17.11.2011
Wykład 7
Średniowiecze poszukuje Boga
Scholastyka – (św.) Anzelm
(św.) Tomasz z Akwinu
Granice historyczne średniowiecza
476r.->1517r.
Upadek Cesarstwa Rzymskiego -> Zdobycie Konstantynopola przez Turków (1453r.)
Założenie opactwa Benedyktynów na Monte Casino (529 r.) -> Ogłoszenie tez Marcina Lutra / Odkrycie Ameryki
Św. Augustyn -> Marcin Luter
Poboczne nurty średniowiecznej myśli filozoficznej:
Jan Szkot Eriugena (810-877)
-nie ma sprzeczności rozumu z wiarą
-rozum wyższą instancją niż głos Ojców Kościoła (!)
-panteizm – boski pierwiastek przenika świat
-potępienie herezji Eriugeny
(św.) Bernard z Clairvoux (1090-1153)
-mistycyzm – kontemplacyjna droga do Boga
-rola klasztorów kontemplacyjnych (cystersi)
-mistycyzm a intuicjonizm (H. Bergson – XX wiek)
…
Scholastyka
Nowy nurt filozofii
‘Scholastyka’ w sensie potocznym
-filozofowanie dogmatyczne
-rozstrzyganie sporów przez odwoływanie się do autorytetów
-jałowe dociekania
Scholastyka w sensie filozoficznym
-filozofia chrześcijańska w okresie XI – XIV w.
-główne zagadnienie: próba pogodzenia wiary z rozumem (fides et ratio)
(św. Anzelm z Canterbury) – ‘ojciec scholastyki’ (1033-1109)
-wiara poszukująca zrozumienia
-prawdy wiary są do ogarnięcia rozumem (wbrew Augustynowi)
-rozum potrafi wyjaśnić dogmaty, np.: Trójcy Świętej
-ostatecznie: prymat rozumu nad wiarą
Ontologiczny dowód na istnienie Boga: dowód z istoty Boga
Łączność Boga w myślach z tym prawdziwym
Bóg – to to ponad co nic większego nie może być pomyślane.
Scholastyka – spór o uniwersalia
Filozoficzny problem statusu pojęć ogólnych (tzw.: uniwersaliów, powszechników)
Dwa stanowiska:
-uniwersalizm (realizm)
Za Platonem pojęcia ogólne mają swoje desyganty
Anzelm z Canterbury, Wilhelm z Champeaux (1070-1121)
-nominalizm
Za Arystotelesem: istnieją tylko rzeczy konkretne
Johann Roscelin – (1050-1124)
(św.) Tomasz z Akwinu
(1225-1274)
Platon – Arystoteles
Augustyn-Tomasz ?
Rozum a wiara
Częściowa odrębność rozumu i wiary
-Trójca św., człowieczeństwo Chrystusa, zbawienie, stworzenie świata to prawdy objawione
Inne kwestie – byt, nieskończoność, to że Bóg jest duchem – to prawdy poznawane rozumowo.
-Osłabienie filozofii Anzelma – nie wszystko da się pojąć, ale także osłabienie Augustyna – są to dziedziny , które rozum ogarnie.
Wiara
Rozum
Uniwersytety średniowieczne
-Wspólnota poszukiwania wiedzy (opactwa i klasztory)
-Pierwsze uniwersytety: Konstantynopol, Fez, Bolonia
-Autonomia uniwersytetów
-hierarchia struktury uniwersytetu
Św. Tomasz z Akwinu
‘Zbliżenie’ duszy i ciała
-w etyce – istnieją dwa uzupełniające się porządki; prawo wieczne (boskie) i prawo naturalne (ludzkie)
-grzech jest nie tylko zły ( przecie Bogu), ale i nierozumny
-stąd człowiek może samodzielnie rozumnie rozpoznać co jest dobre
Odrzucenie dowodu ontologicznego Anzelma
-pięć nowych dowodów – „z naturalnego świata”
Z ruchu, związku przyczynowo-skutkowego, konieczności, możliwości
Hierarchia bytów
-hierarchia duszy
-hierarchia kościelna
-hierarchia społeczna (feudalizm)
Ogólnie: w świecie panuje ład
Istota i istnienie: essentia i existentia
- na rzecz składają się : istota i istnienie (zob. forma i materia Arystotelesa)
-istota przed istnieniem polemika z Tomaszem – egzystencjaliści
Jean Paul Sartre (XXw.) – prymat istnienia nad istotą
Recepcja Tomasza w XIX w.
-neotomizm XIX w.
-encyklika Aeterni Paris papieża Leona XIII (1879r.)
-tomizm jako filozoficzne zaplecze katolicyzmu
Filozofia średniowiecza
Scholastyka – (św.) Anzelm z Canterbury
Wiara poszukująca zrozumienia
Ontologiczny dowód na istnienie Boga
(św.) Tomasz z Akwinu
Prawdy boskie, prawdy naturalne
Pogodzenie duszy z ciałem
Etyka prawa naturalnego
5 dowodów na istnienie Boga
Essentia i existentia
Tomizm a katolicyzm