1. Źródła prawne o wypadku.

Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322  z późn. zm.)

1. Definicja wypadku przy pracy.

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą (art. 3. ust. 1. ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych):

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;

• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

1. Cechy charakterystyczne wypadku - nagłość zdarzenia, przyczyna zewnętrzna zdarzenia, uraz lub śmierć, związek z pracą.

Nagłe zdarzenie:

- kryterium nagłoci posądza w tym czy dane zdarzenie zakwalifikuje się jako wypadek przy pracy czy jako chorobę zawodową

- zdarzenie nagłe zachodzi wtedy gdy nie trwa dłużej niż wynosi czas jednej zmiany roboczej

- granicy czasowej nie należy traktować ztywno gdyż pracownik może pracować np. w godzinach nadliczbowych, wtedy również wypadek taki będzie traktowany jako nagłe zdarzenie

Przyczyna zewnętrzna:

- dane zdarzenie jet tylko wtedy wypadkiem przy pracy jeżeli nastąpiło w wyniku działania czynników zewnętrznych, którymi mogą być:

• Urazy spowodowane działaniem elementów ruchowych, luźnych, ostrych i wystajacych, maszyn urzadzeń i narzędzi

• Działanie zbyt wysokich i zbyt niskich temperatur (oparzenia, odmrożenia)

• Wyiłek fizyczny niezbędny do wykonywania pracy (np. dźwiganie ciężarów)

• Urazy spowodowane potknięciem i wypadkiem

- przyczyny zewnętrzne jest bezwględnym warunkiem uznania danego zdarzenia za wypadek przy pracy

- jeżeli niezdolnoć do pracy nastąpiła wyłacznie na skutek działania czynników lub czynników wewnętrznych.

Uraz – uzkodzenie tkanek ciała lub narządów w skutek działania czynnika zewnętrznego.

Śmierć - stan charakteryzujący się ustaniem oznak życia, spowodowany nieodwracalnym zachwianiem równowagi funkcjonalnej i załamaniem wewnętrznej organizacji ustroju.

Zwiazek z pracą. W szczególnoci związek z pracą zachodzi:

- podczas lub w zwiazku z wykonywaniem pracy przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych

- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności w interesie zakładu pracy bez polecenia

1. Wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy.

Na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ (art. 3. ust. 2. ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych):

• w czasie podróży służbowej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;

• podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;

• przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

1. Wypadek w drodze do lub z pracy.

Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się (art. 57b. ust. 1. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza. Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca:

• innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego;

• zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych;

• zwykłego spożywania posiłków;

• odbywania nauki lub studiów.

1. Rodzaje wypadków przy pracy ze względu na skutki.

Rodzaje wypadków (art. 3 ustawy pkt. 4,5,6):

- wypadek śmiertelny – za miertleny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego natąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesiecy od dnia wypadku.

- wypadek ciężki - za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek w wyniku którego nastąpiło ciężki uszkodzenie ciała, takie jak utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowa, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa nie zdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

- wypadek zbiorowy – za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzebia uległy co najmniej dwie osoby.

1. Energetyczny model wypadku.

Szkodliwa energia Bariera (fizyczna Obiekt (człowiek, przedmiot)

(źródła, warunki środowiska) proceduralna, zachowawcza)

Wykorzystując energetyczny model wypadku jako podstawę badania przyczyny danego zdarzenia, musisz zawsze określić, co w rzeczywistości kryje się pod poszczególnymi elementami modelu. W zależności od okoliczności danego zdarzenia wypadkowego elementy energetycznego modelu wypadku mogą być następujące:

1. Szkodliwa energia

- energia potencjalna (praca na wysokości, przenoszenie, dźwiganie, składowanie)

- materiały substancje pod ciśnieniem, naprężone sprężyny

- energia kinetyczna (poruszające się części maszyn, poruszające się maszyny, pojazdy, przenoszone materiały)

- elektryczność (przewody, urządzenia pod napięciem) akumulatory

- substancje palne, wybuchowe, reagujące chemicznie

- promieniowanie (jonizujące, elektromagnetyczne), hałas

- substancje szkodliwe, trujące, zakaźne

- zimne lub gorące substancje lub powierzchnie

- ruchy człowieka

- ostre niebezpieczne krawędzie, ograniczone przestrzennie

1. Bateria

- techniczna – osłony, izolacje, stałe wynagrodzenia, a także środki ochrony zbiorowej, jak również indywidualnej (wentylacja, maski przeciw pyłowe, ochronniki słuchu, okulary)

- proceduralna – technologia, instalacje, oznakowania, tablice ostrzegawcze, systemy stabilizacji i ostrzegania, kontrole, inspekcje

- zachowawcza – szkolenia, wiedza, umiejętności

1. Obiekt

- pracownik wykonujący pracę

- pracownik przebywający w strefie zagrożenia (pomocnik)

- osoba postronna (przechodzący, kontrolujący)

- wartościowe przedmioty (maszyny, narzędzia, materiały)

1. Obowiązki pracodawcy w sytuacji zaistnienia wypadku przy pracy.

- obowiazkiem pracodawcy jet zabezpieczenie miejsca wypadku do czasu ustalenia jego okolicznoci i przyczyn

- zabezpieczenie to musi wykluczać:

• Dopuszczanie do miejsca wypadku osób niepowołanych

• Dokonanie zmian w położeniu maszyn i innych urządzeń technicznych jako również zmian w położeniu innych przedmiotów, które spowodowałt wypadek lub pozwalały odtworzyc jego okoliczności

• Uruchomienie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, których oraca w zwiazku z wypadkiem zostałą wstrzymana

1. Obowiązki pracownika w sytuacji zaistnienia wypadku przy pracy.

- pracownik który uległ wypadkowi ma obowiązek niezwłocznego poinformowania o nim swojego przełożonego. Oczywicie jest to możliwe tylko wtedy gdy stan zdrowia poszkodowanego na to pozwala

- postępowanie powypadkowe prowadzone jest z urzędu tzn. poszkodowany pracownik nie musi nigdzie składać wniosku o ustalenie przyczyn i okoliczności wypadku przy pracy

1. Działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie w miejscu wypadku.

Do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy na pracodawcy spoczywa obowiązek zabezpieczenia miejsca wypadku w sposób wykluczający:

- dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych

- uruchomienie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które zostały wstrzymane w związku z wypadkiem

- dokonanie zmiany położenia maszyn i innych urządzeń technicznych, jak również wszystkich innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwolą odtworzyc jego okoliczność.

1. Zasady udzielani pierwszej pomocy poszkodowanemu na miejscu wypadku – podstawa prawna, łańcuch ratunkowy, system pierwszej pomocy w zakładzie pracy.

Udzielanie pierwszej pomocy: zgodnie ze swoimi kompetencjami. Zadzwonić na pogotowie (przedstawiamy się, opisujemy co się stało, kto jest ranny, oceniamy stan poszkodowanego, informujemy jakiej pomocy mu się udzieliło oraz jak dojechać do poszkodowanego).

1. Organy ustalające okoliczności i przyczyny wypadków przy pracy – sposób powołania, skład, zadania.

Komisja powypadkowa:

- pracodawca (lub pracownik w zastępstwie) + SIP (społeczny inspektor pracy)

- lub pracodawca + przedstawiciel BHP

Jeżeli w firmie nie działa społeczna inspekcja pracy w skład zespołu powypadkowego wchodzi:

- pracodawca

- pracownik który ukończył szkolenie z BHP

Ustalenie okoliczności wypadków przy pracy w przypadku mniejszych zakładów pracy w skład zespołu powypadkowego wchodzą: pracodawca i specjalista spoza zakłądu pracy.

Położenie komisji powypadkowej: sporządzenie dokumentacji; udokumentowanie miejsca zdarzenia: zdjęcia, szkice, itp.; wywiad z poszkodowanym (informacja do protokołu); wywiad ze świadkami. Najlepiej jest to robić jak najszybciej, ponieważ informacje uznawane są wtedy za prawdziwe, tzn. nie ustala się zeznań. W ciągu 14 dni protokół musi być sporządzony. Może być ten termin przełożony ale musi być to uzasadnione. Rodzina poszkodowanego ma wgląd w protokół. Pracodawca może się nie zgodzić w tym co jest w protokole, ale tak czy siak musi to podpisać. Ma 5 dni na zatwierdzenie. Jeśli nie podpisze protokół ponownie trafia do komisji gdzie jest sprawdzany, i powrotem trafia do pracodawcy który musi go zatwierdzić.

1. Tryb ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy:

1. oględziny miejsca wypadku - stan techniczny maszyn i innych urządzeń technicznych, sprawdzenie tanu technicznego narzędzi ochronnych, zbadanie warunków i okoliczności powstania wypadku, sporządzenie oględzin i szkicu miejsca wypadku

2. wysłuchanie wyjaśnień poszkodowanego – dane poszkodowanego, stanowisko, treść wyjaśnień, podpis poszkodowanego oraz podpis osoby sporządzającej informację

3. zebranie informacji od świadków wypadku - dane świadka, stanowisko, treść wyjaśnień, podpis świadka i podpis osoby sporządzającej taką informację

4. dodatkowe opinie specjalistów - informacja od lekarzy i innych fachowców o strukturze wypadku.

5. prawdopodobna wersja zdarzenia – zespół wyciąga wniosku i określa środki profilaktyczne (będzie to miało znaczenie przy określeniu ryzyka miejsca wypadku)

1. Przyczyny wypadków przy pracy – systematyka TOL, przyczyn pośrednie i bezpośrednie.

Ustalenie przyczyn okoliczności wypadków przy pracy z podziałem na techniczne, organizacyjne i ludzkie (TOL). Sytematyka TOL opiera się na podziale przyczyn wypadków na tkwiące w:

- czynniku materialno technicznym (T) np. urządzenia, stanowisko pracy

- organizacji pracy (O) np. podział pracy, rozdzielenie zadań, zastosowanie do instrukcji

- czynniku ludzkiego (L)

Przyczyny wypadku przy pracy ze względu na czynnik materialno techniczny. Niewłaciwy stan czynnika materialnego np.:

- wady konstrukcyjne maszyn i urządzeń oraz narzędzi

- nieodpowiednia stateczność, wytrzymałoć czynnika materialnego

- brak lub niewłaśniwe urządzenia zabezpieczajace

Niewłaściwe wykonianie czynnika materialnego tzn. zastosowanie materiałów zastępczych, niedotrzymanie wymaganych parametrów technicznych.

Wady materialne czynnika materialnego: niewłaściwa eksploatacja czynnika materialnego.

Przyczyny wypadków przy pracy w ramach czynników organizacyjnych:

- niewłaściwa ogólna organizacja pracy np. nieprawidłowy podział pracy lub rozplanowanie zadań, niewłaściwe położenie przełożonych oraz nadrzoru, niewłaściwa koordynacja prac zbiorowych, dopuszczanie do pracy pracownika z przeciwskazaniami lekarskimi lub bez badań lekarskich.

Niewłaściwa organizacja stanowiska pracy:

- niewłaściwe usytuowanie urządzeń na stanowisku pracy

- nieodpowednie przejście lub dojcie

- nieodpowiednie rozmieszczenie i składowanie przedmiotów pracy

- brak lub niewłaściwy dobór ochron osobistych.

Przyczyny wypadków przy pracy w ramach czynników ludzkich:

- brak lub niewłaściwe posługiwanie ie czynnikiem materialnym przez pracownika np. urzywanie nieodpowiedniego do danej pracy czynnika materialnego, udostępnienie przez pracownika czynnika materialnego oobie nieuprawnionej

- nieużywanie sprzętu ochronnego przez pracownika

- niewłaściwe samowolne zachowanie się pracownika: wykonanie pracy nie wchodzącej w zakre obowiązków, niewłaściwe operowanie kończynami w strefie zagrożenia, itp.

- stan psychofizyczny pracownika nie zapewniajacy bezpiecznego wykonania pracy spowodowany nagłym zachorowaniem, niedypozycja fizyczna, przewlekła lub ostra choroba, zmęczenie, zdenerwowanie, nadużywanie alkoholu

- nieprawidłowe zachowanie się pracownika spowodowane m.in. nieznajomością lub lekcewarzeniem zagrożenia, nieznajomością zasad BHP, lekcewarzeniem poleceń przełożonych

- poszczególne wydarzenia są uszeregowane w łańcuch którego zakończeniem jest wypadek

- układ łańcuchowy tworzy zestaw przyczyn wypadku, wśród których można wyróżnić przyczynę bezpośrednio wywołującą obrażenia oraz przyczyny wczeniejsze nazywane pośrednimi przyczynami wypadku

- bezpośrednią przyczyną wypadku jest wydarzenie powodujące uraz. Przczyną pośrednią lub przyczynami pośrednimi są zdarzenia, które wywołały wystąpienie przyczyny bezpośredniej lub jej nie zapobiegły

- obnosznone urazy wypadkowe są następstwem jednego niebezpiecznego wydarzenia powodującego wypadek oraz zazwyczaj wielu przyczyn pośrednich

- celem badania wypadku jet rozpoznanie rodzaju wydarzenia powodującego wypadek oraz zdarzeń które do niego doprowadziły

- uraz w wyniku wypadku jest wynikiem kolejno po sobie występujących zdarzeń z których kazde jest skutkiem zdarzenia poprzedniego i przyczną zdarzenia przyszłego (model domina)

1. Narzędzia pomocnicze przy analizie przyczynowo-skutkowej wypadku.

2. Najczęstsze błędy popełniane przy ustalaniu przyczyn i okoliczności wypadku przy pracy.

3. Protokół powypadkowy – część formalna i merytoryczna, załączniki protokołu, wzór, cel sporządzenia, czas przechowywania.

Protokół powypadkowy powstaje w przeciągu 14 dni od powstania wypadku. Będzie on składał sie z dwóch części:

- treść formalna będzie zawierać: dane osobowe poszkodowanego, dane osobowe osoby zgłaszającej wypadek i osoby sporządzającej protokół, datę zaistnienia wypadku, datę zgłoszenia wypadku, określenie miejsca wypadku, podpisy członków zespołu powypadkowego i osoby sporządzającej protokół, data zatwierdzenia protokołu i podpis osoby która go sporządzała.

- treść merytoryczna: określenie rodzaju wypadku (ciężki, zbiorowy czy śmiertelny), opis okoliczności wypadku, stwierdzenie czy wypadek jest wypadkiem przy pracy (wypadkiem związanym z pracą czy nie jest wcale związany z pracą), wnioski i zalecenia profilaktyczne, wskazanie przepisów które nie zostały przestrzegane w związku z wypadkiem. Każda osoba może wnieść swoje odrębne zdanie o wypadku które należy zapisać w protokole ale ostatecznie to pracodawca decyduje o końcowym wniosku. Treść protokołu jest jawna. Z jego treścią należy zapoznać poszkodowanego. Poszkodowany może wnieść swoje zastrzeżenia (uwagi) oraz może również sporządzić kopię dokumentów. Jeżeli wypadek jest śmiertelny to prawa te przechodzą na rodzinę poszkodowanego.

Do protokołu załącza się informację od świadków, informacje od poszkodowanego, ankietę, odrębne zdania współpracowników, notatki od lekarza lub/i od innych specjalistów, szkice, zdjęcia, wątpliwości poszkodowanego.

Pracodawca ma obowiązek przetrzymywać taką dokumentację z wypadku przez co najmniej 10 lat.

1. Tryb zatwierdzenia protokołu powypadkowego.

Pracodawca musi zatwierdzić protokół w ciągu 5 dni od daty jego porządzenia. Może się na niego nie zgodzić. Wtedy komisja ponownie (biorąc pod uwagę zdanie pracodawcy) sprawdza wszystkie za i przeciw wypadku i ponownie wręcza pracodawcy do zatwierdzenia, który wtedy już musi go zatwierdzić. Dokładnie 5 dni ma zespół na ponowne przeanalizowanie protokołu i ponowne wysłanie go do pracodawcy.

Pracodawca niezwłocznie dostarcza protokół inspektorowi pracy Państwowej Inspekcji Pracy.

1. Postępowanie odwoławcze.

Pracodawca ma 5 dni na zatwierdzenie protokołu. Pracodawca może nie zatwierdzić protokołu, ale BHPowcy tłumaczą mu, że procedura została prawidłowo przeprowadzona i musi zostać zatwierdzony.

Druk N-9: może wypełnić specjalista – jest lepiej widziany przez ZUS, lub lekarz pierwszego kontaktu. W tymże druku musi być napisana formuła: „Zakończono okres leczenia i rekonwalescencji”. Druk N-9 może być wydany bezpłatnie dla ubezpieczonych i płatnie dla chciwego specjalisty.

Te dokumenty wysyła się wszystkie do ZUSu. ZUS analizuje ponownie przebieg wypadku. ZUS może zwrócić nam pieniądze jeżeli uzna że doszło do znacznych nieprawidłowości. ZUS może również nie przyjąć wniosku. Jeżeli przyjmuje wzywa pracownika na komisję ZUSowską. Wzywa z kompletem dokumentów medycznych. ZUS sprawdza dokumenty, wypytuje poszkodowanego o wypadek. ZUS na podstawie tych informacji wydaje z tytułu trwałego uszczerbku na zdrowiu. Może dać 1% ale wypłaca jak za 2%. Jednorazowe odszkodowanie można uzyskać na kwotę 804 zł.

Poszkodowany jeśli dostanie 0% może się odwołać do komisji ZUSowskiej, ale mogą ponownie przyznać mu 0% albo wyżej. Jeśli jednak dostanie ponownie 0% poszkodowany musi zapłacić za zwołanie komisji.

100% przyznawane jest rodzinie poszkodowanego, który w wyniku wypadku umarł. Z renty rodzinnej można korzystać do 26 roku życia. Można złożyć o rentę wypadkowa wniosek.

Najważniejszy jest ZUS. Do ZUSu wysyła się oryginały informacji od świadków i poszkodowanego, wyjaśnienia od poszkodowanego, wyjaśnienia od pracodawcy, + kserokopię zaświadczenia lekarskiego, oryginały wraz z pieczątką zdjęcia z wypadku, + kopię karty lekarskiej, druk N-9 oryginał (kopię sobie zostawić), oryginał wniosku o jednorazowe odszkodowanie.

Poszkodowany dostaje 3 egzemplarz protokołu powypadkowego. Jeżeli poszkodowany umarł: 4 egzemplarz dostaje Państwowy Inspektor Pracy; 5 egzemplarz dostaje Prokuratura; 6 egzemplarz trafia do księgowości.

Jeżeli ma miejsce dużo wypadków w ciągu roku to ZUS może podwyższyć składki

1. Wpadki niepracownicze, definicja, karta wypadku.

Karta wypadku sporządzania jest dla osoby, która nie pracuje na stałe tylko na inną umowę. Zawiera ona dane poszkodowanego, informacje o wypadku, dane identyfikacyjne, dane płatnika składek ponieważ jest to podstawa o ubieganie się o odszkodowanie.

Kartę wypadkową sporządza i zatwierdza pracodawca. Ma do tego również prawo pracownik BHP, ale odpowiedzialność spada na pracodawcę.

1. Analiza wypadkowości:

1. dane określane przy analizie wypadkowości

2. czynniki uwzględniane w analizie wypadkowości

3. wskaźniki: częstości wypadków i ciężkości wypadków – czynniki wpływające na ich wahanie.

1. Wyznaczanie kosztów wypadków – czynniki i wpływające na koszty wypadku, składowe kosztów, wzór.

Na koszt wypadku ma wpływ pięć podstawowych grup:

- koszty straconego czasu pracy

- płatności bieżące

- straty majątku trwałego i obrotowego

- utrata dochodów

- uznany dochód (np. z tytułu odszkodowań)

Każda z wymienionych grup zawiera wiele różnych składników.

Obliczając koszty straconego czasu pracy należy uwzględnić czas:

- stracony przez osobę poszkodowaną zarówno w dniu wypadku jak i w dniach absencji

- stracony przez inne osoby (np. udzielanie pierwszej pomocy poszkodowanemu, towarzyszące poszkodowanemu w drodze do lekarza lub domu, postoju linii produkcyjnej)

- związany z zastępowaniem poszkodowanego

- poświęcony na dochodzenie powypadkowe

- na planowanie i prowadzenie prac badawczo-rozwojowych.

Wypadek może powodować powstanie wielu bezpośrednich płatności bieżących związanych z: kosztami wynajęcia maszyn, zleceniem produkcji poza zakład, naprawami wykonanymi poza zakładem, kosztami transportu poszkodowanego i płatnej pomocy medycznej poza zakładem pracy.

Straty w majątku trwałym i obrotowym: koszty straconych wskutek wypadku surowców, półwyrobów lub wyrobów gotowych a także straty w wyposażeniu (maszyny, narzędzia, pojazdy).

Utrata dochodów to: kary umowne do zapłacenia kontrahentom, przerwy w produkcji, obniżenie wydajności i jakości produkcji.

Uzyskanym dochodem mogą być przychody z tytułu uszkodzonych, zniszczonych lub ukradzionych składników majątku, które były objęte ubezpieczeniem.

Całkowity koszt wypadku ponoszony przez przedsiębiorstwo można obliczyć sumując poszczególne składniki kosztów:

KO=KCS+KPMiT+KN+KZ+KZP+KSM+KNP+KŚ+KI)-O

gdzie:

KO – koszty ogółem, KCS – koszty czasu straconego, KPMiT – koszty pomocy medycznej i transportu, KN – koszt nadgodzin, KZ – koszt zastępstw, KZP – koszt zakłóceń produkcji, KSM – koszt strat materialnych, KNP – koszt napraw, KŚ – koszt świadczeń, KI – koszty inne, O – odszkodowanie z instytucji ubezpieczeniowych.

Koszt społeczny wypadków: społeczny koszt wypadków stanowi 76% ogólnego przeciętnego kosztu wypadku przy pracy

KSO=K.p.R+K.p.S

gdzie: KSO – koszt społeczny ogółem, K.p.R – koszt wypadku ponoszony przez poszkodowanego i jego rodzinę (pogorszenie się jakości życia, koszty leków i rehabilitacji niezwracanych przez instytucje ubezpieczające), K.p.S – koszt wypadku ponoszony przez społeczeństwo (składki na ubezpieczenia zdrowotne)

1. Rejestr wypadku przy pracy – dane, które powinien zawierać, wzór, cel sporządzenia, czas przechowywania.

Rejestr wypadków przy pracy 234 KP §3. Zawierać powinien dane poszkodowanego (imię i nazwisko), miejsce i data wypadku, informacje odnośnie skutków wypadku, datę sporządzenia protokołu powypadkowego, stwierdzenie czy wypadek jest wypadkiem przy pracy czy nie, datę oświadczenia do ZUSu z tytułu wypadku przy pracy, liczbę dni i zdolności do pracy, wnioski i zalecenia (profilaktyczne) przy pracy.

Forma: pisemna w formie tabeli.

1. Statystyczna karta wypadku – informacje, które zawiera, wzór, cel sporządzenia, czas przechowywania.

Statystyczna karta wypadku jest sporządzana przy każdym wypadku i składa się z dwóch części:

- 1 część: nie mniej niż 14 dni od zatwierdzenia protokołu powypadkowego

Kartę sporządza się w 2 egzemplarzach (1 część) do 15 dnia roboczego miesiąca następującego po miesiącu w którym został zatwierdzony protokół powypadkowy. Jeden egzemplarz trafia do urzędu statystycznego, a drugi egzemplarz do pracodawcy.

- 2 część: sporządza się w terminie umożliwiającym zamieszczenie w urzędzie statystycznym.

Statystyczną kartę wypadku sporządzają po wypadku osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, jednostki prowadzące działalność gospodarczą oraz osoby fizyczne.

Statystyczną kartę wypadku sporządza się na podstawie zatwierdzonego protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy albo na podstawie karty wypadku, w której stwierdzono, że wypadek jest wypadkiem przy pracy lub wypadkiem traktowanym na równi z wypadkiem przy pracy.

Wzór statystycznej karty wypadku zawarty jest w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy (Dz. U. Nr 269 poz. 2672)

1. Wnioski powypadkowe.

Określone przez zespół powypadkowy wnioski i środki profilaktyczne, adekwatne do stwierdzonych przyczyn wypadku, pracodawca ma obowiązek wdrożyć (realizować). W ten sposób osiągamy zasadniczy cel postępowania powypadkowego, tj. wyeliminowanie powtarzalności takich samych bądź podobnych wypadków.

Obojętna jest przy tym procedura zastosowania przez pracodawcę przy realizacji tych zadań. Spotykamy tu zarówno formę oddzielnych zdarzeń pracodawcy ze wskazaniem osób odpowiedzialnych za realizację poszczególnych przedsięwzięć, jak również proste ustne dyspozycje. Ważne jest by zostało zrobione wszystko to co konieczne. Niezwykle istotne jest tez objęcie działaniami profilaktycznymi wszystkich podobnych (zbliżonych( stanowisk pracy czy węzłów produkcyjnych do tego, gdzie wystąpił wypadek.

Nie sposób pojąć logiki działania w tych zakładach, gdzie w miejscu wypadku zrobiono wszystko, co zrobić należało, a za jakiś czas dochodzi do wypadku w innych co prawda, ale bardzo zbliżonych warunkach.

1. Określenie choroby zawodowej. Przepisy prawa dotyczące choroby zawodowej.

Za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, ze została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym”

Aby zatem można było uznać chorobę za chorobę zawodową, muszą wystąpić łącznie dwie przesłanki:

- choroba ta występuje w urzędowych (ustalonym prawem) wykazie chorób zawodowych

- choroba została wywołana czynnikami dla zdrowia występującymi w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy.

Wykaz chorób zawodowych ustalony jest załącznikiem do rozporządzenia rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. Nr 105, poz. 869, z późn. zm.)

1. Związek choroby z warunkami pracy. Narażenie zawodowe.

Warunkiem uznania choroby zawodowej jest praca w narażeniu zawodowym tj. w kontakcie z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, występującymi w środowisku pracy osoby poszkodowanej, albo w związku ze sposobem wykonywania pracy przez poszkodowanego (wynikającym z technologii i organizacji jego stanowiska pracy). Kodeks pracy uzależnia wręcz zgłoszenie podejrzenia, rozpoznania, a zwłaszcza „uznania” choroby zawodowej od możliwości stwierdzenia bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że choroba została spowodowana którymś z wymienionych elementów narażenia zawodowego.

1. Obowiązki pracodawcy i pracownika związane z chorobami zawodowymi.

Pracodawca jest obowiązany:

- niezwłocznie zgłosić właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy każdy przypadek podejrzenia choroby zawodowej

- ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą choroba, działając w porozumieniu z właściwym państwowym inspektorem sanitarnym

- przystąpić niezwłocznie do usunie cza czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze

- zapewnić realizację zaleceń lekarskich

-prowadzić rejestr zachorowań na choroby zawodowe i podejrzeń o taki choroby.

1. Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej.

Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej dokonują:

- pracodawca zatrudniający pracownika, u którego podejrzewa się chorobę zawodową

- lekarz lub lekarz dentysta, który podczas wykonania zawodu powziął podejrzenia choroby zawodowej u pracownika (jednocześnie kierując na badania w celu dokonania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania)

Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej może również dokonać pracownik lub były pracownik, który podejrzewa że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę, przy czym pracownik aktualnie zatrudniony zgłasza podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną.

Podejrzenie choroby zawodowej zgłasza się właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu czyli właściwemu państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu, właściwemu państwowemu granicznemu inspektorowi sanitarnemu, właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu, właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 20 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, właściwemu komendantowi wojskowego ośrodka medycyny prewencyjnej albo właściwemu inspektorowi wojskowego ośrodka medycyny prewencyjnej oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.

1. Rozpoznanie choroby zawodowej.

Rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim zagrożeniu, pod warunkiem występowania udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.

Właściwymi do orzekania w zakresie chorób zawodowych są lekarze uprawnieni do wykonywania orzecznictwa w zakresie chorób zawodowych (właściwej specjalizacji), zatrudnieni w jednostkach orzeczniczych I bądź II stopnia (określone placówki medyczne). Dwustopniowa struktura orzecznictwa, mająca w pewnym sensie charakter instancyjności, daje możliwość pracownikowi który nie zgadza się z treścią orzeczenia, wystąpienia z wnioskiem (odwołania się) o przeprowadzenie ponownych badań przez jednostkę orzeczniczą II stopnia (jej orzeczenie jest ostateczne). Wniosek o przeprowadzenie ponownego badania składa się w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego za pośrednictwem jednostki orzeczniczej I stopnia zatrudniającej lekarza, który wydał to orzeczenie.

1. Stwierdzenie choroby zawodowej.

Właściwy państwowy inspektor sanitarny wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej, bądź decyzję o braku podstaw do jej stwierdzenia, biorąc pod uwagę w szczególności orzeczenie lekarskie, o którym była mowa wyżej, oraz ocenę narażenia zawodowego pracownika lub byłego pracownika. Jeżeli właściwy państwowy inspektor sanitarny przed wydaniem decyzji uzna że materiał dowodowy jest nie wystarczający do wydania decyzji może żądać od lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie, dodatkowego uzasadnienia tego orzeczenia lub wystąpić do jednostki orzeczniczej II stopnia o dodatkową konsultację oraz pojąć inne czynności niezbędne do uzupełnienia tego materiału.

1. Postępowania odwoławcze – na etapie rozpoznania i stwierdzenia choroby zawodowej.

2. Analiza chorób zawodowych:

1. dane określane przy analizie chorób zawodowych

Analizując choroby należy wziąć pod uwagę czynności, jakie wykonywał pracownik lub w jakich procesach pracy uczestniczył. Pozwoli to na ocenę przy jakich zadaniach lub czynnościach występują szkodliwe czynniki środowiska pracy.

Kolejnym krokiem w analizie jest określenie zawodu (stanowiska), w którym najczęściej dochodzi do chorób zawodowych i chorób związanych z pracą.

Ocena zawodu (stanowiska) w którym dochodzi do największej ilości chorób, stanowi materiał do opracowania profilaktycznych działań dla danej grupy zawodowej.

Określenie miejsca prawy w którym najczęściej dochodzi do narażenia na czynniki szkodliwe wywołujące choroby u pracowników, umożliwi rozpoczęcie prowadzenia działań profilaktycznych od tych miejsc odraz wybranie odpowiednich środków ochronnych.

1. czynniki uwzględniane w analizie chorób zawodowych

Choroba zawodowa to choroba określona w wykazie chorób zawodowych i spowodowana działaniem szkodliwych czynników dla zdrowia występujących w środowisku pracy. Jednak w analizie chorób związanych ze środowiskiem pracy nie można pominąć chorób niewymienionych w wykazie chorób zawodowych, a będących wynikiem czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy. Analiza chorób zawodowych i innych chorób spowodowanych czynnikami szkodliwymi opiera się na ocenie warunków pracy, rozpoznaniu zagrożeń i ich scharakteryzowaniu. Z czynników środowiska pracy należy wybrać te, które mogły spowodować bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem chorobę. Bardzo ważne jest aby zagadnienia przeanalizować w szerszym aspekcie. W tym celu należy określić liczbę chorób spowodowanych warunkami pracy w ostatnim dziesięcioleciu (oczywiście może być brany pod uwagę krótszy okres) z uwzględnieniem jednostki chorobowej. W analizie bierze się pod uwagę czynności, podczas których doszło do narażenia na czynniki szkodliwe.

1. wskaźniki: częstości chorób zawodowych – czynniki wpływające na jego wahanie.

Analiza chorób w przedsiębiorstwie powinna rozpocząć się od określenia liczby pracowników, u których stwierdzono choroby zawodowe w ostatnim dziesięcioleciu. Następnie można określić, podobnie jak dla wypadków, wskaźniki częstości chorób – W_czch. Wskaźnik częstości chorób W_czch można wyznaczyć według wzoru:

gdzie: W – liczba chorób w danym okresie, Z – liczba pracowników.

Wahania wskaźnika częstości chorób mogą być spowodowane wieloma czynnikami, do których można przede wszystkim zaliczyć:

- ujawnienie się wielu chorób po długim okresie narażenie

- różną odporność organizmu na szkodliwe czynniki (w tych samych warunkach przy pracy może ujawnić się wcześniej lub później)

- niewiązania choroby ze środowiskiem pracy np. obecność czynników chemicznych w środowisku pracy, ale nie związanych z procesami pracy.

1. Badanie chorób zawodowych i innych chorób związanych z wykonywaną pracą.

Badanie narażenie na czynniki szkodliwe występujące w środowisku pracy jest odpowiednikiem badania sytuacji potencjalnie wypadkowych, a więc takich w których nie doszło do urazu. Badając środowisko pracy należy je zatem bardzo dokładnie scharakteryzować. Bardzo przydatną w tym przypadku jest prawidłowo wykonana ocena ryzyka zawodowego. Bardzo ważne są analizy zwolnień chorobowych pod kątem stanu środowiska pracy, a wykonane przez lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną.

Pry ocenie narażenia zawodowego uwzględnia się:

- czynniki fizyczne – wartość stężeń i natężeń oraz okresu narażenia zawodowego

- czynniki chemiczne – rodzaj czynnika, wartość stężeń i okresu narażenia zawodowego

- czynniki o działaniu uczulającym (alergeny) – rodzaj czynnika i stwierdzenie kontaktu z takim czynnikiem w czasie pracy jeżeli występował on w środowisku pracy, surowcach, półproduktach lub gotowych wyrobach bez konieczności określania tego czynnika

- sposób wykonywania pracy – określenie stopnia obciążenia wysiłkiem fizycznym oraz chronometraż czynności które mogą powodować nadmierne obciążenie odpowiednich narządów lub układów organizmu ludzkiego

- czynniki biologiczne – rodzaj czynnika, ustalenie czasu kontaktu oraz stwierdzenie mechanizmu działania lub drogi szerzenia się czynnika, bez konieczności określenia stężenia tego czynnika.

1. Koszty chorób zawodowych .

Wyznaczenie kosztów chorób zawodowych przeprowadza się podobnie jak wyznaczenie kosztów wypadków. Koszty chorób zawodowych i chorób związanych ze stanem środowiska pracy ponoszone przez społeczeństwo są takie same jak koszty wypadków.

KSO=K.p.R+K.p.S

gdzie: KSO – koszt społeczny ogółem, K.p.R – koszt choroby ponoszony przez poszkodowanego i jego rodzinę, K.p.S – koszt choroby ponoszony przez społeczeństwo

Koszty ponoszone przez przedsiębiorstwo:

KO=KZ+KŚ+KS_N+KS_P+KI

gdzie: KO – koszty ogółem, KZ – koszty zastępstw, KŚ – koszty świadczeń, KS_N – koszty szkolenia nowego pracownika ,KS_P – koszty przekwalifikowania pracownika, KI – koszty inne (zwiększone składki, przystosowanie stanowiska do pracy, itp.).

1. Rodzaje świadczeń z tytułu wypadku przy pracy.

- zasiłek chorobowy,

- świadczenie rehabilitacyjne,

- zasiłek wyrównawczy,

- jednorazowe odszkodowanie,

- renta z tytułu niezdolności do pracy, w tym renta szkoleniowa,

- renta rodzinna,

- dodatek pielęgnacyjny,

- dodatek do renty rodzinnej - dla sieroty zupełnej,

- pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

1. Rodzaje świadczeń z tytułu choroby zawodowej.

- zasiłek chorobowy,

- świadczenie rehabilitacyjne,

- zasiłek wyrównawczy,

- jednorazowe odszkodowanie,

- renta z tytułu niezdolności do pracy, w tym renta szkoleniowa,

- renta rodzinna,

- dodatek pielęgnacyjny,

- dodatek do renty rodzinnej - dla sieroty zupełnej,

- pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu jeżeli wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Świadczenia nie przysługują również ubezpieczonemu, który będąc w stanie nietrzeźwym lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.

Regulacja ta nie dotyczy członków rodziny ubezpieczonego, którzy w takich przypadkach zachowują prawo do świadczeń określonych w ustawie wypadkowej.

Osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym, duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia oraz członkom ich rodzin powyższe świadczenia nie przysługują w razie występowania w dniu wypadku lub w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej, zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 6,60 zł - do czasu spłaty całości zadłużenia.

Prawo do zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego, jednorazowego odszkodowania i świadczeń na pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne przedawnia się, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu 6 miesięcy od dnia wypadku lub od dnia złożenia wniosku o przyznanie tych świadczeń z tytułu choroby zawodowej.

1. Procedura postępowania w sprawie ustalenia prawa do świadczenia powypadkowego.

2. Pozbawienie poszkodowanego prawa do świadczeń z tytułu wypadku przy pracy.

Omawiając poszczególne świadczenia przysługujące z tytułu wypadków przy pracy, określono warunki do nich uprawniające (przesłanki pozytywne). Ponadto warunkiem nabycia para do świadczeń powypadkowych jest brak przesłanek negatywnych, które z mocy ustawy wyłączają prawo do świadczeń. Zgodnie bowiem z art. 21 cytowanej ustawy z dnia 30 października 2002 r. świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują pracownikowi:

- gdy wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez pracownika przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub w skutek rażącego niedbalstwa

- który będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.

1. Świadczenie na podstawie prawa cywilnego.