23. Doktryna realnego socjalizmu charakteryzowała się dominacją partii marksistowsko-leninowskiej we wszystkich sferach życia publicznego, które zawładnęły ustawodawstwem, prawem, a nawet życiem prywatnym obywateli; sprawowały monopol w zakresie ideologii i upaństwowionej gospodarki. Zakazany był obieg publikacji poza cenzurą oraz działalność polityczna i społeczna poza organizacjami ściśle kontrolowanymi przez władze. Cechowały go liczne odstępstwa od deklarowanych teoretycznych idei socjalistycznych.
Podział systemów partyjnych ze względu na liczbę partii w systemie (Jean Blondel)
System jednopartyjny (monopartyjny)
W nauce czasami nie uznawany za system partyjny. Istnieje w niedemokratycznych reżimach politycznych, które wykluczają istnienie mechanizmów rywalizacji politycznej. W praktyce politycznej jest to zakaz istnienia innych partii oprócz rządzącej. System jednopartyjny jest charakterystyczny dla państw totalitarnych.
System dwupartyjny
Oznacza taki układ, w którym podział władzy dokonuje się tylko pomiędzy dwoma ugrupowaniami politycznymi, najczęściej lewicowym i prawicowym. O systemie dwupartyjnym mówi się, gdy dwa ugrupowania kontrolują łącznie 90 % mandatów w parlamencie, bez względu na to ile partii bierze udział w wyborach. Systemy dwupartyjne gwarantują stabilne i trwałe rządy, dlatego określa się je również rządami równowagi. System dwupartyjny występuje np. w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii.
Czasami wyróżnia się jeszcze tzw. system dwuipółpartyjny gdzie najsilniejsza partia uzyskuje 45 % głosów, partia druga pod względem siły uzyskuje 45% poparcia, trzecia w kolejności około 15 %,
System Wielopartyjny
W systemie wielopartyjnym istnieje wiele partii, które mają szanse uczestniczenia we władzy. Gabinety koalicyjne są bardzo często nietrwałe. Wyróżnia się system wielopartyjny z partią dominującą gdzie jedna partia uzyskuje około 45 % poparcia, natomiast pozostałe w granicach 15-20 %. System partyjny bez partii dominującej to system w którym głosy są mniej więcej równo rozłożone i każda partia uzyskuje ok. 15-20% poparcia.
25. Partie chrześcijańskie
W swoich programach odwołują się do wartości chrześcijańskich, do zasad moralnych opartych na wierze. Mocno akcentują tradycje rodzinne. Obok chrześcijaństwa ważną ideą jest antykomunizm. Partie chrześcijańskie bronią prawa do życia już od poczęcia, optują za wolnością i swobodą praktyk religijnych, ważna jest polityka prorodzinna. Akcentują też w swych programach konieczność zapewnienia obywatelom godziwych warunków pracy. Konserwatyści to zwolennicy gospodarki rynkowej, ale zachowującej uprawnienia socjalne. Jest to ważne głównie ze względu na najuboższe grupy społeczne. Partie konserwatywne są zwolennikami silnego państwa a w nim silnej władzy wykonawczej.
Przykłady partii: CDU, CSU w Niemczech, CVP w Austrii, Chrześcijańsko - Demokratyczne stronnictwo Pracy w Polsce.
Partie socjaldemokratyczne
Socjaldemokratów uważa się za zwolenników sprawiedliwości społecznej. Postulują oni równość społeczną, co oznacza równość szans dla wszystkich, równość obywateli wobec prawa. Są zwolennikami demokracji gospodarczo - socjalnej, politycznej, kulturalnej, międzynarodowej. Są wyznawcami katalogu praw i swobód obywatelskich. Bardzo wyraźnie wskazują na ważność praw socjalnych i ekonomicznych dla jednostki i dla całego społeczeństwa. Socjaldemokraci są zwolennikami państwa demokratycznego z silnym parlamentem, reprezentującym całe społeczeństwo. Partie socjaldemokratyczne w swoich programach poglądy gospodarcze ukierunkowują na gospodarkę rynkową, ale też na możliwość interwencjonizmu państwowego.
Przykłady partii: SPD w Niemczech, Labour Party w Wielkiej Brytanii, Unia Pracy, PPS, SLD w Polsce.
28. Partie liberalne
Za priorytet stawiają sobie dobro i wolność jednostki. Ważne jest przestrzeganie praw człowieka, takich jak wolność osobista, wolność słowa, wolność sumienia itd. Liberałowie Bronia wolnej gospodarki rynkowej (ekonomicznej wolności jednostki i własności prywatnej) i własności prywatnej. Głównymi ideami są antyklerykalizm, liberalizm lewicowy. Dla liberałów pastwo powinno być demokratyczne. Powinien panować trójpodział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Państwo powinno odpowiadać za tworzenie prawa, dbałość o zapewnienie obywatelom bezpieczeństwa i stworzenie obywatelom takich warunków, w których byliby wolni i nietykalni. Liberałowie zgadzają się również z ekonomicznym zróżnicowaniem społeczeństwa, jako czymś naturalnym.
Przykłady partii: FDP w Niemczech, FPO w Austrii, Liberal Party w Wielkiej Brytanii, Unia Polityki Realnej w Polsce
Partie konserwatywne:
Istotne w ich działaniach są odwołania do tradycji. Działacze i ideolodzy podkreślają, jak ważną rolę pełni religia w życiu człowieka. Religia jest dla nich zbiorem zasad dobrego zachowania. Konserwatyści istniejące wewnątrz państwa podziały tłumaczą różnym stopniem uzdolnienia obywateli. Akcentują, ze każdy człowiek jest w społeczeństwie ważny, ze każdy ma w nim coś do zrobienia. Wszyscy mają prawa i obowiązki. Każdy powinien działać na rzecz swojego kraju, ale też dla dobra świata. Konserwatyści dobro ogółu stawiają wyżej niż dobro świata. Jedną z głównych idei jest zachowanie gospodarki rynkowej, w sposób szczególny dbają o przedsiębiorców prywatnych, o małe firmy. Zdaniem konserwatystów prawo własności prywatnej jest naturalnym prawe człowieka. Państwo powinno być silne na zewnątrz i wewnątrz, są zwolennikami systemu parlamentarnego i silnej władzy wykonawczej. Konserwatyści są zdecydowanymi przeciwnikami wszelkich rewolucji, uważając je za niszczące porządek publiczny.
Przykłady partii: Konservative Party w Wielkiej Brytanii, RPR we Francji, partia Konserwatywna w Polsce.
27. Partie komunistyczne, partie o charakterze lewicowym wyodrębnione z ruchu socjalistycznego w 2. dekadzie XIX w. Partie komunistyczne w swoich programach odwoływały się do marksizmu-leninizmu, żądały radykalnej zmiany stosunków społeczno-gospodarczych: uspołecznienia środków produkcji, likwidacji wszelkiej własności prywatnej, likwidacji państwa, dyktatury proletariatu. Walka klas (pracującej i posiadającej) doprowadzić miała do światowej rewolucji i stworzenia nowego społeczeństwa opartego na zasadzie równości.
30. Postkomunizm – okres, który nastąpił po upadku komunizmu w państwach bloku komunistycznego. Termin "postkomunizm" określa także cechy tej epoki: społeczeństwo, ekonomię, politykę, kulturę. Funkcjonuje także termin postkomuna, który oznacza okres po upadku komunizmu oraz używany jest dla określenia poskomunistów lub politycznych ugrupowań postkomunistycznych. Nie odnosi się jednak do zmodyfikowanej formy komunizmu[1][2].
32. System dwóch partii dominujących – system partyjny występujący w państwach demokratycznych, charakteryzujący się polaryzacją sympatii wyborców, przez co na scenie politycznej danego państwa są widocznie jedynie dwie partie. Nie oznacza to, iż inne partie nie istnieją: są one po prostu zmarginalizowane przez dwóch potentatów, przez co ich poglądy ulegają zradykalizowaniu (np. Libertarian Party lub Constitution Party w USA).
Tworzeniu się systemu dwóch partii dominujących sprzyjają jednomandatowe okręgi wyborcze.
System dwóch partii dominujących występuje w względnie starszych systemach demokratycznych. Mimo pozornej polaryzacji, poglądy obydwu partii kierują się ku centrum.