpieczenia publiczne - należą do nich ubezpieczenia społeczne

• Ubezpieczenia prywatne - ubezpieczenia gospodarcze - kiedyś były publiczne, dziś są prywatne

• Wg formy organizacyjno-prawnej i celu instytucji oferującej ubezpieczenia:

• Ubezpieczenia wzajemne - oferowane są przez towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych

• Ubezpieczenia komercyjne - oferowane są przez spółki akcyjne

• Ubezpieczenia pośrednie - w ich ramach funkcjonują towarzystwa reasekuracji wzajemnej, których cechą jest to, że ubezpieczają swoich członków na zasadach wzajemności, są one instytucjami typu non profit.

• Podział ze względu na tradycje, odmienność przedmiotu ubezpieczenia, odrębność zasad ubezpieczenia a także odrębność źródeł prawnych:

• Ubezpieczenia morskie - regulowane są przez kodeks morski

• Ubezpieczenia lądowe - regulowane są przez KC, zalicza się do nich wszystkie ubezpieczenia, które nie są zaliczane do lądowych i powstał pewien paradoks, Np. ubezpieczenia lotnicze też są do nich zaliczane

• Podział według kryterium zakresu terytorialnego świadczonej ochrony ubezpieczeniowej - odmienny charakter ryzyka objętego ochroną ubezpieczeniową:

• W obrocie krajowym

• W obrocie międzynarodowym

• Podział dokonany zgodnie z podziałem ryzyka:

• Ubezpieczenia bezpośrednie - te ubezpieczenia, które zawierane są na podstawie umów ubezpieczenia, których ubezpieczycielem jest jeden lub kilka zakładów ubezpieczeń.

• Ubezpieczenia pośrednie - występują w przypadku zawierania umów reasekuracji i retrocesji. Gdy ubezpieczycie dalej ceduje przejęte od ubezpieczającego ryzyko oraz gdy dalszego transferu ryzyka dokonuje reasekurator.

• Ze względu na występowanie swobody albo jej brak w nawiązywaniu stosunku ubezpieczenia;

• Ubezpieczenia dobrowolne

• Ubezpieczenia obowiązkowe - przepisy prawne nakładają na określone podmioty obowiązek zawarcia umowy. Może on wynikać Np. z wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności. Zakład ubezpieczeń ma obowiązek zawrzeć umowę, jeśli zwróci się do niego zobowiązany podmiot, jeżeli ubezpieczenia obowiązkowe mieszczą się w zakresie jego działalności. Naruszona zostaje zasada swobody umów w dwóch aspektach:

• Określone podmioty nie mają swobody odnośnie decyzji „Czy zawrzeć umowę?”

• Określone podmioty nie mają swobody odnośnie decyzji, „Na jakich warunkach zawrzeć umowę?”

• Wprowadzenie ubezpieczeń obowiązkowych związane jest z realizacją interesu społecznego lub gospodarczego, jeśli wynikają one z potrzeby ochrony osób poszkodowanych. Ubezpieczenia te w Polsce wprowadzane są na podstawie:

• Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych,

• Ustawy o działalności ubezpieczeniowej,

• a także na mocy innych ustaw

• oraz ratyfikowanych przez Polskę umów międzynarodowych

• W obu przypadkach warunkiem koniecznym do powstania stosunku ubezpieczenia jest zawarcie umowy.

• Ubezpieczenia obowiązkowe - z ustawy:

• Art. 3.

• 1. Ubezpieczeniem obowiązkowym jest ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej podmiotu lub ubezpieczenie mienia, jeżeli ustawa lub ratyfikowana przez Rzeczpospolitą Polską umowa międzynarodowa nakłada obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia.

• 2. Jeżeli ryzyko objęte obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej, w rozumieniu przepisów ustawy, jest umiejscowione w państwie członkowskim Unii Europejskiej, do tego ubezpieczenia stosuje się przepisy ustawy.

• Art. 4.

• Ubezpieczeniami obowiązkowymi są:

• 1) ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, zwane dalej „ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych”,

• 2) ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego, zwane dalej „ubezpieczeniem OC rolników”,

• 3) ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych, zwane dalej „ubezpieczeniem budynków rolniczych”,

• 4) ubezpieczenia wynikające z przepisów odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską, nakładających na określone podmioty obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia.

Temat: Pojęcia techniczno-ubezpieczeniowe.

1. Stosunek ubezpieczenia - stosunek cywilno-prawny, który wiąże ubezpieczyciela zwanego zakładem ubezpieczeń z ubezpieczającym na podstawie, którego ubezpieczyciel zobowiązuje się do wypłacenia odszkodowania albo innego świadczenia, gdy nastąpi wypadek ubezpieczeniowy, natomiast ubezpieczający jest zobowiązany do zapłacenia składki oraz przestrzegania ustalonych warunków ubezpieczenia.

2. Stosunek cywilno-prawny - strony uczestniczące w tym stosunku są równorzędnymi podmiotami według prawa, spory są rozstrzygane w drodze postępowania cywilnego przed sądem.

3. Cechy stosunku ubezpieczenia:

• Kwalifikowany - oznacza to, że takiego stosunku nie mogą zawrzeć dowolne strony, jedną ze stron stosunku ubezpieczenia musi być taki pomiot, który ma odpowiednie kwalifikacje, które zostały sprawdzone i na tej podstawie podmiot uzyskał zezwolenie na prowadzenia działalności ubezpieczeniowej. W Polsce to zezwolenie wydaje organ nadzoru, czyli KNF.

• Odpłatny - na ubezpieczającym ciąży obowiązek zapłacenia składki ubezpieczeniowej.

• Masowy - żaden pojedynczy stosunek ubezpieczenia nie mógłby istnieć bez wielkiej liczby takich stosunków.

• Adhezyjny - (łac. Adhezja - przystępowanie) większość stosunków ubezpieczenia jest tak zawierana, że ubezpieczający przystępuje do warunków określonych przez zakład ubezpieczeń.

• Trwały (ciągły) - stosunek ubezpieczenia trwa przez wyznaczony okres.

• Dwustronnie zobowiązujący - w jego wyniku powstają zobowiązania dla obu stron.

• Kauzalny (causa cavendi) - przyczynowy, stosunek jest nieważny, jeśli nie istnieje przedmiot ochrony w zachowaniu, którego ubezpieczający ma interes.

• Wypadek ubezpieczeniowy:

• Pojęcie - przewidziane w umowie ubezpieczenia zdarzenie losowe, z którego nastąpieniem ekspektatywa (oczekiwanie) ubezpieczającego mające za przedmiot spodziewane od zakładu ubezpieczeń świadczenie pieniężne przeradza się w wierzytelność ubezpieczeniową, czyli skonkretyzowane prawo podmiotowe o charakterze majątkowym.

• Cechy:

• Zdarzenie przyszłe - zdarzenie, które nastąpi po zawarciu umowy ubezpieczenia

• Zdarzenie niepewne - niewiadomo czy nastąpi, ale jego nastąpienie czy nie nastąpienie nie ma wpływu na prawny byt umowy.

• Zdarzenie prawne - powodujące określone skutki prawne, jeśli nastąpi zdarzenie określone w umowie, to dotychczasowa ekspektatywa ubezpieczającego przeradza się w wierzytelność ubezpieczeniową.

• Zdarzenie losowe:

• Definicja - obiektywny, realny stan świata zewnętrznego, będący skutkiem urzeczywistniania się ryzyka. Powodujący straty albo potrzeby finansowe u osoby w stosunku, do której dane zdarzenie się zrealizuje.

• Cechy:

• Masowość

• Statystyczna prawidłowość - przy pomocy metod matematyczno-statystycznych można ustalić prawdopodobieństwo jego wystąpienia

• Możliwe, lecz niekonieczne - może, lecz nie musi nastąpić

• Nadzwyczajne - nie zdarza się, co dzień, stanowi odmienność od normalnego stanu rzeczy

• Losowe - nie można z góry określić, u kogo się zrealizuje

• Niezależne od woli poszkodowanego

• Odstępstwo: w art. 833 KC - w przypadku, gdy ubezpieczony popełni samobójstwo - poszukać!!!

• Strony i podmioty:

• Ubezpieczyciel (zakład ubezpieczeń) - jednostka organizacyjna posiadająca osobowość prawną i uzyskała zezwolenie od organu nadzoru na prowadzenia działalności ubezpieczeniowej.

• Ubezpieczający - najczęściej jest to właściciel mienia zgłaszanego do ubezpieczenia, albo też osoba, która zgłasza swoje dobra osobiste jako przedmiot ubezpieczenia. Nie musi być nim tylko właściciel mienia, może nim być każda osoba, która jest zainteresowana w zachowaniu danego mienia, aby w przypadku szkody wypłacono odszkodowanie.

• Podpisuje umowę

• Płaci składkę ubezpieczeniową

• Otrzymuje polisę

• Nie zawsze ma prawo do otrzymania odszkodowania, lub świadczenia,

• Strony stosunku ubezpieczenia, podpisujące umowę ubezpieczeniową to ubezpieczyciel i ubezpieczający.

• Ubezpieczony - podmiot, który ma prawo do otrzymania odszkodowania lub świadczenia, może, ale nie musi być imiennie oznaczony

• Imienne oznaczony

• Imiennie nieoznaczony

• Uposażony - występuje w przypadku Np. ubezpieczeń na życie, jest to osoba, która otrzyma świadczenie w przypadku śmierci ubezpieczonego. Jest wymieniana w polisie ubezpieczeniowej.

• Uprawniona osoba trzecia:

• Nabywca rzeczy - art. 833 KC (niektóre obiekty majątkowe mogą być zbywane razem z polisa ubezpieczeniową Np. dom można sprzedać razem z polisą, dotyczy to ubezpieczeń dobrowolnych, w przypadku ubezpieczeń obowiązkowych Np. samochód trzeba sprzedać z polisą

• Poszkodowany na tle ubezpieczenia OC, - kto inny płaci składkę, kto inny otrzymuje odszkodowanie

• Cesjonariusz i zastawnik wierzytelności ubezpieczeniowej

• Wierzyciel hipoteczny z tytułu ubezpieczenia obciążonej nieruchomości

• Suma ubezpieczenia działanie i funkcje (3):

• Bezwzględna górna granica świadczenia

• W ubezpieczeniach osobowych - jedyna

• W ubezpieczeniach majątkowych - względna (obok wartości ubezpieczenia)

• Górna granica odpowiedzialności:

• Per capita z tytułu jednego wypadku art. 294 par 1-2 k. m

• Górna granica odpowiedzialności ubezpieczyciela za okres ubezpieczenia, niezależnie od liczby wypadków - konsumpcja sumy art. 824 par 1 KC

• Podstawa obliczania składki:

• Stopa składki brutto albo taryfowa stopa składek

• Składka - stawka - taryfa:

• Składka ubezpieczeniowa - świadczenia pieniężne, które ubezpieczający jest zobowiązany zapłacić zakładowi ubezpieczeń za udzielenie ochrony ubezpieczeniowej w ciągu okresu ubezpieczenia.

• Stopa składki (stawka) - liczba jednostek pieniężnych przypadających na każde 1000 lub 100 jednostek pieniężnych sumy ubezpieczenia (w ujęciu rocznym)

• W promilach

• W procentach

• Taryfa składek - uporządkowany zbiór stóp składek odpowiadający wszystkim typom, rodzajom ryzyka (przedmiotom i niebezpieczeństwom), występującym w danym rodzaju ubezpieczenia oraz:

• Wysokość rabatów - bonusów

• Tablice frakcyjne dla obliczania składek za ubezpieczenia krótkoterminowe (krótsze od roku)

• albo Metoda pro rata temporis (proporcjonalnie do czasu) - można zastosować ją tylko wtedy, gdy natężenie ryzyka jest takie same

• Wysokość dodatków (malusów)

• Składka (typologia techniczno-ubezpieczeniowa)

• Skalda brutto (przypisana) - łączna suma składek należnych od ogółu ubezpieczających za cały okres obrachunkowy, najczęściej za rok kalendarzowy

• Składka netto (tzw. składka sprawiedliwa) - suma składek brutto pomniejszona:

• o koszty obsługi ubezpieczeń (administracyjne)

• o koszty tworzenia rezerw,

• koszty akwizycji

• i inne koszty działalności zakładu ubezpieczeń

• Składka przesypana netto - składka zarobiona na udziale własnym ubezpieczyciela (po uwzględnieniu kosztów reasekuracji)

05.05.2011

Wykład 10

1. Zasada odszkodowania (la principe indemnitaire, Besson, 304)

• Zakres działania

• Ubezpieczenia majątkowe:

• odszkodowanie

• regres KC 828 (każdy kto spowoduje szkodę jest zobowiązany do jej naprawienia)

• zakaz kumulacji odszkodowań

• Ubezpieczenia osobowe:

• świadczenie nieodszkodowawcze

• brak regresu

• dopuszczalność kumulacji świadczeń

• Ubezpieczyciel ma obowiązek wypłacić ubezpieczonemu odszkodowanie, jeśli zaszło zdarzenie losowe, nawet, jeśli zdarzenie spowodowała osoba trzecia.

• Gdy zakład ubezpieczeń wypłaci odszkodowanie to na ubezpieczyciela przechodzą prawa, które miała osoba poszkodowana względem sprawcy szkody.

• Prawa zakładu ubezpieczeń są ograniczone do wysokości wypłaconego odszkodowania

• Regres w stosunku do sprawcy szkody

• Gdy odszkodowanie nie pokryje w całości szkody:

• Ubezpieczający ma prawo pierwszeństwa przed zakładem ubezpieczeń do zwrócenia się do sprawcy szkody, aby pokrył szkodę.

• Zadanie instytucji regresu w stosunku do sprawcy szkody:

• Represyjny - regres stanowi środek represyjny w stosunku do sprawcy szkody

• Prewencyjny - regres jest instrumentem prewencji ubezpieczeniowej, ponieważ dochodzenia regresowe w stosunku do sprawcy szkody są bardziej skuteczne a niżeli roszczenia odszkodowawcze ze strony osoby poszkodowanej (większe możliwości zakładu ubezpieczeń w dotarciu do sprawcy szkody)

• Regresy zmniejszają wysokość wydatków zakładu ubezpieczeń na odszkodowania, ma to wpływ na wysokość składki ubezpieczeniowej, można go łatwo zauważyć w przypadku ubezpieczeń gdzie regresy występują najczęściej

• ubezpieczenia typu cargo,

• ubezpieczenia mieszkań

• Zakaz kumulacji odszkodowań:

• KC art. dodany 824 par 2

• Odszkodowanie nie może być źródłem wzbogacenia ubezpieczonego, powinno skompensować szkodę, ale nie powinno być źródłem dodatkowych korzyści, o ile nie umówiono się inaczej

• Sytuacja, w której ten sam przedmiot ubezpieczenia, w tym samym czasie od tego samego ryzyka jest ubezpieczony w różnych zakładach ubezpieczeń, a suma tego ubezpieczenia przewyższa wartość ubezpieczonego przedmiotu.

• Ubezpieczony nie może domagać się odszkodowania większego niż szkoda. Nie ma prawa kumulować odszkodowań, żądać od zakładu ubezpieczeń kwoty wyższej niż poniesiona szkoda

• Można ubezpieczyć swoje dobra osobiste u wielu ubezpieczycieli i gdy zajdzie wypadek ubezpieczeniowy każdy ubezpieczyciel powinien swoje świadczenie wypłacić.

• Definicje umowy ubezpieczenia:

• Bennett, 79 - umowa na mocy, której jedna strona zwana ubezpieczycielem zobowiązuje się za wynagrodzeniem płaconym przez druga stronę czyli ubezpieczającego zapłacić odszkodowanie.

• Besson, 1 - umowa ubezpieczenia w znaczeniu ścisłym (wąskim) to umowa pomiędzy ubezpieczającym a ubezpieczycielem, który zobowiązuje się za wynagrodzeniem dostarczyć świadczenie pieniężne uprawnionemu na wypadek zrealizowania się określonego ryzyka.

• Elementy wspólne definicji umowy:

• Kto jest podmiotem ubezpieczenia

• Obowiązki stron

• Cechy umowy ubezpieczenia - umowa ubezpieczenia jest umową:

• Nazwaną - w art. 805 KC, oraz w kodeksie morskim,

• Konsensualną - obie strony musza dojść do konsensusu

• Odpłatną - ubezpieczający ma obowiązek zapłaty składki

• Dwustronnie obowiązująca - obie strony mają obowiązki, obowiązek jednej strony stanowi przywilej drugiej

• Najwyższej dobrej wiary - strony musza sobie zaufać, zarówno ubezpieczający musi zaufać zakładowi ubezpieczeń, jak i zakład ubezpieczeń musi zaufać ubezpieczającemu, iż ten w sposób rzetelny powie wszystko, co wie o ubezpieczanym ryzyku

• Adhezyjna - ubezpieczający przystępuje do warunków określonych przez zakład ubezpieczeń, większość umów ubezpieczenia jest w taki sposób zawierana

• Stałej współpracy kontraktowej - obie strony umowy ubezpieczenia muszą w sposób ciągły ze sobą współpracować.

• Subiektywnie losową - a nie losową, bo losowość występuje tylko po jednej stronie (ubezpieczającego), na tą losowość nie może liczyć zakład ubezpieczeń, on musi być przygotowany na pokrycie ryzyka u każdego ubezpieczonego (zakład tworzy rezerwę)

• Synallagmtyczna (wg. teorii ponoszenia ryzyka) - wzajemna, strony umowy świadczą na swoją rzecz oraz

• Kazualną - umowa jest nieważna, jeżeli nie istnieje przedmiot ochrony, w którym ubezpieczający ma swój interes

• Najczęściej umowa ubezpieczenia zawierana jest w trybie ofertowym:

• Do zakładu ubezpieczeń zgłasza się z wnioskiem ubezpieczający

• Tryb ofertowy prosty - zakładu ubezpieczeń bez żadnych zmian przyjmuje wniosek ubezpieczającego

• Milczący akcept - zakład ubezpieczeń nie mówi nic na temat wniosku, przyjmuje się, że umowa została zawarta z 15 dniem, nie może dojść do zawarcia umowy tą drogą:

• Gdy oferta została złożona w formie ustnej

• W ubezpieczeniach na życie

• Tryb ofertowy złożony - ma miejsce wówczas, gdy oferta w czasie trwania jej ważności spotyka się z kontrofertą zawierającą propozycje zmian ze strony zakładu ubezpieczeń. Obowiązki obciążające zakład ubezpieczeń:

• Zwykle w kontrofercie zakład ubezpieczeń proponuje warunki gorsze

• Zakład ubezpieczeń musi zwrócić uwagę w sposób pisemny na te niekorzystne zmiany

• Zakład ubezpieczeń musi wyznaczyć, co najmniej 7 dniowy termin na złożenie sprzeciwu przez ubezpieczającego

• Jeśli zakład ubezpieczeń nie dopełni swoich obowiązków, wszystkie niekorzystne zmiany uznaje się za nieważne na korzyść ubezpieczającego

• Ubezpieczający może:

• Nie zgłosić sprzeciwu

• W terminie zgłosić sprzeciw, a jeśli go zgłosi, to występuje w stosunku do zakładu ubezpieczeń ze swoją kontrofertą i zakład ubezpieczeń może przedstawić swoją kontrofertę, itd. kontrofert może być wiele.

• Tryb rokowaniowy (negocjacyjny) - występuje wówczas, gdy strony umowy wspólnie negocjują teść wspólnych postanowień umowy.

• Odnosi się najczęściej do ubezpieczeń nietypowych, które nie mieszczą się w ogólnych warunkach

• Tryb przetargowy - ma miejsce wówczas, gdy ubezpieczający dążąc do uzyskania najlepszej oferty ogłasza w tym celu przetarg.

• Ubezpieczający wybiera spośród ofert tą, która najbardziej mu odpowiada,

• Ma zastosowanie przy specyficznych dużych ryzykach gospodarczych

• Tryb taki jest obowiązkowy, kiedy spełnione są warunki określone w ustawie o zamówieniach publicznych

• Elementy umowy ubezpieczenia:

• Podmioty, które będą podpisywały umowę ubezpieczenia - strony umowy ubezpieczenia:

• zakład ubezpieczeń,

• ubezpieczający

• Przedmiot ubezpieczenia

• Ryzyka objęte ochroną ubezpieczeniową

• Warunki ubezpieczenia

• Obowiązki stron umowy ubezpieczenia

• Czas trwania ubezpieczenia

• Interes majątkowy, który nie jest niezgodny z prawem da się wyrazić w pieniądzu

• Dobra majątkowe (wartości wymierne w pieniądzu)

• Wartości istniejące

• Zmaterializowane

• Wierzytelności

• Wartości przyszłe

• Wartości ujemne (Np. zobowiązania)

• Umowa ubezpieczenia może obejmować:

• 1 obiekt majątkowy - umowa ubezpieczenia jednostkowego

• Wiele obiektów majątkowych, należących do jednego, lub kilku właścicieli - umowa ubezpieczenia zbiorowego

• Umowa ubezpieczenia generalnego - obejmuje dobra majątkowe wielu przedsiębiorstw, zarówno te, które istnieją w momencie zawierania tej umowy jak i te, które dopiero mogą powstać w trakcie trwania umowy

• Przedmiotem umowy ubezpieczenia osobowego są dobra osobiste człowieka (zdrowie, życie, zdolność do pracy)

• Umowa ubezpieczenia indywidualnego (jednostkowego) - dotyczy jednej osoby

• Umowa ubezpieczenia grupowego (zbiorowego) - dotyczy dóbr osobistych wielu osób

• Umowa ubezpieczenia zbiorowego - 1 osoba występująca w charakterze ubezpieczającego zawiera umowę ubezpieczenia wielu dóbr osobistych wielu osób na ich rzecz

• Umowa ubezpieczenia grupowego - obejmuje dobra osobiste wielu osób, z których każda jest ubezpieczona na własny rachunek

• Ryzyka objęte ochroną ubezpieczeniową - w umowie ubezpieczenia trzeba określić wszystkie ryzyka, niebezpieczeństwa, które są ochroną objęte, 2 schematy

• W umowie ubezpieczenia mogą być wymienione ryzyka taksatywnie

• Może być zawarta umowa all risk - na wszystkie ryzyka

• Definicje ryzyka poszczególnych zakładów ubezpieczeń mogą się między sobą różnić

• Ryzyka wyłączone z ochrony ubezpieczeniowej:

• Typowe wyłączenia szkody spowodowane w czasie zamieszek, strajków, działań wojennych, spowodowane aktami terroryzmu

• Niektóre typy ryzyka można negocjować przy dopłacie

• Warunki ubezpieczenia - są to przepisy prawne dotyczące poszczególnych ubezpieczeń danego działu, grupy czy rodzaju, które normują prawa i obowiązki stron umowy ubezpieczenia oraz ustalają ich postępowanie wynikające z wykonywania umowy ubezpieczenia.

• Warunki ustalane są przez zakłady ubezpieczeń

• W ubezpieczeniach obowiązkowych - (OC kierowców, OC rolników, budynków w gospodarstwach rolnych - ustawą), pozostałe mają warunki sformułowane poprzez ministra finansów w drodze rozporządzenia

• Art. 12A ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, - co musi być zawarte w owu

• Musi występować zgodność owu z innymi aktami prawnymi oraz ustawą o działalności ubezpieczeniowej

• Szczególne dodatkowe warunki ubezpieczenia - są do postanowienia nietypowe wprowadzane do umowy ze względu na szczególne okoliczności z ta umową związane, mogą być:

• Dodane do umowy odrębnie,

• Zamieszczone w tekście umowy - określane są mianem klauzul polisowych

• Obowiązki stron umowy ubezpieczenia:

• Ubezpieczający:

• Podstawowe - określone w definicji umowy ubezpieczenia:

• Zapłata składki

• Dodatkowe:

• Które obciążają ubezpieczającego jeszcze przed zawarciem umowy:

• Deklaracja ryzyka

• Które obciążają ubezpieczającego w czasie trwania umowy ubezpieczenia:

• Notyfikacja ryzyka

• Które obciążają ubezpieczającego gdy nastąpi wypadek ubezpieczeniowy:

• Związane z ratowanie przedmiotu ubezpieczenia

• Zakład ubezpieczeń:

• Podstawowe:

• Wypłata odszkodowania lub

• Świadczenia

• Dodatkowe:

• Wydanie dowodu ubezpieczenia (Np. polisa, certyfikat ubezpieczeniowy, skrócony dowód ubezpieczenia)

• Udostępnienie (a nie doręczenie) owu przed zawarciem umowy (zwykle są udostępniane na stronach internetowych)

• Sporządzenie protokołu rozbieżności (w formie pisemnej)

• Pisemne zwrócenie uwagi oraz wyznaczenie innego terminu do złożenia sprzeciwu

12.05.2011

Wykład 11

1. Deklaracja ryzyka ubezpieczeniowego - systemy:

• Wyjaśnienie - przy zawieraniu umowy ubezpieczenia ubezpieczający musi podać do zakładu ubezpieczeń zgodnie z prawdą - wszelkie okoliczności mające wpływ na ocenę ryzyka (niebezpieczeństwa)

• System anglosaski - obowiązki deklaracji spontanicznych, ubezpieczający - nawet bez uprzednich zapytań ze strony ubezpieczyciela - powinien informować o wszelkich okolicznościach, które są lub powinny mu być znane

• System kontynentalny - system „odpowiedzi na pytanie” obowiązek deklaracji dotyczy tylko znanych ubezpieczającemu okoliczności, o które pytał ubezpieczyciel (w formularzu) wniosku, oferty, albo w innych pismach

• System mieszany - ubezpieczający odpowiada zgodnie z prawdą na pytania ubezpieczyciela, ale ponadto ma obowiązek zwrócić uwagę ubezpieczyciela na te, o które się nie pyta.

• Sankcja za naruszenie - ubezpieczyciel:

• Jest wolny od odpowiedzialności

• Może odstąpić od umowy

• Może zwiększyć składkę

• Art. 834 - jeśli do wypadku doszło po upływie 3 lat po zawarciu umowy ubezpieczenia na życie, ubezpieczyciel nie może wysuwać żadnych zarzutów w stosunku do ubezpieczającego.

• Obowiązek notyfikacji ryzyka - występuje już po zawarciu umowy (art. 815, par 2 KC) konieczność zawiadamiania ubezpieczyciela o istotnych zmianach dotyczących ubezpieczonego ryzyka, taki obowiązek występuje, jeśli zastrzeżono go u umowie ubezpieczenia. Przepisu tego nie stosuje się do ubezpieczeń na życie.

• Obowiązki obciążające ubezpieczającego, gdy nastąpi wypadek ubezpieczeniowy:

• Użycie wszelkich dostępnych środków w celu ratowania przedmiotu ubezpieczenia

• Użycie wszelkich dostępnych środków, aby zapobiec szkodzie, lub zmniejszyć jej rozmiary

• Umowa może przewidywać, że:

• Ubezpieczający ma obowiązek zabezpieczenia możliwości dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od sprawcy szkody

• Ubezpieczyciel jest zobowiązany w granicach sumy ubezpieczenia zwrócić koszty poniesione w okresie ratowania, - jeśli użycie środków było celowe, nawet, jeśli okazało się bezskuteczne

• Ubezpieczyciel może odmówić całkowicie lub ograniczyć odszkodowanie, gdy są przesłanki, żeby stwierdzić, że ubezpieczający nie podjął akcji ratunkowej

• Obowiązki zakładu ubezpieczeń:

• Podstawowe:

• Wypłata świadczenia - terminowo i w całości

• Dodatkowe:

• Obowiązek wydania dowodu ubezpieczenia Np. polisy

• Udostępnienie owu ubezpieczającemu, żeby mógł się z nimi zapoznać, przed zawarciem umowy, Np. broszura, droga elektroniczna

• Sporządzenie protokołu rozbieżności

• Zawieranie umowy w trybie ofertowym złożonym - w odpowiedzi na ofertę ubezpieczającego zakład przedstawia kontrofertę zwrócenie uwagi ubezpieczającego w formie pisemnej na różnice, wyznaczenie, co najmniej 7 dniowego terminu sprzeciwu

• Określenie terminu, czasu ubezpieczenia;

• Krótkoterminowe - trwają krócej niż rok

• Roczne

• Długoterminowe - trwające dłużej niż rok, ich czas trwania jest dzielony na okresy ubezpieczenia, czyli okresy, w których uiszczana jest składka ubezpieczeniowa

• Bezterminowe - ubezpieczenia, których czas trwania nie jest z góry ustalony, Np. ubezpieczenie na życie

• Rozpoczęcie okresu ubezpieczenia:

• Data zawarcia umowy ubezpieczenia nie zawsze pokrywa się z datą rozpoczęcia odpowiedzialności, ponieważ odpowiedzialność może być w jakiś sposób uwarunkowana, Np. zapłaceniem składki

• Niektóre owu wymagają, aby upłynął pewien czas od zawarcia umowy do rozpoczęcia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń - okres wyczekiwania / karencji

• W zawieraniu ubezpieczenia, gdy grozi już bezpośrednio wystąpienie wypadku ubezpieczeniowego albo też, gdy ubezpieczający przewiduje, że taki wypadek nastąpi w krótkim czasie.

• Okres karencyjny stosuje się najczęściej w ubezpieczeniach na życie, gdy są zawierane bez konieczności badań lekarskich.

• Okres ubezpieczenia:

• Formalny - okres obowiązywania umowy

• Materialny - okres odpowiedzialności

• Techniczny - okres składkowy

• Te 3 okresy nie musza się ze sobą pokrywać

• Zakończenie okresu ubezpieczenia:

• Umowa ubezpieczenia i odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń - wygasają, gdy upłynie termin, na który umowa została zawarta

• Ogólne warunki niektórych ubezpieczeń przewidują, że ubezpieczenie zawarte, co najmniej na okres 12 miesięcy ulega automatycznemu odnowieniu na kolejny 12 miesięczny okres, jeśli nie zostanie odpowiednio wcześniej wypowiedziane - klauzula prolongacyjna

• Przyczyny, które mogą spowodować wygaśnięcie stosunku ubezpieczeniowego:

• Wyjaśnienie: źródłem postanowienia prawnego stosunku ubezpieczenia jest zawarcie umowy. Z kolei rozwiązanie umowy powoduje wygaśnięcie tego stosunku. Jednakże może to nastąpić także z innych przyczyn.

• Inne przyczyny wygaśnięcia:

• Upływ okresu, na który zawarto umowę

• Śmierć, lub utrata pełnej zdolności do czynności prawnych ubezpieczającego oraz likwidacja czy upadłość zakładu ubezpieczeń

• Abandon - jest przyczyną wygaśnięcia stosunku ubezpieczenia w ubezpieczeniach morskich, polega o na zrzeczeniu się przez ubezpieczającego na rzecz zakładu ubezpieczeń wszystkich praw do podmiotu ubezpieczenia Np. do zaginionego statku w zamian za wypłatę odszkodowania równego sumie ubezpieczeniowej.

• „Odpadnięcie” interesu ubezpieczeniowego (Np. zniszczenie, zużycie lub utrata przedmiotu ochrony)

• Wyczerpanie sumy ubezpieczenia lub sumy gwarancyjnej

• Wykup polisy w ubezpieczeniu na życie

• Niezapłacenie składki w terminie (z wyjątkiem ubezpieczeń obowiązkowych) lub raty składki ( tylko wtedy, gdy umowa bądź OWU składek tak zastrzegły) a ubezpieczyciel po upływie terminu wezwał ubezpieczającego do zapłaty zaległej raty składki z zagrożeniem, że brak zapłaty w terminie 7 dni od otrzymania wezwania spowoduje ustanie odpowiedzialności ubezpieczyciela. - Art. 814 par 3 KC

• W ubezpieczeniach osobowych - W przypadku uszczerbku na zdrowiu wypłacana jest część wartości ubezpieczenia w formie świadczenia.

• Na wysokość odszkodowania w ubezpieczeniach majątkowych wpływają:

• System odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń

• Proporcjonalnej - obowiązuje przy obliczaniu odszkodowania proporcja

• Q/Z=U/W

• Q - wysokość odszkodowania

• Z - szkoda

• U - suma ubezpieczenia

• W - wartość ubezpieczenia

• Za I ryzyko

• System ubezpieczeń

• System ubezpieczenia na sumy stałe - ubezpieczany jest majątek trwały znacznie częściej niż obrotowy, suma ubezpieczenia jest ustalona na stałym stabilnym poziomie. Podstawą jest wartość przedmiotu ubezpieczenia, którą można określać w różny sposób.

• Wartość nowa, zwana też odtworzeniową, - jeśli limit zużycia składników majątku nie przekracza, (najczęściej) 40% wartości nowej. Wartość nowa powinna uwzględniać wszystkie koszty, jakie będą musiały być poniesione, aby odtworzyć przedmiot ubezpieczenia tego samego rodzaju, z zastosowaniem tej samej konstrukcji oraz materiałów albo też, żeby kupić nowy, gotowy przedmiot ubezpieczenia o parametrach podobnych do przedmiotu, który uległ wypadkowi ubezpieczeniowemu.

• Przy ubezpieczaniu budynków w gospodarstwie rolniczym stopień zużycia majątku nie może być wyższy niż 10%.

• Wartość techniczna - zwana też rzeczywistą - odpowiada wartości nowej, pomniejszonej o faktyczne zużycie techniczne.

• Wartość upłynnienia - jest stosowana, jeśli stopień zużycia przedmiotu ubezpieczenia jest na tyle duży, że nie pozwala na wykorzystanie przedmiotu ubezpieczenia zgodnie z jego przeznaczeniem. Suma ubezpieczenia jest równa cenie sprzedaży przedmiotu ubezpieczenia.

• Wartość księgowa (brutto, netto):

• Brutto - księgowa wartość początkowa mienia z uwzględnieniem kolejnych jego przeszacowań.

• Wartość kosztorysowa - sumę ubezpieczenia ustala się na podstawie przewidyw anego ogólnego kosztu rozbudowy, przebudowy, lub remontu.

• Wartość otaksowana - w przypadku, gdy przedmiot ubezpieczenia posiada walory kolekcjonerskie, artystyczne, wartość jest wyceniana przez rzeczoznawców

• Można też ubezpieczyć majątek obrotowy - sumy ubezpieczenia ustala się na podstawie najwyższej przewidywanej w okresie ubezpieczenia wartości tego majątku.

• System ubezpieczenia na sumy zmienne - istotą jest możliwość skorygowania zapłaconej składki po upływie okresu ubezpieczenia odpowiednio do faktycznego ukształtowania się wartości majątku w okresie ubezpieczenia.

• Na początku okresu ubezpieczenia uiszcza się składkę zaliczkową zwana też depozytową ustaloną na podstawie maksymalnej (najwyższej) wartości majątku w okresie ubezpieczenia, albo, gdy powadzona jest księgowość

• Na podstawie wartości ewidencyjnej majątku na początek okresu ubezpieczenia

• Składka depozytowa nie podlega zwrotowi

• Systemy solidarne - system ubezpieczenia solidarnie na sumy stałe

• System ubezpieczenia solidarnie na sumy zmienne

• System ubezpieczenia na wartość częściową

19.05.2011

Wykład 12

1. System ubezpieczenia na wartość częściową:

• Ma zastosowanie w ubezpieczeniach od kradzieży z włamaniem i rabunku, w sytuacji, gdy ten rodzaj ubezpieczenia traktuje się jako dodatek do ubezpieczenia od ognia. Taki dodatek, który nie może funkcjonować samodzielnie.

• Ubezpieczający deklaruje kwotę, która może stanowić dowolną część wartości mienia ruchomego zgłoszonego do ubezpieczenia od ognia i ta kwota traktowana jest jako limit odszkodowawczy dla ubezpieczenia od kradzieży z włamaniem i rabunku. Ta kwota jest zwykle ustalana na podstawie przewidywanej maksymalnej straty, jaka może wystąpić w czasie kradzieży. Ten limit odszkodowawczy jest konsumowany przez każde wypłacone odszkodowanie. Może być uzupełniony, ale wiąże się to z opłaceniem dodatkowej składki.

• Specyficzne dla tego systemu ubezpieczenia jest to, że składka ubezpieczeniowa jest liczona od całości wartości mienia ruchomego przyjętego w ubezpieczeniu od ognia.

• Stawki taryfowe, na podstawie, których składka jest ustalana, są uzależnione nie od rodzaju ubezpieczonego majątku, tylko zależą od branży, w jakiej działa ubezpieczony.

• Odszkodowanie liczy się zgodnie z zasadą odpowiedzialności proporcjonalnej.

• Alternatywą dla tego ubezpieczenia na wartość częściową może być system ubezpieczenia na pierwsze ryzyko.

• System ubezpieczenia na I ryzyko:

• Stosowany w ubezpieczeniach od kradzieży z włamaniem i rabunku dla każdego rodzaju mienia, poza tym stosowany jest przy ubezpieczeniu mienia pracowniczego, a także gotówki od pożaru i innych zdarzeń losowych.

• Ubezpieczone są również koszty towarzyszące szkodzie, Np. koszty uprzątnięcia pozostałości po szkodzie, koszty wymiany zamków, koszty naprawy zabezpieczeń.

• Sumę ubezpieczenia najczęściej ustala się na podstawie przewidywanej maksymalnej straty jak może nastąpić w wyniku jednego wypadku ubezpieczeniowego.

• Pod uwagę bierze się pojedynczą szkodę, ponieważ zwykle odszkodowanie nie konsumuje sumy ubezpieczenia.

• Występuje ryzyko, iż będzie duża szkodowość tego ubezpieczenia. Zakłady ubezpieczenia tak się zabezpieczają, że żądają od ubezpieczającego dodatkowych zabezpieczeń, lub mogą wypowiedzieć umowę.

• Odszkodowanie w pełni pokrywa szkodę do wysokości sumy ubezpieczenia.

• Stawki taryfowe są w tym przypadku wyższe niż w ubezpieczeniu na sumy stałe.

• Ostatecznie zapłacone składki niekoniecznie musza być wyższe, ponieważ są obliczane od sumy ubezpieczenia, która będzie zdecydowanie niższa niż w przypadku ubezpieczenia na sumy stałe.

• Podstawę do obliczenia odszkodowania może stanowić:

• Protokół szkód - sporządzany przez ubezpieczonego

• Ustalenie przedstawiciela zakładu ubezpieczeń

• Zwykle te dwa dokumenty są ze sobą porównywane

• Przy ustalaniu wysokości szkody uwzględnia się przydatność przedmiotów (albo ich części), które pozostały do dalszego użytkowanie, przeróbki bądź sprzedaży.

• Ustaloną szkodę zakład ubezpieczeń powinien powiększyć o koszty, które zostały poniesione w związku z zastosowaniem środków, które miały obniżyć wielkość strat - koszty ratunku. Jeśli ich zastosowanie było celowe, nawet, jeśli okazały się one bezskuteczne.

• Klauzule polisowe, albo owu mogą upoważniać zakład ubezpieczeń do korygowania wielkości odszkodowania, Np.

• Franszyza redukcyjna

• Franszyza integralna

• Udział własny ubezpieczonego w szkodzie

• Całość dochodzeń związanych z ustaleniem okoliczności wystąpienia wypadku ubezpieczeniowego określa się mianem likwidacji roszczeń ubezpieczeniowych.

• Przedstawiciela zakładu ubezpieczeń nazywa się likwidatorem.

• Na podstawie dochodzeń likwidacyjnych ustal się wielkość odszkodowania lub świadczenia, która w toku przeprowadzanych czynności likwidacyjnych powinna zostać ostatecznie zaakceptowana przez ubezpieczonego.

• Cele likwidacji szkód:

• Ustalenie okoliczności związanych z wystąpieniem wypadku

• Ustalenie przyczyny wystąpienia wypadku

• Ustalenie, czy ubezpieczyciel jest odpowiedzialny za skutki wypadku - czy jest zobowiązany do wypłaty odszkodowania

• Ustalenie wysokości szkody

• Ustalenie wartości ubezpieczeniowej

• Ostateczne ustalenie wysokości odszkodowania

• Odszkodowanie powinno być wypłacone w terminach, zawartych w umowie

• Gdy miedzy ubezpieczycielem a ubezpieczającym wystąpi spór, to może być on rozstrzygnięty:

• W drodze polubowne - Np. obie strony mogą powołać rzeczoznawców

• W drodze sądowej

• Zakłady ubezpieczeń starają się większość sporów rozstrzygać polubownie, bo spory sądowe obniżają ich wiarygodność

• Polisy ubezpieczeniowe:

• Dowodem zawarcia umowy ubezpieczenia jest między innymi polisa ubezpieczeniowa

• W polisie musi być określony ubezpieczający

• W polisie określa się tez przedmiot ubezpieczenia i sumę ubezpieczenia,

• Czas trwania ubezpieczenia

• Okres ubezpieczenia

• Wysokość składki ubezpieczeniowej

• Mogą być też dołączone

• ogólne warunki ubezpieczenia

• dodatkowe warunki ubezpieczenia

• przepisy bezpieczeństwa

• Indywidualne klauzule określa się zazwyczaj w treści polisy

• Gdy dana umowa ubezpieczenia ma być przedłużona na następny okres bez zmian zakład nie musi wystawiać nowej polisy. Wystarczy dowód przedłużenia umowy, albo tez tym dowodem może być pokwitowanie zakładu ubezpieczeń, potwierdzające zapłacenie bieżącej składki ubezpieczeniowej.

• Rodzaje polis ubezpieczeniowych:

• Kryteria:

• W zależności od umowy

• W zależności od sposobu realizacji umowy ubezpieczeniowej

• Indywidualne, jednostkowe - dotyczą jednej osoby (majątku, dóbr osobistych):

• Dobra osobiste jednej osoby - osoba fizyczna

• Dobra majątkowe - osoba fizyczna i prawna

• Polisy:

• Imienne - wystawiane na nazwisko, albo nazwę ubezpieczającego, który ma wszelkie prawa i obowiązki wynikające z umowy ubezpieczenia

• Na okaziciela - osobą uprawnioną do roszczenia o wypłacenie odszkodowania, albo świadczenia jest osoba posiadająca polisę, przy czym ta osoba musi udowodnić, że ochrona ubezpieczeniowa dotyczy jej interesów majątkowych

• Na zlecenie - uprawnienia z tej polisy mogą być przenoszone na inne osoby przez odpowiednie oświadczenie ubezpieczającego zamieszczone w polisie. Takie oświadczenie to indos.

• Wniosek polisa - składa się z 2 części:

• wniosku o ubezpieczenie,

• polisy ubezpieczeniowej

• Zborowe

• Grupowe

• Generalne

• Zwykła - dotyczy wielu określonych przedmiotów lub transakcji, zarówno tych, które aktualnie istnieją, jak też takich, które mogą się pojawić w trakcie trwania ubezpieczenia.

• Przedmiotowy zakres ubezpieczenia, wartość ubezpieczenia, a także składkę ustala się ex post na podstawie periodycznych raportów ubezpieczającego, albo na podstawie prowadzonego przez niego dziennika ubezpieczeń, w którym na bieżąco są rejestrowane transakcje, a także obiekty podlegające ubezpieczeniu.

• Zastosowanie w ubezpieczeniach transportowych, gdzie ma miejsce duża liczba pojedynczych przesyłek,

• Obrotowa - mogą obejmować całość transportu realizowanego przez całe przedsiębiorstwo, albo transport realizowany na określonej trasie, określoną część transportu.

• Wartość ubezpieczenia i składkę ustala się po zakończeniu bieżącego okresu ubezpieczenia na podstawie wartości obrotu transportowego wykazanego w księgach handlowych.

• Nie ma potrzeby prowadzenia dodatkowej ewidencji, czy składania raportów, co niewątpliwie stanowi znaczne uproszczenie całej procedury, techniki ubezpieczenia, ale też zastosowanie takiej polisy ubezpieczeniowej jest wyrazem zaufania do ubezpieczającego.

• Odpisowa - wartość ubezpieczenia ustala się z góry na podstawie przewidywanej wartości przesyłek, traktuje się ją jak sumę ubezpieczenia, od której naliczana jest składka ubezpieczeniowa.

• Wartość zrealizowanych przesyłek jest na bieżąco odpisywana od tej sumy ubezpieczenia.

• Polisa odpisowa - od sumy ubezpieczenia odpisuje się wartość zadeklarowanych przesyłek.

• Ubezpieczenie wygasa, ale może być wznowione, prze zgłoszenie nowej sumy ubezpieczenia i opłacenie nowej składki.

• Jest stosowana rzadko, bo jej obsługa jest skomplikowana

• Certyfikat ubezpieczeniowy - wyciąg z polisy generalnej. Nie podaje się w nim zwykle wszystkich warunków, umowy, ale się na nie powołuje.

Temat: Reasekuracja.

9. Zakład ubezpieczeń, który przejął to ryzyko może dokonać wtórnego podziału ryzyka - reasekuracji.

10. Podział wtórny i dalszy

11. Definicje reasekuracji:

• Przez umowę reasekuracji reasekurator (zwany cesjonariuszem) w zamian za odpowiednią opłatą - przejmuje od zawodowego ubezpieczyciela (zwanego cedentem) - odpowiedzialnego wyłącznie i w pełni wobec ubezpieczonych za ubezpieczone ryzyko, całość lub część tych ryzyk i zobowiązuje się do zwrotu w określonych okolicznościach całości lub części sum zapłaconych lub należnych ubezpieczonym od ubezpieczyciela - cedenta z tytułu szkód w tych ryzykach - R. Picard i A. Besson

• Umowa reasekuracji jest umową zawartą między stronami zwanymi cedentem i reasekuratorem, przez którą cedent zobowiązuje się cedować, a reasekurator zgadza się przyjąć ustalony udział w ryzyku na warunkach określonych w umowie. - C. E Golding

• Z formalnoprawnego punktu widzenia reasekuracja jest to umowa, na mocy, której jeden zakład ubezpieczeń określany jako cedent odstępuje, ceduje część albo całość ubezpieczonego ryzyka, albo też grupy ubezpieczonych ryzyk określonego rodzaju wraz z odpowiednią częścią składek innemu zakładowi ubezpieczeń, zwanego reasekuratorem. Ten reasekurator zobowiązuje się do zapłaty cedentowi odpowiedniej części świadczeń wypłaconych ubezpieczającym. - E. Montalbetti

• Przyjmujący ryzyko musi być zakładem ubezpieczeń i reasekuracji, albo zawodowym reasekuratorem

• Spółka akcyjna

• Towarzystwo reasekuracji wzajemnej

• Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych

• Prawa i obowiązki wynikające z zawartej umowy reasekuracji:

• Cedent odstępuje ryzyka:

• Całość

• Część

• Grupę

• Reasekurator przyjmuje ryzyka:

• Ale nie za darmo

• Jeśli nastąpi wypadek ubezpieczeniowy w zakresie przejętych ryzyk odszkodowanie wypłaci zakład ubezpieczeń, ale będzie domagał się od reasekuratora zwrotu wypłaconych pieniędzy.

26.05.2011

Wykład 13

1. Pierwotny podział ryzyka następuje przy transferze ryzyka z ubezpieczającego na ubezpieczyciela.

2. Reasekuracja - wtórny podział ryzyka

3. Koasekuracja - różni się od reasekuracji, polega na tym, że ubezpieczający przekazuje ryzyko więcej niż jednemu zakładowi ubezpieczeń.

4. Umowa koasekuracji:

• Porozumienie koasekuracyjne

• A. Koasekurator I

• B. Koasekurator II jedna umowa | jeden ubezpieczający

• C. Koasekurator III Jeden przedmiot ubezpieczenia

• Istota:

• Jeden ubezpieczający ubezpiecza jeden przedmiot ubezpieczenia w dwu lub więcej zakładach ubezpieczeń na podstawie jednej umowy ubezpieczenia.

• Koasekuratorzy partycypują w ryzyku w określonej (zazwyczaj procentowo) części.

• Sposób wzajemnych roszczeń pomiędzy koasekuratorami określa porozumienie koasekuracyjne (umowa koasekuracyjna), w którym ubezpieczający nie bierze udziału.

• Koasekuracja zewnętrzna:

• Każdy z koasekuratorów odpowiada wobec ubezpieczającego samodzielnie i bezpośrednio w granicach przyjętych do ubezpieczenia sum. Ubezpieczający płaci oddzielnie składki i w razie wypadku - od każdego koasekuratora dochodzi odpowiedniej części świadczenia, oprowadzi oddzielne postępowanie likwidacyjne i - ewentualnie - procesy odszkodowawcze.

• A

• Koasekurator I B-

• Koasekurator II B- ubezpieczający

• Koasekurator III B-

• A - jedna umowa

• B - bezpośredni kontakt ze wszystkimi

• Koasekuracja zewnętrzna w systemie leadera:

• Każdy z koasekuratorów odpowiada wobec ubezpieczenia samoistnie i bezpośrednio, lecz kontakt w czasie trwania umowy z ubezpieczającym utrzymuje tylko koasekurator prowadzący, reprezentuje siebie (w imieniu własnym) oraz pozostałych koasekuratorów (na zasadzie pełnomocnictw)

• Koasekurator I < - - B1-

• Koasekurator II leader A- Ubezpieczający

• Koasekurator III < - - B2-

• A - bezpośredni kontakt

• B1 i B2 - brak bezpośredniego kontaktu, lecz istnieje odpowiedzialność wobec ubezpieczającego w granicach przyjętych udziałów

• Koasekuracja wewnętrzna:

• Tylko jeden z koasekuratorów odpowiada wobec ubezpieczonego za całe ryzyko (inaczej niż w koasekuracji zewnętrznej). Pozostali koasekuratorzy odpowiadają tylko wobec koasekuratora głównego na podstawie i w zakresie umowy koasekuracyjnej (porozumienia wewnętrznego). Dogodna dla ubezpieczającego, płaci on za jedną składką koasekuratorowi głównemu

• Wewnętrzne porozumienie koasekuracyjne

• Koasekurator I

• Koasekurator główny II ubezpieczający

• Koasekurator III

• Ubezpieczający Zakład ubezpieczeń (cedent) --cesja reasekurator (cesjonariusz)(retrocedent) -retrocesjaretrocesjonariusz

• Pierwotny podział ryzyka

• Wtórny podział ryzyka

• Dalszy podział ryzyka (może ich być wiele)

• Sposoby podziału ryzyka:

• Funkcjonowanie poolu reasekuracyjnego - przedmiotem porozumień poolowych są ryzyka duże, szczególnie niebezpieczne a także nietypowe.

• Uczestnicy poolu reasekuracyjnego przejmują od cedentów ryzyka, część tych ryzyk zatrzymują na udziale własnym, a nadwyżkę przekazują poolowi.

• Nadwyżka ta jest dzielona pomiędzy uczestników porozumienia polowego w ustalonych proporcjach.

• W ramach poolu następuje wzajemne kompensowanie rezultatów działalności reasekuracyjnej.

• Jeśli któryś z reasekuratorów uczestniczących w porozumieniu pooloym poniesie stratę to ta strata zostanie mu skompensowana przez innych uczestników poolu.

• Stosowane jest w przypadku kumulacji ryzyka, a ponadto stanowi istotną pomoc wówczas, gdy przejęte udziały w ryzyku nie mogą pozostać na udziale własnym reasekuratora ze względu na jego ograniczoną zdolność akceptacyjną.

• Reasekuracja u podmiotów powiązanych - captive reasekuracyjny - występuje wówczas, gdy reasekuracja części albo całości produktów ubezpieczeniowych dokonywana jest u podmiotów prowadzących dystrybucję ubezpieczeń, podmioty te nazywane są sponsorami, Np. doświadczeni agenci ubezpieczeniowi, podmiotu udzielające kredytów, które pośredniczą w sprzedaży ubezpieczeń (banki, dealerzy samochodowi)

• Sponsorzy w celu pozyskania reasekuracji tworzą specjalną firmę, w jej prowadzeniu pomagają zakłady ubezpieczeń. Ponieważ captivy umożliwiają im zwiększanie dochodowości działalności ubezpieczeniowej poprzez stworzenie dodatkowej motywacji dla bezpośrednich dostawców ubezpieczeń, którzy przyjmując reasekuracje są zainteresowani tym, aby przebieg ubezpieczenia był dochodowy.

• Podmiot, który pozyskuje ubezpieczenie jest jednocześnie reasekuratorem.

• Sponsorzy mają zwykle udziały w zyskach ubezpieczyciela

• Sponsorzy biorą udział w konstruowaniu produktów ubezpieczeniowych

• Fronting, firmowanie - jest to rodzaj umowy reasekuracyjnej, w której stosunki między stronami w praktyce sprowadzają się do sytuacji, iż zakład ubezpieczeń odgrywa rolę pośrednika ubezpieczeniowego sprzedającego produkty ubezpieczeniowe reasekuratora.

• Zakłady ubezpieczeń zawierają umowy ubezpieczenia we własnym imieniu, a następnie całość, albo też prawie całość przejętego ryzyka ceduje na reasekuratora. Otrzymuje za to ustalone wynagrodzenie. Najczęściej również partycypuje w zyskach reasekuratora, osiągniętych z tytułu ubezpieczeń pozyskanych w ramach firmowania.

• Dodatkowo reasekurator może też prowadzić administrowanie reasekurowanymi polisami.

• Firmowanie nie jest dobrze postrzegane przez organ nadzoru nad rynkiem ubezpieczeniowym, może okazać się tez niebezpieczne dla zakładów ubezpieczeń, bo to on odpowiada za ryzyko, które przejął od ubezpieczającego.

• Umowa reasekuracyjna a umowa ubezpieczeniowa:

• Umowa reasekuracji ma szereg cech specyficznych, ale ponieważ stanowi przedłużenie, czy rozszerzenie ubezpieczenia opiera się na tych samych zasadach, co umowa ubezpieczeniowa.

• Podstawowe założenia powstania stosunku ubezpieczenia i reasekuracji:

• Interesu - w celu ochrony swego majątku zarówno reasekurator, jak i zakład ubezpieczeń są zainteresowane podziałem ryzyka

• Odszkodowawcze - reasekurator wywiązuje się ze swoich zobowiązań pod warunkiem wypłaty przez zakład ubezpieczeń należnych ubezpieczonym odszkodowań i świadczeń.

• Dobrej wiary - dotyczy relacji wzajemnych, ze względu na fakt, iż zawieranie umowy i jej wykonanie odbywa się na podstawie materiałów dostarczonych przez cedenta (Np. opis ryzyka, wysokość składki i odszkodowania), konieczne jest występowanie „wiary najwyższej” między stronami umowy.

• Umowa reasekuracji zawiera te same elementy, co umowa ubezpieczenia, ale inaczej definiuje się przedmiot.

• Przedmiotem umowy reasekurayjnej - jest ogólna sytuacja majątkowa i finansowa reasekurowanego zakładu ubezpieczeń. Umowy są zawierane, aby ta ogólna sytuacja była korzystna.

• Zasady kształtujące umowę reasekuracji:

• Umowy reasekuracji dotycząca poszczególnego ryzyka zawierana jest poprzez podpisania polisy reasekuracyjnej, natomiast objęcie umową większej liczby lub wszystkich ryzyk danego rodzaju wymaga spisania specjalnej umowy zawierającej postanowienia stron umowy.

• W umowie ubezpieczenia treść OWU ustalana jednostronnie przez zakład ubezpieczeń (umowa adhezyjna) i on ponosi odpowiedzialność za nieprecyzyjne ich określenie - stąd praktyka interpretacji na korzyść ubezpieczającego; w umowie reasekuracji (równorzędność i swoboda zawierania umów) nie preferuje się żadnej ze stron, wymaga się jedynie przestrzegania zasady dobrej wiary.

• Do obowiązku reasekuratora należy dokładne badanie zgłoszeń szkód i kontrola, czy powstaje jego odpowiedzialność.

• Reasekurator ma prawo przy wystąpieniu szkody podniesienia w stosunku do cedenta takich samych zarzutów, jakie przysługują cedentowi w stosunku do ubezpieczającego.

• Czas trwania umowy i rozwiązanie:

• Oznaczony (rozwiązanie automatycznie po jego upływie)

• Nieoznaczony - rozwiązanie następuje albo w drodze złożonego na piśmie wypowiedzenia (najczęściej na dzień 31 grudnia), bądź w formie natychmiastowego wypowiedzenia umowy na piśmie (kłopoty finansowe reasekuratora, upadłość) klauzula wypowiedzeniowa

• Umowa reasekuracji:

• Ma charakter zobowiązaniowy (jest dwustronnie zobowiązująca w trakcie jej zawierania i obowiązywania powstają uprawnienia i przysługujące im obowiązki dla każdej ze stron)

• Jest umową:

• Kwalifikowaną (strony umowy są zawsze te same - reasekurator i zakład ubezpieczeń)

• Odpłatną (cedent ma obowiązek zapłacenia składki reasekuracyjnej)

• Konsensualną (dochodzi do skutku na podstawie złożenia przez strony umowy zgodnych oświadczeń woli)

• Nienazwaną (jej treść nie jest przewidziana w aktach prawnych, ale w ustawie o działalności ubezpieczeniowej zdefiniowana została działalność, reasekuracyjna [ale nie sama umowa reasekuracji])

• Działalność reasekuracyjna:

• „Przez działalność reasekuracyjną rozumie się wykonywanie czynności związanych z przyjmowaniem ryzyka cedowanego przez zakład ubezpieczeń lub przez zakład reasekuracji oraz dalsze cedowanie przyjętego ryzyka, a w szczególności:

• (1) Zawieranie i wykonywanie umów reasekuracji czynnej i umów retrocesji

• (2) składanie oświadczeń woli w sprawach roszczeń o odszkodowania i świadczenia należne z tytułu umów reasekuracji czynnej i umów retrocesji

• (3) ustalanie składek i prowizji należnych z tytułu umów reasekuracji czynnej i umów retrocesji

• (4) wypłacanie odszkodowań i innych świadczeń z tytułu umów reasekuracji czynnej i umów retrocesji

• (5) Prowadzenie kontroli przestrzegania przez cedentów warunków umów reasekuracji czynnej i umów retrocesji” - umowa ta obowiązuje w całej Unii Europejskiej

• Jest to krok na przód, ponieważ działalność reasekuracyjna została zdefiniowana, a wcześniej były tylko pewne limity w zakresie zawierania umów reasekuracji za granicą.

• Rozstrzyganie sporów:

• Ci, którzy rozstrzygają spory muszą mieć widzę o tym, co się dzieje w tej dziedzinie na świecie

• Spory są rozstrzygane przez komisję arbitrażową, w której skład wchodzą byli lub obecni prezesi zakładów reasekuracji

• Komisja stara się wypracować na bazie zwyczaju (a nie prawa normalnego) kompromis

02.06.2011

Wykład 14

Ubezpieczyciel dąży do pokrycia kosztów swojej działalności i osiągnięcia zysku.

Ubezpieczyciel czasem zaniża składki, aby pozyskać klientów. Konkurencja na rynku ubezpieczeniowym może prowadzić do obniżenia cen ochrony ubezpieczeniowej - więcej klientów będzie korzystać z usług ZU, ale może się okazać, że ZU nie będzie w stanie utworzyć odpowiednich rezerw i nie będzie mógł wypłacić odszkodowań i świadczeń.

Przy dużych szkodach bądź dużej szkodowości (nagromadzeniu wypadków) zbiór składek może nie być wystarczający by pokryć koszty.

Koszty założone przy kalkulacji składki mogą się okazać w praktyce wyższe od założonych.

We wszystkich tych sytuacjach ZU by zapewnić sobie stabilizację, może wykorzystać odpowiednie umowy reasekuracyjne.

FUNKCJE REASEKURACJI:

1. E. Montalbetti:

• funkcje techniczne

• funkcje finansowe

2. A. Banasiński

• funkcje podstawowe

• funkcje uzupełniające

3. Z. Dutkowiak

• funkcja stabilizatora wyników finansowych

• funkcja zwiększania możliwości akceptacyjnych ZU

• funkcja wzmacniania podstaw finansowych ZU

Podstawowym zadaniem reasekuracji jest wyrównanie wahań wyników finansowych. Wahania wyników finansowych działalności ZU mogą być rezultatem realizacji u niego wysokich szkód lub wysokiej szkodowości (wysokiej koncentracji skutków realizacji ryzyk normalnych).

Celowe jest zatem dokonanie podziału ryzyka poprzez przeniesienie jego części albo całości na reasekuratora i zatrzymanie na udziale własnym tylko takiej części ryzyka, która nawet przy szkodzie całkowitej nie naruszyłaby równowagi finansowej jego operacji ubezpieczeniowych.

Jest wiele różnych czynników, od których zależy równowaga finansowa operacji ubezpieczeniowych. Im większy stopień wyrównania portfela ubezpieczeń tym większą część ryzyka może ubezpieczyciel pozostawić na udziale własnym. Natomiast wyrównanie portfela zależy głównie od tego czy jego wielkość i struktura odpowiadają wymogom, jakie muszą być spełnione, aby nastąpiło działanie prawa wielkich liczb.

Im większa liczebność i homogeniczność zbiorów ubezpieczonych ryzyk, tym dokładniej ZU może określić prawdopodobieństwo realizacji tych ryzyk.

Portfel ubezpieczeń składa się z różnych grup ryzyka, a ubezpieczyciel powinien dążyć do tego, aby w ramach każdej z tych grup znajdowała się dostatecznie duża liczba ryzyk możliwie jednorodnych.

Osiągnięcie pełnej jednorodności portfela jest niemożliwe. Ponadto, ze względu na konkurencję, ZU stara się nie odrzucać ofert klientów, w efekcie czego przyjmuje do swojego portfela również takie ryzyka, które do niego nie pasują.

Dla osiągnięcia możliwie jednorodnego portfela, możliwy jest wtórny podział ryzyka za pomocą reasekuracji.

W tym przejmowaniu ryzyk, które nie mieszczą się w portfelu ubezpieczyciela, spełnia się funkcja stabilizacji reasekuracji.

Funkcja zwiększania pojemności finansowej - możliwości akceptacyjnej ZU.

W przypadku zgłaszania do ubezpieczenia ryzyk, przy których realizacji szkoda byłaby bardzo duża, na sumy przekraczające potencjał finansowy ZU przejmowanie takich ryzyk stanowi nieodzowny warunek działalności ubezpieczeniowej.

Mając zawarte odpowiednie umowy reasekuracyjne ubezpieczyciel może przyjąć ryzyka, które będą przekraczały jego możliwości finansowe.

Funkcja wzmacniania podstaw finansowych ZU

W większości krajów rozpoczęcie działalności ubezpieczeniowej wymaga spełnienia wielu warunków, w tym m.in. konieczność przedstawienia odpowiedniego programu reasekuracyjnego.

Gdy ubezpieczyciel prowadzi swoją działalność, musi przestrzegać odpowiednich relacji między wysokością środków własnych, a wysokością składek lub odszkodowań. Jeśli taka relacja kształtuje się na poziomie niższym, niż obowiązujący w danym kraju standard, organ nadzoru stosuje sankcje wobec ubezpieczyciela. Chcąc uniknąć tych sankcji, ZU powinien przywrócić odpowiednie stosunki finansowe. Może to osiągnąć przez zawarcie odpowiednich umów reasekuracyjnych, bowiem składki i odszkodowania, niepozostające na odszkodowaniu własnym ubezpieczyciela nie muszą znajdować pokrycia w jego środkach własnych. Reasekuracja zmniejsza, więc składki czy odszkodowania, będące podstawą obliczeń, co istotnie wpływa na polepszenie wymaganych relacji.

Reasekuracja, powiększając możliwości ubezpieczyciela, pozwala mu rozwijać nowe warianty ubezpieczeń.

Spełnia rolę odciążającą przy kumulacji ryzyka.

Pozwala na przyjmowanie do ubezpieczenia ryzyk nietypowych, unikalnych, takich, co, do których nie ma wystarczającej bazy statystycznej oraz ryzyk dużych, szczególnie niebezpiecznych.

Pomaga przetrwać ubezpieczycielom okresy złej koniunktury czy zwiększonej szkodowości .

Reasekuracja pełni rolę stabilizatora, ponieważ aktywnie przyczynia się do przywrócenia przedmiotowi ubezpieczenia stanu sprzed szkody.

Realizując się w skali międzynarodowej, reasekuracja umożliwia wyrównywanie strat, doznanych przez gospodarkę danego kraju. Ciężar wyrównania ponoszą reasekuratorzy zagraniczni.

Podział ryzyk między reasekuratorów różnych krajów to forma handlu zagranicznego.

Przyjmowanie ryzyk zagranicznych do pokrycia przez reasekuratorów krajowych oznacza się mianem niewidzialnego eksportu. Odstępowanie ryzyk zagranicznym reasekuratorom to niewidzialny import. Tego rodzaju wymiana handlowa może być korzystna, jeśli eksport będzie w przybliżeniu równy importowi.

Tam, gdzie rynek ubezpieczeniowo-reasekuracyjny jest słabo rozwinięty, podaż reasekuracji jest ograniczona. Wobec dużego zapotrzebowania na reasekurację, reasekuratorzy zagraniczni oferują ubezpieczycielom krajowym bardzo niekorzystne warunki tej reasekuracji. Prowadzi to do pogłębiania się nierówności pomiędzy krajami (kapitały wywożone są za granicę). Ograniczenie: np. zakaz wywozu zysków.

Reasekuracja spełnia, więc zarówno funkcje techniczne (wyrównanie portfela ubezpieczeń i wtórny podział ryzyka) oraz funkcje finansowe (stabilizacja wyniku finansowego i wzmocnienie podstaw finansowych ZU). Ponadto spełnia funkcje dodatkowe zarówno o charakterze handlowym, jak i pomocą merytoryczną, udzielaną przez reasekuratorów cedentom.

Zastosowanie reasekuracji celowe jest w następujących sytuacjach:

• ubezpieczanie dużych ryzyk (katastrofalnych, unikalnych, takich, co do których brak jest informacji wystarczających do dostatecznej oceny statystycznej)

• wprowadzanie nowych rodzajów i wariantów ubezpieczeń;

• zmiana struktury portfela ubezpieczeń (jeżeli ZU chce odstąpić od niektórych ubezpieczeń może całość ryzyka odstąpić reasekuratorowi)

• konieczność wzmocnienia podstaw finansowych ZU (jeżeli dalsze rozszerzanie działalności prowadziłoby do osłabienia jego podstaw finansowych)

Istnieją też sytuacje, w których reasekuracja nie może stanowić sposobu poprawy kondycji finansowej ZU będącej rezultatem:

• wadliwej taryfikacji ryzyka

• złego zarządzania ZU

• niewłaściwych decyzji inwestycyjnych

Zakres stosowanej reasekuracji zależy od:

• właściwości ZU (kapitały, portfel ubezpieczeń, czas funkcjonowania);

• poziom rozwoju rynku ubezpieczeniowego i skala udziału w rynku danego ZU

• podaż reasekuracji.

Im bardziej jednorodny i wyrównany portfel tym więcej ryzyka ZU może pozostawić na udziale własnym i tym mniejszy zakres reasekuracji.

Jeżeli ZU posiada portfel ubezpieczeń, w którym nie ma wystarczającej ilości grup ryzyka czy też ryzyka nie są jednorodne (nie działa prawo wielkich liczb), taki ZU w szerokim zakresie będzie korzystał z reasekuracji, przenosząc ryzyka na reasekuratora aż do momentu uzyskania jednorodnego, wyrównanego portfela.

ZU które dopiero wchodzą na rynek korzystają w dużej mierze z reasekuracji, (bo nie mają dużej bazy danych statystycznych). Z czasem ZU, które długo działają, na podstawie dotychczasowej działalności, dysponując odpowiednim materiałem statystycznym, mogą w mniejszym stopniu korzystać z reasekuracji.

Podział reasekuracji:

Podział z punktu widzenia roli, jaką w umowie reasekuracji odgrywa reasekurator i reasekurowany:

• reasekuracja czynna

• reasekuracja bierna

Reasekuracja bierna polega na cedowaniu ryzyka reasekuratorowi.

Reasekuracja bierna krajowa:

odstępowanie


Cedent krajowy Reasekurator krajowy

Reasekuracja bierna zagraniczna:

odstępowanie


Cedent krajowy Reasekurator zagraniczny

Reasekuracja czynna polega na przyjmowaniu ryzyka od ubezpieczyciela albo innego reasekuratora

Reasekuracja czynna krajowa:

przyjmowanie


Reasekurator krajowy Cedent krajowy

Reasekuracja czynna zagraniczna:

przyjmowanie


Reasekurator krajowy Cedent zagraniczny

Zakłady ubezpieczeń i reasekuracji mają trojaką rolę na rynku ubezpieczeniowo-reasekuracyjnym:

a) ubezpieczyciela - przyjmując ryzyko od klienta

b) cedenta - dokonują wtórnego podziału ryzyka poprzez reasekurację bierną

c) reasekuratora - przyjmując ryzyka od innych cedentów bądź reasekuratorów poprzez reasekurację czynną

Międzynarodowa współpraca na zasadzie wzajemnej wymiany interesów. Oddawany interes reasekuracyjny nosi nazwę alimentu a przyjmowany interes reasekuracyjny to kontraliment.

Zgodnie z zasadą interesu aliment w przybliżeniu powinien równać się kontralimentowi.

Podział ze względu na formę zobowiązania obu stron umowy:

• reasekuracja fakultatywna

• reasekuracja obligatoryjna

• reasekuracja fakultatywno-obligatoryjna

Reasekuracja fakultatywna - najczęściej jest indywidualną transakcją, dotyczącą jednego ryzyka, która pozostawia obu stronom umowy swobodę decyzji; cedentowi pozostawia decyzję czy i w jakiej wysokości zaoferuje ryzyko reasekuratorowi, a reasekuratorowi pozostawia decyzję czy przyjąć oferowany udział w ryzyku.

Obie strony umawiają się każdorazowo co do wysokości składki reasekuracyjnej (jest ona niezależna od składki ubezpieczeniowej); składka ustalana jest na zasadach handlowych, w zależności od sytuacji na rynku reasekuracyjnym. Jeśli cedowane jest ryzyko większe od przeciętnego, cedent musi za nie zapłacić więcej niż za ryzyko, które jest mniejsze od przeciętnego i chętnie przyjmowane na rynku.

Konsekwencją jest również większa pracochłonność - obie strony muszą zbadać i ocenić reasekurowane ryzyko. Decyzję o przyjęciu ryzyka do reasekuracji reasekurator musi podjąć jeszcze przed rozpoczęciem odpowiedzialności cedenta.

Reasekuracja obligatoryjna - zmusza cedenta do cedowania ryzyka we wszystkich lub w niektórych, określonych działach czy rodzajach ubezpieczeń. Jednocześnie zobowiązuje reasekuratora do przyjęcia tego ryzyka. Stosowana jest gdy występuje potrzeba pokrycia reasekuracyjnego dużej ilości ryzyk. Umowy zawierane są w dużej części jako umowy na czas nieoznaczony, a składka pozostaje w relacji ze składką ubezpieczeniową; umowy zawierają klauzulę wypowiedzeniową, zakładającą możliwość wypowiedzenia najczęściej na kilka miesięcy przed końcem roku kalendarzowego. Ten typ umów jest najbardziej rozpowszechniony. Każde ryzyko jest automatycznie pokrywane.

Reasekuracja fakultatywno-obligatoryjna - umowy dają cedentowi swobodę decyzji w jakich ryzykach i w jakiej wysokości zamierza cedować udziały reasekuratorowi, jednocześnie reasekurator jest zobowiązany do przyjęcia nadanych mu ryzyk na z góry umówionych warunkach. Duża swoboda ze strony cedenta, dlatego są rzadko stosowane, tylko w przypadkach, w których reasekurator ma do cedenta bardzo duże zaufanie.

09.06.2011

Wykład 15

1. Akty prawne obowiązujące do egzaminu:

• Ustawa o działalności ubezpieczeniowej

• Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych

• Ustawa Kodeks cywilny - część związana z ubezpieczeniami

• Podział umów reasekuracyjnych według metody podziału ryzyka:

• Umowy reasekuracji proporcjonalnej - umowy historycznie starsze, tradycyjne, stosowane powszechnie do końca XIX wieku - udział reasekuratora w każdym oddanym mu do pokrycia ryzyku jest ustalany w umówionym stosunku do udziału cedenta. Udział reasekuratora w składkach oraz w szkodach ustala się w takim samym stosunku, w jakim został ustalony jego udział w ryzyku. Zasada: reasekurator dzieli los cedenta.

• Umowy kwotowe - cedent zobowiązuje się do przekazania reasekuratorowi udziałów we wszystkich ryzykach danego rodzaju, a reasekurator zobowiązuje się do przyjęcia tych udziałów. Udział reasekuratora jest taki sam w każdym ryzyku danego rodzaju i zazwyczaj jest określany w procencie sumy ich ubezpieczenia. Udział jest ustalany w sposób procentowy! Bardzo rzadko w sposób kwotowy. Na życzenie reasekuratora mogą być ustalane jego limity odpowiedzialności, dla różnych klas ryzyka.

• Przykład: 20% udział w ryzyku - każda składka zostanie pomnożona przez 20% i ta wielkość zostanie przekazana reasekuratorowi, jeśli wystąpi natomiast szkoda, to reasekurator będzie musiał przekazać cedentowi 20% odszkodowania.

• Umowy mało pracochłonne dla cedenta, który w porozumieniu z reasekuratorem może sporządzać zbiorcze zestawienie ryzyk i w ustalonych terminach przekazywać je reasekuratorowi.

• Rozliczenia z tytułu szkody są również mało pracochłonne

• Wady umowy reasekuracji kwotowej:

• Ta forma reasekuracji nie spełnia w całości celów techniczno-ubezpieczeniowych a także kalkulacyjnych, jakie cedent chciałby osiągnąć decydując się na reasekurację.

• Reasekuracja kwotowa zmniejsza ryzyko, które pozostaje na udziale cedenta, ale nie prowadzi do dostatecznego wyrównania jego portfela.

• Nie daje wystarczającego wyrównania portfela ryzyk cedenta.

• Zalety umowy reasekuracji kwotowej:

• Dobra dla portfela jednolitego - cesję taką powinny stosować, zatem te firmy ubezpieczeniowe, w których portfelach dominuje jeden rodzaj ryzyka Np. ubezpieczenia komunikacyjne

• Dobra dla firm rozpoczynających swoją działalność

• Dobra dla małych zakładów ubezpieczeń

• Przykład: ryzyka na sumy 400 000, 625 000, 800 000 założenie: że, równowaga operacji ubezpieczeniowych zostanie zachowane jeżeli suma ubezpieczenia nie przekroczy 500 000. Podejmuje decyzję o reasekuracji 20%.

• I ryzyko 320 000 zostanie na udziale cedenta (też musiało być reasekurowane zgodnie z umową reasekuracji kwotowej - reasekuracja nie spełniła swojego zadania)

• II ryzyko 500 000 zostanie na udziale cedenta (reasekuracja spełniła swoje zadanie)

• III ryzyko 640 000 zostanie na udziale cedenta (nadal na udziale cedenta jest ryzyko, które zagraża)

• Rodzaje ryzyka najczęściej przyjmowane:

• Ubezpieczenia gradowe

• Ubezpieczenia transportowe

• Ubezpieczenia samochodowe

• Umowy ekscedentowe - polegają na zatrzymaniu przez cedenta kalkulowanego udziału własnego w każdym rodzaju ryzyka. Udział własny cedenta określany jest mianem zachowka własnego, natomiast reasekuracji podlegają nadwyżki sum ubezpieczenia ponad poziom zachowka. Nadwyżka ubezpieczenia ponad sumę zachowka to ekscedent.

• Reasekuratorzy określają swoją odpowiedzialność jako wielokrotność udziału własnego w ryzyku. Jeśli Np. odpowiedzialność reasekuratora jest równa 9 zachowkom cedenta, to oznacza, że umowa reasekuracyjna przewiduje pokrycie 9 linii/poziomów, albo też 9 maksimów reasekuracyjnych. Wszystkie ryzyka, które mieszczą się w zachowku nie podlegają reasekuracji, natomiast podlegają reasekuracji nadwyżki ponad poziom zachowka i ryzyko jest w tym większym stopniu reasekurowane im wyższa jest suma ubezpieczenia




• I ryzyko nie będzie w ogóle reasekurowane

• II ryzyko będzie w 50% reasekurowane

• III ryzyko - cedent zostawi sobie 5 mln, a 10 mln będzie reasekurowane w 67%

• Im wyższa jest suma ubezpieczenia w tym wyższym stopniu następuje reasekuracja

• Ustalanie wysokości zachowka:

• Decyzję podejmuje cedent po odpowiedzi na 2 pytania:

• Na jaką maksymalną realną stratę może sobie cedent pozwolić?

• Z jaką szkodowością należy się liczyć w poszczególnych rodzajach ubezpieczeń.

• W praktyce zachowki cedenta są zwykle stopniowane w zależności od stopnia zagrożenia. Im wyższy jest stopień zagrożenia, tym niżej ustalana jest wysokość zachowka.

• Obsługa umów:

• Czasochłonna, skomplikowana, ponieważ cedent musi dokonywać kalkulacji odnośnie wysokości zachowka w każdym rodzaju ryzyka.

• Umowy te są szeroko stosowane, ponieważ ostatecznie są korzystniejsze dla cedentów niż umowy kwotowe:

• Prowadzą one do maksymalnie możliwego wyrównania portfela cedenta - optymalizuje się udziały własne cedenta w każdym rodzaju ryzyka

• Mniejsza część składek jest przekazywana reasekuratorom.

• Reasekuracja ekscedentowa znakomicie nadaje się do zyskania pojemności przez cedenta.

• Umowy kwotowo-ekscedentowe - składają się z dwóch części:

• Portfel ryzyk danego rodzaju jest reasekurowany głównie kwotowo,

• Nadwyżka sum ubezpieczenia ponad wyznaczoną sumę ubezpieczenia jest reasekurowana według zasad reasekuracji ekscedentowej.

• W praktyce te umowy są rzadko wykorzystywane

• Umowy reasekuracji nieproporcjonalnej - stały się popularne w XX wieku. Ich nazwa bierze się stąd, że inna jest metoda reasekuracji, która odrywa się od podziału ryzyka. Nie ma udziału w ryzyku. Przedmiotem reasekuracji nieproporcjonalnej jest szkoda albo szkodowość. W zamian za udział w szkodzie/szkodowości reasekurator otrzymuje zapłatę, którą też określa się składką, ale niewiele ma ona wspólnego ze składka ubezpieczeniową. Ustala się udział własny cedenta w szkodzie, albo w szkodowości. Ten udział własny jest określany mianem priorytetu, natomiast zakres pokrycia, reasekuracyjnego określany jest jako warstwa szkodowa.

• Umowy reasekuracji nadwyżki szkody - chodzi nie o wyrównanie różnych rodzajów ryzyka, ale o bezpośrednie zabezpieczenie równowagi finansowej operacji ubezpieczeniowych. Równowaga może być, bowiem zachwiana na skutek dużych szkód.

• Reasekurator jest zobowiązany do pokrycia tej części szkód, które są wyższe od ustalonej sumy udziału własnego cedenta w szkodzie i niższe od sumy określającej górną granicę odpowiedzialności reasekuratora.

• Rodzaje:

• Jednowarstwowa:

• Wielowarstwowa

• Przykład: Priorytet 100 000zł, 2 umowy reasekuracyjne - I reasekurator będzie pokrywał szkody wyższe, niż 100 000, ale jego odpowiedzialność wynosi tylko 100 000 zł, II reasekurator pokrywa następne 100 000 powyżej 200 000.

• Szkoda 250 tys., 100 tys. - pokrywa cedent, 100 tys. pokrywa I reasekurator, 50 tys. pokrywa II reasekurator

• W przypadku małych szkód reasekuratorzy zarabiają.

• Ustalanie skałki:

• Na zasadach handlowych: im niższy jest priorytet i im wyższy jest limit pokrycia reasekuracyjnego tym wyższa jest składka reasekuracyjna.

• Jeśli umowa jest wielowarstwowa, to ta I warstwa zaraz po priorytecie nazywana jest:

• Warstwą pracującą, pokryciem pracującym i ta warstwa jest najbardziej kosztowna.

• Umowy:

• Cedent ma obowiązek zawiadomienia reasekuratora o każdej szkodzie, która może spowodować powstanie roszczenia reasekuracyjnego.

• Reasekurator przeprowadza odpowiednie dochodzenie, mające na celu ustalenie wysokości roszczeń i ustalenie, czy reasekurator jest faktycznie odpowiedzialny.

• Po zakończeniu dochodzenia reasekurator przekazuje cedentowi swój udział w szkodzie.

• Umowy reasekuracyjne chętnie są przyjmowane przez zawodowych reasekuratorów, bo jeśli nie nastąpią zbyt wysokie szkody to taka umowa reasekuracyjna może przynieś reasekuratorowi znaczne zyski.

• Umowy reasekuracji nadwyżki szkodowości - dotyczy całego portfela ubezpieczeń danego rodzaju. Ma ona na celu zabezpieczenie interesów finansowych cedenta na wypadek wystąpienia dużej szkodowości, która może być skutkiem wystąpienia:

• Bardzo wysokich szkód

• Dużej koncentracji małych czy średnich - normalnych szkód

• Reasekurator zobowiązuje się do wyrównania cedentowi nadwyżki szkodowości ponad wyznaczony limit.

• Szkodowość = odszkodowania / wysokość składki

• Jeśli limit szkodowości zostanie ustalony Np. na poziomie 105%, to będzie oznaczało, że cedent we własnym zakresie będzie pokrywał szkody tak długo dopóki odszkodowanie nie przekroczy o 5% przypisu jego składki. Szkodowość została zatrzymana na poziomie 105%

• Umowy typu stop loss - szkodowość została zatrzymana

• Gdyby w umowie reasekuracyjnej nie było więcej ustaleń po przekroczeniu szkodowości cedent straciłby już zainteresowanie zmniejszaniem szkodowości, żeby do tego nie dopuścić reasekuratorzy ustalają swoje limity odpowiedzialności.

• Dlaczego szkodowość nie jest zatrzymywana na poziomie niższym - cedent powinien pokrywać szkody do wysokości 100% składki oraz tworzyć rezerwy do pokrycia szkodowości ponad limit.

• Składka reasekuracyjna:

• Ustala się ją zwykle jako procent składki ubezpieczeniowej w danym dziale ryzyka.

• Umowy reasekuracji nadwyżki szkód najczęściej stosowane są w ubezpieczeniach od gradobicia.

Rok akademicki 2010/2011

Semestr IV, dr H. Ogrodnik

Przedmiot: Ubezpieczenia (wykłady)

50

---