Dr Dominik Sypniewski

Wydział Administracji i Nauk Społecznych PW

MATERIAŁY DYDAKTYCZNE DO PRZEDMIOTÓW
PODSTAWY PRAWA I EKONOMII

(WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA)

wersja 10/01/2014

A. SWOBODA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Aktywność ekonomiczna jednostki to jeden z fundamentów rozwoju cywilizacyjnego, w szczególności zaś rozwoju gospodarczego. Z tego względu od zawsze była ona przedmiotem zainteresowania państwa, co przekładało się na tworzenie zasad i przepisów prawa tworzących pewne normy w obszarze działalności gospodarczej. Szczególnie dynamiczny rozwój reglamentacji działalności gospodarczej nastąpił w drugiej połowie XIX w., kiedy to okazało się, że dynamiczny rozwój kapitalizmu – możliwy dzięki liberalnemu podejściu państwa do gospodarki – prowadzi do ograniczania wolności gospodarczej i zakłóca prawidłowe funkcjonowanie gospodarki.

W Polsce problematyka wolności gospodarczej stała się aktualna po roku 1989, kiedy to rozpoczął się proces transformacji ustrojowej: od gospodarki planowanej do gospodarki wolnorynkowej. Obecnie, zgodnie z art. 20 Konstytucji RP podstawę ustroju gospodarczego Polski stanowi społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej. Wolność ta nie ma jednak charakteru bezwzględnego – art. 22 Konstytucja RP wprost dopuszcza możliwość ograniczenia wolności gospodarczej, z zastrzeżeniem zachowania formy ustawy oraz tylko ze względu na ważny interes publiczny.

Obecnie ograniczenia wolności gospodarczej zostały uregulowane przede wszystkim w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2004 r., Nr 173, poz. 1807), która zastąpiła ustawę z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej, która z kolei zastąpiła ustawę dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej. Ustawa definiuje podstawowe pojęcia takie jak działalność gospodarcza czy przedsiębiorca, reguluje podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a także wskazuje na zadania organów administracji publicznej, zwłaszcza w zakresie kontroli przedsiębiorcy.

Niezależnie od ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, problematyka ograniczeń wolności gospodarczej została uregulowana również w wielu ustawach szczegółowych dotyczących konkretnych obszarów działalności gospodarczej.

Prezentowany rozdział „Swoboda działalności gospodarczej” został podzielony na dwie lekcje. Pierwsza dotyczy podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej i obejmuje przedstawienie najważniejszych pojęć, zasady funkcjonowania Krajowego Rejestru Sądowego i Ewidencji Działalności Gospodarczej oraz ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej. Druga lekcja dotyczy szczególnych uwarunkowań prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce i obejmuje problematykę zagranicznych przedsiębiorstw, mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw, a także kontrolę przedsiębiorcy i instytucje samorządu gospodarczego.

1. Pojęcie działalność gospodarczej i przedsiębiorcy

Działalność gospodarcza

Działalność gospodarcza jest pojęciem, które możemy rozpatrywać zarówno z punktu widzenia nauk ekonomicznych jak i prawa. W tym pierwszym znaczeniu działalność gospodarcza będzie oznaczała przede wszystkim wytwarzanie produktów i świadczenie usług. Jako zjawisko z zakresu prawa, pojęcie działalności gospodarczej zostało określone w kilku aktach prawnych – definicje te różnią się jednak między sobą, jak również odbiegają od znaczenia ekonomicznego.

Definicja działalności gospodarczej sformułowana w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej jest dość ogólna i umożliwia szeroką interpretację poszczególnych jej elementów. W rozumieniu ustawy działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Ponieważ definicja ta budzi wiele wątpliwości, pojęcie działalności gospodarczej stało się przedmiotem wielu orzeczeń Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, które wyjaśniły pewne kwestie interpretacyjne i doprecyzowały to pojęcie.

W szczególności należy przytoczyć wyrok NSA z 24 maja 1991 r. (SA/Wr 294/91), który stwierdza, że pojęcie działalności gospodarczej nie sprowadza się tylko do procesów technologicznych i zjawisk ekonomicznych zachodzących w toku działalności wytwórczej, budowlanej, handlowej i usługowej prowadzonej w celach zarobkowych i na rachunek podmiotu, ale obejmuje także czynności faktyczne i prawne związane np. z uzyskaniem środków produkcji, jeżeli czynności te lub działania nie są zabronione przez prawo. Z kolei w wyroku NSA z 30 marca 1994 r. (SA/Ł 224/93) podniesiono, że działalność gospodarcza ma charakter obiektywny, co oznacza że decydujące znaczenie ma faktyczne jej prowadzenie, a nie ocena przedsiębiorcy.

Aczkolwiek w literaturze i orzecznictwie dominuje pogląd, że pojęcie działalności gospodarczej należy rozumieć szeroko, to równocześnie wskazuje się na liczne wyjątki, gdzie danego przejawu aktywności ekonomicznej człowieka nie kwalifikuje się jako działalności gospodarczej. Przykładami tego będą czynności wykonywane w ramach stosunku pracy, czynności wykonywane w ramach udzielonego pełnomocnictwa czy też czynności wykonywane w ramach dzierżawy przedsiębiorstwa. W orzecznictwie wskazano również inne wyjątki:¹ wymiana kaset na własne potrzeby, wynajmowanie pomieszczeń we własnym domu, wynajmowanie lokali, lokowanie na rachunkach bankowych własnych środków finansowych, budownictwo komunalne organów samorządu terytorialnego czy też wykonywanie czynności przez agentów ubezpieczeniowych.

Zakres przedmiotowy

Bardzo ważnym elementem definicji działalności gospodarczej jest wskazanie jakie rodzaje działalności pojęcie to obejmuje. Zgodnie z przytaczaną już definicją są to: działalność wytwórcza, budowlana, usługowa, handlowa, poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Wyliczenie to jest bardzo pojemne i pozwala na objęcie pojęciem działalności gospodarczej bardzo wielu przejawów aktywności ekonomicznej człowieka. Jego przydatność jest jednak ograniczona, jeżeli weźmiemy pod uwagę podziały działalności gospodarczej przyjęte w obowiązujących klasyfikacjach statystycznych.

Polska Klasyfikacja Działalności (PKD 2007) została wprowadzona Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności². Klasyfikacja PKD 2007 została opracowana na podstawie statystycznej klasyfikacji działalności gospodarczej NACE Rev2, wprowadzonej prawem wspólnotowym. PKD 2007 jest klasyfikacją pięciopoziomową, w której przykładowo oznaczenie działalności polegającej na realizacji projektów budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków będzie wyglądało następująco:

F (sekcja)	Budownictwo
41 (dział)	Roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków
41.1 (grupa)	Realizacja projektów budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków
41.10 (klasa)	Realizacja projektów budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków
41.10.Z (podklasa)	Realizacja projektów budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków

Pojęcie działalności wytwórczej, którym posługuje się ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, w PKD jest ściśle związane z przetwórstwem przemysłowym. W tym kontekście można przyjąć, że działalność wytwórcza to takie przekształcenie mechaniczne, fizyczne lub chemiczne materiału (substancji, części składowych), gdzie efektem będzie powstanie nowego produktu. Materiały, substancje lub części składowe, które podlegają przetworzeniu mogą być surowcami wytworzonymi w wyniku działalności rolniczej, leśniczej, rybołówstwa czy też górnictwa.

Pojęcie działalności budowlanej należy interpretować zgodnie z ustawą Prawo budowlane, na podstawie której obejmuje ono projektowanie, budowę, utrzymanie i rozbiórkę obiektów budowlanych. W pojęciu działalności budowlanej mieszczą się więc roboty budowlane, które obejmują budowę, oraz prace polegające na montażu, remoncie, rozbiórce obiektu budowlanego, a także prace dotyczące urządzania i wyposażania wnętrz, jeżeli ich realizacja wynika z wykonania obiektu budowlanego i jest niezbędna w jego funkcjonowaniu.

Pojęcie handlu oznacza z kolei zakup (import) lub sprzedaż (eksport) towarów lub usług. Należy podkreślić, że handel ma bardzo szeroki zakres: może mieć zasięg krajowy, zagraniczny lub międzynarodowy, może być wykonywany hurtowo lub detalicznie, może się również ograniczać do pośredniczenia w czynnościach handlowych oraz świadczenia określonych usług na potrzeby osób zajmujących się handlem.

Niezależenie od PKD 2007 funkcjonuje Polska Klasyfikację Wyrobów i Usług (PKWiU), która została).³ Zgodnie z tą klasyfikacją usługi obejmują:

1. wszelkie czynności świadczone na rzecz jednostek gospodarczych prowadzących działalność o charakterze produkcyjnym, nie tworzące bezpośrednio nowych dóbr materialnych, tzn. usługi dla celów produkcji;

2. wszelkie czynności świadczone na rzecz jednostek gospodarki narodowej oraz na rzecz ludności, przeznaczone dla celów konsumpcji indywidualnej, zbiorowej i ogólnospołecznej.

Ostatnim elementem zakresu przedmiotowego działalności gospodarczej jest poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż. Pojęcie to można doprecyzować na podstawie ustawy Prawo geologiczne i górnicze, zgodnie z którą – poszukiwaniem jest wykonywanie prac geologicznych w celu odkrycia i wstępnego udokumentowania zasobów złóż kopalin lub wód podziemnych, rozpoznawaniem jest wykonywanie prac geologicznych na obszarze wstępnie udokumentowanego złoża kopaliny lub wód podziemnych; pojęcie wydobywania należy natomiast odnieść do eksploatacji złoża.

Z drugiej strony ustawa wymienia rodzaje działalności, do których nie stosuje się przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, co w praktyce oznacza uprzywilejowane traktowanie. Wyliczenie to obejmuje działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, działalność usługową świadczoną przez rolników w gospodarstwie rolnym związaną z pobytem turystów, która obejmuje wynajmowanie przez rolników pokoi, sprzedaż posiłków domowych i świadczenie w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów, a działalność w zakresie wyrobu wina przez producentów będących rolnikami wyrabiającymi mniej niż 100 hektolitrów wina w ciągu roku gospodarczego.

Cechy działalności gospodarczej

Definicja działalności gospodarczej poza wyznaczeniem zakresu przedmiotowego wymienia również cechy, które pozwalają daną działalności zakwalifikować jako działalność gospodarczą:

- zarobkowy charakter,

- zorganizowany sposób wykonywania,

- ciągłość.

W praktyce kluczowe znaczenie ma zarobkowy charakter działalności. Jest to związane z art. 3 ust. 9 ordynacji podatkowej, która wprowadza odrębną definicję działalności gospodarczej na potrzeby ustaw podatkowych. Definicja ta obejmuje każdą działalność zarobkową wykonywaną we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek – również taką, która nie spełnia kryteriów działalności gospodarczej według ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Należy przy tym podkreślić, że w praktyce ustawy podatkowe (a więc także ordynacja podatkowa) w znaczącym stopniu wpływają na funkcjonowanie przedsiębiorstw.

Działalność gospodarcza jest prowadzona w celu zarobkowym, co wiążę się z jej odpłatnym charakterem. Nie oznacza to jednak, że działalność taka musi przynosić dochody. Istotą jest tutaj osiągnięcie zarobku (zysku) jako cel działalności wykonywanej przez przedsiębiorcę. Działalnością gospodarczą w związku z tym nie będzie więc działalność non-profit jak również działalność realizowana na własne potrzeby. Zarobkowego charakteru nie ma również działalność w sferze użyteczności publicznej wykonywana przez gminne jednostki organizacyjne.

Wyrok NSA w Warszawie z dnia 26 września 2008 r., II FSK 789/07

Dana działalność jest zarobkowa, jeżeli jest prowadzona w celu osiągnięcia dochodu (zarobku), rozumianego jako nadwyżka przychodów nad poniesionymi kosztami. Działalność pozbawiona tego aspektu jest działalnością charytatywną, społeczną kulturalną i inną (określaną mianem non profit).

W literaturze rozróżnia się pojęcie zysku od zarobku, wskazując, iż wyłącznie z tym drugim mamy do czynienia w przypadku działalności non for profit, która wprawdzie jest zarobkowa, to jednak dochód z niej osiągnięty w całości jest przeznaczany na pokrycie kosztów oraz/lub realizację celów statutowych podmiotu działalność tę wykonującego. Działalność taką mogą wykonywać np. fundacje lub stowarzyszenia. W stosunkach zewnętrznych wspomniana działalność w zasadzie niczym nie będzie odbiegać od działalności innych podmiotów prowadzących ją w celu osiągnięcia zysku (a nie "tylko" zarobku). Wskazane rozróżnienie na pojęcie zysku i zarobku ma zatem znaczenie jedynie w stosunkach "wewnętrznych" danego podmiotu, jako że przesądza o celach przeznaczenia wypracowanego dochodu (zarobku).

Kolejnym elementem definicji działalności gospodarczej jest wykonywanie jej w sposób zorganizowany. Pojęcie to wiąże się przede wszystkim z wyborem przez przedsiębiorcę określonej formy prawnej oraz wykonywaniem obowiązków przewidzianych dla wszystkich przedsiębiorców, jak również tych ściśle związanych z danym rodzajem działalności. Nie jest działalnością gospodarczą działalność o charakterze przypadkowym, niezorganizowana, nawet jeżeli przynosi zysk.

Kolejnym kryterium uznania działalności za działalność gospodarczą jest wykonywanie jej w sposób ciągły. Ciągłość działalności gospodarczej oznacza zamiar jest stałego wykonywania, choć należy podkreślić, że działalność gospodarcza może mieć charakter sezonowy, a nawet jednorazowy. Zwłaszcza z perspektywy przepisów prawa podatkowego można jednak dojść do wniosku, że skoro działalność wykonana przez przedsiębiorcę jednorazowo podlega opodatkowaniu, to powinno się ją zakwalifikować jako działalność gospodarczą. Warto również zwrócić uwagę, że nawet wielomiesięczna przerwa w działalności przedsiębiorstwa spowodowana czy to okolicznościami losowymi (pożar, katastrofa budowlana) czy to przyczynami o charakterze ekonomicznymi nie stanowi zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej⁴.

Zawodowy charakter działalności gospodarczej oznacza, że działalność ta jest prowadzona w sposób fachowy i profesjonalny, co się wiążę z posiadanymi kwalifikacjami i umiejętnościami. Warunkiem zaliczenia działalności zawodowej do działalności gospodarczej jest wykonywanie jej we własnym imieniu i na własny rachunek. W odniesieniu do tzw. wolnych zawodów należy przyjąć, że są to podmioty wykonujące działalność zawodową we własnym imieniu i na własny rachunek.

Zawodowy charakter działalności wiążę się również z obowiązkiem zachowania odpowiedniej staranności. Przyjmuje się, że w stosunku do podmiotów zajmujących się działalnością gospodarczą obowiązuje zasada zaostrzonej staranności i odpowiedzialności. Jest to kluczowe ze względu na ochronę bezpieczeństwa uczestników obrotu gospodarczego, a zwłaszcza ochronę interesów kontrahentów i konsumentów.

2. Pojęcie przedsiębiorcy

Drugim kluczowym pojęciem, którym posługuje się ustawa o swobodzie działalności gospodarczej jest przedsiębiorca. Pojęcie to zostało wprowadzone do systemu prawa w drugiej połowie lat 90tych przez ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym, zastępując mało precyzyjne i nie oddające sensu ekonomicznego określenie „podmiot gospodarczy”.

Obecnie w aktach prawnych można znaleźć szereg definicji przedsiębiorcy, co wywołuje wiele trudności interpretacyjnych zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie. Najważniejsze znaczenie mają jednak definicje przedsiębiorcy na gruncie Kodeksu Cywilnego oraz ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, które formułują określenia ogólne, nie odnoszące się do konkretnych rodzajów działalności gospodarczej. Według art. 43¹ Kodeksu Cywilnego przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Pojęcie przedsiębiorcy, którym posługuje się ustawa o swobodzie działalności gospodarczej zostało skonstruowane podobnie - zgodnie z art. 2 ustawy przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Jeżeli chodzi o prawo europejskiej, to choć nie wprowadza ono pojęcia przedsiębiorcy, to na podstawie orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości można powiedzieć, że jest to każdy podmiot wykonujący w sposób stały i ciągły samodzielną działalność gospodarczą o charakterze zarobkowym.

Analizując definicję przedsiębiorcy od strony podmiotowej możemy więc wskazać następujące elementy:

• osoby fizyczne, przy czym zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego będą to wyłącznie osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych;

• osoby prawne, a więc Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. W kontekście funkcjonującego w Polsce systemu Krajowego Rejestru Sądowego możemy wyróżnić dwie grupy jednostek posiadających osobowość prawną, będących przedsiębiorcami. W pierwszej grupie znajdują się osoby prawne, które stanowią formy organizacyjno-prawne prowadzenia działalności gospodarczej i uzyskują osobowość prawną po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców (np. spółki kapitałowe, spółdzielnie). W drugiej grupie znajdują się podmioty, które osobowość prawną uzyskały w inny sposób niż przez wpis do rejestru przedsiębiorców, jednak w celu uzyskania statusu przedsiębiorcy muszą również uzyskać wpis do tego rejestru (np. stowarzyszenia, fundacje).

• jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, z zastrzeżeniem, że odrębna ustawa przyznaje im zdolność prawną (zwłaszcza zdolność do wykonywania działalności gospodarczej). Obecnie przykładem takich jednostek organizacyjnych są przede wszystkim spółki osobowe: spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, a także spółki kapitałowe w organizacji. Warto jednak zauważyć, że w przyszłości ustawodawca może wprowadzić inne jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym będzie przysługiwał status przedsiębiorcy.

• wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Zagadnienie statusu prawnego spółki cywilnej jako przedsiębiorcy bardzo długo wzbudzało kontrowersje – przepisy pozwalały traktować spółkę cywilną jako odrębnego przedsiębiorcę, wyposażonego w tzw. zdolność sadową. Rozwiązanie to zostało poddane krytyce zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie. Jednakże możliwość ta spotykała się z krytyką w doktrynie i orzecznictwie. W obecnym stanie prawnym status przedsiębiorcy posiadają wspólnicy spółki cywilnej, a więc osoby fizyczne na których ciąży obowiązek uzyskania wpisu do ewidencji działalności gospodarczej.

Od strony przedmiotowej warunkiem zakwalifikowania danej jednostki jako przedsiębiorcy jest wykonywanie działalności gospodarczej we własnym imieniu, a więc na własny rachunek. Oznacza to, że przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność za prowadzoną działalność, zwłaszcza w zakresie ryzyka finansowego oraz zobowiązań względem państwa i innych uczestników obrotu gospodarczego. Określenie we własnym imieniu nie oznacza przy tym obowiązku wykonywania wszystkich czynności osobiście. Przedsiębiorca może wykonywać działalność gospodarczą samodzielnie, może jednak wykorzystywać do tego pełnomocników, a także pracowników. Przede wszystkim czynności wykonywane w ramach działalności gospodarczej muszą być podejmowane w imieniu oraz na rachunek i ryzyko prowadzącego ją przedsiębiorcy.

Ze względu na liczne formy organizacyjno-prawne wykonywania działalności gospodarczej należy podkreślić, że wyrażona w art. 20 Konstytucji RP wolność wykonywania działalności gospodarczej obejmuje swobodę wyboru formy organizacyjno-prawnej, w której jednostka zamierza prowadzić działalność gospodarczą, w tym również prawo do wykonywania działalności gospodarczej we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Od tej zasady zostało ze względu na konieczność ochrony interesu publicznego wprowadzono kilka wyjątków. Przykładowo prowadzenie działalności w zakresie banków, zakładów ubezpieczeń, towarzystw funduszy powierniczych wymaga formy spółki akcyjnej. Ograniczenia dotyczą również Skarbu Państwa, który może prowadzić działalność gospodarczą w formie spółki kapitałowej, przedsiębiorstwa państwowego, państwowego funduszu celowego, jednostki badawczo-rozwojowej lub narodowej instytucji kultury.

3. Podjęcie działalności gospodarczej

Podstawowym obowiązkiem przedsiębiorcy, a jednocześnie warunkiem podjęcia działalności gospodarczej jest uzyskanie wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym albo – w odniesieniu do osób fizycznych – do Ewidencji Działalności Gospodarczej. Zasady wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym zostały określone w odrębnej ustawie, natomiast zasady wpisu do Ewidencji Działalności Gospodarczej znajdują się w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej.⁵

W związku z prowadzeniem działalności gospodarczej na przedsiębiorcy ciążą pewne obowiązki. Przede wszystkim musi on spełniać określone przepisami prawa warunki wykonywania działalności gospodarczej, w szczególności dotyczące ochrony przed zagrożeniem życia, zdrowia ludzkiego i moralności publicznej, a także ochrony środowiska. Jeżeli przepisy szczególne nakładają obowiązek posiadania odpowiednich uprawnień zawodowych przy wykonywaniu określonego rodzaju działalności gospodarczej, przedsiębiorca jest obowiązany zapewnić, aby czynności w ramach działalności gospodarczej były wykonywane bezpośrednio przez osobę legitymującą się posiadaniem takich uprawnień zawodowych.

Przedsiębiorca posiada również pewne obowiązki informacyjne – wprowadzając towar do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązany do zamieszczenia na towarze, jego opakowaniu, etykiecie lub instrukcji informacji w języku polskim zawierających: firmę przedsiębiorcy i jego adres, nazwę towaru oraz wszelkie inne wymagane oznaczenia i informacje. Jeżeli przedsiębiorca oferuje towary lub usługi w sprzedaży bezpośredniej lub sprzedaży na odległość za pośrednictwem środków masowego przekazu, sieci teleinformatycznych lub druków bezadresowych, jest on obowiązany do podania w ofercie co najmniej następujących danych:

1) firmy przedsiębiorcy;

2) numeru identyfikacji podatkowej (NIP);

3) siedziby i adresu przedsiębiorcy.

Dodatkowo, przedsiębiorca obowiązany jest umieszczać w oświadczeniach pisemnych, skierowanych w zakresie swojej działalności do oznaczonych osób i organów, numer identyfikacji podatkowej (NIP) oraz posługiwać się tym numerem w obrocie prawnym i gospodarczym.

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej wprowadziła również pewne zmiany w zakresie dokonywanie lub przyjmowanie płatności za pośrednictwem rachunku bankowego. Obowiązek taki powstaje, jeżeli drugą stroną transakcji jest również przedsiębiorca, a jednorazowa wartość transakcji przekracza równowartość 15.000 euro przeliczonych na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonano transakcji. Założenie rachunku bankowego oznacza konieczność podpisania umowy z bankiem. Bank żąda przedstawienia oryginałów oraz sporządzenia kopii dokumentów uzyskanych w trakcie rejestracji firmy. Załącznikiem do umowy rachunku bankowego jest karta wzorów podpisów osób upoważnionych do dysponowania rachunkiem. Osoby te mogą skreślić podpisy w obecności urzędnika bankowego.

Krajowy Rejestr Sądowy

Krajowy Rejestr Sądowy (KRS) jest urzędowym rejestrem przedsiębiorców oraz innych podmiotów podlegających obowiązkowi rejestracji, prowadzonym przez sądy gospodarcze w formie systemu informatycznego. KRS powstał 1 stycznia 2001 r.⁶, zastępując archaiczny i bardzo skomplikowany system rejestracji przedsiębiorstw, który nie odpowiadał potrzebom obrotu gospodarczego w zakresie dostępności informacji o podmiotach prowadzących działalność gospodarczą. Celem stworzenia Krajowego Rejestru Sądowego było uporządkowanie i zintegrowanie tego systemu, usprawnienie postępowania rejestracyjnego, a także oraz podniesienie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego poprzez zapewnienie prawdziwości i aktualności danych zawartych w rejestrze, oraz umożliwienie niezwłocznego uzyskania odpisów, wyciągów i zaświadczeń o danych ujawnionych w KRS⁷.

Jedną z najważniejszych zasad KRS jest zasada jawności formalnej, która oznacza że każdy zainteresowany ma prawo dostępu do danych zawartych w rejestrze, bez konieczności występowania o zezwolenie na udostępnienie mu wglądu do rejestru czy też wykazywania interesu prawnego. Oznacza to, że każdy zainteresowany (konsument, przedsiębiorca, organizacja społeczna) ma prawo dostępu do danych zawartych w KRS, a także ma prawo otrzymać poświadczone odpisy, wyciągi, zaświadczenia i informacje z KRS. Dodatkowo, każdy zainteresowany ma również prawo przeglądania akt rejestrowych podmiotów wpisanych do KRS, które obejmują dokumenty stanowiące podstawę wpisów takie jak akty założycielskie i ich zmiany (np. umowy i statuty spółek ), uchwały o powołaniu i odwołaniu członków organów spółek, roczne sprawozdania finansowe czy też wzory podpisów osób upoważnionych do reprezentowania podmiotu.

Drugą ważną zasadą KRS jest zasada jawności materialnej, która wiążę się z obowiązkiem ogłaszania wpisów do KRS w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Skutkiem prawnym ogłoszenia jest brak możliwości zasłaniania się nieznajomością ogłoszonych wpisów, z zastrzeżeniem czynności dokonanych przed upływem szesnastego dnia od dnia ogłoszenia, kiedy to podmiot wpisany do KRS nie może powoływać się na wpis wobec osoby trzeciej, jeżeli ta udowodni, że nie mogła wiedzieć o treści wpisu.

Kolejną ważną zasadą KRS jest zasada domniemania prawdziwości danych wpisanych do KRS, która oznacza że podmiot wpisany do rejestru nie może zasłaniać się wobec osoby trzeciej działającej w dobrej wierze zarzutem, że dane te nie są prawdziwe. Równocześnie przyjęto również, że podmiot wpisany do KRS ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną zgłoszeniem do KRS nieprawdziwych danych podlegających obowiązkowi wpisu lub niezgłoszeniem danych podlegających obowiązkowi wpisu do KRS w ustawowym terminie.

W strukturze Krajowego Rejestru Sądowego znajdują się trzy rejestry:

1. rejestr przedsiębiorców,

2. rejestr stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej (rejestr stowarzyszeń i innych podmiotów),

3. rejestr dłużników niewypłacalnych.

Rejestr przedsiębiorców

Największe znaczenie dla obrotu gospodarczego ma rejestr przedsiębiorców, czyli prowadzony w systemie informatycznym danych dotyczących prowadzącego działalność gospodarczą przedsiębiorcy. Obowiązek uzyskania wpisu do rejestru przedsiębiorców stosuje się wobec licznej grupy podmiotów, w tym m .in.⁸:

1. spółek jawnych,

2. spółek partnerskich,

3. spółek komandytowych,

4. spółek komandytowo-akcyjnych,

5. spółek z ograniczoną odpowiedzialnością,

6. spółek akcyjnych,

7. spółek europejskich,

8. spółdzielni,

9. przedsiębiorstw państwowych,

10. jednostek badawczo-rozwojowych,

11. przedsiębiorstw zagranicznych,

12. podmioty wpisane do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i zakładów opieki zdrowotnej – wykonujących działalność gospodarczą,

13. oddziałów przedsiębiorców zagranicznych działających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

14. głównych oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń.

Ustawa o KRS bardzo precyzyjnie reguluje zakres danych które podlegają wpisaniu do rejestru przedsiębiorców dla każdego z wymienionych podmiotów. Istnieje jednak pewien zakres danych, które podlegają ujawnieniu w przypadku każdego przedsiębiorcy:

1. informacje podstawowe: nazwa lub firma, pod którą przedsiębiorca działa; oznaczenie formy prawnej, siedziba i adres, również siedziby i adresy oddziałów – jeżeli podmiot je posiada; oznaczenie poprzedniego numeru rejestru sądowego lub numeru w ewidencji działalności gospodarczej; informacje dotyczące przekształcenia lub podziału innego podmiotu albo połączenia innych podmiotów; wzmianki o wykonywaniu działalności gospodarczej z innymi podmiotami na podstawie umowy spółki cywilnej;

2. informacje dotyczące uprawnionego do reprezentowania podmiotu oraz osób wchodzących w jego skład wraz ze wskazaniem sposobu reprezentacji;

3. informacje na temat przedmiotu działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności;

4. informacje na temat złożonych przez przedsiębiorcę sprawozdań finansowych i innych dokumentów o charakterze finansowym;

5. informacje odnośnie zaległości i należności objętych egzekucją, a także niezaspokojonych wierzytelności z tytułem egzekucyjnym;

6. informacje dotyczące likwidacji przedsiębiorcy.

Rejestr stowarzyszeń i innych podmiotów

Zakres podmiotów podlegających wpisowi do rejestru stowarzyszeń i innych podmiotów został określony w załączniku Nr 3 rozporządzenia

Postępowanie przed sądami rejestrowymi odbywa się w oparciu o ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym. Wpisy do rejestru dokonywane są co do zasady na wniosek zainteresowanego podmiotu (choć ustawa przewiduje również wpisy z urzędu). Wnioski składa się na urzędowych formularzach dostępnych np. w serwisie internetowym Ministerstwa Sprawiedliwości http://www.ms.gov.pl/krs/krs_formularze.shtml wraz z załącznikami wymaganymi wobec danego rodzaju przedsiębiorcy, w szczególności uwierzytelnionymi notarialnie wzorami podpisów osób upoważnionych do reprezentowania tego podmiotu. Składając wnioski do Krajowego Rejestru Sądowego należy również uiścić opłatę sądową⁹, a jeżeli wpis podlega ogłoszeniu również opłatę za ogłoszenie w Monitorze Sądowo – Gospodarczym. Wysokości poszczególnych opłat wpisowych przedstawia tabela:

Podmiot podlegający wpisowi do:
Wpis stały od wniosku:
o zarejestrowanie
o dokonanie zmiany wpisu w rejestrze
o wykreślenie tylko z rejestru przedsiębiorców
o wykreślenie z KRS

Opłata za ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym jest stała i wynosi 500 zł. za ogłoszenie wpisu podmiotu do KRS oraz 250 zł. w przypadku wpisu zmiany danych lub wykreślenia podmiotu z KRS¹⁰.

Centralna Informacja KRS

Jednym z celów reformy polegającej na wprowadzeniu Krajowego Rejestru Sądowego było stworzenie jednolitego i powszechnie dostępnego systemu rejestrów podmiotów występujących w obrocie prawnym. Cel osiągnięto wprowadzając rejestr informatyczny działający w oparciu o jednolity system rejestracji, a także rozdzielając funkcję rejestracyjną (wykonywaną przez sądy) oraz funkcję informacyjną, która jest wykonywana przez oddziały Centralnej Informacji Krajowego Rejestru Sądowego (CI KRS), wyodrębnionej komórki organizacyjnej Ministerstwa Sprawiedliwości. Zadaniem CI KRS jest prowadzenie zbioru informacji wpisanych do rejestru oraz udzielanie informacji z Krajowego Rejestru Sądowego. W szczególności CI KRS wydaje pisemne odpisy, wyciągi i zaświadczenia z rejestru, które mają one moc dokumentów urzędowych wydawanych przez sąd, co oznacza że stanowią one dowód tego, co zostało w nim urzędowo zaświadczone. Dokumenty te korzystają z domniemania autentyczności i domniemania zgodności tego, co zostało zaświadczone z treścią rejestru i z rzeczywistym stanem prawnym.

Ustawa nakłada na CI KRS obowiązek bezpłatnego udostępniania za pośrednictwem Internetu podstawowych informacji o podmiotach wpisanych do rejestru przedsiębiorców oraz rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz o podmiotach posiadających aktualnie status organizacji pożytku publicznego. Informacje te obejmują dla każdego podmiotu następujące dane: nazwę lub firmę podmiotu, numer KRS, numer REGON, siedzibę i adres siedziby, datę wpisu lub wykreślenia z KRS., a w przypadku podmiotów wpisanych do rejestru przedsiębiorców dodatkowo również numer NIP, imiona i nazwiska oraz funkcje osób wchodzących w skład organu reprezentacji, a także sposób reprezentacji. Informacje te dostępne są na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości¹¹.

Zasady udzielania informacji przez CI KRS zostały określone w akcie wykonawczym do ustawy o KRS¹². Wniosek o wydanie odpisu, wyciągu, zaświadczenia lub o udzielenie innych informacji należy złożyć bezpośrednio lub korespondencyjnie w CI KRS albo bezpośrednio w oddziałach CI KRS. Wraz z wnioskiem należy złożyć oryginalny dowód opłaty na rachunek właściwego sądu albo do kasy tego sądu. Wśród informacji udzielanych przez CI KRS należy wskazać przede wszystkim:

• odpis pełny, który zawiera treść wszystkich wpisów w rejestrze pod danym numerem KRS, dokonanych od chwili pierwszego wpisu, z wyjątkiem wpisów nie podlegających ujawnieniu (opłata 60 zł.),

• odpis aktualny, który zawiera aktualną treść wpisów w rejestrze pod danym numerem KRS (opłata 30 zł.),

• wyciąg z rejestru zawierający aktualną treść wpisów dotyczącą podmiotu wpisanego do rejestru pod określonym numerem KRS (opłata zależy od ilości działów),

• zaświadczenie, że dany podmiot jest wpisany do rejestru pod określonym numerem, lub że dany podmiot nie jest wpisany do rejestru lub że podmiot został wykreślony z rejestru (opłata 5 zł.).

Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej

W odniesieniu do osób fizycznych, które chcą uzyskać status przedsiębiorcy i wykonywać działalność gospodarczą przyjęto uproszczone rozwiązania i procedury. Jako podstawową zasadę należy wskazać, że osoba fizyczna może podjąć działalność gospodarczą w dniu złożenia wniosku o w dniu złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), choć przedsiębiorca ma prawo we wniosku o wpis do określić późniejszy dzień podjęcia działalności gospodarczej niż dzień złożenia wniosku.  Idea utworzenia CEIDG jest wzorowana na Centralnej Informacji Krajowego Rejestru Sądowego i spełnia analogiczne zadania w odniesieniu do danych zawartych w ewidencji działalności gospodarczej. CEIDG zastąpiło dotychczasową ewidencję działalności gospodarczej, prowadzoną odrębnie przez każdą gminę. W miejsce wielu ewidencji powstał jeden zbiór ewidencyjny prowadzony w systemie teleinformatycznym.

Zadania CEIDG obejmują:

1) ewidencjonowanie przedsiębiorców będących osobami fizycznymi; 

2) udostępnianie informacji o przedsiębiorcach i innych podmiotach w zakresie wskazanym w ustawie - w tym również informacje o dotychczasowej działalności prowadzonej przez podmiot; 

3) umożliwienie wglądu do danych bezpłatnie udostępnianych przez Centralną Informację Krajowego Rejestru Sądowego; 

4) umożliwienie ustalenia terminu i zakresu zmian wpisów w CEIDG oraz wprowadzającego je organu. 

Przekazywanie danych oraz informacji do CEIDG oraz przekazywanie danych oraz informacji z CEIDG odbywa się za pośrednictwem platformy usług administracji publicznej lub w inny sposób, środkami komunikacji elektronicznej.  Wnioski o wpis do CEIDG, informacje i inne dane przekazywane są do CEIDG za pośrednictwem formularzy elektronicznych zamieszczonych na stronie internetowej CEIDG (www.firma.gov.pl), w Biuletynie Informacji Publicznej ministra właściwego do spraw gospodarki oraz na elektronicznej platformie usług administracji publicznej. W przeciwieństwie do dotychczasowych wniosków do ewidencji działalności gospodarczej oraz wniosków o wpis do KRS wnioski o wpis do CEIDG są wolne od opłat. 

Wpis, a także zmiana wpisu lub wykreślenie wymaga wypełnienia wniosku CEIDG-1 wraz z odpowiednimi załącznikami oraz oświadczeniem o braku orzeczonych zakazów prowadzenia działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu, prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi. Wniosek CEIDG-1 dla osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą jest jednocześnie:

• wnioskiem o uzyskanie, zmianę albo skreślenie wpisu w rejestrze REGON;

• zgłoszeniem identyfikacyjnym albo aktualizacyjnym do naczelnika urzędu skarbowego (NIP);

• oświadczeniem o wyborze formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych;

• zgłoszeniem albo zmianą zgłoszenia płatnika składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych¹³;

• oświadczeniem o kontynuowaniu ubezpieczenia społecznego rolników.

Wniosek CEIDG-1 zawiera m. in.:

1. oznaczenie przedsiębiorcy oraz jego numer ewidencyjny PESEL,

2. numer NIP przedsiębiorcy,

3. oznaczenie miejsca zamieszkania i adresu przedsiębiorcy, oraz miejsc prowadzenia przez niego działalności gospodarczej,

4. określenie przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD),

5. wskazanie daty rozpoczęcia działalności gospodarczej,

6. numer telefonu kontaktowego i adres poczty elektronicznej, o ile przedsiębiorca posiada;

7.  informacje o istnieniu lub ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej; 

8.  dane pełnomocnika upoważnionego do prowadzenia spraw przedsiębiorcy, o ile przedsiębiorca udzielił ogólnego pełnomocnictwa

Wniosek ten można złożyć na pięć sposobów:

• zalogować się do CEIDG, wypełnić wniosek on-line i złożyć go elektronicznie.

• zalogować się do CEIDG, wypełnić wniosek on-line, wydrukować i zanieść go do gminy.

• wypełnić wniosek on-line, wydrukować i zanieść go do gminy.

• pobrać i złożyć wniosek papierowy w urzędzie gminy, gdzie zostanie on przekształcony na wniosek elektroniczny.

• przesłać wniosek opatrzony podpisem notarialnie poświadczonym listem poleconym do wybranej gminy.

Zalogowanie się do CEIDG wymaga skorzystania z podpisu elektronicznego z certyfikatem kwalifikowanym (certyfikat zawierający dane pozwalające jednoznacznie wskazać użytkownika bezpiecznego podpisu elektronicznego wystawiany wyłącznie przez kwalifikowane podmioty świadczące odpłatnie usługi certyfikacyjne) .lub nieodpłatnego profilu zaufanego na platformie ePUAP, który jest bezpłatną metodą potwierdzania tożsamości obywatela w systemach elektronicznej administracji

Przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą w dniu złożenia wniosku o wpis. Wpis jest dokonywany nie później, niż następnego dnia roboczego po dniu wpływu do CEIDG poprawnego wniosku. Zaświadczeniem o wpisie w CEIDG jest wydruk ze strony internetowej CEIDG. Organy administracji publicznej nie mogą domagać się od przedsiębiorców okazywania, przekazywania lub załączania do wniosków zaświadczeń o wpisie w CEIDG. Numerem identyfikacyjnym przedsiębiorcy w CEIDG jest numer identyfikacji podatkowej (NIP).

W przypadku złożenia wniosku niepoprawnego (niezawierającego wszystkich danych, dotyczącego działalności nieobjętej u.s.d.g., złożony przez osobę wobec której orzeczono prawomocny zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, dotyczący osoby wpisanej do CEIDG lub niepodpisany) system teleinformatyczny CEIDG informuje niezwłocznie składającego o niepoprawności tego wniosku lub organ gminy niezwłocznie wzywa do skorygowania lub uzupełnienia wniosku, wskazując uchybienia, w terminie 7 dni roboczych, pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpoznania.

Przedsiębiorca jest zobowiązany złożyć wniosek o zmianę wpisu w terminie najpóźniej 7 dni od dnia zmiany danych oraz wniosek o wykreślenie wpisu w terminie 7 dniu od dnia trwałego zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej.

Również w przypadku zawieszenia i wznowienia działalności gospodarczej przedsiębiorca ma obowiązek zgłoszenia odpowiednich informacji na wniosku EDG-1 wraz z dołączonym oświadczeniem o niezatrudnianiu pracowników.

Przedsiębiorca podlega wykreśleniu z CEIDG z urzędu, w drodze decyzji administracyjnej ministra właściwego do spraw gospodarki, w przypadku: 

• gdy prawomocnie orzeczono zakaz wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę; 

• wpisania do rejestru przedsiębiorców jednoosobowej spółki kapitałowej powstałej wskutek przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą; 

• stwierdzenia trwałego zaprzestania wykonywania przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej; 

• niezłożenia wniosku o wpis informacji o wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej przed upływem okresu 24 miesięcy od dnia zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej; 

• utraty przez przedsiębiorcę uprawnień do wykonywania działalności gospodarczej przysługujących na podstawie art. 13 ust. 1 albo ust. 2 (działalność osób zagranicznych); 

• gdy został dokonany z naruszeniem prawa. 

Minister właściwy do spraw gospodarki jest obowiązany do przekazania drogą elektroniczną, niezwłocznie, nie później niż następnego dnia roboczego, informacji o wykreśleniu przedsiębiorcy z CEIDG oraz o sprostowaniu wpisu w CEIDG przedsiębiorcy, którego wpis dotyczy, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, do Głównego Urzędu Statystycznego, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oraz do organów koncesyjnych, organów prowadzących rejestry działalności regulowanej oraz organów właściwych do spraw zezwoleń i licencji.

Dane i informacje udostępniane przez CEIDG są jawne. Każdy ma prawo dostępu do danych i informacji udostępnianych na stronie CEIDG. W konsekwencji jeżeli do CEIDG wpisano dane niezgodne z wnioskiem lub bez tego wniosku, osoba wpisana do CEIDG nie może się zasłaniać wobec osoby trzeciej działającej w dobrej wierze zarzutem, że dane te są nieprawdziwe, jeżeli po powzięciu informacji o tym wpisie zaniedbała wystąpić niezwłocznie z wnioskiem o sprostowanie, uzupełnienie lub wykreślenie wpisu,.

Rejestr REGON

Rejestr REGON jest zbiorem informacji o podmiotach gospodarki narodowej prowadzonym w systemie informatycznym w postaci centralnej bazy danych oraz terenowych baz danych. Rejestr REGON :

• służy osiągnięciu spójności identyfikacyjnej podmiotów gospodarki narodowej wpisywanych do innych urzędowych rejestrów i systemów informacyjnych administracji publicznej,

• służy jednolitości opisów stosowanych w nomenklaturze pojęciowej i klasyfikacyjnej we wszystkich urzędowych rejestrach i systemach informacyjnych administracji publicznej,

• dostarcza ogólnej charakterystyki działających w gospodarce narodowej podmiotów w przekrojach: terytorialnym, własnościowym, rodzajów działalności, form prawnych itp.,

• umożliwia sporządzanie wykazu adresów działających podmiotów,

• jest podstawą do tworzenia baz i banków danych o podmiotach gospodarki narodowej,

• stanowi główne źródło zasilania bazy jednostek wybieranych do badań statystycznych.

Wpis lub zmiana wpisu w rejestrze REGON przedsiębiorców będących osobami fizycznymi następuje na podstawie danych z wniosku o wpis do CEIDG. Wpis lub zmiana wpisu w rejestrze REGON przedsiębiorców podlegających wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego następuje na podstawie wniosku RG-1 (pierwszy wpis lub zgłoszenie zmian) lub RG-2 (skreślenie z rejestru) złożonego przez przedsiębiorcę do sądu rejestrowego (o ile jest w formie papierowej). Wniosek RG przesyłany jest przez sąd rejestrowy niezwłocznie, nie później niż w terminie 3 dni roboczych od dnia dokonania wpisu do właściwego urzędu statystycznego wraz z odpisem postanowienia o wpisie i zaświadczeniem o dokonaniu wpisu.

Krajowa Ewidencja Podatników

Każdy przedsiębiorcy podlega obowiązkowi rejestracji w Krajowej Ewidencji Podatników oraz otrzymuje numer identyfikacji podatkowej (NIP), a jeżeli zamierza prowadzić działalność na obszarze całej Unii Europejskiej również Euro-NIP. Nadanie NIP następuje w drodze decyzji wydanej przez naczelnika urzędu skarbowego.

Do zgłoszeń identyfikacyjnych oraz zgłoszeń aktualizacyjnych podatników będących osobami fizycznymi wykonującymi działalność gospodarczą stosuje się formularz wniosku CEDIG-1. W przypadku zmian danych podlegających zgłoszeniu podatnicy prowadzący działalność gospodarczą obowiązani są dokonać zgłoszenia aktualizacyjnego w celu uzupełnienia danych, w szczególności wykazu rachunków bankowych.

Do zgłoszeń identyfikacyjnych oraz zgłoszeń aktualizacyjnych podatników podlegających obowiązkowemu wpisowi do KRS stosuje się formularz NIP-2. Od 1 września 2011 r. nadanie NIP następuje przy użyciu Centralnego Rejestru Podmiotów - Krajowej Ewidencji Podatników (CRP KEP). Dotychczas wydawane decyzje o nadaniu NIP (NIP-4), wydawane w wyniku postępowania prowadzonego na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, zostały zastąpione potwierdzeniami nadania NIP. Potwierdzenie nadania NIP jest wydawane niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni od dnia wpływu poprawnego zgłoszenia identyfikacyjnego do naczelnika urzędu skarbowego.

Zgłoszenie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych

Przedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, co się wiąże z koniecznością dokonania odpowiedniego zgłoszenia do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Jako płatnik składek przedsiębiorca jest zobowiązany złożyć zgłoszenie w terminie 7 dni od daty zatrudnienia pierwszej osoby fizycznej lub powstania stosunku prawnego uzasadniającego objęcie ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi pierwszej osoby albo w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych dla ubezpieczonych wyłącznie zobowiązanych do płacenia składek na własne ubezpieczenie albo składek na ubezpieczenie osób z nimi współpracujących.

Zgłoszenia ubezpieczonych w oddziale ZUS dokonuje płatnik składek. Zgłoszenia ubezpieczonych dotyczą albo osób zgłaszanych do ubezpieczeń społecznych i do ubezpieczenia zdrowotnego, albo gdy ubezpieczony podlega jedynie powszechnemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Zgłoszenia dokonuje się w ciągu 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeniowego.

Temat 3:

Ograniczenia swobody podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej przewiduje, że podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach. W niektórych przypadkach ustawodawca uznał za zasadne, żeby wprowadzić mechanizmy regulujące oraz ograniczające swobodę podejmowania działalności gospodarczej. Takim mechanizmem regulującym jest przede wszystkim obowiązek uzyskania wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym albo do Ewidencji Działalności Gospodarczej. Niezależnie od systemu rejestracyjnego ustawa o swobodzie działalności gospodarczej wprowadziła trzy rodzaje ograniczeń wynikających z konieczności ochrony różnych interesów:

• koncesje,

• system działalności regulowanej,

• zezwolenia i licencje.

Koncesje

System koncesjonowania jest najbardziej sformalizowaną formą reglamentacji działalności gospodarczej przez państwo, którego geneza sięga XVI w. Jego istotą jest wyrażanie przez państwo zgody dla przedsiębiorcy prywatnego na wykonywanie działalności dotychczas objętej monopolem państwowym. Wraz z rozwojem gospodarki rynkowej liczba obszarów objętych monopolem zaczęła się zmniejszać. Równocześnie zmieniały się przyczyny uzasadniające taką formę reglamentacji – obecnie koncesje są wprowadzane tam, gdzie istnieje potrzeba ochrony strategicznych gałęzi gospodarki narodowej oraz przemawiają względy bezpieczeństwa państwa i obywateli.

Jako instytucja prawa koncesja jest aktem administracyjnym władzy publicznej – decyzją administracyjną wyrażającą zgodę na podjęcie i prowadzenie przez przedsiębiorcę spełniającego określone w ustawie warunki działalności gospodarczej mających szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny. Ze tego względu ustawodawca wprowadził dość szczegółową regulację koncesji, precyzyjnie określając zasady i tryb postępowania koncesyjnego oraz uprawnienia organu koncesyjnego związane z kontrolą działalności gospodarczej, zwłaszcza w zakresie przestrzegania warunków koncesji.

W obecnym stanie prawnym uzyskanie koncesji jest warunkiem koniecznym do prowadzenia działalności gospodarczej w sześciu obszarach:

1. poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych;

2. wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym;

3. wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, przesyłanie, dystrybucja i obrót paliwami i energią;

4. ochrona osób i mienia;

5. rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych;

6. przewozy lotnicze

7. prowadzenie kasyn gry.

Wyliczenie to tylko pozornie ma charakter katalogu zamkniętego. Istnieje bowiem możliwość wprowadzenia innych koncesji w dziedzinach działalności gospodarczej mających szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny. Objęcie koncesją działalności gospodarczej jest możliwe po spełnieniu dwóch przesłanek:

• działalność ta nie może być wykonywana jako wolna lub po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności regulowanej albo zezwolenia,

• ustanowienie koncesji wymaga zmiany ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, co oznacza, że nie można wprowadzić koncesji ustawą szczegółową.

Postępowanie koncesyjne

Zasady i tryb postępowania koncesyjnego zostały ustalone w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, jednak ustawy szczegółowe mogą wprowadzać pewne odrębności. Udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie koncesji lub ograniczenie jej zakresu należy co do zasady do ministra właściwego ze względu na przedmiot działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji. Z przepisów szczegółowych wynika jednak, że w niektórych przypadkach organem koncesyjnym nie jest minister:

• w zakresie koncesji wydawanych na podstawie prawa energetycznego jest to Prezes Urzędu Regulacji Energetyki,

• w zakresie przewozów lotniczych jest to Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego,

• w zakresie telewizji i radiofonii jest to Przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.

Koncesji udziela się na czas oznaczony, nie krótszy niż 5 lat i nie dłuższy niż 50 lat, chyba że przedsiębiorca wnioskuje o udzielenie koncesji na czas krótszy lub ustawa szczegółowa określa konkretny termin (np. koncesje w zakresie telewizji radiofonii są wydawane na 10 lat).

Po rozpoczęciu postępowania koncesyjnego, organ koncesyjny jest zobowiązany do przekazania każdemu zainteresowanemu przedsiębiorcy szczegółowej informacji o warunkach wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją. Jeżeli organ koncesyjny przewiduje udzielenie ograniczonej liczby koncesji, informacja ta podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym RP "Monitor Polski". W ogłoszeniu zamieszczone są następujące informacje:

1. określenie przedmiotu i zakresu działalności gospodarczej, na którą ma być udzielona koncesja;

2. liczbę koncesji;

3. szczególne warunki wykonywania działalności gospodarczej, na którą ma być udzielona koncesja, o ile organ koncesyjny, w granicach przepisów odrębnych ustaw, przewiduje ich określenie;

4. termin i miejsce składania wniosków o udzielenie koncesji;

5. wymagane dokumenty i informacje dodatkowe;

6. czas, na jaki może być udzielona koncesja.

Przedsiębiorca ubiegający się o przyznanie koncesji składa do organu koncesyjnego wniosek zawierający oznaczenie firmy przedsiębiorcy, jego siedziby i adresu albo miejsca zamieszkania i adresu, adresu głównego miejsca wykonywania działalności gospodarczej, numer w rejestrze przedsiębiorców KRS (ewidencji działalności gospodarczej), numer identyfikacji podatkowej oraz określenie rodzaju i zakresu wykonywania działalności gospodarczej, na którą ma być udzielona koncesja wraz z dokumentami wymaganymi przez szczególne przepisy dotyczące danej działalności.

Po przyjęciu wniosku, organ koncesyjny może wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia brakującej dokumentacji poświadczającej, że spełnia on warunki określone przepisami prawa, wymagane do wykonywania określonej działalności gospodarczej – pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpatrzenia. Organ koncesyjny może również sprawdzić informacje podane we wniosku w celu sprawdzenia czy przedsiębiorca spełnia warunki wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją oraz czy daje rękojmię prawidłowego wykonywania działalności objętej koncesją.

Nowym rozwiązaniem jest wprowadzenie do postępowania koncesyjnego instytucji przetargu na udzielenie koncesji. Organ koncesyjny zarządza przetarg, jeżeli liczba przedsiębiorców, spełniających warunki do udzielenia koncesji i dających rękojmię prawidłowego wykonywania działalności objętej koncesją, jest większa niż liczba koncesji przewidzianych do udzielenia. O konieczności przeprowadzenia przetargu, organ koncesyjny informuje poprzez ogłoszenie w "Monitorze Polskim". Ogłoszenie takie zawiera informacje w szczególności o minimalnej opłacie koncesyjnej, miejscu i terminie składania ofert, wysokości i terminie wniesienia wadium oraz terminie rozstrzygnięcia przetargu. Następnie zainteresowani przedsiębiorcy składają oferty zawierające firmę przedsiębiorcy, oznaczenie jego siedziby i adresu albo miejsca zamieszkania i adresu, adresu głównego miejsca wykonywania działalności gospodarczej oraz deklarowaną wysokość opłaty za udzielenie koncesji. Oferty złożone nie podlegają wycofaniu.

Organ koncesyjny wybierając spośród złożonych ofert kieruje się wysokością zadeklarowanych opłat za udzielenie koncesji. Jeżeli kilku przedsiębiorców zadeklarowało opłatę w takiej samej wysokości, wówczas organ koncesyjny wzywa tych przedsiębiorców do ponownego zadeklarowania wysokości opłaty i wybiera ofertę przedsiębiorcy, który zadeklarował wyższą opłatę. Po rozstrzygnięciu przetargu organ koncesyjny udziela koncesji przedsiębiorcom, których oferty zostały wybrane oraz informuje wszystkich uczestników przetargu o jego wynikach.

Organ koncesyjny ma również prawo odmówić udzielenia koncesji, ograniczyć jej zakres w stosunku do wniosku jak również czasowo wstrzymać udzielenie koncesji. Poza sytuacją kiedy odmowa jest wynikiem rozstrzygnięcia przetargu, ma to również miejsce w przypadku, gdy przedsiębiorca nie spełnia warunków wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją oraz gdy przemawiają za tym względy obronności i bezpieczeństwa państwa lub obywateli.

Aby zapewnić prawidłowe wykonywanie działalności koncesyjnej, organ koncesyjny posiada uprawnienia kontrolne w zakresie zgodności wykonywanej działalności z udzieloną koncesją, przestrzegania warunków wykonywania działalności gospodarczej oraz obronności lub bezpieczeństwa państwa, ochrony bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli. Osoby upoważnione do dokonywania kontroli posiadają uprawnienia w szczególności do wstępu na teren przedsiębiorstwa wykonującego objętą koncesją działalność gospodarczą, żądania ustnych lub pisemnych wyjaśnień, oraz udostępnienia informacji i dokumentów mających związek z przedmiotem kontroli. W przypadku stwierdzenia uchybień organ koncesyjny może wezwać przedsiębiorcę do ich usunięcia w wyznaczonym terminie.

W szczególnych przypadkach – gdy wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją albo przedsiębiorca, mimo wezwania organu koncesyjnego, nie podjął w wyznaczonym terminie działalności objętej koncesją lub trwale zaprzestał jej wykonywania – organ koncesyjny ma prawo cofnąć koncesję. Organ koncesyjny może również cofnąć koncesję albo zmienić jej zakres:

• jeżeli przedsiębiorca rażąco narusza warunki określone w koncesji lub inne warunki wykonywania koncesjonowanej działalności gospodarczej,

• jeżeli przedsiębiorca nie usunął stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z warunkami określonymi w koncesji lub z przepisami regulującymi działalność gospodarczą objętą koncesją,

• ze względu na zagrożenie obronności i bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa obywateli, a także w razie ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy.

W przypadku cofnięcia koncesji, chyba że przyczyną było niezastosowanie się do zaleceń pokontrolnych, przedsiębiorca może wystąpić z wnioskiem o ponowne udzielenie koncesji w takim samym zakresie nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia wydania decyzji o cofnięciu koncesji.

Promesa koncesji

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej utrzymała instytucję przyrzeczenia wydania koncesji, tzw. promesy koncesji. Przedsiębiorca, który zamierza podjąć działalność gospodarczą wymagającą uzyskania koncesji, może ubiegać się o przyrzeczenie wydania koncesji. W promesie udzielenie koncesji uzależnia się od spełnienia warunków wykonywania działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji. W postępowaniu o udzielenie promesy stosuje się przepisy dotyczące udzielania koncesji, jednakże z pewnymi odrębnościami:

• w promesie ustala się okres jej ważności, nie krótszy niż 6 miesięcy,

• w okresie ważności promesy nie można odmówić udzielenia koncesji na wykonywanie działalności gospodarczej określonej w promesie, chyba że uległy zmianie dane zawarte we wniosku o udzielenie promesy; wnioskodawca nie spełnił wszystkich warunków określonych w promesie lub wystąpiły przesłanki odmowy przyznania koncesji.

Działalność regulowana

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej wprowadziła nową kategorię reglamentacji działalności gospodarczej – działalność regulowaną. Instytucja ta zastąpiła obowiązujące pod rządami poprzedniej ustawy zezwolenia na prowadzenie określonych rodzajów działalności gospodarczej. Rozwiązanie to podniosło więc stopień wolności gospodarczej w Polsce, ponieważ uzyskanie wpisu w rejestrze działalności regulowanej jest znacznie prostsze niż uzyskanie odpowiedniego zezwolenia. Konstrukcja działalności regulowanej zakłada bowiem, że przedsiębiorca może wykonywać dany rodzaj działalności gospodarczej, jeżeli spełni szczególne warunki określone w odrębnych przepisach i uzyska wpis w odpowiednim rejestrze działalności regulowanej. Rejestr działalności regulowanej jest jawny – każdy ma prawo dostępu do zawartych w nim danych. Warto podkreślić, że wpis do rejestru działalności regulowanej jest niezależny od wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS lub Ewidencji Działalności Gospodarczej.

O tym czy dana działalność jest działalnością regulowaną decyduje ustawodawca. W obecnym stanie prawnym jako przykłady takiej działalności można wskazać m. in.:

• organizowanie imprez turystycznych i pośredniczenie na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych,

• kształcenie podyplomowe pielęgniarek i położnych,

• prowadzenie działalności kantorowej,

• świadczenie usług detektywistycznych,

• działalność w zakresie wyrobu i rozlewu napojów spirytusowych oraz wyrobów winiarskich,

• działalność telekomunikacyjna,

• prowadzenie indywidualnej i grupowej praktyki lekarskiej.

Wpis do rejestru działalności regulowanej jest dokonywany na wniosek przedsiębiorcy, po złożeniu przez przedsiębiorcę oświadczenia o spełnieniu warunków wymaganych do wykonywania tej działalności. Oświadczenie takie przedsiębiorca składa na piśmie do organu prowadzącego rejestr działalności regulowanej. Dla przedsiębiorców podlegających wpisowi do Ewidencji Działalności Gospodarczej zostało wprowadzone ułatwienie – mogą oni wspomniane oświadczenie złożyć do organu ewidencyjnego, ze wskazaniem organu prowadzącego działalność regulowaną. Zaświadczenie o dokonaniu wpisu do rejestru jest wydawane z urzędu w terminie 7 dni od złożenia wniosku i oświadczenia. W przypadku nie dokonania wpisu lub braku wezwania przedsiębiorcy do uzupełniania wniosku we wskazanym 7-dniowym terminie, po upłynięciu 14 dni od złożenia wniosku przedsiębiorca może rozpocząć działalność po uprzednim zawiadomieniu o tym na piśmie organu, który nie dokonał wpisu.

W szczególnych przypadkach organ prowadzący rejestr działalności regulowanej, w drodze decyzji, ma prawo odmówić wpisu przedsiębiorcy do rejestru. Ma to miejsce, gdy zostało wydane prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej wpisem lub przedsiębiorca w okresie 3 lat poprzedzających złożenie wniosku był wykreślony z rejestru tej działalności regulowanej ze względu na wydanie decyzji zakazującej prowadzenia danej działalności.

Organ prowadzący rejestr działalności regulowanej posiada również prawo do kontroli czy przedsiębiorca spełnia warunki wymagane do wykonywania danej działalności regulowanej. W szczególnych przypadkach organ prowadzący rejestr działalności regulowanej ma prawo również do wydania decyzji o zakazie wykonywania przez przedsiębiorcę działalności objętej wpisem. Decyzja taka może zostać wydana w trzech przypadkach:

1. przedsiębiorca złożył oświadczenie niezgodne ze stanem faktycznym;

2. przedsiębiorca nie usunął naruszeń warunków wymaganych do wykonywania działalności regulowanej w wyznaczonym przez organ terminie;

3. organ prowadzący rejestr stwierdzi rażące naruszenie warunków wymaganych do wykonywania działalności regulowanej przez przedsiębiorcę.

Decyzja taka podlega natychmiastowemu wykonaniu i skutkuje obligatoryjnym wykreśleniem wpisu przedsiębiorcy z rejestru działalności regulowanej. W przypadku takiego wykreślenia, przedsiębiorca może uzyskać ponowny wpis do rejestru nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia wydania decyzji o wykreśleniu. Podobna sankcja dotyczy również przedsiębiorcy, który wykonywał działalność regulowaną, bez uzyskania wymaganego wpisu.

Wykreślenie z rejestru działalności regulowanej może również nastąpić na wniosek przedsiębiorcy.

Zezwolenia i licencje

Wprowadzając kategorię działalności regulowanej, ustawa o swobodzie działalności gospodarczej utrzymała instytucję zezwolenia (licencji, zgody) w odniesieniu do ponad 30 rodzajów działalności. W większości przypadków reglamentacja ta jest uzasadniona przepisami Unii Europejskiej. Istotą zezwolenia jest sprawdzenie przez organ administracyjny, czy przedsiębiorca spełnia wymagania określone prawem dla prowadzenia danej działalności, a następnie – w razie braku przeszkód prawnych – dopuszczenie go do wykonywania tej działalności. Poza zezwoleniem ustawa przewiduje również instytucje licencji oraz zgody. Obydwie te konstrukcje są zbliżone do zezwolenia i wywołują takie same skutki prawne.

Ustawa ogranicza się do enumeratywnego wyliczenia jakie rodzaje działalności gospodarczej wymagają uzyskania zezwolenia. Katalog działalności podlegających reglamentacji ma charakter otwarty. Spośród obszarów objętych koniecznością uzyskania zezwolenia, licencji lub zgody, w szczególności należy wymienić działalności prowadzone na podstawie:

• ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jednolity: Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231, z późn. zm.),

• ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485),

• ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. Nr 183, poz. 1538),

• ustawy z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz. U. Nr 169, poz. 1385 oraz z 2004 r. Nr 91, poz. 870 i Nr 96, poz. 959),

• ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. Nr 124, poz. 1151),

• ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz. U. Nr 124, poz. 1154),

• ustawy z dnia 21 lipca 2000 r. - Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 73, poz. 852, z późn. zm.),

• ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2004 r., Nr 53, poz. 533 ze zm. późn.),

• ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747, z 2002 r. Nr 113, poz. 984 oraz z 2004 r. Nr 96, poz. 959),

• ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. Nr 125, poz. 1371).

Organy zezwalające, udzielające licencji i udzielające zgody oraz wszelkie warunki wykonywania działalności objętej zezwoleniami, licencjami oraz zgodami, a także zasady i tryb wydawania decyzji w sprawie zezwoleń, licencji i zgód określane są przez przepisy ustaw regulujących zasady wykonywania danej działalności gospodarczej.

B. PRZEDSIĘBIORCY INDYWIDUALNI I SPÓŁKI OSOBOWE.

Temat 1: Przedsiębiorca oraz pojęcia zbliżone

Pojęcie przedsiębiorcy w znaczeniu ekonomicznym oznacza podmiot prowadzący działalność gospodarczą, której celem jest osiąganie zysków. W ujęciu prawnym pojęcie przedsiębiorcy zostało zdefiniowane w art. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz w art. 43¹ k.c., które wskazują, że konstrukcja pojęcia przedsiębiorca obejmuje elementy podmiotowe i przedmiotowe. Od strony podmiotowej przedsiębiorcą może być osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych, osoba prawna, a także jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym jednak ustawy szczególne przyznają zdolność prawną. Jako przykład takich jednostek organizacyjnych można wskazać spółki osobowe prawa handlowego, a więc spółkę jawną, spółkę partnerską, spółkę komandytową oraz spółkę komandytowo-akcyjną¹⁴. Kryterium przedmiotowym jest prowadzenie we własnym imieniu działalności gospodarczej lub działalności zawodowej.

Od pojęcia przedsiębiorcy należy odróżnić pojęcie firmy, czyli nazwę pod którą przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą. Kodeks cywilny wymaga, żeby firma przedsiębiorcy dostatecznie się odróżniała od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku, a także żeby firma nie może wprowadzać w błąd, w szczególności co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu działalności przedsiębiorcy, miejsca działalności, źródeł zaopatrzenia. Warto zwrócić uwagę, że posługiwanie się firmą wprowadzającą konsumentów lub innych przedsiębiorców w błąd może stanowić czyn nieuczciwej konkurencji. W przypadku osób fizycznych firmą jest imię i nazwisko, która mogą być dodatkowo uzupełnione o elementy wskazujące na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia lub inne określenia fantazyjne. Firmą osób prawnych jest ich nazwa wraz z oznaczeniem prawnej formy, które dodatkowo mogą być uzupełnione o elementy wskazujące na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia lub inne określenia fantazyjne, a także o nazwisko lub pseudonim osoby fizycznej. W przypadku spółek osobowych prawa handlowego firma obowiązkowo zawiera nazwisko co najmniej jednego wspólnika odpowiadające całym swoim majątkiem.

Od pojęcie przedsiębiorcy należy również odróżnić pojęcie przedsiębiorstwa, które zostało zdefiniowane poprzez wskazanie kryteriów przedmiotowych jako zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. W szczególności w skład przedsiębiorstwa wchodzą:

• oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa)

• własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;

• prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;

• wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;

• koncesje, licencje i zezwolenia;

• patenty i inne prawa własności przemysłowej;

• majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;

• tajemnice przedsiębiorstwa;

• księgi i dokumenty związane z przeprowadzeniem działalności gospodarczej.

Temat 2: Osoby fizyczne i spółka cywilna.

Osoby fizyczne

Osoby fizyczne mogą prowadzić działalność gospodarczą jako przedsiębiorcy w celach zarobkowych i na własny rachunek.

W takiej sytuacji ponoszą we własnym imieniu ryzyko gospodarcze i odpowiedzialność prawną związaną ze wszystkimi aspektami działalności przedsiębiorstwa. Podjęcie działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną jest najmniej sformalizowana. Na dzisiaj wystarczy wpis do ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej w gminie. W perspektywie ustawodawca przewidział rejestrację przedsiębiorców indywidualnych w rejestrze sądowym.

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej osoba fizyczna może dokonywać czynności i działań, które nie są prawem zabronione.

Spółka cywilna

Regulacja prawna spółki cywilnej zawarta jest w artykułach 860-875 kodeksu cywilnego (ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Dz. U. nr 16 poz. 93 z późn. zm.). Ustawodawca określił spółkę cywilną jako umowę cywilno - prawną, której strony (wspólnicy) zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Umowę muszą zawrzeć przynajmniej dwa podmioty, którymi mogą być zarówno osoby fizyczne jak i prawne.

Wspólnicy spółki cywilnej mogą wnieść do spółki wkłady. Wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług. Za zobowiązania spółki wspólnicy są odpowiedzialni solidarnie. Każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki w zakresie zwykłego zarządu. Jeśli zaś czynność przekracza zwykłe czynności spółki potrzebna jest uchwała wszystkich wspólników. Udział w zyskach i stratach jest równy, chyba że co innego wynika z umowy spółki.

Spółka cywilna dobrze sprawdza się w działalności gospodarczej rodzinnej oraz wszędzie tam gdzie przydatna jest prosta forma działania np. do wspólnego załatwienia sprawy, którą łatwo kontrolować wszystkim wspólnikom, zarówno w obrocie krajowym jak międzynarodowym (np. funkcjonowanie konsorcjum).

Wkłady wniesione przez wspólników oraz dochody uzyskiwane przez spółkę w czasie jej trwania są majątkiem wspólnym wspólników. Ma on charakter współwłasności łącznej. W przypadku rozwiązania spółki majątek spółki dzieli się według przepisów dotyczących: zniesienia współwłasności, z uwzględnieniem zwrotu wkładów po zapłaceniu długów według stosunku udziału wspólników w zyskach.

Do zawarcia umowy spółki cywilnej dochodzi w formie pisemnej. Nie jest konieczne sporządzania aktu notarialnego. Z jednej strony umożliwia to zawiązanie spółki w sposób bardzo uproszczony i w krótkim czasie. Z drugiej strony sprzyja popełnianiu przy zawiązywaniu spółki rozmaitych błędów, polegających chociażby na braku ustalenia wszystkich kwestii istotnych dla działania, a zwłaszcza zakończenia działalności spółki. Należy pamiętać, że od dnia 1 stycznia 2001 r. w związku z wejściem w życie Prawa działalności gospodarczej przedsiębiorcą jest nie spółka cywilna, a wspólnik spółki cywilnej. Ci wspólnicy, którzy chcieli kontynuować spółkę cywilną, musieli zarejestrować się jako indywidualni przedsiębiorcy w ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej w gminie (dotąd jako przedsiębiorca była zarejestrowana spółka cywilna).

Przeniesienie własności rzeczy na spółkę oznacza, że staje się ona majątkiem wspólników. Każdy ze wspólników jest jej współwłaścicielem. Nie jest to współwłasność w częściach ułamkowych, lecz współwłasność łączna. Każdy wspólnik jest aż do rozwiązania spółki jest współwłaścicielem rzeczy jako niepodzielnej całości. Konsekwencją tego jest to, że wspólnik w czasie trwania spółki nie może domagać się podziału tego majątku. Także wierzyciel osobisty wspólnika nie może domagać się zaspokojenia z jego udziału w spółce, chyba że uzyska zgodę na zajęcie praw przysługujących wspólnikowi na wypadek wystąpienia ze spółki lub jej rozwiązania, wówczas może wypowiedzieć jego udział w spółce na trzy miesiące naprzód, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony. Jeżeli umowa spółki przewiduje krótszy termin wypowiedzenia, wierzyciel może z tego terminu skorzystać.

Prawa i obowiązki wspólników spółki cywilnej

O prowadzeniu spraw spółki rozstrzyga umowa. Powinna zawierać szczegółowe

postanowienia powierzające określonemu wspólnikowi dane zadania. Jeżeli nie ma takich postanowień to:

- każdy wspólnik może prowadzić sprawy spółki w zakresie nie przekraczającym zwykłych czynności spółki i podejmować w tym zakresie decyzje,

- może wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby narazić spółkę na straty,

Do prowadzenia spraw przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest uchwała wspólników. Uchwała wymagana jest także dla zwykłych czynności, jeżeli chociaż jeden ze wspólników wyraził swój sprzeciw. Z istoty spółki cywilnej wynika, że uchwały muszą zapadać jednogłośnie.

Reprezentacja spółki w kodeksie cywilnym została uregulowana w następujący sposób - jeżeli w umowie nie ma innych postanowień, to wspólnik reprezentuje spółkę w takim samym zakresie w jakim prowadzi jej sprawy.

Przez reprezentacje rozumie się dokonywanie czynności prawnych z osobami trzecimi a więc zawieranie umów, prowadzenie rokowań składanie ofert itp. Czynności prawne wykonane w granicach reprezentacji przez jednego wspólnika są skuteczne wobec pozostałych wspólników nawet jeżeli zostaną uznane za niekorzystne dla spółki. Wspólnicy mogą także wyznaczyć osobę trzecią do reprezentowania spraw spółki udzielając jej pełnomocnictwa.

Każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i stratach, chyba, że umowa stanowi inaczej. Oznacza to, że w umowie można inaczej ustalić podział zysków i strat a także że: w umowie można wyłączyć wspólnika z udziału w stratach. Nie można go jednak wykluczyć z udziału w zyskach.

Wspólnik może żądać wypłaty należnego mu zysku w momencie rozwiązania spółki lub na koniec roku obrachunkowego gdy mamy do czynienia ze spółką założoną na czas nieokreślony lub na czas dłuższy niż rok.

Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie. Zobowiązaniami spółki są wszystkie zobowiązania zaciągnięte przez jednego, kilku lub wszystkich wspólników w związku z działalnością spółki.

Odpowiedzialność solidarna oznacza, że każdy wspólnik odpowiadają za zobowiązania zarówno wspólnym majątkiem spółki jak i całym swoim majątkiem osobistym. Wspólnik który przystąpił do spółki w późniejszym terminie odpowiada tylko za te zobowiązania, które powstały w czasie kiedy był już wspólnikiem. Solidarnej odpowiedzialności nie da się wyłączyć w umowie spółki także stanowi ona nieodłączną cechę spółki cywilnej.

Wystąpienie wspólnika ze spółki

Cechą spółki cywilnej jak i innych spółek osobowych jest stałość składu osobowego. Ustawa przewiduje możliwość wystąpienia wspólnika ze spółki cywilnej w następujących przypadkach:

1. jeżeli spółka jest utworzona na czas nieoznaczony:

- z wypowiedzeniem trzymiesięcznym i skutkiem na koniec roku obrachunkowego.

- bez zachowania terminów wypowiedzenia z "ważnych powodów"

2. jeżeli spółka jest założona na czas określony także można wystąpić z niej bez zachowania terminów wypowiedzenia z „ważnych powodów”

Występującemu przysługuje zwrot w naturze rzeczy wniesionych przez niego do spółki do używania - zwrot w pieniądzu wartości wkładu oznaczoną w umowie spółki, oraz taka część pozostałego majątku spółki jaka odpowiada stosunkowi w jakim uczestniczył w zysku.

Występującemu nie przysługuje zwrot wkładu polegającego na świadczeniu usług lub używaniu rzeczy przez spółkę.

Rozwiązanie spółki cywilnej

Spółka ulega rozwiązaniu w następujących przypadkach:

• w przypadkach przewidzianych w umowie. Jeżeli mimo zajścia przewidzianych w umowie zdarzeń powodujących rozwiązanie trwa ona nadal uznaje się spółkę za przedłużoną na czas nieokreślony;

• każdy wspólnik może żądać rozwiązania spółki z ważnych powodów. Wymaga to wytoczenia powództwa pozostałym wspólnikom. O rozwiązaniu spółki orzeka sąd.

• orzeczenie sądu.

Po rozwiązaniu spółki i spłacie długów z pozostałego majątku zwraca się wspólnikom ich wkłady według takich samych zasad jak przy wystąpieniu wspólnika, a pozostałą nadwyżkę dzieli się w takim stosunku, w jakim wspólnicy uczestniczyli w podziale zysków.

Spółka cywilna może być przekształcona w spółkę jawną. Przekształcenie wymaga zgłoszenia do sądu rejestrowego przez wszystkich wspólników. Jeżeli przychody netto spółki cywilnej w każdym z dwóch ostatnich lat obrotowych osiągnęły wartość powodującą zgodnie z prawem obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych zgłoszenie i przekształcenie jest obowiązkowe i powinno nastąpić w terminie trzech miesięcy od zakończenia drugiego roku obrachunkowego.

Spółki prawa handlowego

Alternatywą dla indywidualnego prowadzenia działalności gospodarczej lub w ramach spółki cywilnej jest zawiązanie spółki prawa handlowego. Problematyka związana z tworzeniem, organizacją, funkcjonowaniem i rozwiązywaniem spółek prawa handlowego została uregulowana w Kodeksie spółek handlowych (k.s.h.)¹⁵. Kodeks wyróżnia dwa typy spółek: spółki osobowe (spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa i spółka komandytowo-akcyjna) oraz spółki kapitałowe (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjna). Podstawowym kryterium odróżniającym obydwa typy spółek jest substrat ich istnienia i funkcjonowania.

W przypadku spółek osobowych tym substratem są wspólnicy, którzy osobiście prowadzą sprawy spółki i ponoszą odpowiedzialność całym swoim majątkiem. Spółki osobowe posiadają zdolność prawną, co oznacza że mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywanymi. Przy podejmowaniu decyzji dotyczących spółki najważniejsze znaczenie ma aspekt osobowy, tzn. wymaga jest większość wspólników Przeniesienie ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej jest możliwe co do zasady tylko po uzyskaniu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, pod warunkiem że taką możliwość przewiduje to umowa spółki. W takim przypadku wspólnik przystępujący do spółki ponosi solidarną odpowiedzialność również za zobowiązania powstałe przed jego przystąpieniem.

W przypadku spółek kapitałowych substratem od którego zależy powstanie i funkcjonowanie spółki jest kapitał wnoszony przez wspólników. Spółki kapitałowe posiadają osobowość prawną, co w szczególności oznacza, że mają osobowość prawną i za zobowiązania odpowiadają własnym majątkiem, z wyłączeniem osobistej odpowiedzialności wspólników. Przy podejmowaniu przez wspólników decyzji kluczowe znaczenie ma liczba wartość posiadanych udziałów i związana z nią liczba głosów. Wspólnicy nie prowadzą spraw spółki osobiście, ale za pośrednictwem specjalnego organu – zarządu; w przypadku spółki akcyjnej wspólnicy są również odsunięci od bezpośredniej kontroli działalności spółki, która sprawuje rada nadzorcza lub komisja rewizyjna.

Spółka jawna

Konstrukcja spółki jawnej wykształciła się w średniowiecznej Europie jako forma prowadzenia przedsiębiorstwa rodzinnego. Na gruncie obowiązującego prawa jako podstawowe cechy spółki jawnej należy wskazać:

- osobowy charakter spółki,

- prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą,

- solidarną odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki

Do obowiązkach elementów umowy spółki jawnej należy określenie: firmy i siedziby spółki, wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość, przedmiot działalności spółki, a także czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony. Firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko lub firmę (nazwę) jednego, albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie "spółka jawna", w skrócie "sp.j.".

Umowa spółki jawnej powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Spółka jawna powstaje z chwilą wpisu do KRS. Zgłoszenia spółki dokonuje się z pomocą formularza KRS-W1, do którego trzeba dołączyć umowę spółki, wykaz wspólników wraz z ich adresami dla doręczeń, a także poświadczone notarialnie wzory podpisów osób uprawnionych do reprezentowania spółki. Warto zauważyć, że art. 27 k.s.h. przewiduje możliwość wpisania do rejestru wzmianki o umowie regulującej stosunki majątkowe między małżonkami, co umożliwia obu małżonkom powoływanie się na zawartą umowę majątkową oraz chroni współmałżonka wspólnika przed czynnościami prawnymi dokonanymi bez jego zgody¹⁶.

Konsekwencją osobowego charakteru spółki jawnej jest przyznanie każdemu wspólnikowi prawa do reprezentowania spółki. Prawo to obejmuje wszystkie czynności sądowe i pozasądowe i nie może zostać ograniczone ze skutkiem wobec osób trzecich. Ograniczenia przewidziane przez umowę spółki mają charakter wyłącznie dla wspólników, natomiast ich naruszenie nie wywołuje skutków prawnych „na zewnątrz” spółki. Umowa spółki może przewidywać całkowite pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania spółki¹⁷ albo że jest uprawniony do jej reprezentowania tylko łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem – w tym przypadku ograniczenie nie będzie skuteczne wobec osób trzecich. Niezależnie istnieje możliwość pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania spółki z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu.

Charakterystyczną rozwiązaniem dla spółki jawnej jest subsydiarna odpowiedzialność wspólnika, która polega na tym, że wierzyciel spółki jawnej może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika spółki jawnej dopiero, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Oznacza to, że w przypadku wydania tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce jawnej sąd nadaje klauzulę wykonalności przeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność bez ograniczenia za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna lub jeżeli jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna¹⁸.

Tak jak reprezentowanie spółki dotyczy stosunków zewnętrznych spółki, w tym zwłaszcza dokonywanie czynności prawnych, tak prowadzenie spraw spółki dotyczy wewnętrznej sfery funkcjonowania spółki i obejmuje czynności związane z zarządzaniem spółką. Prowadzenie spraw spółki jest prawem i obowiązkiem każdego wspólnika, choć prawo to może być odebrane wspólnikowi z ważnych powodów, na mocy prawomocnego orzeczenia sądu. W przypadku spraw nieprzekraczających zakresu zwykłych czynności spółki każdy wspólnik może je prowadzić bez uprzedniej uchwały wspólników, chyba że któryś ze wspólników się temu sprzeciwi. W takiej sytuacji konieczna jest jednomyślność wszystkich wspólników, jednak tylko tych którzy mają prawo prowadzenia spraw spółki. W sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest zgoda wszystkich wspólników, w tym także wspólników wyłączonych od prowadzenia spraw spółki.

Prowadzenie spraw spółki może być powierzone jednemu lub kilku wspólnikom bądź na mocy umowy spółki, bądź na podstawie późniejszej uchwały wspólników, co oznacza wyłączenie pozostałych wspólników od prowadzenia spraw spółki. Prowadzenie spraw spółki może być również powierzone osobie trzeciej, jednak w takim przypadku co najmniej jeden wspólnik musi również zachować takie prawo. Ustanowienie prokury wymaga zgody wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki; do jej odwołania wystarczy działanie jednego wspólnika mającego prawo prowadzenia spraw spółki. Kodeks wyznacza również pewien zakres niezbywalnych praw wspólnika – umowa spółki nie może ograniczyć prawa wspólnika do osobistego zasięgania informacji o stanie majątku i interesów spółki oraz do osobistego przeglądania ksiąg i dokumentów spółki.

Obowiązkiem wspólników spółki handlowej jest wniesienie wkładów, które w braku odmiennych postanowień umowy spółki są równe. W spółce jawnej wkład wspólnika może polegać na dokonaniu świadczenia pieniężnego, przeniesieniu lub obciążeniu własności rzeczy lub innych praw, a także na świadczeniu pracy lub usług na rzecz spółki albo ustanowienia prawa niezbywalnego¹⁹. Wartość rzeczywiście wniesionych wkładów określa się jako udział kapitałowy wspólnika.

Charakterystyczną cechą spółki jawnej jest równy udział wspólników w zyskach i stratach bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Umowa spółki może jednak określić inny podział, np. odnosząc wielkość udziału w zysku do wartości udziału kapitałowego albo wyłączając jednego ze wspólników od udziału w stracie, jednak z zastrzeżeniem, że nie można zwolnić wspólnika od udziału w zysku. Wspólnikowi przysługuje prawo żądania dokonania podziału przez spółkę i wypłaty całości zysku odnotowanego za dany rok obrotowy, a umowa spółki może również przewidywać pobieranie przez wspólników zaliczek na poczet zysków.

Przepisy regulujące stosunki między wspólnikami przewidują, że wspólnicy są obowiązani powstrzymać się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki, a także że wspólnik nie może, bez wyraźnej lub domniemanej zgody pozostałych wspólników, zajmować się interesami konkurencyjnymi, w szczególności uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki jawnej, partner, komplementariusz lub członek organu spółki. W przypadku naruszenia tych ograniczeń każdemu wspólnikowi przysługuje roszczenie o wydanie spółce korzyści, jakie osiągnął wspólnik naruszający zakaz konkurencji, lub roszczenie o naprawienie wyrządzonej jej szkody.

Do zakończenia działalności spółki co do zasady konieczne jest przeprowadzenie jej likwidacji. Likwidacja spółki ma miejsce w przypadku rozwiązania spółki jawnej, co następuje w przypadku:

- przyczyn przewidzianych w umowie spółki,

- jednomyślnej uchwały wszystkich wspólników,

- ogłoszenia upadłości spółki,

- śmierci wspólnika²⁰ lub ogłoszenie jego upadłości,

- wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika,

- prawomocnego orzeczenie sądu.

Jeżeli wystąpią podane w ustawie przyczyny rozwiązania spółki następuje likwidacja spółki. Wspólnicy mogą jednak uzgodnić inny sposób zakończenia działalności spółki, Likwidatorzy powinni po zakończeniu likwidacji złożyć wniosek o wykreślenie spółki z rejestru. W przypadku rozwiązania spółki bez przeprowadzania likwidacji obowiązek złożenia wniosku ciąży na wspólnikach.

Rozwiązanie spółki następuje z chwilą wykreślenia jej z rejestru.

Spółka partnerska

Spółką partnerską jest spółka osobowa utworzona przez wspólników - partnerów w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Partnerami mogą być wyłącznie osoby fizyczne posiadające wymagane przez prawo uprawnienia do wykonywania ściśle określonych zawodów, wśród których można wskazać np.: adwokata, architekta, inżyniera budownictwa, lekarza, księgowego, brokera ubezpieczeniowego, radcę prawnego, rzecznika patentowego czy też tłumacza przysięgłego.

Od 8 stycznia 2009 r. do zawarcia umowy spółki partnerskiej wystarczy forma pisemna pod rygorem nieważności Umowa spółki partnerskiej powinna określać:

• określenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerów w ramach spółki,

• przedmiot działalności spółki,

• nazwiska i imiona partnerów, którzy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki,

• w przypadku, gdy spółkę reprezentują tylko niektórzy partnerzy, nazwiska i imiona tych partnerów,

• firmę i siedzibę spółki,

• czas trwania spółki jeżeli jest oznaczony,

• określenie wkładów wnoszonych przez każdego partnera i ich wartość.

Firma, spółki partnerskiej powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie "i partner" bądź "i partnerzy" albo "spółka partnerska" oraz określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce. Dopuszczalne jest używanie skrótu: "sp.p.".

Partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki.

Umowa spółki partnerskiej może przewidywać, że prowadzenie spraw spółki powierza się zarządowi.

Spółka komandytowa

Spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczeń (komplemetariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona.

Podstawą funkcjonowania spółki jest umowa, która pod rygorem nieważności powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Określa ona:

• firmę i siedzibę spółki,

• przedmiot działalności spółki,

• czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,

• oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wysokość,

• oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli (sumę komandytową).

Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej i jest wolny od odpowiedzialności w granicach wartości wkładu wniesionego do spółki.

Firma, spółki komandytowej powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowa", w skrócie "sp.k.".

Spółka komandytowo-akcyjna

Spółką komandytowo-akcyjną jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. W spółce komandytowo-akcyjnej występują zatem dwa rodzaje wspólników. Co najmniej jeden wspólnik jest osobiście odpowiedzialny za zobowiązania spółki. Pozostali wspólnicy są to tzw. akcjonariusze komandytowi, którzy obejmują kapitał zakładowy spółki w postaci akcji i nie odpowiadają osobiście za jej zobowiązania. Istota akcji zostanie szerzej omówiona w rozdziale dotyczącym spółek akcyjnych. Aktem założycielskim spółki komandytowo – akcyjnej jest statut. Statut powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego przez założycieli spółki. Statut podpisują co najmniej wszyscy komplementariusze. Kapitał zakładowy spółki komandytowo-akcyjnej powinien wynosić co najmniej 50.000 złotych. Firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowo-akcyjna" - "S.K.A.". Akcjonariusz jest obowiązany jedynie do świadczeń określonych w statucie. Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki. Sprawy spółki prowadzą komplementariusze. W spółce komandytowo-akcyjnej można ustanowić radę nadzorczą. Jeżeli liczba akcjonariuszy przekracza dwadzieścia pięć osób, ustanowienie rady nadzorczej jest obowiązkowe. Członków rady nadzorczej powołuje i odwołuje walne zgromadzenie. Prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu ma każdy akcjonariusz i komplementariusz. Każda akcja daje prawo do jednego głosu w walnym zgromadzeniu. Komplementariusze oraz akcjonariusze uczestniczą w podziale zysku spółki proporcjonalnie do ich wkładów wniesionych do spółki, chyba, że statut stanowi .

C. SPÓŁKI HANDLOWE – KAPITAŁOWE

1. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

1.1. Zasady ogólne

Jest to jedna z najczęściej występujących w praktyce spółek handlowych. Zgodnie z kodeksem spółek handlowych spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) może być tworzona w każdym celu prawnie dozwolonym zarówno gospodarczym, jak i niegospodarczym. Jej funkcjonowanie zostało uregulowane w kodeksie spółek handlowych w art.: 151-300.

Spółka posiada osobowość prawną i stwarza możliwość konsekwentnego oddzielenia działalności gospodarczej i społecznej od majątku osobistego wspólników, ponieważ wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki własnym majątkiem.

Spółka z o.o. jest spółką kapitałową, dlatego też do jej założenia potrzeba kapitału zakładowego, którego minimalna wysokość wynosi 5.000 złotych. Spółka z o.o. może być utworzona przez jedną albo więcej osób.

Kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały. Wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 złotych.

Umowa spółki z o.o. powinna określać:

- firmę i siedzibę spółki,

- przedmiot działalności spółki,

- wysokość kapitału zakładowego,

- czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział,

- liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników,

- czas trwania spółki, jeżeli jest ograniczony.

Umowa spółki z o.o. powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Firma spółki może być obrana dowolnie musi jednak zawierać oznaczenie "spółka z ograniczoną odpowiedzialnością" (sp. z o.o.).

Do powstania spółki z o.o. wymaga się:

- zawarcia umowy spółki,

- wniesienia przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, a w razie objęcia udziału za cenę wyższą od wartości nominalnej, także wniesienia nadwyżki,

- powołania zarządu,

- ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli wymaga tego ustawa lub umowa spółki

- wpisu do rejestru sądowego.

Umowa spółki może przewidywać istnienie udziałów o szczególnych uprawnieniach. Uprzywilejowanie może dotyczyć w szczególności prawa głosu, prawa do dywidendy lub sposobu uczestniczenia w podziale majątku w przypadku likwidacji.

Uprzywilejowanie dotyczące prawa głosu nie może przyznawać uprawnionemu więcej niż trzy głosy na jeden udział.

Udziały są zbywalne. Zbycie udziału, jego części oraz zastawienie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Zbycie udziału, jego części lub zastawienie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć.

1.2. Organy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

1.2.1. Zarząd

Zarząd jest obligatoryjnym organem, który prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę. Prowadzenie spraw spółki polega na organizowaniu działalności spółki, podejmowaniu decyzji w tej materii, przygotowaniu i wykonywaniu czynności prawnych. Reprezentacja spółki dotyczy natomiast występowania we wszystkich stosunkach prawnych z zakresu prawa cywilnego, administracyjnego, pracy oraz innych gałęzi prawa. Jest to więc zarówno składanie oświadczeń woli, występowanie przed organami orzekającymi, składanie wyjaśnień, oświadczeń przed organami samorządowymi i państwowymi, występowanie przed osobami trzecimi.

Zarząd może być jednoosobowy bądź wieloosobowy. W praktyce najczęściej można spotkać rozwiązania:

1) określające sztywną liczbę członków zarządu (np. zarząd składa się z prezesa i dwóch jego zastępców), 

2) podające minimalną albo maksymalnej liczbę członków, 

3) określającą liczbę członków widełkowo.

Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania określa umowa spółki. Jeżeli umowa spółki nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.  

Do zarządu mogą być powołane osoby zarówno spośród wspólników lub spoza ich grona. Członek zarządu jest co do zasady powoływany i odwoływany uchwałą wspólników. Mandat członka zarządu wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za pierwszy pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu, chyba że umowa przewiduje dłuższą kadencję zarządu.

Członkowie zarządu nie mogą bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej.

1.2.2. Zgromadzenie wspólników  

Najwyższym organem w spółce jest zgromadzenie wspólników. Podstawowym uprawnienie zgromadzenia wspólników jest podejmowanie uchwał wspólników.

Uchwała wspólników jest wymagana przy najważniejszych sprawach dotyczących funkcjonowania spółki:

1) rozpatrzeniu i zatwierdzeniu sprawozdania zarządu z działalności spółki, sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz udzielenie absolutorium członkom organów spółki z wykonania przez nich obowiązków,  

2) postanowieniu dotyczącym roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawiązaniu spółki lub sprawowaniu zarządu albo nadzoru,  

3) zbyciu i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego,  

4) nabyciu i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości (chyba, że umowa spółki stanowi inaczej), 

Uchwały są podejmowane co do zasady bezwzględną większością głosów, gdzie na każdy udział o równej wartości nominalnej przypada jeden głos. W szczególnych przypadkach wymagana jest większość dwóch trzecich głosów (zmiana umowy spółki, rozwiązanie spółki lub zbycia przedsiębiorstwa albo jego zorganizowanej części) lub trzech czwartych (istotna zmiany przedmiotu działalności spółki).

Nadzór w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością

Jednym z podstawowych uprawnień przysługujących wspólnikom sp. z o.o. jest prawo kontroli interesów spółki, które jest niezależne od ilości i liczby posiadanych udziałów. Prawo to obejmuje w szczególności przeglądanie ksiąg i dokumentów spółki, sporządzanie dla swego użytku bilansu lub żądanie wyjaśnień od zarządu spółki. Ze względów praktycznych umowa spółki może przewidywać ustanowienie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej oraz wyłączenie lub ograniczenie indywidualnego prawa kontroli. Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności, choć nie ma a prawa wydawania zarządowi wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spraw spółki. Zadania komisji rewizyjnej są ograniczone do sfery finansowej.

W spółkach, w których kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500.000 złotych, a wspólników jest więcej niż dwudziestu pięciu istnieje obowiązek ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej.

Jeżeli umowa spółki nie przewiduje inaczej rada nadzorcza (komisja rewizyjna) składa się co najmniej z trzech członków powoływanych i odwoływanych uchwałą wspólników. Członkiem rady nadzorczej (komisji rewizyjnej) nie może być członek zarządu, prokurent czy też zatrudniony w spółce główny księgowy, radca prawny lub adwokat, a także inne osoby podlegające bezpośrednio członkowi zarządu.

Prawa wspólników

Do najważniejszych praw wspólników należy zaliczyć:

- prawo uczestniczenia i głosowania na zgromadzeniu wspólników (można je realizować bezpośrednio lub przez pełnomocników);

- prawo nadzoru nad działalnością spółki przejawiające się w indywidualnej kontroli (art. 212 KSH) lub działaniu przez odpowiednie organy (radę nadzorczą lub komisję rewizyjną);

- prawo zaskarżania uchwał powziętych na zgromadzeniu wspólników;

- prawo żądania wyłączenia wspólnika;

- prawo do udziału w czystym zysku bilansowym (dywidendzie), chyba że umowa spółki wyłącza czysty zysk od podziału;

Zasadą jest, że jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zysk przypadający wspólnikowi dzieli się w stosunku proporcjonalnym do udziałów. Umowa może tę zasadę zmieniać w ten sposób, że np. stwarza przywileje niektórym udziałom co do dywidendy. Umowa spółki lub późniejsza uchwała wspólników nie może pozbawić zysku tylko niektórych wspólników, a preferować innych.

- prawo do zbycia udziałów;

- prawo zwrotu dopłat na warunkach określonych w art.179 KSH;

- prawo do wynagrodzenia za dostarczanie przez wspólników na rzecz spółki świadczeń niepieniężnych, którymi obciążone są ich udziały;

- prawo udziału w podziale likwidowanego majątku spółki.

Do najważniejszych obowiązków wspólników należy zaliczyć:

- obowiązek pokrycia udziału (w gotówce lub wkładem niepieniężnym);

- obowiązek dokonywania dopłat w stosunku do udziałów;

- obowiązek dostarczania spółce powtarzających się świadczeń niepieniężnych.

Rozwiązanie spółki powodują:

• przyczyny przewidziane w umowie spółki

• uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę, stwierdzona protokołem sporządzonym przez notariusza

• ogłoszenie upadłości spółki

• inne przyczyny przewidziane prawem.

Również sąd może wyrokiem orzec rozwiązanie spółki.

Rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji z chwilą wykreślenia spółki z rejestru.

Spółka akcyjna

Spółka akcyjna jest najbardziej złożoną spółką prawa handlowego, która jest przeznaczona przede wszystkim do prowadzanie średnich i dużych przedsiębiorstw, w tym zwłaszcza nastawionych na pozyskiwanie kapitału poprzez emisję akcji. W szczególnych przypadkach przedmiotu działalności gospodarczej, tak jak prowadzenie banku, towarzystwa funduszy emerytalnych, towarzystwa funduszy inwestycyjnych lub towarzystwa ubezpieczeniowego przepisu mogą wymagać formy spółki akcyjnej jako wyłącznie dopuszczalnej. Spółka akcyjna może być zawiązana w każdym celu dopuszczalnym przez prawo, a nie tylko w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Ustrój spółki akcyjnej określa statut spółki, który powinien zostać sporządzony w formie aktu notarialnego. Firma spółki może być obrana dobrowolnie, powinna jednak zawierać dodatkowe oznaczenie "spółka akcyjna" (S.A.).

Spółka akcyjna należy do spółek kapitałowych i w związku z tym posiada pewne charakterystyczne cechy. Jej substratem jest wynoszący co najmniej 100.000 zł. kapitał zakładowy, który dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej. Akcjonariusze, czyli osoby obejmujące akcje, mają obowiązek wnieść wkłady pieniężnych lub niepieniężne na pokrycie kapitału zakładowego w spółce, jednak nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki.

Spółka akcyjna posiada osobowość prawną.

Do powstania spółki akcyjnej konieczne jest:

- zawiązanie spółki, w tym podpisanie statutu przez założycieli,

- wniesienie przez akcjonariuszy wkładu na pokrycie kapitału zakładowego,

- ustanowienia zarządu i rady nadzorczej,

- wpisu do rejestru.

Kapitał zakładowy jest ustaloną w statucie wielkością majątku, który spółka powinna utrzymywać prze cały czas swego istnienia.

Na pokrycie kapitału zakładowego akcjonariusze wnoszą wkłady, które mogą być pieniężne lub niepieniężne (aporty).

Kapitał zakładowy dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej. Wartość ta jest miernikiem uprawnień i obowiązków wspólników, a zwłaszcza dywidendy i kwoty likwidacyjnej. Cena, a zatem i kurs akcji jest wykładnikiem aktualnych stosunków majątkowych spółki. Może być wyższy, albo niższy od wartości nominalnej akcji.

Akcje są papierami wartościowymi. Mogą być imienne albo na okaziciela. Akcje imienne mogą być dodatkowo uprzywilejowane. Uprzywilejowanie może dotyczyć w szczególności:

- prawa głosu przy czym jednej akcji uprzywilejowanej nie można przyznać więcej niż dwa głosy,

- prawa do dywidendy - uprzywilejowanie nie może przyznawać uprawnionemu dywidendy, która przewyższa więcej niż o połowę dywidendę przeznaczoną do wypłaty akcjonariuszom nieuprzywilejowanym.

Akcje są zbywalne. Statut może uzależnić rozporządzenie akcjami imiennymi od zgody spółki.

Obowiązek zgłoszenia spółki do sądu rejestrowego ciąży na zarządzie i powinien zawierać przede wszystkim:

- firmę, siedzibę i adres spółki,

- przedmiot działalności spółki,

- wysokość kapitału zakładowego, liczbę i wartość nominalną akcji,

- liczbę akcji uprzywilejowanych i rodzaj uprzywilejowania,

- nazwiska i imiona członków zarządu oraz sposób reprezentowania spółki,

- nazwiska i imiona członków rady nadzorczej,

- jeżeli akcjonariusze wnoszą wkłady niepieniężne, zaznaczenie tej okoliczności.

Organami spółki akcyjnej są: zarząd, rada nadzorcza i walne zgromadzenie.

Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę. Może składać się z jednego lub większej ilości członków. Do zarządu mogą być powoływane osoby spośród akcjonariuszy lub spoza ich grona. Członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi.

W spółce akcyjnej obligatoryjnie ustanawia się radę nadzorczą, która sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności. Rada nadzorcza składa się co najmniej z trzech członków. Na wniosek akcjonariuszy reprezentujących co najmniej 20% kapitału zakładowego, wybór rady nadzorczej winien być dokonany grupami na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

Najwyższą władzą spółki jest walne zgromadzenie akcjonariuszy. Uchwały walnego zgromadzenia podlegają zaprotokołowaniu przez notariusza.

Najwyższym organem spółki akcyjnej jest walne zgromadzenie akcjonariuszy. Podejmuje ono decyzje w sprawach najbardziej zasadniczych dla funkcjonowania spółki takich jak:

• rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki i sprawozdania finansowego,

• udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania obowiązków,

• postanowienia dotyczące roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawiązaniu spółki, sprawowaniu zarządu lub nadzoru,

• zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego,

• nabycie i zbycie nieruchomości lub udziały w nieruchomości.

Do kluczowych zadań walnego zgromadzenia akcjonariuszy należy również:

• decyzja o emisji obligacji zamiennych lub z prawem pierwszeństwa objęcia akcji,

• nabycie akcji własnych spółki (art. 393 KSH),

• nabycie dla spółki mienia za cenę przewyższającą jedną dziesiątą wpłaconego kapitału zakładowego od założyciela lub akcjonariusza, spółki lub spółdzielni zależnej od założyciela lub akcjonariusza (art. 394 KSH),

• umorzenie akcji (art. 359 § 2 KSH),

• powoływanie i odwoływanie członków zarządu i rady nadzorczej spółki (art. 368 § 3 KSH oraz art. 385 § 1 KSH),

• zmiana statutu spółki (art. 430 § 1 KSH oraz art. 445 § 1 KSH),

• podwyższenie kapitału akcyjnego (art. 431 § 1 KSH),

• obniżenie kapitału zakładowego (art. 455 § 1 KSH oraz art. 360 § 1 KSH),

• rozwiązanie spółki (art. 459 pkt 2 KSH),

• łączenie, podział lub przekształcenie spółki,

• oraz szereg innych kwestii.

Zwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy powinno odbyć się w ciągu sześciu miesięcy po zakończeniu roku obrotowego. Przedmiotem obrad zwyczajnego walnego zgromadzenia powinno być według art. 395 § 2 KSH rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki i sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy, powzięcie uchwały o podziale zysku albo o pokryciu straty oraz udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania obowiązków.

Zwołanie walnego zgromadzenia następuje przez ogłoszenie, z co najmniej trzy tygodniowym wyprzedzeniem. W ogłoszeniu należy podać datę, godzinę i miejsce zgromadzenia, porządek obrad, a przy zmianie statutu także treść proponowanych zmian (art. 402 § 1 oraz 2 KSH). Walne zgromadzenie może odbyć się jedynie w siedzibie spółki chyba, że statut stanowi inaczej. Spotkanie takie odbywa się jednak zawsze na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ( art. 403 KSH).

Jeżeli wszystkie akcje spółki są imienne, dopuszczalna jest forma zwołania walnego zgromadzenia akcjonariuszy drogą pocztową poprzez listy polecone lub pocztę kurierską za pisemnym potwierdzeniem odbioru. Dzień wysłania listów uważa się za dzień ogłoszenia. Zawiadomienie może być wysłane pocztą elektroniczną jeżeli akcjonariusze wyrazili na to wcześniej zgodę.

Sprawy nieobjęte porządkiem obrad nie mogą być przedmiotem uchwały, chyba że nie ma sprzeciwu ze strony obecnych, a kapitał zakładowy reprezentowany jest w całości. Wniosek o zwołanie nadzwyczajnego walnego zgromadzenia i wnioski o charakterze porządkowym mogą zostać uchwalone bez wcześniejszego umieszczania ich w porządku obrad (art. 404 KSH). Akcjonariusze reprezentujący co najmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego (lub mniej zgodnie ze statutem) mogą żądać zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia lub umieszczenia określonych spraw w porządku obrad (art. 400 § 1 KSH). Walne zgromadzenie może również podejmować uchwały mimo braku formalnego zwołania, w przypadku, gdy reprezentowany jest cały kapitał zakładowy i nie ma sprzeciwu co do formy odbycia zgromadzenia lub wprowadzenia określonych spraw do porządku obrad (art. 405 § 1 KSH).

W takim wypadku podjęte uchwały podlegają ogłoszeniu w ciągu miesiąca od zakończenia zgromadzenia. Liczba reprezentowanych podczas walnego zgromadzenia akcji nie wpływa na jego przebieg, chyba że przepis szczególny lub statut spółki stanowi inaczej i wprowadza kworum niezbędne do ważności zgromadzenia. Do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu upoważnieni są akcjonariusze posiadający akcje imienne, osoby posiadające świadectwa tymczasowe oraz użytkownicy i zastawnicy, którzy zostali co najmniej na tydzień przed terminem zgromadzenia wpisani do księgi akcyjnej oraz akcjonariusze posiadający akcje na okaziciela, którzy również na tydzień przed tym terminem złożyli zarządowi spółki swoje akcje lub odpowiednie zaświadczenia potwierdzające złożenie tych akcji w banku, biurze maklerskim lub u notariusza (art. 406 § 1 i 2 KSH). Lista uprawnionych do udziału w walnym zgromadzeniu powinna być wyłożona w lokalu zarządu przez trzy dni powszednie przed terminem zgromadzenia (art. 407 § 1 KSH).

Akcjonariusze mogą uczestniczyć w walnym zgromadzeniu i głosować osobiście lub przez pełnomocników (art. 412 § 1 KSH). Ponadto w walnym zgromadzeniu mogą uczestniczyć, bez prawa głosu, członkowie zarządu i rady nadzorczej spółki (art. 406 § 3 KSH). Członkowie zarządu i pracownicy spółki nie mogą być pełnomocnikami na walnym zgromadzeniu (art. 412 § 3 KSH).

Głosowanie na walnym zgromadzeniu jest jawne z wyjątkiem uchwał dotyczących odwołania członków organów spółki i likwidatorów, pociągnięcia ich do odpowiedzialności oraz spraw osobowych. Każdy akcjonariusz ma zgodnie z art. 420 § 2 KSH prawo żądać w każdej innej sprawie głosowania tajnego. Podejmowanie uchwał odbywa się z reguły bezwzględna większością głosów (art. 414 KSH).

Uchwały walnego zgromadzenia podlegają zaprotokołowaniu przez notariusza, zarząd prowadzi księgę protokołów i wydaje odpisy uchwał (art. 421 § 1 KSH). Skuteczność uchwał walnego zgromadzenia następuje w momencie ich podjęcia, chyba że kodeks wymaga zarejestrowania uchwały (np. przy zmianie statutu spółki). W kodeksie przewidziana jest również możliwość zakwestionowania uchwały walnego zgromadzenia poprzez jej zaskarżenie do sądu. Zaskarżenie uchwały polega na wytoczeniu powództwa o jej uchylenie lub stwierdzenie nieważności.

Prawo do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały wygasa w terminie miesięcznym od otrzymania wiadomości o uchwale, nie później jednak niż w terminie 6 miesięcy od powzięcia uchwały, zaś w spółkach publicznych po trzech miesiącach (art. 424 KSH). W przypadku powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały terminy wynoszą sześć miesięcy i dwa lata, zaś w spółkach publicznych odpowiednio trzydzieści dni od ogłoszenia uchwały i rok (art. 425 § 1 i 2 KSH).

Spółka akcyjna to typowa spółka kapitałowa. Celem jej utworzenia jest zwykle zebranie kapitału od bardzo wielu akcjonariuszy. Dzięki temu jest możliwe osiągnięcie celów przekraczających możliwości finansowe jednego czy kilku przedsiębiorców. Spółka akcyjna przystosowana jest zatem do prowadzenia przedsiębiorstw raczej o dużym rozmiarze. Należy jednak pamiętać, iż spółka akcyjna nie jest tylko formą umożliwiającą przyciąganie wielkich kapitałów, jest ona także formą umożliwiającą przyciąganie udziału w spółce wielu drobnych akcjonariuszy zainteresowanych dywidendami lub zyskami ze sprzedaży akcji dostarczających łącznie znacznych kapitałów. Dodatkowo należy podkreślić, iż spółka akcyjna nie posiada cech charakterystycznych dla spółek osobowych. Zaangażowany kapitał jest często anonimowy. Poszczególni akcjonariusze nie mają prawa kontrolowania spółki, odsunięci są także od prowadzenia jej spraw. Natomiast decydujący wpływ na działalność spółki wywierają posiadacze znacznej liczby akcji (tzw. pakietu akcji), bowiem liczba głosów na walnym zgromadzeniu uzależniona jest od ilości posiadanych akcji, a więc od wniesionego kapitału. Typowy dla spółki akcyjnej jest również brak bliższych wewnętrznych powiązań między wspólnikami, charakterystyczny dla spółek osobowych.

Temat 3: Spółka Europejska.

6 kwietnia 1991 roku, zaproponowana została regulacja prawna "Societas Europea", czyli europejskiej spółki handlowej posiadającej osobowość prawną z kapitałem podzielonym na akcje. Prace poświęcone temu zagadnieniu kontynuowano do 1998 roku. Wtedy też pojawił się kolejny projekt "spółki europejskiej" opracowany przez paryską Izbę Przemysłowo-Handlową. 8 października 2001 roku, po ponad trzydziestu latach negocjacji, Rada Unii Europejskiej przyjęła projekt rozporządzenia, umożliwiającego przedsiębiorcom działającym w kilku państwach UE funkcjonowanie w ramach jednej spółki europejskiej.

Od czerwca 2004 roku Statut Spółki Europejskiej (zwanej także Euro-spółką) jest nowym instrumentem prawnym opartym na prawie wspólnotowym, który pozwoli na przekształcenie wielu spółek działających dotychczas na podstawie prawa krajowego państw członkowskich Unii Europejskiej w Spółkę Europejską (Societas Europea - SE). Skrót SE jest oficjalnym skrótem używanym we wszystkich językach urzędowych Unii Europejskiej. Spółka Europejska będzie mogła być zarejestrowana w rejestrach handlowych wszystkich państw członkowskich Unii a jej działanie regulowane prawem europejskim stosowanym bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich. Sytuacja prawna takiej spółki jest określona dwiema regulacjami prawnymi; rozporządzeniem - stosowanym bezpośrednio od daty jego wejścia w życie we wszystkich państwach członkowskich, nie wymagającym transpozycji do prawa krajowego, oraz dyrektywą o udziale pracowników w zarządzie, która musi zostać transponowana do prawa krajowego.

Przyjęcie przez Radę Unii Europejskiej obu instrumentów prawnych ma także znaczenie w odniesieniu do Polski. Polskie spółki akcyjne będą mogły też prowadzić działalność w formie spółek europejskich.

Powstanie spółki europejskiej (SE) będzie mogło nastąpić w drodze połączenia spółek mających siedziby na terenie dwóch państw członkowskich, dodatkowo spółka taka będzie mogła być zarządzana za pośrednictwem tylko jednego organu – rady administrującej.

---

1. Por. C. Kosikowski, Komentarz do ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, teza 3 do art. 2, LexPolonica Maxima, Warszawa 2005.↩

2. Dz. U. 251, poz.1885↩

3. Wprowadzona Rozporządzeniem Rady Ministrów z 29 października 2008 r. (Dz. U. Nr 207, poz. 1293 z późn. zm.)↩

4. Wyrok Sądu Najwyższego z 21 lutego 2007 r., I CSK 450/06.↩

5. Przepisy te wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2007r. – do tego czasu będą obowiązywały odpowiednie przepisy ustawy Prawo działalności gospodarczej.↩

6. Zob. ustawa z 20 sierpnia o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186 z późn. zm.), w dalszej części ustawa o KRS↩

7. M. Tarska, Ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym. Komentarz, teza 4 do art. 1, C.H. Beck, Warszawa 2009.↩

8. Zob. art. 36 ustawy o KRS↩

9. Zob. art. 52 – 64 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398)↩

10. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 15 kwietnia 1996 r. w sprawie organizacji, sposobu wydawania i rozpowszechniania oraz podstawy ustalania ceny numerów Monitora Sądowego i Gospodarczego i wysokości opłat za zamieszczenie w nim ogłoszenia lub obwieszczenia (Dz. U. Nr 45, poz. 204 ze zm.)↩

11. http://krs.ms.gov.pl [dostęp 20 kwietnia 2010 r.].↩

12. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 19 grudnia 2006 r. w sprawie ustroju i organizacji Centralnej Informacji Krajowego Rejestru Sądowego oraz szczegółowych zasad udzielania informacji z Rejestru i udostępniania kopii dokumentów z katalogu (Dz. U. Nr 247 poz. 1811).↩

13. Zgłoszenie osoby ubezpieczonej czyli osoby prowadzącej działalność gospodarczą oraz innych ubezpieczonych (osoby współpracującej, pracowników, zleceniobiorców) do ubezpieczeń społecznych lub ubezpieczenia zdrowotnego następuje niezależnie od złożenia wniosku CEIDG-1, w formie zgłoszenia ZUS ZUA albo ZUS ZZA, przekazywanego w formie elektronicznej lub pisemnej bezpośrednio do ZUS. Przedsiębiorca jest zobowiązany do złożenia dokumentu ZUS ZUA lub ZUS ZZA w terminie 7 dni od dnia powstania obowiązku ubezpieczeń.↩

14. Wspólnota mieszkaniowa jest jednostką nieposiadającej osobowości prawnej, która na podstawie art. 6 ustawy z 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (tekst jednolity: Dz. U. 2000 r. Nr 80 poz. 903) ma zdolność prawną; ponieważ wspólnoty mieszkaniowe nie spełniają kryterium przedmiotowe, tzn. nie prowadzą działalności gospodarczej lub zawodowej, nie można im przyznać statusu przedsiębiorcy.↩

15. Ustawa z 15 września 2000 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 94, poz. 1037).↩

16. Zob. art. 38 i art. 47 k.r.o.↩

17. Warto zwrócić uwagę na niedopuszczalność wyłączenie prawa do reprezentacji spółki wobec wszystkich wspólników, gdyż w takiej sytuacji nie miałby kto reprezentować spółki.↩

18. Szerzej [w:] M. Rodzynkiewicz, op. cit., komentarz do art. 31 k.s.h.↩

19. Jeżeli umowa spółki nie przewiduje zwolnienia wspólnika od obowiązku prowadzenia spraw spółki, wówczas przedmiotem jego wkładu do spółki nie może być praca świadczona jako prowadzenie spraw spółki.↩

20. Warto zwrócić uwagę, że jeżeli umowa spółki stanowi, że prawa przysługujące zmarłemu wspólnikowi, służą wszystkim spadkobiercom wspólnie, a nie zawiera w tym względzie szczególnych postanowień, wówczas do wykonywania tych praw spadkobiercy powinni wskazać spółce jedną osobę. Czynności dokonane przez pozostałych wspólników przed takim wskazaniem wiążą spadkobierców wspólnika.↩