1 Wykład 21.02.2012 r.

Celem scalenia gruntów jest tworzenie korzystniejszych warunków gospodarowania w rolnictwie i leśnictwie poprzez poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych, lasów i gruntów leśnych, racjonalne ukształtowanie rozłogów gruntów, dostosowanie granic nieruchomości do systemu:

• Urządzeń melioracji wodnych, dróg oraz rzeźby terenu.

Scalenie gruntów:

Jest zabiegiem przekształcającym na określonym obszarze układ powierzchniowy gruntów:

Rozdrobnionych, nadmiernie wydłużonych oraz rozmieszczonych w szachownicy.

W możliwie duże, regularne ukształtowane działki, odpowiadające wymaganion ich racjonalnego rolniczego użytkowania:

Następuje przy tym równocześnie:

• Zniesienie enklaw i półenklaw

• Wyprostowanie granic

• Wydzielenie terenów pod zabudowę

• Zaprojektowanie funkcjonalnego układu komunikacyjnego prawidłowe ukształtowanie rozłogów gruntów z jednoczesnym (w miarę możliwości) powiększeniem obszaru gospodarstw.

Rozłóg gruntów – rozłóg jest to zajmowana przez grunty przestrzeń wraz z elementami, których rozmieszczenie oddziałuje na przebiegające na tej przestrzeni procesami produkcyjnymi.

W ujęciu tradycyjnym rozłóg charakteryzują dwie podstawowe cechy:

1. Zwartość obszaru – mierzona średnią odległością wszystkich punktów terytorium gospodarstwa od jego środka ciężkości, a w rozważaniach teoretycznych od centrum zabudowy.

2. Rozwój granic rozłogu – rozumiany jako stosunek długości granic zewnętrznych do długości obwodu figury o tej samej powierzchni przyjętej za wzorzec.

PODSTAWY PRAWNE PRZEPROWADZANIA POSTĘPOWANIA SCALENIOWEGO I WYMIENNEGO:

USTAWA z dnia 26 marca 1982 r. o scaleniu i wymianie gruntów

INSTRUKCJA Nr 1 MRiGŻ o scaleniu i wymianie gruntów z dnia 26 marca 198? R.

Do szacunku gruntów:

USTAWA z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa

USTAWA z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami

W SPRAWACH NIEUREGULOWANYCH:

K.P.A.

2 Wykład 6.03.2012 r.

Scaleniem obejmuje się grunty położone w jednej lub kilku wsiach bądź w ich częściach. Grunty te tworzą obszar scalenia.

Scaleniem nie podlegają grunty:

• Na których znajduja się zakłady górnicze i przemysłowe oraz prowadzona jest eksploatacja kopalin

• Na których znajdują się zabytki historyczne, architektoniczne i rezerwaty przyrody

• Użytkowane na cele gospodarki rybackiej

• Przeznaczone na cele specjalne

Postępowanie scaleniowe lub wymienne przeprowadza starosta jako zadanie z zakresu administracji rządowej finansowane ze środków budżetu państwa.

W przypadku prowadzenia scalenia gruntów w związku z budową autostrady, koszty scalenia i wymiany gruntów oraz poscaleniowego zagospodarowania gruntów pokrywa GDDKiA.

W finansowaniu prac scaleniowych oraz w finansowanie zagospodarowania poscaleniowego mogą być włączone:

1. Publiczne środki wspólnotowe w rozumieniu ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju oraz

2. Inne środki publiczne na zasadach określonych w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju i w ustawie z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich.

W finansowanie zagospodarowania poscaleniowego mogą być włączone środki państwowych funduszy celowych oraz środki budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jeżeli jest to zgodne odpowiednio z ich regulaminami bądź właściwością.

W pokrywaniu kosztów przeprowadzenia postępowania scalenia lub wymiennego oraz zagospodarowania poscaleniowego mogą uczestniczyć właściciele gruntów objętych postępowaniem na zasadach ustalonych przez starostę w projekcie.

Postępowanie scaleniowe może być wszczęte na wniosek większości właścicieli gospodarstw rolnych, położonych na projektowanym obszarze scalenia lub na wniosek właścicieli gruntów, których łączny obszar przekracza połowę powierzchni projektowanego obszaru scalenia. Odmowa wszczęcia postępowania scaleniowego następuje w drodze decyzji starosty.

Prace scaleniowo – wymienne koordynuje i wykonuje samorząd województwa.

Postępowanie scaleniowe może być wszczęte z urzędu po uprzednim uzyskaniu opinii rady sołeckiej, a także działających na terenie danej wsi społeczno – zawodowych organizacji rolników, jeżeli:

1. Grunty zasobu własności Rolnej Skarbu Państwa, których powierzchnia przekracza 10% projektowanego obszaru scalenia i nie mogą być racjonalnie zagospodarowane bez scalenia

2. Ukształtowanie rozłogów gruntów na projektowanym obszarze scalenia wskutek działalności przemysłowej, przebiegu istniejących lub budowanych dróg publicznych, kolei, rurociągów naziemnych oraz zbiorników wodnych lub urządzeń melioracji wodnych zostało lub zostanie znacznie pogorszone

3. O scalenie wystąpi z wnioskiem osoba, której grunty wymagają poprawienia rozłogu, a jednocześnie scalenie to nie pogorszy warunków gospodarowania innym uczestnikom postępowania

Jeżeli do racjonalnego ukształtowania gruntów wchodzących w skład gospodarstw rolnych zachodzi potrzeba zmiany ich położenia w drodze wzajemnej wymiany, wymiana taka może być dokonana na zgodny wniosek właścicieli tych gruntów, a w wypadku gruntów ZWRSP – za zgodą ANR. Wymianą mogą być objęte również grunty z zabudowaniami.

Wymiana mogą być objęte grunty położone na terenie jednego, jednej lub kliku gmin.

W wypadku wymiany gruntów z zabudowaniami wartość budynków korala się według wyceny dokonanej przez rzeczoznawcę majątkowego na zasadach określonych w przepisach o gospodarce nieruchomościami, chyba, że strony uzgodnią inne zasady rozliczeń.

Jeżeli postępowaniem scaleniowym lub wymiennym mają być objęte grunty położone na terenie dwóch lub więcej gmin, największa liczba uczestników postępowania, a w razie równej ich liczby, starosta, na którego terenie działania znajduje się największy obszar gruntów obejmowanych scaleniem lub wymianą.

3 Wykład 20.03.2012 r.

Wszczęcie postępowania scaleniowego lub wymiennego następuje w drodze postanowienia starosty.

Postanowienie o wszczęciu postępowania scaleniowego lub wymiennego w szczególności powinno zawierac:

1. Określenie granic i powierzchni obszaru scalenia lub wymiany

2. Wykaz uczestników scalenia lub wymiany

3. Przewidywany termin zakończenia prac scaleniowych lub wymiennych.

Postępowanie o wszczęciu postępowania scaleniowego odczytuje się na zebraniu uczestników scalenia, zwołanym przez starostę, a ponadto wywiesza się na okres 14 dni w lokalach urzędów gmin, na których są położone grunty objęte postępowaniem, oraz na tablicach ogłoszeń we wsiach, których grunty tworzą obszar scalenia

Z chwila upływu terminu, postanowienia o wszczęciu postępowania scaleniowego uważa się za doręczone wszystkim uczestnikom scalenia.

Na postanowienie o wszczęciu postępowania scaleniowego zażalenie.

Postanowienie o wszczęciu postępowania wymiennego doręcza się uczestnikom wymiany na piśmie.

Uczestnicy scalenia lub wymiany gruntów otrzymują grunty o równej wartości szacunkowej w zamian za dotychczas posiadane, za równą wartość szacunkową uważa się również wartość o różnicy nieprzekraczającej 3%.

W wypadku, gdy ze względów technicznych nie jest możliwe wydzielenie gruntów o równej wartości szacunkowej stosuje się dopłaty pieniężne. Dopłaty te przysługują za różnicę wartości szacunkowej przekraczające 3%. Na wniosek uczestnika scalenia lub wymiany dopłaty stosuje się odpowiednio w razie wydzielenia gruntów o innej wartości szacunkowej.

Wysokość dopłat ustala się według cen przyjętych przy szacowaniu gruntów objętych scaleniem lub wymianą.

Dopłaty uczestnikom scalenia są wypłacane ze środków powiatu jednorazowo, w terminie 2 miesięcy po zakończeniu scaleni. Uczestnik scalenia zobowiązany do zapłaty uiszcza ją w terminie 2 miesięcy po zakończeniu scalenia, na rachunek powiatu.

Dopłaty między uczestnikami wymiany są regulowane bezpośrednio między nimi.

Na wniosek uczestników postępowania scaleniowego grunty ZWRSP objęte postępowaniem mogą, za zgodą Agencji zostac w całości lub w części rozdysponowane za dopłaty na rzecz uczestników postępowania.

Do należności Agencji z tytułu dopłat stosuje się przepisy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa dotyczące sprzedaży nieruchomości rolnych.

Jeżeli liczba uczestników scalenia przekracza 10 osób, postępowanie scaleniowe przeprowadzi się z udziałem rady uczestników scalenia w składzie 3-12 osób, jako społecznego organu doradczego, wybieranego i odwoływanego przez uczestników scalenia z każdej wsi objętej scaleniem.

Rada uczestników scalenia - jest wybierana na zebraniu uczestników scalenia, zwołanym przez starostę. W przypadku niedokonania wyboru rady uczestników scalenia w terminie określonym przez starostę funkcję tej rady sprawuje powołany postanowieniem tego organu zespół, w skład którego wchodzi rada sołecka, sołtys oraz przedstawiciel Agencji będącej uczestnikiem scalenia oraz przedstawiciel społeczno – zawodowych organizacji rolników. W przypadku gdy postępowaniem scaleniowym objęto grunty więcej niż jednej wsi, w skład zespołu po jednym z każdej wsi i przedstawiciel Agencji będącej uczestnikiem scalenia oraz przedstawiciel społeczno – zawodowych organizacji rolników.

Grunty objęte scaleniem:

Szacuje oraz opracowuje projekt scalenia upoważniony przez starostę geodeta – projektant scalenia, przy udziale powołanej przez ten organ komisji pełniącej funkcję doradcze.

W skład komisji wchodzą:

1. Wszyscy uczestnicy scalenia, a jeżeli liczba uczestników jest większa od 10 – rada uczestników scalenia

2. Przedstawiciel społeczno – zawodowych organizacji rolników

3. Przedstawiciel Agencji będącej uczestnikiem scalenia

4. Przedstawiciel starosty, na którego terenie działania są położone grunty objęte scaleniem

5. Przedstawiciel izby rolniczej, na której terenie działania są położone grunty objęte scaleniem

Komisja wybiera przewodniczącego spośród swoich członków . Starosta, na wniosek komisji może powołać do jej składu rzeczoznawców.

Grunty objęte wymiana szacują wszyscy uczestnicy wymiany według zasad, chyba, że określą inne zasady szacowania, natomiast projekt wymiany opracowuje upoważniony przez starostę geodeta, przy udziale wszystkich uczestników wymiany.

SZACUNEK GRUNTÓW:

Uczestnicy scalenia, w drodze uchwały określają zasady szacunku gruntów.

Jeżeli jednak starosta w drodze postanowienia uzna, że szacunek ten byłby sprzeczny ze słusznym interesem uczestników lub w razie nieokreślenia zasad szacunku przez uczestników scalenia, szacunku gruntów dokonuje się na podstawie cen obowiązujących przy sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych, z uwzględnieniem położenia gruntów na obszarze scalenia oraz ich przydatności rolniczej i funkcji terenu wynikającej z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

4 Wykład 27.03.2012 r.

Wartość szacunkową lasów, sadów, chmielników i innych upraw specjalnych, stanowi wartośc szacunkowa gruntów oraz wartość drzewostanów, drzew i krzewów, a także innych części składowych gruntów, ustalona przez rzeczoznawcę majątkowego na zasadach określonych w przepisach o gospodarce nieruchomościami.

Jeżeli scaleniem zostały objęte grunty leśne o takiej samej wartości, z drzewostanami o jednakowych elementach szacunkowych, można zaniechać szacowania drzewostanów .

Wyniki oszacowania gruntów, lasów oraz sadów, ogrodów, chmielników i innych upraw specjalnych ogłasza się na zebraniu uczestników scalenia, zwołanym przez starostę, a następnie udostępnia się je do publicznego wglądu na okres 7 dni we wsiach objętych scaleniem.

Na zebraniu oraz w okresie wyłożenia wniosków oszacowania gruntów do publicznego wglądu, uczestnicy scalenia mogą wnosić zastrzeżenia do dokonanego szacunku.

Zastrzeżenia do szacunku gruntów bada komisja, która z wynikami sowich ustaleń zapoznaje uczestników scalenia na zebraniu zwołanym przez starostę.

W razie utrzymywania się zastrzeżeń do szacunku gruntów, uczestnicy scalenia mogą na tym zebraniu powołać dodatkowy zespół, składający się z osób niezainteresowanych, który przedstawi swoją opinię.

Zgoda na dokonany szacunek gruntów, lasów oraz sadów, ogrodów, chmielników i innych upraw specjalnych uczestnicy scalenia wyrażaj w formie uchwały.

Uchwały są podejmowane na zebraniu zwołanym przez starostę. Zebraniu przewodniczy przedstawiciel tego organu.

Uchwały zapadają większością trzech czwartych głosów w obecności co najmniej połowy liczby uczestników scalenia.

W razie niepodjęcia uchwały na zebraniu zwołanym w pierwszym terminie, za ważną uważa się uchwałę podjętą większością trzech czwartych głosów uczestników scalenia obecnych na zebraniu zwołanym z drugim terminie.

Każdemu uczestnikowi postępowania scaleniowego przysługuje jeden głos.

W razie niepodjęcia uchwały, starosta, po rozpatrzeniu zgłoszonych zastrzeżeń, zasięgnięciu opinii rzeczoznawców oraz wyprowadzeniu ewentualnych zmian, akceptuje szacunek gruntów…

Na postanowienie służy zażalenie.

Dowodem jednomyślnego oszacowania gruntów przez uczestników wymiany lub ich zgody na dokonany przez rzeczoznawców szacunek lasów oraz sadów, ogródków, chmielników i innych upraw specjalnych są ich pisemne oświadczenia.

W razie braku zgody wszystkich uczestników wymiany na dokonany szacunek, postępowanie podlega umorzeniu.

W zamian za objęte scaleniem lub wymianą lasy i grunty leśne oraz sady, ogrody itp. Wydziela się użytki możliwie tego samego rodzaju i tej samej jakości.

Jeżeli nie jest to możliwe, wydziela się inne użytki i stosuje się dopłatę pieniężną, odpowiadającą różnicy wartości drzewostanów, drzew, lasów i innych części składowych gruntów.

Za zgodą uczestnika scalenia lub wymiany można wydzielić inne użytki odpowiadające wartości dopłaty.

Przy zachowaniu wartości gruntów sprzed scaleniem, bez zgody uczestnika scalenia, różnica powierzchni wydzielanych mu gruntów w stosunku do powierzchni gruntów objętych scaleniem nie może przekraczać:

1. 20 % powierzchni objętych scaleniem

2. 10% dotychczas posiadanych gruntów o szczególnie wysokiej przydatności rolniczej lub gruntów przeznaczonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele nierolnicze.

Z chwilą wszczęcia postępowania scaleniowego lub wymiennego obejmującego lasy i grunty leśne, wstrzymuje się wydawanie zezwoleń na wyrąb drzew do czasu zakończenia postępowania, a niezrealizowanie zezwolenia tracą moc. Nie dotyczy to cieć sanitarnych.

Na wniosek rolniczej społeczności produkcyjnej, zgłoszony na podstawie uchwały walnego zgromadzenia członków, wydziela się grunty stanowiące wkład członków spółdzielni jako jedna nieruchomość, z określeniem wielkości udziału w niej każdego z członków. Udział ten ustala się wg szacunku porównawczego gruntów poddanych scaleniu.

Na wniosek członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, który z niej występuje po zakończeniu postępowania scaleniowego wydziela się grunty odpowiadające jego udziałowi w nieruchomości, przy zachowaniu zwartości kompleksu gruntów spółdzielczych. Wydzielenie gruntów następuje na podstawie decyzji starosty.

Grunty niezbędne na cele miejscowej użyteczności publicznej, pod ulice i drogi publiczne oraz pod wykonane i utrzymywane na koszt Skarby Państwa albo przewidziane do takiego wykonania i utrzymywania urządzenia melioracji wodnych można za zgodą Agencji wydzielić z gruntów Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, uwzględniając uzasadnione interesy osób korzystających z tych gruntów.

5 Wykład 03.04.2012 r.

Jeżeli na terenie objętym scaleniem nie ma gruntów Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa grunty na cele miejscowej użyteczności publicznej oraz pod ulice i drogi wydziela się z gruntów uczestników scalenia, a każdemu z nich zmniejsza się przysługujący obszar gruntów o część, której wartość szacunkowa odpowiada stosunkowi wartości szacunkowej gruntów przeznaczonych na wymienione cele do wartości wszystkich scalonych gruntów.

Grunty wydzielone na cele miejscowej użyteczności publicznej oraz pod ulice i drogi przechodzą na własność gminy.

Jeżeli objęte scaleniem lub wymianą grunty zmeliorowane poddano ponownej klasyfikacji gleboznawczej przed dokonaniem szacunku i jeśli przepadły one w wyniku scalenia lub wymiany innemu uczestnikowi, opłata melioracyjna z tych gruntów obciąża w całości dotychczas zobowiązanego.

Jeżeli grunty zmeliorowane nie zostały poddane ponownej klasyfikacji przed dokonaniem szacunki i przypadły w wyniki scalenia lub wymiany innemu uczestnikowi, jest on obowiązany do spłat bieżących rat z tytułu opłaty melioracyjnej.

Zaległe raty z tytułu opłat melioracyjnych, za okres do dnia objęcia w posiadanie przez innego uczestnika obciążają dotychczas zobowiązanego.

Raty, wpłacone przedterminowo przed dotychczas zobowiązanego, przypadające za okres od dnia objęcia w posiadanie gruntów przez innego uczestnika, podlegają zaliczeniu na inne należności Skarbu Państwa przypadające od dotychczas zobowiązanego i objęte zobowiązaniem pieniężnym, a w razie nieistnienia takiego zobowiązania - podlegają zwrotowi dotychczas zobowiązanemu.

Jeżeli służebności gruntowe obciążające grunty objęte scaleniem lub wymianą utraciły dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie, znosi się je bez odszkodowania.

Stan własności oraz posiadania gruntów, powierzchnię użytków i klasy gruntów określa się według danych ewidencji gruntów.

KSIĘGI WIECZYSTE

Sąd właściwy do prowadzenia ksiąg wieczystych, na wniosek starosty, uczyni w księdze wieczystej wzmiankę o wszczęciu postępowania scaleniowego lub wymiennego, a jeżeli nieruchomość nie ma urządzonej księgi wieczystej, wniosek składa się do istniejącego zbioru dokumentów.

Wzmianka w księdze wieczystej lub złażenie wniosku do zbioru dokumentów ma ten skutek, że wszystkie późniejsze zmiany stanu własności jak i obciążeń pozostają bez wpływu na przebieg postępowania scaleniowego lub wymiennego, chyba że dokonane zostały za zgodą starosty.

Projekt scalenia lub wymiany gruntów powinien uwzględniać ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Przy sporządzaniu projektu scalenia gruntów biorą udział, z głosem doradczym, członkowie RUS.

Projekt scalenia lub wymiany wyznacza się na gruncie i okazuje uczestnikom scalenia lub wymiany.

Projekt scalenia lub wymiany gruntów określa proponowane granice wydzielonych gruntów oraz następujące zasady obejmowania tych gruntów w posiadanie:

1. Plony upraw jednorocznych zbiera dotychczasowy właściciel gruntów;

2. Plony upraw wieloletnich zbiera dotychczasowy właściciel gruntów w okresie do dnia 1 września następnego roku po zakończeniu scalenia, z tym że dotychczasowy właściciel gruntów powinien na ten okres zezwolić uczestnikowi scalenia, któremu przypadły te grunty, na korzystanie z odpowiedniego obszaru swoich gruntów lub dokonać rozliczeń z tego tytułu w inny sposób.

Dotychczasowy właściciel gruntów zabudowanych, do czasu rozbiórki lub przeniesienia zabudowań, powinien zezwolić uczestnikowi scalenia, któremu przypadły te grunty, na korzystne z odpowiedniego obszaru swoich gruntów lub dokonać rozliczeń z tego tytułu w inny sposób.

Sposób rozliczeń za pozostałe części składowe gruntów, które przypadły innym uczestnikom scalenia, może być ustalony na zgodny wniosek zainteresowanych.

Uczestnicy scalenia, w terminie 14 dni od dnia okazania projektu scalenia gruntów, mogą zgłaszać na piśmie staroście zastrzeżenia do tego projektu.

Zastrzeżenia do projektu scalenia gruntów rozpatruje starosta, po zasięgnięciu opinii komisji.

Opiniowanie zastrzeżeń do projektu scalenia gruntów przez komisję, odbywa się w obecności zainteresowanych uczestników scalenia oraz przynajmniej połowy liczby członków komisji.

O terminie i miejscu posiedzenia komisji oraz koronowania oględzin powiadamia się zainteresowanych uczestników scalenia na piśmie lub w inny sposób przyjęty w danej miejscowości co najmniej na 3 dni przed wyznaczonym terminem.

Nieobecność zainteresowanych uczestników scalenia na posiedzeniu komisji lub przy dokonywaniu przez nią oględzin nie ma wpływu na przebieg jej czynności, jeżeli zainteresowani uczestnicy zostali prawidłowo zawiadomieni i wezwani do udziału w tych czynnościach.

Każdorazowe zmiany, wprowadzane do projektu scalenia po jego wyznaczeniu na granice i okazaniu uczestnikom scalenia, wymagają ponownego wyznaczenia na gruncie i okazania zainteresowanym uczestnikom.

Projekt scalenia gruntów może być zatwierdzony, jeżeli po jego okazaniu, większość uczestników scalenia nie zgłosiła do niego zastrzeżeń.

Projekt wymiany gruntów może być zatwierdzonym, jeżeli po jego okazaniu, wszyscy uczestnicy wymiany przyjęli go bez zastrzeżeń.

Projekt scalenia lub wymiany gruntów zatwierdza, w drodze decyzji starosta.

Decyzja o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów, poza wymogami określonymi w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego, powinna określać:

1. Terminy i zasady objęcia w posiadanie gruntów wydzielonych w wyniku scalenia lub wymiany oraz sposoby rozliczeń

2. Przebieg granic nieruchomości w wypadkach o których mowa w ustawie – prawo geodezyjne i kartograficzne.

3. Obszar scalenia lub wymiany gruntów

6 Wykład 17.04.2012 r.

Decyzje o zatwierdzeniu projektu scalenia gruntów podaje się do wiadomości przez jej odczytanie na zebraniu uczestników scalenia, a ponadto przez jej wywieszenie na okres 14 dni w lokalach urzędów gmin, na których terenach są położone scalone grunty, oraz na tablicach ogładzeń we wsiach wchodzących w obszar scalenia.

Z chwilą upływu terminu, decyzja o zatwierdzeniu projektu uważa się za doręczoną wszystkim uczestnikom scalenia.

Decyzja o zatwierdzeniu projektu wymiany gruntów doręcza się uczestnikom na piśmie.

Decyzje o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów stanowi tytuł do ujawnienia nowego stanu prawnego w księgach wieczystych i na podstawę do wprowadzenia uczestników scalenia w posiadanie wydzielonych im gruntów.

Decyzja ta nie narusza praw osób trzecich do gruntów wydzielanych w zamian za grunty posiadane przed scaleniem lub wymianą.

Obciążenia wpisane do KW przenosi się z gruntów poddanych scaleniu lub wymianie na grunty wydzielone w wyniku scalenia lub wymiany.

Wprowadzenie uczestników scalenia w posiadanie wydzielonych gruntów następuje na zebraniu uczestników, zwołanym przez starostę.

Za datę objęcia w posiadanie przez uczestników scalenia nowo wydzielonych gruntów uważa się termin zebrania, termin ten jest skuteczny także w stosunku do uczestników scalenia niebiorących udziału w zebraniu.

O terminach zebrań uczestników scalenia, o wyłożeniu do publicznego wglądu wyników oszacowania gruntów, lasów oraz sadów, ogrodów, chmielników i innych upraw specjalnych, o terminie okazania projektu scalenia gruntów STAROSTA zawiadamia uczestników postępowania przez obwieszczenie lub w inny, zwyczajowo przyjęty sposób publicznego ogłoszenia.

PROJEKTOWANIE STRUKTUR TERENOWYCH
GEODEZYJNE UJĘCIE STANU ISTNIEJĄCEGO
- inwentaryzację struktury terenowej (w postaci map, rejestrów, pomiarów, wykazów itp.) -techniczne przeprowadzenie klasyfikacji gruntów i jej geodezyjne ujęcie - zagospodarowanie nowej struktury terenowej i geodezyjne jej ujęcie na mapie - stworzenie projektu nowej struktury

Sztuka geodezyjna ma za zadanie znalezienie rozwiązania geometrycznego w celu przestrzennej realizacji koncepcji projektu w każdej sytuacji terenowej, a więc wybór najlepszego wariantu nieskończonej ilości możliwości rozwiązań, uwzględniając przy tym wiele elementów, takich jak:

• Parametry geometryczne

• Warunku glebowe

• Rzeźba terenu

• Stosunki wodne

• Istniejąca siec drogowa

• Rodzaj zabudowy

Sztuka planowania ma za zadanie znalezienia takiej koncepcji, która umożliwi otrzymanie:

• Najefektywniejszej produkcji z gleb (o określonym składzie mineralnym i biochemicznym, stosunkach wodnych, położeniu, ukształtowaniu terenu)

• Najefektywniejszej produkcji w określonym klimacie

• Najefektywniejszej produkcji przy określonym podziale na działki oraz zagospodarowaniu powierzchni

• Wzięcie pod uwagę także potrzeby całej wsi i regionu takie jak:

Zaopatrzenie w wodę, urządzenia przeciwpożarowe, place do magazynowania płodów rolnych, urządzenia sportowe i rekreacyjne, cmentarze i inne elementy użyteczności publicznej.

Wartości przyrodnicza gleby:

Jest funkcją naturalnych jej właściwości (wartość pierwotna) oraz właściwości nabytych wskutek gospodarczej działalności człowieka (wartość nabyta).

Zależy od:

• Czynników względnie trwałych (klimat i rzeźba terenu)

• Czynników, które można kształtować (gleba i warunki glebowe)

Urodzajność gleby:

Jest pojęciem przyrodniczo – ekonomicznym i oznacza zdolność do planowania.

Zależy od: żyzności gleby, klimatu, właściwości roślin, działalności człowieka i jest podstawą produkcyjności gleby określonej wydajnością technologiczną.

Przy ocenie wartości przyrodniczo – ekonomicznej użytków rolnych przyjmuje się najczęściej następujące kryterium:

• Zdolność produkcyjną gleby (klasyfikacja gleboznawcza)

• Przyrodniczo – ekonomiczna przydatność gleby do uprawy określonych grup roślin (klasyfikacji glebowo - rolnicza)

• Przyrodniczo – ekonomiczna przydatność gleby do uprawy określonych grup roślin (klasyfikacja glebowo - rolnicza)

• Przyrodniczo – ekonomiczna przydatność gleby do uprawy określonych grup roślin z uwzględnieniem możliwości organizacji uprawy w gospodarstwach wielkotowarowych.

O wartości ziemi rolniczej oprócz warunków przyrodniczych decydują również warunki przestrzennego jej usytuowania, które w różnym stopniu mogą utrudniać wykonywanie prac gospodarczych na obszarze użytków rolnych.

Jako kryteria oceny ziemi rolniczej można zatem przyjąć:

• Zwartość obszaru ziemii należącej do jednego gospodarstwa

• Przestrzenne rozmieszczenie użytków gruntowych w gospodarstwie

• Usytuowanie ośrodka gospodarczego względem pól uprawnych

• Rozmiary, kształt i wielkość działek oraz pól uprawnych

• Rozmieszczenie sieci dróg obsługi pól oraz inne.

7 Wykład 24.04.21012 r.

Ocena warunków przyrodniczych

Przy rozpatrywaniu warunków przyrodniczych obszarów wiejskich dla potrzeb rolnictwa, leśnictwa, budownictwa wiejskiego i rekreacji z reguły bierze się pod uwagę cztery podstawowe elementy środowiska:

- Warunki glebowe;

- Warunki wodne;

- Rzeźbę terenu;

- Klimat.

Wszystkie te elementy działają w sposób kompleksowy, przy czym każdy z nich jest jednakowo ważny.

W pewnych obszarach poszczególne elementy środowiska mogą w różnym stopniu ograniczać ustalone wymogi, stąd też niektóre z nich w określonych ocenach są ważniejsze od pozostałych.

KLIMAT

Jeden z czynników określających warunki przyrodnicze – odgrywa ważną rolę wtedy, gdy rozpatrywany jest w skali większego obszaru (kilka stref klimatycznych).

Określany jest następującymi elementami:

- Ilości i rozkład opadów

- Temperatura

- Długość i intensywność nasłonecznienia

- Okres wegetacji roślin

- Grubość i okres zalegania pokrywy śnieżnej

- Ruchy powietrza

Jest to więc zasadniczy element wypływający na fizyczne i chemiczne właściwości gleby, określający dobór roślin i wysokość plonów.

Dla celów rekreacji i turystyki patrzymy na: długość sezonu letniego i zimowego, temperaturę i opady, zaleganie pokrywy śnieżnej. Istotne są także obszary mikroklimatyczne o szczególnych właściwościach.

RZEŹBA TERENU:

Rzeźba terenu, czyli pionowe jego ukształtowanie jest jednym z ważniejszych czynników decydujących o przydatności przyrodniczych warunków do prowadzenia produkcji rolniczej.

Wpływ rzeźby terenu przejawia się w 3 aspektach:

- istnieniu możliwości określonego sposobu wykorzystania ziemi

- w jakości wykorzystania ziemi

- w organizacji przestrzennych warunków gospodarowania.

Duże zróżnicowanie wysokości położenia terenu powoduje, że określone tereny wcale nie mogą być wykorzystywane rolniczo bądź mogą, ale w ograniczony sposób ( np. tylko jako użytki zielone).

Ocenę rzeźby terenu wykonujemy biorąc pod uwagę:

1. Przebieg linii szkieletowych powstałych na mapie warstwicowej z połączenia załamań sąsiednich warstwic

2. Wystawę terenu (ekspozycję) – jest to orientacja płaszczyzny pochylenia terenu względem stron świata, ze względu na zróżnicowanie intensywności i czasu naświetlenia oraz nagrzewania ziemi promieniami słońca, odgrywa ważną rolę w :

Organizacji przestrzeni rolniczej

Przy szczegółowej lokalizacji budynków

Przy wyborze terenu dla rekreacji i wypoczynku

1. Amplitudę rzeźby terenu – różnica pomiędzy podstawą a wierzchołkiem danej formy terenu

2. Intensywność urzeźbienia – wskazuje stopień pofałdowania terenu

3. Średnia wysokość terenu

4. Spadki terenu.

Na podkładach mapowych rzeźba terenu najczęściej jest określana:

- liniami o stałym przewyższeniu nad przyjęty poziom odniesienia, zwanymi warstwicami

-rzędnymi charakterystycznych punktów ukształtowania pionowego (wierzchołki wzniesień, dna dolin, wąwozów itp.)

-położenie szczegółów sytuacyjno – wysokościowych, takich jak: skarpy, nasypy, usuwiska, hałdy, wysypiska oraz innych form terenu nie dających się przedstawić za pomocą warstwic.

Podstawowe działania projektowe na obszarach wiejskich	Skala mapy	Cięcie warstwicowe
Organizacja gospodarstw wielkoobszarowych	1:10000 – 1:5000	5 m 2,5m
Ochrona gleb przed erozją	1:10000 1:5000 1:2000 1:1000	2,5m 1,25m 1,0m
Scalenie i wymiana gruntów	1:5000 1:2000	3,5 m 1,0 m 0,5 m
Projektowanie terenów budowlanych	1:2000 1:1000	1,0 m 0,5 m
Melioracje szczegółowe	1:500 1:1000 1:2000	0,5 m 0,25 m
Projektowanie sieci dróg	1:500 1:1000 1:2000	0,5 m 0,25 m

Linie szkieletowe:

Powstają na mapie warstwicowej z połączenia wyraźnych punktów załamań sąsiednich warstwic, przy czym połączone punkty warstwic wypukłych tworzą linię grzbietową, a punkty warstwic wklęsłych – linię ściekową. Linie grzbietowe i ściekowe oznacza się na mapie odmiennie np. linie grzbietowe linią przerywaną, zaś ściekowe linią falistą.

Linia grzbietowa:

Łączy punkty o najwyższych lokalnych wzniesieniach ma następujące właściwości:

-jest linią wododziału, woda odpływa od niej na obie strony przy czym kierunek jest prostopadły, gdy linia ta jest pozioma, i zwrócona ukośnie, gdy grzbiet opada

-w miejscach zmiany jej kierunku zmienia się również wielkość nachylenia zbocza, a więc i odstęp między warstwicami

- nachylenie mierzone po tej linii jest zawsze mniejsze od nachylenia płaszczyzn bocznych

-linia grzbietowa przecina warstwice pod kątem zbliżonym do prostego.

Linia ściekowa

Jako linia łącząca punkty lokalne najniższe ma następujące właściwości:

-jest linią odpływu wód opadowych z terenu

-nachylenie jej zmienia się w miarę oddalania się od wierzchołka

-warstwice przecinają tę linię pod kątem prostym i są zwrócone wypukłością w górną stronę cieku.

8 Wykład 8.05.2012 r.

Przy przestrzennej organizacji gospodarstw rolnych wyodrębnione przedziały spadków wiążą się głównie z:

Dostosowaniem rozmieszczenia i kształtu projektowanych pól do stopnia pochylenia terenu, co ma na celu zapobieganie lub zmniejszenie działania erozji wodnej gleby.

Stopnie trudności uprawy, w zależności od grupy mechanicznej w warstwie ornej:

1 – gleby bardzo łatwe

2 – gleby łatwe

3 – gleby średnio łatwe

4 – gleby średnio trudne

5 – gleby trudne

6 – gleby bardzo trudne

7 – gleby wyjątkowo trudne

Wpływ rzeźby terenu na rozwiązania projektowe:

Na terenach o spadku do 3 % przyjmuje się założenie, że teren jest płaski – co nie wpływa na zasady projektowania, występuje więc dowolność w orientacji kształtu pola względem kierunku spadku, zalecenia:

• Wydłużenie granic w kierunku północ – południe uwzględnia się równomierne oświetlenie rzędów roślin,

• Dla gleb o dobrej przepuszczalności wydłużenie pola powinno być w kierunku spadu, aby zapowiedz nadmiernemu uwilgotnieniu gleby i ułatwić spływ wód opadowych,

• Dla gleb słabo przepuszczalnych (o dużej zawartości części spławianych) taka orientacja pola jest wskazana przy nachyleniu do 0,5 %

Na terenach o spadkach 3 – 8 % kierunek wydłużenia pola zależy od stopnia podatności gleby na erozję, powinien on być równoległy lub zbliżony do kierunku przebiegu warstwic (na gruntach ornych występuje erozja wodna),

Spadek powyżej 25 % proponuje się zmianę sposobu użytkowania – z gruntu ornego na pastwisko (z uwagi na silną erozję, duże straty energii) lub zalesić;

Przy spadku większym niż 35% teren powinien być użytkowany tylko jako użytek leśny.

W miarę wzrostu pofałdowania terenu powinna:

• Malec wielkość pól a rosnąc ich liczba

• Zmniejszać się powierzchnia ogólna gospodarstwa,

• Malec udział użytków rolnych, w tym gruntów ornych poprzez ich transformację

• Nastąpić opieranie granic zewnętrznych gospodarstw i granic działem o wyraźnie, naturalne formy konfiguracji terenu.

Budownictwo wiejskie:

Wybór terenu pod tereny budowlane powinien polegać na:

Wskazaniu obszaru o spadkach zawierających się w granicach od 1 do 6 % (w terenach górskich do 12 %)

Przy czym dla terenów przeznaczonych pod ośrodki produkcyjne normy te są zmniejszone i wynoszą od 0,5 do 3% (tereny górskie do 6%)

Ulice i drogi na terenach wiejskich:

Tereny osiedli wiejskich przeznaczone pod ulice osiedlowe i drogi gospodarcze mogą mieć maksymalny spadek 9% a pod ulice mieszkaniowe i ulice gospodarcze 12 %

Natomiast dla dróg transportu rolnego maksymalne spadki podłużne w terenach nizinnych powinny wynosić 3% - dla dróg niezbędnej obsługi pól oraz 6% - dla dróg obsługi pomocniczej

Gleba - definiowany jako ożywiony twór przyrody, który powstaje i rozwija się dzięki oddziaływaniu biosfery oraz innych czynników glebotwórczych na litosferę i charakteryzuje się zdolnością wytwarzania plonów.

Studia warunków glebowych (cechy brane pod uwagę):

Cechy morfologiczne gleby, właściwości fizyczne, właściwości chemiczne, właściwości biologiczne, nowo - wykonane urządzenia melioracyjne, wystawa i fizjografia terenu, stan kultury gleby, kamienistość, położenie szczególne w bezpośrednim sąsiedztwie lasu (w pasie szerokości do 15 m od północnej strony lasu może obniżyć klasę gleby);

TREŚC MAPY GLEBOWO – ROLNICZEJ

Na mapach glebowo – rolniczych występują elementy o znaczeniu zasadniczym oraz elementy drugorzędne – sytuacyjne.

Treść mapy glebowo – rolniczej:

• Kontury kompleksów rolniczej przydatności gleb

• Typy gleb

• Podtyp gleb

• Skład mechaniczny powierzchniowej warstwy gleb

• Znak głębokości zmiany składu mechanicznego

• Skład mechaniczny warstw głębszych

• Linia konturu glebowo –rolniczego

• Numer konturu

• Powierzchnia konturu

• Klasy bonitacyjne

• Kontu gleb rolniczo nieprzydatnych, nadających się do zalesienia

• Kontury lasów

• Terenów zabudowanych (o zwartej zabudowie)

Oraz

• Wodo zbiorów z zaznaczeniem wód – nieużytków

• Drogi

• Kontury nieużytków rolnych

• Miejsca i numery odkrywek glebowych, jakie zostały zbadane i opisane

• Granice władania

• Granice obrębu

Kompleksy glebowo – rolnicze stanowią typy siedliskowe rolniczej przestrzeni produkcyjnej z którymi są powiązane odpowiednie dobory roślin uprawnych :

Kompleksy rolniczej przydatności gleb to:

• Pszenny bardzo dobry

• Pszenny dobry

• Pszenny wadliwy

• Żytni bardzo dobry

• Żytni dobry

• Żytni słaby

• Zbożowo- pastewny mocny

• Zbożowo – pastewny słaby

• Dobry śródgórski i podgórski

• Zbożowo – górski

• Zbożowo – pastewny górski

• Owsiano – pastewny górski

• Gleby orne przeznaczone pod użytki zielone.

9 Wykład 15.05.2012 r.

Klasyfikacja gleb oparta na zasadach przyrodniczych, a więc przy uwzględnieniu właściwości wynikających z cech fizyczno chemicznych i genetycznych gleby, nie wystarczą do określenia ich przydatności rolniczej.

Z oceną przydatności gleb do produkcji rolniczej wiąże się pojęcie kompleksów glebowo – uprawowych.

Istotą problemu jest nie skład mechaniczny gleb czy inne cechy przyrodnicze, ale wzajemny stosunek między glebą i rośliną.

Def. Kompleksu glebowo – uprawowego:

Grupa pól położonych w sąsiedztwie albo podobnych do siebie, na których stosując podobną agrotechnikę, można uzyskiwać podobne plony tych samych roślin.

Zgodnie z tą zasadą oddzielnymi kompleksami będą:

• Pola o zupełnie odmiennych glebach

• Pola o podobnych glebach, ale odmiennych stosunkach wodnych

• Polan, na których w zasadzie można siać same rośliny, ale ze względu na zawodność plonów i potrzeby stosowania odmiennej agrotechniki trzeba rozdzielić na różne kompleksy

• Pola, które są oddalone od ośrodka i których nie można dostatecznie nawieźć obornikiem i pola położone blisko ośrodka gospodarczego chociaż mają takie same gleby

Kompleksy glebowo – uprawowe opracowane przez IUNG:

• Pszenno – buraczany

• Jęczmienno – lucerniany

• Żytnio – ziemniaczany

• Żytnio - łubinowy

Warunki wodne:

Podstawowym elementem oceny stosunków wodnych są jakośc oraz poziom wody w glebie.

Wzrost uwilgotnienia przedstawił IUNG w stosunku do kompleksów rolniczej przydatności gleb wg następującej zasady:

Kompleks 7 – gleby z reguły wybitnie suche

Kompleks 3,5,6 - gleby często silnie przesychające

Kompleks 4 - gleby o stosunkowo słabej tendencji do nadmiernego przesychania

Kompleks 1 - gleby o korzystnym układzie stosunków wilgotnościowych

Kompleks 2 - gleby o stosunkowo słabej tendencji do nadmiernego uwilgotnienia

Kompleks 8, 9 - gleby podlegające często nadmiernemu uwilgotnieniu

Mapa hydrograficzna jest mapą tematyczną przedstawiającą w syntetycznym ujęciu warunki obiegu wody zestawione w powiązaniu ze środowiskiem geograficznym. Powstaje na podkładzie mapy topograficznej, na którą nanoszone są wyniki kartowania terenowego zjawisk i obiektów wodnych, przepuszczalności gruntów oraz liczne informacji dotyczące gospodarowania zasobami wodnymi, oceny jakości wody, a także dotyczące monitoringu hydrosfery.

PROJEKT OGÓLNY:

Wykonuje geodeta projektant przy udziale rady uczestników scalenia.

PO należy omówić na zebraniu wiejskim, a uwagi zainteresowanych należy ując do protokołu podpisanego przez wykonawcę i osoby wymienione powyżej.

Uwagi powinny być rozpatrzone

Ostateczna forma PO musi być zaakceptowana przez starostę!

W PO poszukuje się najwłaściwszego rozwiązania zagadnień wynikających z:

założeń projektowych skonfrontowanych z ustaleniami planów zagospodarowania przestrzennego.

PO powinien także określać zakres przewidywanych inwestycji towarzyszących scaleniu oraz terminy ich realizacji, jak również wskazać jednostki odpowiedzialne za realizację tych inwestycji.

Materiałami do opracowania są:

• Mpzp i wynikające z niego dyspozycje dla danego obszaru

• Aktualny stan ewidencji gruntów

• Potrzeby w zakresie budownictwa, inwestycji związanych z melioracją, rekultywacją, urządzaniem dróg, zabiegami przeciwerozyjnymi, itp.

• Wnioski zainteresowanych, których działalność związana jest z produkcją rolną.

Ustalenia wynikające z dokonanych czynności jak:

• Uporządkowane sprawy związane z przekazaniem gospodarstw następcom lub SP w zamian za rentę lub emeryturę

• Uporządkowane sprawy związane z przejęciem gruntów do zasobu WRSP

• Uporządkowane sprawy związane z dzierżawami gruntów należących do zasobu WRSP

• Ustalone sprawy związane z osobami uprawnionymi do udziału we wspólnocie gruntowej objętej scaleniem i ich zgoda na jej podział

• Ustalony udział we wspólnocie gruntowej

• Ustalona lista i obszar gospodarstw, których właściciele złożyli wniosek o zmniejszenie lub zwiększenie obszaru gospodarstw a w zamian za spłaty pieniężne

• Analiza istniejących materiałów geodezyjnych z uwzględnieniem skali, dokładności i czytelności map ewidencyjnych oraz stanu i dokładności Osów geodezyjnych

• Sprawdzenie klasyfikacji gleboznawczej

• Porównanie map ze stanem na gruncie ze szczególnym uwzględnieniem stanu władania i granic w terenach budowlanych

• Dane dotyczące liczby gospodarstw o określonych kierunkach produkcji rolnej

Materiały pomocnicze:

• Studium stanu władania gruntami

• Studium glebowe

• Studium stano zagospodarowania gruntów z wykazaniem:

• Gruntów zdewastowanych

• Odłogowych

• Źle zagospodarowanych

• O średniej i wysokiej kulturze rolnej

• Studium zainwestowania terenów

• Wydane decyzje ustalające miejsca i warunki realizacji inwestycji budowlanych

10 Wykład 22.05.2012 r.

Sposób wykonania PO:

Najpierw w sposób przybliżony pokazuje się na mapie przestrzenną lokalizację elementów terenowych podanych w założeniach i planach, a następnie poprzez analizę kolejnych wariantów i krytyczne propozycje, zgłaszane zwłaszcza poprzez zainteresowanych rolników – dochodzi się do rozwiązania ostatecznego, które wraz z uzasadnieniem zostaje zatwierdzone przez odpowiednie władze.

Forma prezentacji projektu ogólnego jest różnorodna:

• Pewna grupa problemów musi być rozwiązana z precyzją geodezyjną

• Inna graficznie lub opisowo – graficznie

• Inna wyłącznie opisowo.

Położenie granic nowych obiektów (granic zewnętrznych, dróg, rowów, wodocieków, granic terenów budowlanych) musi być:

• Jednoznacznie matematycznie określone i pokazane za pomocą odpowiednich punktów w terenie

• Dostosowane do istniejących warunków terenowych

• Uzasadnione każde przyjęte rozwiązanie projektowe.

Projekt ogólny określa:

• Granice i powierzchnię obszaru scalenia oraz listę uczestników scalenia

• Propozycje dotyczące zmiany granic wsi lub gminy

• Obszary gruntów wyłączonych ze scalenia

• Propozycje zmian w strukturze użytków rolnych i określenie terenów przewidzianych do zalesienia, do utworzenia pasów wiatrochronnych, zabezpieczeń przeciwerozyjnych

• Wymogi w zakresie utrzymania i ochrony zadrzewień śródpolnych, zadrzewień i zakrzaczeń stanowiących biologiczną obudowę wodocieków, wąwozów, jarów, wysokich miedz – przeciwdziałających zjawiskom erozji

• Korektę przebiegu istniejących kanałów i rowów melioracyjnych wymagających renowacji oraz projekt rowów melioracyjnych na obszarach wymagających odwodnień

• Propozycje co do zasięgu i terminu rekultywacji

• Potrzeby w zakresie zmian w układzie komunikacyjnym z uwzględnieniem ciągów pieszych i przejść.

• Propozycje lokalizacji gruntów gospodarstw wielkoobszarowych, mienia gminnego, wspólnot gruntowych itp.

• Propozycje dotyczące urządzenia dróg transportu rolnego

• Propozycje usytuowania terenów budowlanych i określenia ich powierzchni z uwzględnieniem w miarę potrzeby i możliwości przeznaczenia gruntów ANR na ten cel, oraz inne elementy charakterystyczne dla danego obszaru.

W swej ostatecznej postaci projekt ogólny, z wymaganą geodezyjną precyzją, pokazuje na mapie oraz w terenie takie elementy projektu jak:

• Zmiany przebiegu granic obszaru urządzeń rolnych (oczywiście, gdy zajdzie potrzeba dokonania takich zmian, w innych wypadkach przyjmuje się stan dotychczasowy)

• Lokalizację nowych dróg transportu rolnego oraz ewentualne korekty w istniejącym układzie komunikacyjnym

• Lokalizację nowych rowów oraz regulację istniejących wodocieków

• Lokalizację gruntów poszczególnych form własności (gospodarstwa indywidualne, grunty gminne, ANR)

• Lokalizację obiektów użyteczności publicznej

• Korektę granic użytków gruntowych

• Lokalizację pasów wiatrochronnych i zabezpieczeń przeciwerozyjnych

• Zasięg i terminy wykonania rekultywacji

• Urządzenie dróg transportu rolnego

• Ochronę zadrzewień śródpolnych

OCENA WARUNKÓW PRZESTRZENNO – ORGANIZACYJNYCH PROWADZENIA PRODUKCJI ROLNICZEJ

Przy ocenie użytków rolnych obok warunków przyrodniczych takich jak: wystawa, warunki fizjograficzne, warunki glebowe, klimat, opady, ważną rolę odgrywają warunki ekonomiczne i społeczne

Warunki dzieli się na:

• Antropogeniczne egzogenne (zewnętrzne)

• Antropogeniczne endogenne (wewnętrzne)

Warunki zewnętrzne

Są wynikiem działalności ludności pozarolniczej oraz w pewnym sensie także ludności rolniczej, ale działającej jako całość – ogół.

Warunki te mogą być:

względnie trwałe

Lub

Łatwo zmienne

Warunki względnie trwałe to:

• Urbanizacja

• Rozwój gospodarczy danego kraju i regionu

• Stosunki demograficzne (ogólna gęstość zaludnienia, gęstość zaludnienia rolniczego, podział na ludność miejską i wiejską, struktura ludności wg płci, przyrost naturalny, migracje ludności itd.)

• Sieci komunikacyjne (gęstość linii kolejowych, dróg bitych, gęstość linii autobusowych i ich częstotliwość, stan dróg lokalnych)

• Sieć handlowa (w szczególności jej lokalizacja, poziom techniczny punktów skupu produktów rolniczych, punktów hurtowej i detalicznej sprzedaży środków produkcji rolnej i środków spożycia)

Warunki łatwo zmienne to:

• Stosunki agrarne (zalicza się do nich m.in. udział poszczególnych układów społeczno – gospodarczych w rolnictwie, strukturę obszarową poszczególnych gospodarstw rolnych)

• System cen produktów rolnych i środków produkcji rolnej

• Dostępność kredytów oraz wysokość ich oprocentowania

• Stopień obciążenia gospodarstw rolnych świadczeniami na rzecz państwa (podatek gruntowym, składki ubezpieczeniowe)

• Nasilenie inwestycji z budżetu państwa na rozwój rolnictwa

• Ustawodawstwo rolne

• Poziom i upowszechnienie oświaty rolniczej

• Organizacja i upowszechnienie obsługi rolnictwa (ochrona roślin, obsługa weterynaryjna. Budownictwa wiejskiego, mechanizacji, wyposażenie w urządzenia infrastruktury technicznej)

11 Wykład 29.05.2012r.

Warunki wewnętrzne:

Określają w szczególności warunki przestrzenno – organizacyjne prowadzenia produkcji rolniczej.

Ocena ich wiąże się głównie z porównaniem warunków istniejących w danym gospodarstwie z teoretycznym modelem urządzenia obszaru gospodarstwa rolniczego.

W praktyce model taki nie może być zrealizowany z uwagi na:

• Bardzo dużą liczbę ograniczników

• Zróżnicowanie użytków gruntowych

• Urozmaicenie rzeźby terenu

• Urozmaicenie warunków wodnych itp.

Podstawowe elementy przestrzenno – organizacyjne, które służą do oceny warunków wewnętrznych to:

• Wielkość obszaru gospodarstwa

• Struktura powierzchni użytków rolnych w gospodarstwie i rozmieszczenie użytków gruntowych względem bazy budynkowej

• Kształt rozłogu

• Wielkość pól uprawnych

• Kształt pól uprawnych

• Dogodność dojazdy do działek i dogodność dojazdu do pól uprawnych.

Wielkośc obszaru gospodarstwa:

Wyrażana w jednostkach powierzchni (ha).

Ma duży wpływ na sposób urządzania gospodarstwa rolnego.

od tej cechy zależy:

• Kierunek produkcji

• Stosowane technologie produkcji rzutujące na technikę urządzania terenu gospodarstwa

Optymalna powierzchnia gospodarstwa zależy od takich czynników jak:

• Typ produkcji gospodarstwa (roślinna, zwierzęca, mieszana),

• kapitału będącego w dyspozycji gospodarującego,

• poziomu mechanizacji,

• struktury użytków rolnych i ich jakość,

• układ lokalnych warunków terenowych,

• kierunek i intensywność produkcji,

• technologia produkcji

i inne.

Wpływ istniejących urządzeń terenowych na rozmieszczenie pól:

Decydującym momentem przy organizacji terenów gospodarstwa jest rozmieszczenie istniejących urządzeń terenowych, jak:

• drogi komunikacji ogólnej, urządzenia melioracyjne, zadrzewienia, źródła wody, oddzielenie stojące zabudowania, nasypy do przejazdu przez wąwozy, mosty przez rzeki, groble na terenach błotnistych itp.

Są takie urządzenia, które w zasadzie nie mogą być zmienione przy projektowaniu nowej struktury terenowej.

Ewentualnie powinno się wprowadzać:

• tylko małe sprostowania lub niewielkie przesunięcia dróg

• nową strukturę dopasować do rowów melioracyjnych (likwidować tylko te które straciły swoje znaczenie)

• zachować istniejące zadrzewienie.

Rozmieszczenie użytków gruntowych na powierzchni ziemi jest w zasadzie stałe, gdyż są to trwałe elementy sytuacji terenowej.

Dotyczy to w szczególności:

• użytków leśnych, terenów zabudowanych, podstawowego układu sieci drogowej i wodnej, użytków kopalnych, dużych powierzchni nieużytków.

Od plamistości ich występowania oraz stopnia załamania ich granic zewnętrznych zależy:

Utrudnienie prawidłowej przestrzennej organizacji terenu gospodarstwa.

Punktem wyjścia jest lokalizacja ośrodka gospodarczego (działki siedliskowej), który stanowi centrum (w szczególności dla parku maszynowego).

Do tego terenu powinny przylegać terenu z najbardziej pracochłonnymi uprawami (warzywniaki, plantacje specjalne, sady, szkółki owocowe).

Sąsiednią grupę użytków powinny Stanowic pastwiska, uprawy polowe roślin pastewnych wymagających dużego nakładu pracy i dające wysokie plony.

Dalej powinny znajdować się uprawy wymagające mniej intensywnych nakładów pracy, a więc łąki z zasady wykaszane, które w porównaniu z pozostałymi uprawami nie wymagają tak intensywnej liczby zabiegów rolniczych.

Ostatnią – najbardziej skrajną grupą użytków gruntowych powinny być użytki poza rolne.

Na podstawie analizy literatury można przyjąc, że maksymalna odległośc użytków rolnych od zabudowy nie powinna przekraczac:

• dla kompleksów ornych 2,5 – 3 km

• dla pastwisk 2-8 km

• dla łąk 3-10 km

Odległości te zależą także od:

• rodzaju nawierzchni drogowej dojazdowej

• środków transportowych gospodarstwa

• podłużnego spadku drogi

• jakości gleby.

W pracach projektowych należy, więc uwzględnić następujące elementy:

• wielkość powierzchni poszczególnych konturów użytków i ich zróżnicowanie

• urozmaicenie kształtu tych konturów

• wzajemne położenie konturów

• możliwość transformacji użytków

• zróżnicowanie jakości i rolniczej przydatności gleby w gruntach ornych oraz stopnia trudności uprawy

podstawowe elementy przestrzeni rolniczej (determinujące możliwości wyodrębnienia pól uprawnych o optymalnej powierzchni i kształcie) to:

• wielkość powierzchni konturów użytków gruntowych

• urozmaicenie kształtu tych konturów.

Możliwości te można określić opracowując wskaźniki:

Wielkości i kształtu konturów oraz wykonując studium użytków rolnych.

Metody wyznaczenia tych wskaźników:

• średnie powierzchnie pojedynczych konturów w poszczególnych użytkach rolnych

• zestawienie powierzchnie konturów zawartych w określonych przedziałach

• średni współczynnik ukształtowania rozłogu konturów użytków

• zestawienie konturów z przypisaniem im faktycznej powierzchni i współczynnika kształtu rozłogu

• zestawienie konturów o określonej powierzchni i współczynniku kształtu rozłogu z uwzględnieniem ich faktycznej długości

Przestrzenna organizacja użytków rolnych urządzanych gospodarstw musi uwzględniać:

zróżnicowanie jakości i przydatności gleby oraz stopnie trudności uprawy.

Pole płodozmianowe (działka rolna) powinno posiadać gleby o zbliżonej przydatności rolniczej – tzn. powinno być jednorodne pod względem kompleksów glebowo – uprawowych.

Należy unikać tworzenia pól o zróżnicowanej trudności uprawy.

Korzystny kształt działki rolnej, uzależniony jest od:

• wielkości pola

• stosowanego sprzętu

• technologii uprawy poszczególnych roślin

Zalecenia projektowe:

• działka rolna powinna posiadać boki prostoliniowe

• przeciwległe boki, zwłaszcza o kierunku zgodnym z kierunkiem wykonywania głównych robót polowych, powinny być równoległe

• krótkie boki powinny być prostopadłe do boków długich (mniej ważne kryterium)

• gdy granica pól jest wąwozem i nie można jej wyprostować należy zaprojektować tak, aby jej długie boki były prostopadłe do krzywej granicy

• likwidacja enklaw i pół enklaw użytków zielonych i lasów wśród gruntów ornych

• boki działki rolnej powinny być prostopadłe, albo zbliżone do prostopadłych.