1. Czym jest antropologia i jak się dzieli?

Antropologia –zajmuje się wczesnymi formami rozwoju człowieka oraz wszystkimi współcześnie istniejącymi i historycznie opisanymi społeczeństwami ludzkimi, można ją podzielić na działy:

• antropologię fizyczną –odtwarza biologiczną stronę ludzkiej egzystencji, ewolucję człowieka, wyjaśnia fizyczne zróżnicowanie człowieka w przestrzeni i czasie oraz rozwój gatunku homo sapiens.

• antropologię społeczno-kulturową – zajmuje się wzorami życia dawnych czy współczesnych ludów wykorzystując przy tym technikę obserwacji uczestniczącej, wywiadu swobodnego, połączenie wymiaru życia społecznego (struktura społeczna, prawa nią rządzące) z kulturowym (wartości, normy, wzory zachowania, obyczaje, zwyczaje, znaczenia zachowań, tradycje)

• archeologię – zajmuje się badaniem pozostałości materialnych obiektów wytworzonych przez człowieka w minionych epokach, a dostępnych dzięki pracom wykopaliskowym, celem jest odtworzenie obrazu i etapów rozwoju w czasie kultur ludzkich, dawniej nazywana prehistorią.

• Antropologia lingwistyczna –bada wzajemne relacje między językiem a kulturą, zwłaszcza języki przedpiśmienne

1. Metody badawcze w antropologii.

metoda terenowa – polega na długotrwałym i bezpośrednim kontakcie badacza z przedmiotem badań, czyli przebywanie z innym ludem pełny rok.

Obserwacja –uczestnicząca i obserwacja zewnętrzna. Uczestnicząca może być incognito, ukryta, badacz nie jest rozpoznawalny jako badacz, ani postrzegany jako osoba zewnętrzna albo jawna. Obserwacja zewnętrzna – polega na zbieraniu danych o przedmiotach materialnych i zachowaniach.

Wywiad: Kierowany, kontrolowany, ustrukturowany przez zestaw pytań, częściowo ustrukturowany przez luźne dyspozycje, lub całkiem swobodny – zbliżony do naturalnej rozmowy, wywiadu grupowego w gronie rodzinnym znanego socjologom – grupa fokusowa

badanie kultury przez jednostki

1. Jakie znasz typy definicji kultury.

opisowo-wyliczający (inaczej nominalistyczny). zbiór określonych przedmiotów, a jej definiowanie sprowadza się do wymienienia, wyliczenia jej części składowych.

Typ historyczny Nacisk na tradycję, sposób przekazywania doświadczenia ludzi z pokolenia na pokolenie

Typ normatywny podporządkowanie się zachowań ludzkich normom, wzorom, wartościom, modelom

Definicje psychologiczne skupiają się na psychologicznych mechanizmach kształtowania kultury, uczenia się, formowania nawyków kult., przyswojenia norm i wartości obowiązujących w danej grupie oraz na kształtowanie osobowości. Nacisk kładzie się na uczenie i naśladownictwo jako mechanizmy przyswajania sobie kultury.

Typ strukturalistyczny, inaczej systemowy Interesuje się strukturą konkretnej kultury, a więc wewnętrznym powiązaniem jej elementów i istotą ich integracji. W każdym systemie kultury wymienia się cztery kategorie elementów kultury: materialno-techniczne, społeczne, ideologiczne i psychiczne (dotyczące uczuć i postaw). Są one tak powiązane, że tworzą specyficzną harmonijną całość. Istotne są związki i relacje między nimi.

definicje genetyczne dociekanie pochodzenia kultury. Tu można wyróżnić dwie grupy: pierwsza dotyczy wewnętrznego rozwoju kultury wyłaniania się jednych (wyższych) form z innych ( niższych, wcześniejszych). Druga grupa akcentuje proces wyłaniania się kultury z natury (wyjaśnia związki i różnice między nimi). Ogólnie kulturę rozumie się tu jako sumę wytworów zachowań ludzkich powstałych w wyniku aktywności człowieka, przy czym jedni akcentują aktywność intelektualną inni aktywność fizyczną

1. Atrybutywne i dystrybutywne rozumienie kultury

Atrybutywne ujęcie wskazuje na to, że kultura jest przejawem wolnego i rozumnego działania człowieka, w odróżnieniu od natury. Wszystko co człowiek czyni i w czym się wyraża jest kulturą. Czyli kultura jest cechą stałą, atrybutem ludzkości jako całości lub człowieka jako jednostki. Wszyscy tworzymy kulturę. L.poj.

Dystrybutywne jako przejaw działalności danej grupy, zbiorowości, narodu, społeczeństwa. Mówimy o kulturze amerykańskiej, europejskiej, francuskiej, polskiej. Wyodrębniamy te kultury bo one posiadają właściwe dla nich cechy, które je od siebie odróżniają l.mn

1. TRZY ASPEKTY ZJAWISK KULTUROWYCH.

Materialnym: cała kultura rozgrywa się w jakimś środowisku, tworzywie materialnym

Behawioralnym: w każdym zjawisku kulturowym można odkryć tę warstwę bo postawy i przeżycia wyrażają się w zachowaniach motorycznych lub werbalnych ; malarz tworząc przygotowuje materiały, macza pędzel itp

Psychologicznym: wszystkie zachowania mają u podstaw przeżywane wartości

czasem aksjonormatywnym (wartości i normy podzielane przez zbiorowość, ale jako byty idealne, abstrakcje wyróżnione przez badacza.

7. CECHY KULTURY LUDOWEJ.

ludowa miała zróżnicowania lokalne, także poprzez warunki środowiskowe, np. klimat; zazwyczaj lokalizujemy ją w środowisku wiejskim

preliteralna oralność - Tworzenie i przekaz kultury ludowej dokonuje się w kontaktach bezpośrednich – u podłoża tkwi więź społeczna i osobowa, , jest to więc k. o charakterze oralnym, to ją odróżnia od kultury elitarnej dawnej, która była piśmienna i dzisiejszej, która ma zdecydowanie charakter audiowizualny.

holizm – obejmowała całość życia społecznego i indywidualnego, sąsiedzkiego i rodzinnego, dnia codziennego i świątecznego, nic nie dało się w niej ukryć,

sakralność – k. ludowa jest przesiąknięta Światem nadprzyrodzonym, poczesne miejsce zajmuje w nich Bóg uważany za Stwórcę i Sędziego

aksjologiczność i powinnościowe wzorce osobowe – k. ta podkreślała system wartości, uświadamiała, że jest realne dobro i zło, wiara w zwycięstwo dobra nad złem.

Etniczność, narodowość – ona odbija się silnie w k.l. Generalnie mamy k. l. o wyraźnie polskich cechach

Naturalizm i realizm życia - w kulturze odbija się całość życia, znajdują w niej odzwierciedlenia także negatywne zjawiska, wszystko jest tak przedstawiane jak ludzie to widzą, osądzają, przeżywają, nie ma abstrakcjonizmu, stąd w języku wulgaryzmy, erotyka, język prosty, czasem dosadny, ale dla wszystkich zrozumiały świat fantazji też ma cechy realizmu i naturalizmu.

Prostota treści i form – k. tę tworzą wszyscy dla wszystkich, stąd jest ona przez wszystkich rozumiana i przeżywana, treści i formy wyrażają to, co ogólnodostępnie, częściej występujące i normalne, różne talenty i różny wiek osób tworzących tę kulturę.

Poczucie ważności i poczucie odrębności, jednostki i grupy tworzące tę kulturę miały poczucie, że ta kultura jest ich własna, odrębna i taką ją miłowali

Niekomercyjność – k. ta była przejawem życia społeczności lokalnej i kształtowała się na żywym poczuciu wspólnotowości, jednostki tworząc ją autentycznie się w nią angażowały i realizowały – Stobca była jej komercyjność tak charakterystyczna dla dzisiejszej kultury popularnej

7. FUNKCJE KULTURY LUDOWEJ

integrująca i zakorzeniająca w społeczność lokalną i region- przekazywana w kontaktach bezpośrednich, wyraża ideały, normy i problemy

Stymulująca – wciągała wszystkich w twórczość , także tych mniej zdolnych, nie ma tu profesjonalnych twórców i biernych odbiorców tej kultury

różnicowania i dynamizowania kultury ogólnospołecznej – k. ludowa jest bardzo zróżnicowana, gdyż zazwyczaj wiąże się z warunkami geograficznymi , z dominującymi w niej grupami etnicznymi i religijnymi, ich historią, wytworami, normami etycznymi, z drugiej strony kultura ta realizuj wartości ogólnospołeczne, nie narusza wartości kultury ogólnospołecznej

Selektywna – k.l. aktywnie uczestniczy w procesach dyfuzji kulturowej zarówno pomiędzy społecznościami lokalnymi i regionalnymi, jak też między ogólnopolską i kulturami innych społeczeństw

7. PRZYCZYNY OSŁABIENIA KULTURY LUDOWEJ

- założenia ustrojowe PRL

- Bierność i osłabienie poczucia wartości

- Załamanie się stabilności wsi – niektóre tylko elementy

- Niski poziom życia –, ciężka praca, a niski dochód, mało czasu dla siebie po wykonaniu obowiązków

- Niedowład infrastruktury życia kulturalnego, np. likwidacja szkół wiejskich, za tym Ida biblioteki, także niedorozwój zainteresowań kulturalnych

- Niekontrolowana otwartość i chaos aksjologiczny

- Osłabienie i brak autorytetów.

10. SPOSOBY ROZUMIENIA TRADYCJI

- powszechnie pożądane w danym społeczeństwie przedmioty o symbolicznym lub niesymbolicznym charakterze

- powszechnie akceptowane sądy egzystencjalno-normatywne (orientacje wartościujące)

- rozpowszechnione w danym społeczeństwie przekonania określające godne pożądania zachowania członków tego społeczeństwa

- przekonania na temat systemu wartości i norm uważanego za godny pożądania dla danego społeczeństwa

11. ROLA TRADYCJI

- utrwala osiągnięcia

- utrwala pewien ład

- porządkuje i stabilizuje życie codzienne

- jednostka w tradycji zyskuje oparcie

- daje podstawe do rozwiązywania problemów w teraźniejszości

- daje świadomość posiadania wspólnych wartości jest wiec elementem dla naszej tożsamości

12. CO TO SĄ WARTOŚCI

Wartość kulturowa – jest to wartość społeczna usankcjonowana, typowa dla danej kultury uwewnętrzniona przez członków społeczeństwa pomaga im dokonywać wyborów. Ukierunkowuje i wskazuje cel działania oraz środki pomagające ten cel zrealizować.

13. ELEMENTY CENTRUM KULTUROWEGO

Wartości –wytwory kulturowe związane z nimi stany psychospołeczne tworzą tzw. centrum kulturowe.

15. CECHY SYMBOLU

• Skutek refleksyjnego, abstrakcyjnego myślenia człowieka

• Semantyczna spójność

• Trwałość i wieloosobowość

• Powiązanie z innymi symbolami

• Wieloznaczność

• Zmienność znaczenia

18. CO TO JEST JĘZYK. RÓŻNICA MIĘDZY JĘZYKIEM A MOWĄ.

Język – to czysto ludzki nieinstynktowny sposób komunikowania myśli, uczuć, pragnień za pomocą systemu celowo produkowanych symboli, które w swojej pierwotnej postaci mają charakter słuchowy.

Mowa jest praktyczną codzienną realizacją języka.

19. FUNKCJE JĘZYKA WG. R. JACOBSONA

- referencjalna – komunikowanie sądów o świecie

- ekspresywna – jej istotą jest wyrażanie stanu mówiącego

- impresywna – istotą jest oddziaływanie na słuchacza

- fatyczna – sprawdzanie trwania komunikacji

- metajęzykowa – komunikowanie sądów o języku

- poetycka – chodzi o taką budowę wypowiedzi, która kieruje uwagę odbiorcy na samą wypowiedź

20. CECHY ZABAWY WG Johana Huizingi

AGON – rozrywki fizyczne, sport, współzawodnictwo w kwalifikacji intelektualnej

ALEA – gry losowe, totolotek, czynniki zewnętrzne decydują o przebiegu

MIMICRY – naśladowanie, udawanie, odgrywanie, teatr, cyrk, film

ILINX – poszukiwanie napięcia, ekstazy, oszołomienie, utrata kontroli, używki, alkohol, seks

21. CO TO JEST GRUPA ETNICZNA.

Grupa etniczna, w znaczeniach antropologicznym i społecznym, to taka zbiorowość, która w oczach jej samej (tzn. w świadomości), jak i w oczach otaczających zbiorowości jest odrębna, specyficzna ze względu na:

kulturę (język, religia, obyczajowość, itp.)

genealogię (wspólne losy/wspólna historia, wspólni przodkowie, itp.)

poczucie posiadania własnego terytorium i praw do niego

odrębność osobościową (stereotypy - czyli jak inni ich postrzegają, autostereotypy - czyli wyobrażenia o samych sobie)

22. TYPY GRUP ETNICZNYCH

grupa etniczna - zbiorowość najczęściej zamieszkująca wspólne terytorium, postrzegana zarówno przez siebie jak i innych, jako różna od innych.

Związek rodowy (klan) – to taka zbiorowość u podstaw której leżą cechy biologiczne. Oparta na więziach krwi, ale nie rodzina, i związana wspólną kulturą, mają wspólne symbole, mówią tym samym językiem, poczucie jedności oparte na wierze we wspólne pochodzenie.

Plemię – to wyższa forma społeczności etnicznej, skupiająca szereg grup rodowych, plemiona wyodrębniamy na podstawie wspólnego języka, terytorium, ma wodza, radę plemienną, organizuje różne czynności np. polowania.

Lud – to postać grupy etnicznej, to wyższa forma życia plemiennego, ale nie jest jeszcze narodem.

Naród – najwyżej rozwinięta, trwała grupa etniczna o największym zasięgu. Wyróżniamy trzy definicje narodu naturalistyczną, politologiczną, kulturowa. Ta pierwsza zbliżona jest do pojęcia rasy, o podobnych cechach rasowych. Naturalistyczny pogląd był dość powszechny, szczególnie na początku XX wieku szczególnie w Niemczech Hitlerowskich. Politologiczna – naród jest utożsamiany ze zbiorowością danego państwa. Tak dzieje się głównie w USA. Kulturowa uważa że jest to zbiorowość oparta na wspólnocie kultur.

24. CO TO JEST NARÓD WG JANA TUROWSKIEGO

To wspólnota ludzi, którzy obiektywnie i w swojej świadomości uznają pewne wspólne wartości takie jak język, terytorium narodowe, przekonanie o wspólnym pochodzeniu potwierdzone wspólnotą dziejów, wspólnymi przodkami i mitem wspólnego pochodzenia.

25. JAKIE FUNKCJE PEŁNI KULTURA W ŻYCIU CZŁOWIEKA

Zjawisko kultury jest jednym z najbardziej istotnych czynników mających wpływ na powstanie i rozwój życia społecznego. Tworzy również, wespół z obiektywnymi kryteriami bytu danej zbiorowości oraz strukturą społeczną, niebagatelny budulec danej grupy, zaznaczając jej odmienność od innych społeczności.