1. Astma oskrzelowa – przewlekłe schorzenie zapalne dróg oddechowych charakteryzujące się odwracalną obturacją dróg oddechowych oraz nadreaktywnością oskrzeli na czynniki swoiste (alergeny) i nieswoiste (gorąco, zimno, wysiłek, zapachy, emocje). Zmiany zapalne w oskrzelach powodują zwężenie dróg oddechowych, obrzęk błony śluzowej, zwiększone wydalanie śluzu i zmiany strukturalne ściany dróg oddechowych, co w następstwie prowadzi do przewlekłej niewydolności oddechowej. Zwykle zaczyna się między 2 a 5 r.ż.

• Etiopatogeneza – czynniki genetyczne (atopia – predyspozycja do tworzenia się przeciwciał w klasie IgE w odpowiedzi na zwykłe alergeny środowiskowe) i środowiskowe (ekspozycja na alergeny, infekcje wirusowe, czynne i bierne palenie papierosów, zanieczyszczenie środowiska, nieodpowiednia dieta, mała masa urodzeniowa).

• Obraz kliniczny – napadowy kaszel, uczucie ciężaru w klatce piersiowej, duszność wydechowa, wykrztuszanie lepkiej wydzieliny, świsty.

• Diagnostyka – wywiad, badanie przedmiotowe (typowe objawy kliniczne), RTG klatki piersiowej, badania pod kątem alergii, badania czynnościowe układu oddechowego (spirometria, testy prowokacji swoistej i nieswoistej).

• Różnicowanie – wady rozwojowe układu oddechowego (przetoki, zwężenia, wiotkość), infekcje układu oddechowego, mukowiscydoza, aspiracja ciała obcego, refluks żołądkowo-przełykowy, przepuklina rozworu przełykowego, dysplazja oskrzelowo-płucna, gruźlica, zaburzenia czynności aparatu śluzowo-rzęskowego, ucisk oskrzeli od zewnątrz.

• Leczenie – elimanacja szkodliwych alergenów, leki profilaktyczne zapobiegające rozwojowi rekcji zapalnej (kortykosteroidy wziewne), leki objawowe likwidujące skurcz oskrzeli (salbutamol), immunoterapia swoista (odczulanie), fizykoterapia oddechowa, umiarkowany ruch i ćwiczenia gimnastyczne, leczenie klimatyczno-sanatoryjne

1. Białaczki

• Ostre białaczki limfoblastyczne (ALL) – choroba nowotworowa o charakterze klnonalnej proliferacji komórek wywodzących się z linii limfocytowej B (ekspresja powierzchniowych antygenów – HLA-CR, CD19, CD20, CD10; obecności cytoplazmatycznej IgM, obecności powierzchniowej IgM) lub T (ekspresja antygenów powierzchniowych – CD1-CD5, CD7, CD8). Najczęściej występuje u chłopców między 3 a 6 r.ż.

  • Objawy kliniczne: bladość skóry i śluzówek, osłabienie, apatia, zmiana uosobienia, stany podgorączkowe i gorączka, cechy skazy krwotocznej (wybroczyny na skórze), bóle kości, skłonność do siniaczenia, krwawienia z nosa i błon śluzowych, powiększenie obwodowych węzłów chłonnych (symetryczne, niebolesne), powiększenie wątroby i śledziony, szmer nad sercem.

  • Rozpoznanie: zmiany w morfologii (↓ stężenia hemoglobiny, ↓ liczba czerwonych krwinek, ↓ liczba płytek krwi; obecność w rozmazie krwi obwodowej form blastycznych, ↑OB), RTG klatki piersiowej, RTG jamy brzusznej, USG jamy brzusznej, badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, ↑ stężenia kwasu moczowego, obraz szpiku kostnego (jednorodny rozplem komórek nowotworowych)

  • Różnicowanie: choroba reumatyczna, niedokrwistość aplastyczna, małopłytkowość, mononukleoza zakaźna, limfocytoza zakaźna, nieziarniaczy chłoniak złośliwy, neuroblastoma, ostra białaczka nielimfoblastyczna

  • Leczenie: wielolekowa chemioterapia

• Ostre białaczki nielimfoblastyczne (szpikowe – ANLL) – klonalna produkcja komórek wywodzących się z układów granulopoetycznego, monocytowego, erytropoetycznego i megakariocytowego. Najczęściej występuje w okresie niemowlęcym. Opierając się na klasyfikacji morfologicznej FAB można wyróżnić 8 typów (M0-M8).

  • Objawy kliniczne: niedokrwistość, małopłytkowość, zaburzenia odporności, większa skłonność do naciekania struktur pozaszpikowych - chloroma (OUN, przestrzeń nadtwardówkowa, kości, skóra, dziąsła, żuchwa, szczęki), wytrzeszcz gałki ocznej

  • Rozpoznanie: badania immunofenotypowe, badania cytochemiczne

  • Leczenie: intensywna, wielolekowa chemioterapia

• Przewlekła białaczka szpikowa (CML) – klonalny rozrost wielopotencjalnej komórki macierzystej szpiku z następową niekontrolowaną proliferacją krwinek białych. Choroba kończy się dominacją niedojrzałych blastów, a proces chorobowy przechodzi w ostrą białaczkę lub następuje zanik i włóknienie szpiku.

  • Objawy kliniczne i rozpoznanie:

    • Faza przewlekła: uczucie osłabienia, zwiększona potliwość, zaburzenie łaknienia, utrata masy ciała, uczucie pełności w jamie brzusznej, bóle brzucha, bóle kostne, powiększenie śledziony i wątroby, brak powiększenia węzłów chłonnych, ↑ liczby białych krwinek, ↑ liczba płytek, brak histaminy we krwi, ↑ stężenia wit. B₁₂,

    • Faza zaostrzenia (akceleracji): szybkie narastanie leukocytozy → przełom blastyczny (gwałtowne zwiększenie liczby młodych form granulocytów); gorączka, niedokrwistość, małopłytkowość (skaza krwotoczna), bolesność mostka

    • Faza transformacji blastycznej i zgon

  • Różnicowanie: przewlekła białaczka szpikowa typu młodocianych, odczyn białaczkowy w przebiegu ciężkich zakażeń bakteryjnych, czerwienica prawdziwa, nadpłytkowość samoistna, hepatosplenomegalia innego pochodzenia (choroby spichrzeniowe, choroby infekcyjne, zespół nadciśnienia w żyle wrotnej, przerzuty z innych nowotworów)

  • Leczenie: transplantacja szpiku kostnego przed wystąpieniem transformacji blastycznej

1. Bóle brzucha u dzieci

• Rodzaje:

• Ostry

Wymagające interwencji chirurgicznej	Niewymagające interwencji chirurgicznej
- ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, - wgłobienie jelit, - uwięźnięta przepuklina, - skręt jelita cienkiego, - torbiel lub skręt jajnika, - zapalenie pęcherzyka żółciowego, - kamica moczowa, - podmiedniczkowe zwężenie moczowodu	- zaparcia, - zapalenie błony śluzowej żołądka i jelit, - zapalenie przełyku, - zakażenie układu moczowego, - symulowanie

• Przewlekły – co najmniej jeden epizod bólowy w ciągu kolejnych 3 miesięcy

  • Charakter czynnościowy (bóle trzewne) - bóle o nagłym początku, pod postacią kolki, świdrujące lub nękające, o nieostrej lokalizacji, najczęściej w okolicy pępka, trwają krócej niż 1 godzinę. Często towarzyszą im nudności, wymioty i niepokój motoryczny. Słabną w czasie ruchu, a nasilają się w spoczynku.

  • Charakter somatyczny - dobrze zlokalizowane, o największym nasileniu w miejscu najbardziej wyrażonej patologii. Mają charakter tępy lub ostry, ale ciągły, nasilają się w czasie ruchu, kaszlu, kichania, chory jest spokojny, w bezruchu.

• Ból brzucha u niemowląt: kopanie nóżkami, przykurczanie nóżek do brzuszka, niepokój i płacz, niechęć do przyjmowania pokarmów, wzdęty brzuszek, gazy

• Diagnostyka:

  • Szczegółowy wywiad chorobowy - różnicowanie bólów czynnościowych od organicznych oraz próby określenia przyczyny bólu (charakter dolegliwości, czasu występowania i utrzymywania się, nasilenie, dokładna lokalizacja, promieniowanie, czy ma związek z przyjmowaniem posiłków, porą dnia, przeżywanym stresem, czy może być wynikiem błędu dietetycznego, zatrucia, urazu). Ważne też jest czy jest to objaw izolowany, czy też występują inne dolegliwości

  • Badanie przedmiotowe, w tym per rectum

  • Badania laboratoryjne: OB., morfologia krwi z rozmazem, stężenie bilirubiny, aktywność A1AT i amylazy we krwi, badanie moczu ogólne i posiew, badanie kału parazytologiczne

  • USG jamy brzusznej

  • Celowane badania diagnostyczne: ocena alergii pokarmowej ( IgE/RIST/RAST, MIF, testy skórne), nietolerancja laktozy ( wodorowy test oddechowy), gastroskopia, rektoskopia, kolonoskopia, RTG górnego odcinka przewodu pokarmowego; wlew kontrastowy jelita grubego, RTG jelita krętego, biopsja jelita cienkiego; badanie ginekologiczne, neurologiczne, endokrynologiczne, metaboliczne, psychologiczne

1. Ostra niewydolność oddechowa – niemożność utrzymania homeostrazy ustroju (pH) bez konieczności stosowania oddechu zastępczego

• Etiopatogeneza: ośrodkowa (uszkodzenie OUN), obturacyjna (niedrożność dróg oddechowych – ciało obce), restrykcyjna (zmniejszenie powietrzności miąższu płucnego – zamiany zapalne, RDS)

• Objawy: przyspieszenie oddechów, duszność, uruchomienie dodatkowych mięśni wdechowych, brak koordynacji w czasie wdechu mięśni klatki piersiowej i brzucha oraz zaciąganie mięśni międzyżebrowych i mostka, poruszanie skrzydełkami nosa, postękiwanie, sinica, tachykardia, wzrost ciśnienia tętniczego krwi, a następnie jego spadek; zaburzenia świadomości i jej utrata, niepokój, pobudzenie

• Rozpoznanie: gazometria krwi tętniczej (pH<7,2; pCO2>70 mmHg; pO2<70 mmHg przy oddychaniu tlenem w stężeniu 60%); monitorowanie EKG, pulsoksymetria, kapnometria

• Leczenie: tlen 100% (maska), zapewnienie drożności dróg oddechowych, przy duszności pozycja siedząca, leki uspokajające, płyny dożylnie, intubacja przed transportem

*RDS - zespół objawów występujący u niedojrzałych noworodków, związany z niedojrzałością płuc, niedoborem endogennego surfaktantu, którym ponadto towarzyszy niedojrzałość układu krążenia.

1. Cukrzyca

Cecha	Typ 1	Typ 2
Ogólnie	Stan przewlekłej hiperglikemii spowodowanej postępującą niewydolnością komórek Beta wytwarzających insulinę	Stan dot. osób z obwodową insulinoopornością i jednoczesną dysfunkcją komórek Beta trzustek, prowadzącą do niedoboru insuliny
Etiologia	Czynniki środowiskowe (zakażenia wirusowe, sztuczne karmienie) i autoimmunologiczne u osób genetycznie predysponowanych	Insulinooporność tkanek obwodowych, zaburzenia czynności komórek Beta. Ponadto: wiek, obciążenia rodzinne, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, otyłość, nieprawidłowa tolerancja glukozy, zmniejszona aktywność fizyczna
Obraz kliniczny	Zwiększone pragnienie; wielomocz → częste oddawanie moczu, nocne mikcje, moczenie nocne; zwiększony apetyt (u dzieci częściej brak apetytu). Rozdrażnienie, osłabienie, zmęczenie, trudności z koncentracją, spadek masy ciała. Skóra sucha, szorstka, zaczerwieniona na twarzy, suchość błon śluzowych, zajady. Stany zapalne zewnętrznych narządów moczowo-płciowych). Powiększenie wątroby, zaburzenia widzenia, zaparcia, skurcze łydek, wypadanie włosów, zwiększona łamliwość paznokci. Hiperglikemia, glikozuria, kwasica ketonowa, odwodnienie, śpiączka cukrzycowa, nefropatia, neuropatia, retinopatia.	Przez wiele lat bezobjawowo (wolne rozwijanie się hiperglikemii)
Rozpoznanie	Hiperglikemia powyżej 7 mmol/L (126 mg%) w osoczu, glikozuria z acetonurią, podwyższone stężenie proinsuliny, obniżone insuliny i peptydu C	Badania przesiewowe, badania związane z występowaniem chorób współistniejących
Leczenie	Insulinoterapia, dieta cukrzycowa, kontrolowany wysiłek fizyczny	Utrzymanie odpowiedniej masy ciała, podawanie insuliny przy poposiłkowej hiperglikemii
Powikłania	- Kwasica i śpiączka ketonowa – narastające pragnienie i wielomocz, brak łaknienia, nudności, bóle głowy, narastająca senność i śpiączka; oddech Kussmaula (powolny, pogłębiony) i zapach acetonu z ust (winno-octowy); zaczerwieniona i sucha skóra twarzy → brudnoszara z sinicą, zajady w kącikach ust, wyostrzenie rysów, przyspieszone tętno, słabo wypełnione; odwodnienie, hipotonia mięśniowa, zniesienie reakcji na ból - Hipoglikemia i śpiączka hipoglikemiczna

1. Hipoglikemia u dzieci – zaburzenie homeostazy glukozowej, w której ilość glukozy we krwi spada poniżej 3 mmol/L (55mg%)

• Etiologia – nadmiar insuliny, nadmierne zużycie glukozy (wysiłek fizyczny), głodzenie, neuropatia wegetatywna, zaburzenia wyrzutu hormonów, alkohol, blokery receptorów Beta

• Obraz kliniczny – poty, drżenie rąk, niepokój, napad głodu, osłabienie, skóra blada i wilgotna, szerokie źrenice, tachykardia, podwyższone ciśnienie krwi, ból brzucha, niemożność skupienia się i zapamiętywania, napady agresji lub wesołkowatości, utrudniony kontakt z otoczeniem, wstręt do jedzenia, zaburzenia mowy, widzenia i równowagi, wygórowane odruchy ścięgniste, objawy spastyczne, nieskoordynowane ruchy gałek ocznych i oczopląs, silny ból głowy, nudności, wymioty

Bezpośrednim zagrożeniem życia dziecka jest zwężenie źrenic i brak reakcji na światło, bradykardia, zwolnienie i spłycenie oddychania, osłabienie odruchów ścięgnistych i brak odruchu rogówkowego → nieodwracalne uszkodzenie OUN lub zgon dziecka

• Leczenie

  • W lekkim niedocukrzeniu – podać łatwoprzyswajalne węglowodany

  • W ciężkim niedocukrzeniu – ułożyć dziecko w pozycji bezpiecznej na boku, nie podawać płynów doustnie, podać glukagon domięśniowo lub podskórnie (do 3 lat – 0,33 mg; do 6 lat - 0,5 mg; powyżej 6 lat – 1 mg), powtórzyć po 15-20 minutach w przypadku, gdy dziecko nie odzyska przytomności

  • W warunkach szpitalnych – podać glukozę dożylnie (0,5 g/kg m.c. w 20-40% r-rze, a następnie we wlewie kroplowym (5-10%)

1. Krwawienia z przewodu pokarmowego u dzieci – obecność krwi w świetle przewodu pokarmowego, co przejawia się wymiotami i/lub stolcami z domieszką krwi. Z górnego odcinka – źródło krwawienia powyżej więzadła Treitza, z dolnego odcinka – źródło krwawienia poniżej więzadła Teritza.

• Przyczyny krwawienia z przewodu pokarmowego w zależności od lokalizacji

  • Przełyk – zapalenie błony śluzowej, owrzodzenia, przełyk Barreta, żylaki przełyku, zespół Malory’ego-Weissa, ciała obce, oparzenia, polipy, guzy

  • Żołądek – zapalenie błony śluzowej, nadżerki, owrzodzenia, żylaki podwpustowe i dna żołądka, polipy, guzy nowotworowe, naczyniaki, oparzenia, ciała obce

  • Jelito cienkie i grube – zakażenia bakteryjne, choroby pasożytnicze, gruźlica, krwotok z uchyłku Meckla, zdwojenie jelita, żylaki ektopowe, toksyny egzogenne i endogenne, promieniowanie jonizujące, alergie pokarmowe, niedokrwienie ściany jelit, wady i skazy krwotoczne, nieswoiste zapalenia jelit, guzy nowotworowe, uszkodzenie błony śluzowej jelita ciałami obcymi

  • Okolica odbytu – guzki krawnicze, szczelina odbytu, mechaniczne uszkodzenie błony śluzowej

• Wywiad

  • Charakter wymiotów

    • Świeża krew – żylaki przełyku

    • Wymioty fusowate – krwawienie z błony śluzowej żołądka

  • Charakter stolców

    • Świeża krew – polipy, nowotwory, naczyniaki

    • Biegunka z krwią – stany zapalne jelit

    • Stolec powleczony krwią – szczelina odbytu, zapalenie guzków krwawniczych

    • Smolisty stolec – uchyłek Meckela, krwawienie z górnego odcinka

  • Przebyte i towarzyszące choroby – marskość wątroby, rodzinna polipowatość gruczolakowa, skazy krwotoczne, naświetlania promieniami jonizującymi, wady rozwojowe

• Badanie podmiotowe – ocena stanu ogólnego, pomiar tętna i ciśnienia tętniczego, objawy chorób współistniejących

• Ocena objętości utraconej krwi – badanie morfologiczne

• Diagnostyka - endoskopia – gastoskopia lub koloskopia; scyntygrafia, angiografia, badania pod kątem występowania krwawienia ukrytego (stany obniżenia stężenia hemoglobiny oraz zwiększonej retikulocytozie)

• Leczenie - zależy od przyczyny krwawienia

  • Żylaki przełyku – obliteracja endoskopowa środkiem powodującym zrastanie naczyń

  • Krwawienie żołądkowe – postępowanie endoskopowe (metoda iniekcyjna lub koagulacyjna), postępowanie chirurgiczne

  • Polipy – polipektomia endoskopowa

  • Naczyniaki – postępowanie endoskopowe lub leczenie chirurgiczne

  • Choroby zapalne infekcyjne lub pasożytnicze – leczenie przyczynowe

1. Mukowiscydoza

• Etiopatogeneza – mutacja w genie CFTR na chromosomie 7, powodująca nieprawidłową funkcję przezbłonowego transportu jonów. Skutkiem tego są zaburzenia wydzielania gruczołów zewnątrzwydzielniczych, polegające na tworzeniu się i zaleganiu dużej ilości gęstej i lepkiej wydzieliny, co prowadzi do zmian obtuarcyjnych.

• Objawy kliniczne

  • Układ oddechowy – nawracające infekcje oskrzelowo-płucne → zmiany śródmiąższowe i włókniste, niewydolność oddechowa; zaleganie gęstego i lepkiego śluzu → przewlekła kolonizacja bakteryjna (pałeczka ropy błękitnej, gronkowiec złocisty); przewlekłe zapalenie zatok obocznych nosa i polipy

  • Układ pokarmowy – niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki (tłuszczowe stolce, niedobór masy ciała i wzrostu); niedrożność smółkowa, wypadanie śluzówki odbytu; marskość żółciowa wątroby → nadciśnienie wrotne, żylaki przełyku; kamica pęcherzyka żółciowego; refluks żołądkowo-przełykowy

  • Inne – cukrzyca, niedrożność nasieniowodów → bezpłodność; przerostowa osteoartropatia, zasadowica hipochloremiczna

• Rozpoznanie – stwierdzenie objawów klinicznych, obciążający wywiad rodzinny (chore rodzeństwo), dodatni wynik badania przesiewowego noworodków, test potowy (podwyższenie stężenia chlorków w pocie >60 mmol/L, co najmniej w 2 badaniach), wykrycie mutacji w genie CFTR w obu allelach, wysokie wartości przezbłonkowej różnicy potencjałów

• Leczenie

  • Choroby oskrzelowo płucnej – fizjoterapia (usuwanie zalegającej wydzieliny), antybiotykoterapia (leki mukolityczne, leki rozszerzające oskrzela, leki przeciwzapalne)

  • Żywieniowe – dieta wysokoenergetyczna, suplementacja witamin (szczególnie rozpuszczalnych w tłuszczach)

  • Suplementacja enzymów trzustkowych – przy niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki)

  • Chorób wątroby i dróg żółciowych – preparaty kwasu ursodezoksycholowego (przy cholestazie), podwiązanie żylaków przełyku, przeszczep wątroby

• Rokowanie - choroba nieuleczalna, średni czas przeżycia – 30 lat, zgony spowodowane niewydolnością oddechową i marskością wątroby

1. Najczęstsze nowotwory wieku dziecięcego

• Nowotwory układu krwiotwórczego (patrz: 2. Białaczki)

• Nowotwory układu nerwowego

  • Guzy mózgu

    • Rodzaje:

      • Guzy wywodzące się z tkanki nerwowo-nabłonkowej: glejaki i guzy pierwotnych komórek nerwowych

      • Guzy nerwów czaszkowych i rdzeniowych

      • Guzy opon

      • Chłoniaki

      • Guzy komórek rozrodczych

      • Guzy okolicy siodła tureckiego

      • Przerzuty

    • Objawy kliniczne:

      • Guzy tylnej jamy czaszkowej: wzmożone ciśnienie czaszkowe, ataksja, bóle głowy, nudności i wymioty

      • Guzy pnia: podwójne widzenie, niewyraźna mowa, zaburzenia połykania, wodogłowie

      • Guzy nadnamiotowe: niedowład połowiczy, drgawki, objawy ogniskowe

      • Guzy w linii środkowej: endokrynopatie (moczówka prosta, zaburzenia wzrostu), pogorszenie jakości wzroku, ubytki pola widzenia

      • Guzy szyszynki: wzmożone ciśnienie śródczaszkowe (wodogłowie)

    • Rozpoznanie: badania neuroobrazowe (TK, MR), badanie płynu mózgowo-rdzeniowego

    • Leczenie: chirurgiczne, chemioterapia, radioterapia

  • Nerwiak płodowy wspólny – ognisko pierwotne może rozwinąć się wszędzie tam, gdzie obecne są komórki struny grzbietowej z okresu płodowego, tworzące łańcuch komórek układu współczulnego (od tylnej jamy czaszki do miednicy)

    • Objawy kliniczne:

      • Głowa i szyja: wyczuwalny guz, objaw Hornera (opadanie powieki, wpadnięcie gałki ocznej wgłąb oczodołu, zwężenie źrenicy, różnobarwność tęczówki po zajętej stronie, brak wydzielania potu)

      • Klatka piersiowa: duszność, infekcje płuc, zaburzenia połykania, ucisk naczyń

      • Jama brzuszna: brak łaknienia, nudności, bóle brzucha, namacalny guz przemieszczający nerkę przednio-bocznie i ku dołowi

      • Miednica: zaparcia, zastój moczu, może być wyczuwalny w badaniu per rectum

      • Guzy wnikające do kanału kręgowego i uciskające rdzeń: zlokalizowane bóle pleców, utykanie, osłabienie kończyn dolnych, zmniejszenie napięcia mięśniowego, zanik mięśni, zanik odruchów lub wzmożone odruchy, przeczulica; połowicze porażenie kończyn, skolioza, zaburzenia czynności pęcherza moczowego i zwieracza zewnętrznego odbytu

      • Przerzuty: zajęcie oczodołu (wytrzeszcz, wybroczyny, wylewy okularowe, obrzęk powiek i spojówek, opadanie powieki), do kości (bóle, utykanie, niewydolność szpiku), powiększenie wątroby, nacieki skóry (guzki podskórne), utrata masy ciała, podwyższona ciepłota ciała, senność, bladość, osłabienie, drażliwość

      • Encefalopatia móżdżkowa: ataksja, chwianie się głowy, skurcze miokloniczne, chaotyczny i zmienny oczopląs

      • Ciężka biegunka z atonią jelit i ucieczką potasu

    • Rozpoznanie: badania obrazowe (RTG klatki piersiowej, USG i TK jamy brzusznej, MR), badanie szpiku, określenie markerów, badanie tkanki guza

    • Leczenie: zabieg chirurgiczny, chemioterapia

• Chłoniaki

  • Nieziarnicze chłoniaki złośliwe (NHL) – heterogenna grupa nowotworów złośliwych wywodzących się z układu limfatycznego, charakteryzująca się różnorodnym pierwotnym umiejscowieniem, dużym dynamizmem wzrostu i szybkim powstawaniem ognisk przerzutowych

    • Etiologia: niekontrolowana proliferacja komórek prekursorowych układu limfatycznego, które utraciły zdolność dalszego dojrzewania i gromadzą się w organizmie. W przeciwieństwie do ostrej białaczki limfoblastycznej pierwotny wzrost komórek odbywa się poza szpikiem.

    • Obraz: duży stopień złośliwości, duża zdolność proliferacyjna i gwałtowny przebieg kliniczny, rozlany charakter rozrostu, pozawęzłowe umiejscowienie

    • Objawy:

NHL-B komórkowy (jama brzuszna)	NHL-T komórkowy (śródpiersie, grasica, śródpiersiowe węzły chłonne)
Bóle brzucha, wymioty, zaburzenia pasażu jelitowego do niedrożności, krwawienia, powiększenie węzłów chłonnych, wodobrzusze	Wysięk w jamie opłucnej lub worku osierdziowym, uporczywy kaszel, zaburzenia połykania, niewydolność oddechowa; obrzęk twarzy, szyi i kończyn dolnych – zespół żyły głównej górnej

• Rozpoznanie: znalezienie ognisk nowotworowych i ocena ich wielkości (aktywność dehydrogenazy kwasu mlekowego w surowicy)

• Rokowanie: pierwotne umiejscowienie, typ histologiczny rozrostu, stopień kliniczny zaawansowania choroby

• Leczenie: chemioterapia

• Ziarnica złośliwa (Choroba Hodgkina – HD) – etiologia nieznana

  • Objawy kliniczne: niesymetryczne powiększenie węzłów chłonnych (twarde, niebolesne, skłonność do zrastania się, niezmieniona skóra nad nimi, rosną stosunkowo wolno), najczęściej węzłów chłonnych szyi; zmiany chorobowe w klatce piersiowej (chrypka, kaszel, uczucie ucisku w klatce piersiowej); gorączka, nocne poty, utrata >10% masy ciała w ciągu 6 miesięcy.

  • Rozpoznanie: badanie podmiotowe i przedmiotowe, badanie histopatologiczne, morfologia krwi z rozmazem i stężeniem płytek, OB., wskaźniki wydolności nerek i wątroby, RTG i/lub TK klatki piersiowej, USG i TK jamy brzusznej, trepanobiopsja szpiku

  • Leczenie: chemioterapia z radioterapią

1. Niedotlenienie okołoporodowe

• Czynniki ryzyka:

  • Choroby matki: cukrzyca, nadciśnienie, niskie ciśnienie tętnicze, nadużywanie narkotyków, choroby naczyń, zakażenie; nieprawidłowe utlenowanie krwi wynikające z chorób układu oddechowego, układu krążenia, OUN

  • Nieprawidłowości łożyska: zawały, przedwczesne oddzielenie, nieprawidłowe naczynia pępowinowe, ucisk pępowiny, węzeł prawdziwy pępowiny

  • Choroby płodu: niedokrwistość, zakażenie, obrzęk uogólniony, wewnątrzmaciczne opóźnienie wzrastania

  • Wcześniactwo, przenoszenie

• Objawy zagrożenia: patologiczny zapis KTG, pH<7,2 we krwi włośniczkowej płodu, zielone wody płodowe, pH<7,1 z tętnicy pępowinowej, niska ocena w skali Apgar → centralizacja krążenia, zwolnienie czynności serca, wzrost ośrodkowego ciśnienia żylnego i ciśnienia tętniczego krwi, niedotlenienie z hipoksją i kwasicą, spadek rzutu serca i hipotensja

• Objawy kliniczne:

  • Encefalopatia niedotleniowo-niedokrwienna

    • Nieznaczne niedokrwienia: wzmożone napięcie mięśniowe i wzmożone odruchy noworodkowe, nadreaktywność; między 12-24 godziną życia – drgawki toniczno-kloniczne; ustępuje po 24 godzinach

    • Ciężkie niedokrwienie: stupor lub śpiączka, obniżone napięcie mięśniowe, osłabione lub nieobecne odruchy noworodkowe; źrenice ustalone i szerokie, zaburzenia okoruchowe, drgawki, bezdechy, nieregularne oddechy, bradykardia, obrzęk mózgu, niewydolność oddechowa; w 2-3 dobie zgon lub poprawa stanu

  • Krążeniowo-sercowe: upośledzenie kurczliwości mięśnia sercowego, niewydolność krążenia, zaburzenia rytmu, nadciśnienie płucne

  • Nerkowe: skąpomocz, w fazie zdrowienia wielomocz

  • Przewód pokarmowy: wolna perystaltyka jelit, ryzyko martwiczego zapalenia jelit

  • Zaburzenia krzepnięcia krwi → rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe

  • Zaburzenia metaboliczne: kwasica metaboliczna, zaburzenia tolerancji glukozy, hipokalcemia, zespół nieprawidłowego wydzielania hormonu antydiuretycznego

• Diagnostyka: gazometria krwi tętniczej, badania obrazowe mózgu (USG, TK, MR), EEG, potencjały wywołane pnia mózgu, kontrola parametrów życiowych, ocena neurologiczna, ECHO

• Leczenie: resuscytacja, mechaniczna wentylacja, wyrównanie kwasicy, neutralna temp. otoczenia, normoglikemia, leczenie drgawek i obrzęku mózgu, ograniczenie czynności pielęgnacyjnych

1. Ocena dziecka w skali Apgar – dokonuje się jej w pierwszej (szybka informacja o funkcjonowaniu OUN i układu sercowo-naczyniowego), piątej i piętnastej minucie (wstępna adaptacja do środowiska zewnętrznego) po urodzeniu. Pozwala stwierdzić nieprawidłowości w zakresie 5 podstawowych funkcji życiowych.

Cecha	Punkty
	0
Czynność serca	Brak
Oddech	Brak
Napięcie mięśni	Brak, wiotkość uogólniona
Odruchy (reakcja na cewnik wprowadzony do nosa)	Brak reakcji
Zabarwienie skóry	Sina, blada

Ocena w skali Apgar:

• 8-10 – stan dobry

• 4-7 – stan średni

• 0-3 – stan ciężki

1. Pediatryczna skala Glasgow – skala używana w pediatrii do określanie stopnia przytomności. Zawiera się w przedziale od 3 do 15 punktów, gdzie 3 oznacza najgorsze rokowanie, a 15 najlepsze.

Cecha	Punkty
	1
Odpowiedź wzrokowa	Nie otwiera oczu
Odpowiedź słowna	Brak odpowiedzi słownej
Odpowiedź ruchowa	Brak odpowiedzi ruchowej

Ocena zaburzeń przytomności:

• 13-15 – łagodne

• 9-12 – umiarkowane

• 6-8 – brak przytomności

• 5 – odkorowanie

• 4 – odmóżdżenie

• 3 – śmierć mózgowa
  

1. Biegunki i stany odwodnienia

Biegunka – stan, w którym dziecko oddaje 3 lub więcej wolnych stolców w ciągu 12 godzin lub też oddało 1 płynny stolec z domieszką krwi, śluzu lub ropy.

Biegunka	Ostra	Przewlekła
Ogólnie	Zwiększona liczba stolców (karmienie sztuczne >3 stolce/dobę, karmienie piersią >6 stolców/dobę) o nieprawidłowej konsystencji lub oddawanie stolców z domieszką krwi, ropy lub śluzu.	Oddawanie zwiększonej liczby stolców o nieprawidłowej konsystencji, niekiedy z obecnością śluzu lub krwi przez ponad 2 tygodnie, często doprowadzający do niedożywienia.
Etiopatogeneza	Zakażenia wirusowe (rotawirusy, adenowirusy, astrowirusy), bakteryjne (Salmonella, Shigella, Escherichia coli, Klebasiella, Pseudomonas, Yersinia, Clostridium), pierwotniakowe, pasożytnicze, grzybicze	Czynniki infekcyjne, niedobory enzymatyczne, nietolerancje pokarmowe, leki, wrodzone defekty morfologiczne i czynnościowe błony śluzowej jelita cienkiego, niedobory immunologiczne, guzy hormonalnie czynne.
Objawy kliniczne	Bóle brzucha, brak łaknienia, stan podgorączkowy, wymioty, objawy towarzyszące innym jednostkom chorobowym (zapalenie płuc, ucha środkowego, zakażenie dróg moczowych)	Wymioty, bóle brzucha, rozdrażnienie, zaburzenia rozwoju fizycznego dziecka
Rozpoznanie	Badania mikrobiologiczne u dzieci z ostrą biegunką i krwawymi stolcami, badanie kału na obecność pasożytów	Wywiad, badanie przedmiotowe (ocena stanu odżywienia i odwodnienia), wykluczenie zakażenia, badanie moczu, testy przesiewowe
Leczenie	Nawadnianie doustne i dożylne (wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych) – przez pierwsze 4 godziny DPN (doustny płyn nawadniający) w ilości 50-100 ml/kg m.c., po każdym płynnym stolcu lub wymiotach DPN w ilości 5-10 ml/kg m.c., po 3-4 godzinach należy rozpocząć realimentację opartą na diecie stosowanej przed zachorowaniem przy kontynuacji nawadniania DPN w ilości 5-10 ml/kg m.c. do czasu regulacji stolców. Stosowanie antybiotyków i leków hamujących perystaltykę przewodu pokarmowego jest przeciwwskazane. Pomocne w leczeniu jest stosowanie probiotyków.	Wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych i równowagi kwasowo-zasadowej na podaniu doustnym płynu nawadniającego – Gastrolitu lub podaniu dożylnym; leczenie żywieniowe oparte na diecie eliminacyjnej, pokrycie zwiększonego zapotrzebowania energetycznego, stymulacja regeneracji jelita, stosowanie probiotyków.

Stany odwodnienia

Stopień odwodnienia	Ubytek masy ciała (%)	Niedobór płynów (ml/kg m.c.)	Stan ogólny	Gałki oczne	Łzy	Jama ustna i język	Pragnienie	Skóra (fałd)
Brak lub niewielkie	<5	<50	Przytomne, spokojne	Prawidłowo napięte	Obecne	Wilgotne	Normalne	Rozprostowuje się szybko
Umiarkowane	5-10	50-100	Niespokojne, pobudzone	Zapadnięte, podkrążone	Brak	Suche	Pije łapczywie, spragnione	Rozprostowuje się powoli
Ciężkie	>10	>100	Podsypiające lub nieprzytomne, wiotkie	Bardzo zapadnięte, podkrążone, podsychające	Brak	Bardzo suche	Pije słabo lub niezdolne do samodzielnego picia	Rozprostowuje się bardzo wolno

1. Posocznica – choroba układowa wywołana przez zakażenie, w którym drobnoustroje przedostają się do krwi. Nieleczona może doprowadzić do wstrząsu septycznego.

• Etiologia: bakterie Gram ujemne, bakterie Gram dodatnie i ich toksyny, gronkowce, enterokoki i E.coli, grzyby, riketsje, pasożyty, wirusy

• Objawy kliniczne: nagły początek ze wzrostem temperatury, tachykardia, tachypnoe; objawy z przewodu pokarmowego (bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka), spadek ciśnienia tętniczego, niepokój, sinica części obwodowych (kończyny, nos, małżowiny), zmiany skórne (wybroczyny, niesztowice, uogólnione erytrodermie)

• Powikłania: ostra niewydolność oddechowa, spadek wydolności układu krążenia, hipotonia odporna na leczenie, skąpomocz, zaburzenia krzepnięcia, uszkodzenie wątroby i innych narządów

• Rozpoznanie: kliniczne, laboratoryjne (izolacja patogenu)

• Leczenie: swoiste (leki przeciwbakteryjne/przeciwwirusowe/przeciwgrzybicze), objawowe

Objawy posocznicy u noworodków: niewydolność oddechowa (bezdechy, przyspieszenie oddechów, wzrost zapotrzebowania na tlen), zaburzenia pokarmowe (wzdęcie brzucha, niechęć do ssania, zaleganie treści pokarmowej, wymioty), zaburzenia termoregulacji (wcześniaki – hipotermia, donoszone – gorączka), zmniejszona aktywność ruchowa, hipotonia mięśniowa, drażliwość, drgawki, zaburzenia krążenia (bradykardia lub tachykardia), zaburzenia czynności nerek (skąpomocz, bezmocz), hepatosplenomegalia, objawy skazy krwotocznej (wybroczyny, krwawienia), rumień, wysypka, marmurkowatość skóry, żółtaczka, bladość, sinica, obrzęki, zahamowanie prawidłowego przyrostu masy ciała

1. Powiększenie węzłów chłonnych (limfadenopatia) – jest wynikiem obrzęku oraz zwiększenia się ich masy komórkowej. Zwykle węzły są powiększone, obrzęknięte, bolesne podczas palpacji, skóra wokół jest zaczerwieniona i nadmiernie ocieplona.

• Procesy zapalne: tkliwe i bolesne, niesymetrycznie powiększone, mają tendencję do łączenia się z zachowaniem ruchomości

• Procesy nowotworowe: twarde, niebolesne, często zrośnięte z podłożem

Przyczyny powiększenia węzłów chłonnych:

• Zakaźne

  • Miejscowe:

    • Szyja: zapalenie gardła (wirusowe, bakteryjne, mononukleoza zakaźna), stan po przebytej anginie, błonica, toksoplazmoza, gruźlica węzłów chłonnych, zespół Kawasaki

    • Kark: nieswoiste zakażenie w obrębie skóry głowy, różyczka

    • Okolica podbródkowa: zapalenie ozębnej szczególnie siekaczy, zapalenie jamy ustnej i stan zapalny wargi dolnej

    • Okolica podżuchwowa: zapalenie ozębnej zębów żuchwy, zapalenie jamy ustnej o różnej etiologii

    • Okolica pachowa: zakażenie o różnej etiologii w obrębie karku i ramienia: zapalenia skóry, ospa wietrzna; choroba kociego pazura, gdy zadraśnięcie miało miejsce w okolicy ramienia

    • Okolica łokciowa: zakażenie dłoni lub ramienia

    • Okolica pachwinowa: zakażenia dotyczące skóry, kości lub mięśni nóg; zapalenie kości, zapalenie stawu; ciężkie, ostre lub przewlekłe pieluszkowe zapalenie skóry; wyprzenia bakteryjne i/lub grzybicze w okolicy pachwinowej; czyraczność pośladków, zapalenie prącia

  • Uogólnione: mononukleoza zakaźna, różyczka, zakażenie cytomegalowirusowe, odra, toksoplazmoza, tularemia, bruceloza, gruźlica, AIDS

• Niezakaźne:

  • Choroby nowotworowe: ziarnica złośliwa, nieziarnicze chłoniaki złośliwe, białaczki, histiocytoza, przerzuty nowotworowe do węzłów chłonnych

  • Jatrogenne: poszczepienne, choroba posurowicza, nadwrażliwość na leki

  • Choroby układowe:

    • Autoimmunologiczne: RZS, toczeń trzewny układowy, zapalenie skórno-mięśniowe

    • Alergiczne

    • Spichrzeniowe i metaboliczne (choroba Gauchera, choroba Niemanna-Picka, choroba Fabry’ego)

  • Inne: sarkoidoza, zespół Kawasaki, przewlekła choroba ziarniniakowa, nadczynność tarczycy

1. Wstrząs – stan, w którym zapotrzebowanie tkanek na tlen nie może być wystarczająco pokryte jego dostarczaniem

1. Okres wstrząsu skompensowanego – uruchomienie mechanizmów wyrównawczych

   • Zmniejszenie amplitudy tętna (obniżenie objętości wyrzutowej)

   • Wzrost oporu naczyniowego (wydłużenie nawrotu kapilarnego)

   • Tachykardia

   • Brak spadku ciśnienia

   • Tachypnoe (rzężenia)

   • Zimne, marmurkowate, spocone kończyny

   • Umiarkowany skąpomocz

   • Niepokój, splątanie

   • Umiarkowana kwasica metaboliczna

2. Okres nierównania – zaburzenia krążenia

   • Tachykardia

   • Spadek ciśnienia, słabo wyczuwalne tętno

   • Tachypnoe, hyperpnoe (rzężenia)

   • Zimne spocone kończyny, bladość lub sinica

   • Skąpomocz

   • Zaburzenia świadomości i reakcji

   • Wyraźna kwasica metaboliczna

3. Okres wstrząsu nieodwracalnego – uszkodzenia krążenia włośniczkowego (uszkodzenia wielonarządowe) – stan agonalny, przed zatrzymaniem krążenia

   • Tachykardia, bradykardia zapowiada zatrzymanie serca

   • Znaczny spadek ciśnienia, niewyczuwalne tętno na obwodzie

   • Tachypnoe, hyperpnoe, zanikające oddechy zapowiadają zatrzymanie oddechu

   • Zimne kończyny, sine, blade

   • Nieprzytomność, śpiączka

   • Nasilona, niekompensowana kwasica metaboliczna

   • Niskie pH

Hipowolemiczny	Kardiogenny	Urazowy	Septyczny	Anafilaktyczny
Zmniejszenie objętości krwi krążącej	Upośledzenie kurczliwości mięśnia sercowego i obniżenie rzutu minutowego (wady wrodzone serca - utrudniony wypływ; zmiany niedokrwienne mięśnia sercowego	Ból i uszkodzenie tkanek	Uogólniona odpowiedź na zakażenie	Immunologiczna reakcja nadwrażliwości (IgE) typu natychmiastowego u osób uprzednio uczulonych (uwolnienie komórek tucznych i bazofilów)
Spadek: - ciśnienia tętniczego - rzutu minutowego serca - ośrodkowego ciśnienia żylnego (OCŻ) - objętości krwi krążącej - podaży tlenu do tkanek - aktywności mięśniowej	Spadek: - ciśnienia krwi - rzutu minutowego serca - objętości wyrzutowej - dostarczenia tlenu do tkanek	Spadek: - ciśnienia krwi	Spadek: - ciśnienia krwi - opór krążenia systemowego - objętości wyrzutowej - zużycia tlenu	Spadek: - ciśnienia krwi
Wzrost: - częstości pracy serca - oporu obwodowego krążenia systemowego i płucnego - tętniczo-żylnej zawartości tlenu - wychwytu tlenu przez tkanki - aktywności współczulnej	Wzrost: - częstości pracy serca (tachykardia)	Wzrost: - rzutu serca - częstości pracy serca (tachykardia) - transportu tlenu - kurczliwości mięśnia sercowego - wentylacji pęcherzykowej	Wzrost: - tachykardia - rzut minutowy serca - kurczliwości serca - przy hipertermii: przepływ tkankowy krwi i wychwyt tlenu	Wzrost: - tętna
Inne: - centralizacja krążenia - bladość skóry - ochłodzenie kończyn - słabo wyczuwalne i przyspieszone tętno - duszność - powiększenie wątroby - ciche tony serca	Inne: - centralizacja krążenia - rytm cwałowy - podwyższenie OCŻ - nadmierne wypełnienie żył szyjnych - hepatomegalia - pocenie się	Inne: - zaburzenia metaboliczne	Inne: - hiperwentylacja	Inne: - niepokój - dreszcze - bladość lub sinica - wymioty, biegunka - wysypki na skórze - obrzęki błon śluzowych - drgawki, utrata przytomności
Hipowolemiczny	Kardiogenny	Urazowy	Septyczny	Anafilaktyczny
- 100% tlen, ogrzanie - pozycja z uniesieniem nóg - założenie dostępu dożylnego (morfologia, gazometria, posiew krwi) - założenie cewnika do pęcherza moczowego (określenie diurezy godzinowej – 1ml/kg m.c./godz) → przy skąpomoczu lub bezmoczu - furosemid 0,5-1,0 mg/kg m.c. i.v. - określenie rodzaju wstrząsu
- podaż 20 ml/kg m.c. płynów jako pojedynczej dawki (roztwór fizjologiczny soli, płyn Ringera, 5% roztwór albumin, świeżo mrożone osocze, krew, preparaty żelatynowe)	LEKI INOTROPOWE (KATECHOLAMINY): Hipotensja z tachykardia: - dopamina we wlewie 1-30 μg/kg m.c./min - dobutamina we wlewie 2-20 μg/kg m.c./min Hipotensja z bradykardią: - izoproterenol we wlewie 0,05-1,0 μg/kg m.c./min - adrenalina we wlewie 0,05-1,0 μg/kg m.c./min - noradrenalina we wlewie 0,05-1,0 μg/kg m.c./min - amrynon we wlewie 0,75 mg/kg przez 2-3 min, następnie wlew dożylny LEKI ROZSZERZAJĄCE NACZYNIA OBWODOWE - nitroprusydek sodu we wlewie 0,5-7,0 μg/kg m.c./min	Brak leczenia swoistego	- płyny - leki inotropowe (←) - przy gorączce zdjąć odzież i podać leki przeciwgorączkowe Wyrównanie: - kwasicy metabolicznej (dwuwęglan sodu 1-2 mEq/kg m.c. i.v.) - hipoglikemii (niemowlęta: 1-2 ml/kg m.c. roztworu 25% glukozy, starsze dzieci: 1 ml/kg m.c. roztworu 50% glukozy) - hipokalcemii (10% glukonian wapnia i.v. w ciągu 5-10 min)	- przywrócenie prawidłowej perfuzji tkanek (wypełnienie łożyska naczyniowego) - wentylacja płuc i zachowanie drożności dróg oddechowych - wyrównanie gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej - przerwanie ekspozycji - założenie opaski uciskowej powyżej - monitorowanie - stosowanie leków (adrenalina, kortkosteroidy, przeciwhistaminowe, teofiliny i salbutamol przy skurczu oskrzeli)

1. Rozwój psychofizyczny niemowlęcia i dziecka

• Okres noworodkowy – od urodzenia do 28 dnia życia

  • Ma rączki i nogi podkurczone, a dłonie zaciśnięte w piąstki

  • W pozycji na brzuchu unosi główkę i przez krótką chwilę utrzymuje ją w górze

  • Zaciska rączkę, gdy poczuje, że się ją dotyka

  • Przy podciąganiu z pozycji leżącej na plecach nie potrafi usztywnić szyi, więc główka opada mu do tyłu

  • Zatrzymuje na chwilę wzrok na przedmiotach trzymanych w odległości 30-40 cm od niego

  • Często odwraca główkę w kierunku źródła światła

  • Wydaje gardłowe dźwięki, a także głośno płacze dla wyrażenia emocji i potrzeb, np. gdy jest głodne lub coś mu dolega

  • Uspakaja się po wzięciu w ramiona i przytuleniu (ukołysaniu)

  • Rozsyła pierwsze odruchowe uśmiechy

• Okres niemowlęcy – od 2 miesiąca do ukończenia 1 roku życia

  • 2 miesiąc:

    • Leżąc prostuje rączki i nóżki

    • Opierając się na przedramionach prostuje tułów i na krótko unosi głowę, która jeszcze się chwieje

    • Podciągane do pozycji siedzącej próbuje utrzymać główkę sztywno

    • Coraz intensywniej obserwuje przedmioty i osoby oraz śledzi ich ruchy wodząc wzrokiem

    • Zaczyna reagować na dźwięki, odwraca się w kierunku, z którego dochodzi dźwięk

    • Wymawia pojedyncze samogłoski, a płacz przyjmuje różne barwy i natężenie

    • Na osoby pojawiające się w polu widzenia i zwracające się ku niemu coraz częściej reaguje uśmiechem

  • 3 miesiąc:

    • Leżąc na plecach potrafi odwrócić się na lewy lub prawy bok i trzymać prosto głowę

    • Podnosi ręce i trzymając w zasięgu wzroku ogląda je, by wreszcie włożyć paluszki do buzi

    • Podtrzymuje w ręce podaną mu zabawkę, ogląda ją i próbuje nią poruszać

    • Zaczyna reagować głośnym śmiechem i gruchać, wydając dźwięki składające się z samogłosek i spółgłosek

    • Więź z osobami z najbliższego otoczenia dziecka staje się coraz silniejsza

  • 4 miesiąc:

    • Leżąc na plecach potrafi obrócić się na bok, który samo wybierze

    • Trzyma prosto głowę

    • Leżąc na brzuchu, podnosi głowę i pewnie podpiera się rączkami

    • Zaczyna poznawać różne zabawki i bada je wkładając do ust

    • Doskonali sposób wyrażania się i z przyjemnością wydaje dźwięki o różnym natężeniu

    • Wykazuje coraz więcej zainteresowania otoczeniem, rozgląda się ciekawie dookoła i potrzebuje częstszego kontaktu z rodzicami

  • 5 miesiąc:

    • Obraca się z pleców na boki, a czasem nawet na brzuch

    • Leżąc na plecach unosi głowę, aby lepiej widzieć przedmioty i osoby znajdujące się w jego otoczeniu

    • Leżąc na plecach podpiera się stopami o posłanie i lekko unosi tułów

    • Leżąc na brzuszku, wskutek prostowania ramion i nóg wykonuje ruchy jak podczas pływania

    • Z łatwością przewraca się z brzucha na plecy

    • Koncentruje uwagę na zabawkach, przekłada je z ręki do ręki

    • Śledzi wzrokiem przedmiot upuszczany na podłogę

    • Zaczyna rozmawiać samo ze sobą, łączy samogłoski ze spółgłoskami

    • Jest coraz bardziej aktywne i wesołe, często się uśmiecha, płacze o wiele rzadziej niż w poprzednich miesiącach, jest bardziej zainteresowane otaczającym je światem

  • 6 miesiąc:

    • Leżąc na plecach pewnie unosi głowę, bawi się rękami oraz posadzone pozostaje w tej pozycji przez jakiś czas, ale brak mu jeszcze stabilności

    • Często chwyta przedmioty oboma rękami

    • Odróżnia różne przedmioty i potrafi okazać niechęć lub aprobatę

    • Ulubioną zabawą, na którą dziecko reaguje radosnymi okrzykami jest zabawa w „a ku ku”

    • Coraz wyraźniej kształtuje się poczucie przynależności do rodziny, na członków rodziny maluch reaguje gaworzeniem i śmiechem

    • W stosunku do osób obcych staje się nieufne, a nawet lękliwe

    • Lubi patrzeć na własne odbicie w lustrze

  • 7 miesiąc:

    • Coraz bardziej lubi pozycję na brzuchu

    • Częściej daje do zrozumienia, iż chce by było wzięte na ręce

    • Leżąc na brzuchu podnosi głowę i opiera się na łokciach

    • Od czasu do czasu podciąga nogi pod brzuch, co jest pierwszą oznaką raczkowania

    • Zazwyczaj siedzi dość dobrze, ale na wszelki wypadek zabezpiecza się przed upadkiem rączkami wyciągniętymi przed siebie

    • Koncentruje się na zabawie, doskonali koordynację ruchów, obydwoma rękami chwyta zabawki, którymi stuka lub które pociera o siebie

    • Doskonali słownictwo, pojawiają się wyrazy dwusylabowe takie jak mama, dada, baba

    • Używa głosu dla przywołania dorosłych

    • Uczy się pić z kubeczka, wyciąga rękę po jedzenie (np. biszkopta)

  • 8 miesiąc:

    • Przedkłada pozycję na brzuchu, wspiera się na rękach, jest to pozycja wyjściowa do raczkowania, dzięki któremu może dotrzeć do przedmiotów znajdujących się do tej pory poza jego zasięgiem

    • Potrafi już usiąść, podnosząc się z pozycji na boku

    • Siedząc, trzyma plecy prosto

    • Sięga po coraz mniejsze przedmioty i chwyta je używając kciuka i palca wskazującego

    • Gaworzy, wymawiając podwójne sylaby

    • Dosyć dobrze sobie radzi, pijąc z kubeczka i jedząc z łyżeczki

    • Reaguje na wyraźne zakazy w formie zwrotu „nie wolno”, próbując je jednak ignorować

    • W stosunku do obcych jest nieufne, najbezpieczniej czuje się przy mamie

  • 9 miesiąc:

    • Bardzo lubi siedzieć i nie ma żadnych problemów z utrzymaniem równowagi

    • Staje się aktywne ruchowo, sprawniej i coraz szybciej raczkuje, może się dostać do wielu miejsc

    • Wstaje, trzymając się mebli

    • Z przyjemnością bawi się paluszkami, w zabawach poznaje swoje ciało

    • Zabawki, po które sięga świadomie ogląda i bada bardzo dokładne

    • Z zaciekawieniem ogląda książeczki i obrazki

    • Uwielbia wkładanie i wyjmowanie zabawek z koszyka

    • Zdecydowanie i coraz wyraźniej wyraża swoje życzenia i potrzeby

  • 10 miesiąc:

    • Siada z pozycji na brzuchu i samodzielnie wstaje

    • Podtrzymując się mebli staje przy nich pewnie, a następnie próbuje poruszać się wzdłuż nich bokiem

    • Uwielbia zabawę w chowanego, przy czym samo chętnie się chowa np. pod pieluszką

    • Uznanie i pochwała są dla niego wyjątkowo ważne, potrafi odróżnić pochwałę od nagany

    • Jest wesołe i otwarte w stosunku do osób, które lubi, rezygnuje natomiast z kontaktów z ludźmi, do których nie żywi sympatii

    • Dużo gaworzy, zwracając na siebie uwagę dorosłych

  • 11 miesiąc:

    • Chodzi podtrzymywane przez rodziców

    • Układa klocki lub inne przedmioty jeden na drugim, przyciąga do siebie zabawki lub popycha je przed sobą

    • Jest bardzo rozmowne, przy czym raczej używa pojedynczych sylab

    • Najczęściej reaguje już na swoje imię

    • Mówiąc "mama", "tata", wie, do kogo mówi

    • Pije z kubeczka i często chce samodzielnie jeść łyżeczką

    • Pochwalone jest bardzo dumne i powtarza czynność, za którą uzyskało pochwałę

  • 12 miesiąc:

    • Trzymane za rączki próbuje stawiać pierwsze niepewne kroki

    • Szybko raczkując, próbuje dotrzeć do wszystkich zakątków pomieszczenia, w którym się znajduje

    • Lubi przedmioty mogące być źródłem głośnych dźwięków np. garnki

    • Idąc trzyma się jedną ręką, tak sięga po wszystko, co jest interesujące

    • Zaczyna rozumieć znaczenie wielu słów, powtarza niektóre sylaby, wiedząc o kim lub o czym mówi np. mama, tata, hauhau

    • Szczególnie mocno zaznacza się więź z rodzicami - dziecko pragnie mieć poczucie bezpieczeństwa

• Okres poniemowlęcy (wczesnego dzieciństwa/małego dziecka) – od 2 roku życia do skończenia 3 lat

  • 2 lata:

    • Doskonali swoje umiejętności, poznają wielkość, kształt i mechanizm przedmiotów

    • Zaczyna przeżywać lęki związane z życiem codziennym np. reagują płaczem na dźwięk odkurzacza

    • Potrafi nawiązać kontakt z dorosłymi i rówieśnikami, zachęcamy go do kontaktów

    • Doskonali mowę, buduje zdania proste, poszerza zasób słów

    • Próbuje samodzielnie jeść

    • Uczy się korzystania z nocnika

    • Uczy się przez naśladownictwo

    • Pojawiają się trudności z podjęciem decyzji, upór i zacięcie przybiera na sile

    • „Trudności” z popołudniową drzemką

    • Wchodzi i schodzi ze schodów trzymając się poręczy

    • Pojawia się lęk przed rozłąką z rodzicami

    • Zgłasza potrzeby fizjologiczne

    • Mówi o sobie w trzeciej osobie

  • 3 lata:

    • Posługuje się sprawnie ok. 1000 wyrazami, buduje zdania złożone

    • Jest w pełni świadome własnego ja, nie mówi już o sobie w osobie trzeciej

    • Potrafi podskoczyć ok. 5 cm na złączonych nogach i stać na jednej nodze, sprawnie biega i tańczy przy muzyce oraz rzuca piłką nie tracąc przy tym równowagi

    • Uwielbia wszelkie zabawy w piaskownicy i na placu zabaw, ale szybko się nudzi

    • Jest towarzyski i potrafi się bawić w grupach 2-3 osobowych i co najważniejsze zaczyna się dzielić z innymi dziećmi zabawkami

    • Sam się ubiera ma jednak problem z rozróżnieniem stron prawa/lewa

    • Zgłasza potrzeby fizjologiczne, pampersy odchodzą już w przeszłość

    • W miarę sprawnie posługuje się łyżką i widelcem

• Okres przedszkolny – od 4 do 6 roku życia

• Okres szkolny – od 7 do 15-17 roku życia

  • Okres wczesnoszkolny, obojętnopłciowy/przedpokwitaniowy – od 7 r.ż. do pierwszych objawów rozpoczynającego się dojrzewania płciowego (u dziewczynek: 8-9 r.ż., u chłopców: 9-10 r.ż.)

  • Okres dojrzewania płciowego, pokwitaniowy – od 8-10 do 15-17 roku życia

• Okres młodzieńczy – od 16-17 do 20 roku życia

• Okres dojrzałości – po 20 roku życia

1. Samobójstwa u dzieci – stanowią trzecią (po wypadkach i nowotworach) przyczynę zgonów wśród dzieci. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia 90% aktów samobójczych dokonywanych jest w nastroju lub stanie depresyjnym. Może to być depresja intoksykacyjna wywołana przez środki psychoaktywne (alkohol, narkotyki, leki), depresja w przebiegu choroby afektywnej lub reakcja depresyjna spowodowana traumatycznymi wydarzeniami i doświadczeniami albo/i przewlekłym stresem. Czasami samobójstwo jest wynikiem halucynacji u osób chorych na schizofrenię.

• Etapy drogi do samobójstwa - rezultat dłuższego procesu, gdy stałej ekspozycji na poważne czynniki ryzyka nie równoważy wpływ istotnych czynników chroniących. Im dłuższy czas działania czynników ryzyka, tym większe zagrożenie. Młody człowiek w bardzo trudnej sytuacji doświadcza silnych emocji, jak lęk, gniew, żal, wstyd i upokorzenie, poczucie winy i smutek, które po pewnym czasie doprowadzają do stanu permanentnego przeciążenia emocjonalnego i depresji

  • Myśli samobójcze – rozważania, że dobrze byłoby nie żyć; wyobrażanie sobie własnego pogrzebu z płaczącymi i pełnymi poczucia winy rodzicami, nauczycielami i rówieśnikami; fantazje dotyczące wpływu tej śmierci na dalsze losy sprawców cierpień. Jednostka wysyła coraz wyraźniejsze sygnały werbalne i niewerbalne, komunikując swoje zamiary i, mniej lub bardziej świadomie, wołając o pomoc.

  • Zamiary (tendencje) samobójcze – podjęcie decyzji i poszukiwanie informacji o skutecznych sposobach o odebrania sobie życia; testowanie ich (czasami dochodzi do kilku prób samobójczych, o których nikt nie wie).

  • Samobójstwo dokonane

• Wczesne sygnały ostrzegawcze:

  • Wycofywanie się z kontaktów z rodziną i przyjaciółmi, odwracanie się od nich

  • Zainteresowanie lub wręcz zaabsorbowanie tematyką śmierci

  • Wyraźne zmiany osobowości i poważne zmiany nastroju

  • Trudności z koncentracją

  • Trudności w szkole; obniżenie jakości pracy i ocen

  • Zmiana dotychczasowych zwyczajów dotyczących jedzenia i snu (utrata apetytu lub objadanie się, bezsenność lub nadmierna senność)

  • Utrata zainteresowania rozrywkami

  • Częste uskarżanie się na fizyczne dolegliwości, przeważnie powiązane z emocjami, jak bóle głowy, bóle żołądka lub uczucie zmęczenia

  • Nieustanne znudzenie

  • Utrata zainteresowań dla rzeczy i spraw, o które dotychczas młody człowiek się troszczył (np. zaniechanie dbałości o wygląd)

• Sygnały wysokiego zagrożenia:

  • Rozmawianie o samobójstwie lub jego planowaniu.

  • Wzrost impulsywności: nagłe impulsywne działania, jak akty agresji i przemocy, zachowania buntownicze lub ucieczkowe (wynikające z ogromnego napięcia emocjonalnego).

  • Nagłe ekscesy alkoholowe lub narkotykowe (będące próbą „znieczulenia się” w cierpieniu lub formą „wołania o pomoc”).

  • Odrzucanie pomocy; poczucie, że udzielenie pomocy jest już niemożliwe.

  • Oskarżanie się „Jestem złym człowiekiem” lub poczucie „zepsucia (gnicia) w środku”.

  • Wypowiadanie komunikatów na temat beznadziejności życia, braku wyjścia, własnej bezwartościowości.

  • Odrzucanie otrzymywanych pochwał lub nagród.

  • Rzucanie co jakiś czas komunikatów typu: „Niedługo przestanę być dla ciebie problemem”, „To nie ma znaczenia”, „To już na nic się nie zda” lub „Już się nie zobaczymy”.

  • Nagłe przejście z depresji do stanu pogody i zadowolenia. Zwykle oznacza to, że uczeń, po okresie walki wewnętrznej, podjął już decyzję o ucieczce od problemów i zakończeniu swego życia.

  • Rozdawanie kolegom swoich ulubionych przedmiotów; oddawanie domowych zwierzaków w dobre ręce.

  • Sporządzanie testamentu.

  • Wypowiadanie komunikatów takich jak, „Jestem niczym”, „Nie warto się mną zajmować”, „Chciałbym umrzeć”, Zamierzam się zabić”, „Nie powinnam się urodzić”.

• Czynniki obecne w szkole zwiększające ryzyko samobójstw wśród uczniów - czynniki, które generują agresywne zachowania uczniów, spadek motywacji i trudności z nauką, wagary i sprzyjają eksperymentowaniu ze środkami psychoaktywnymi

  • Nastawienie na osiągnięcia w nauce; wysokie wymagania przy braku wsparcia

  • Negatywny klimat społeczny: bezosobowe relacje nauczycieli z uczniami i rodzicami, obojętność lub wrogość, nieznajomość problemów i potrzeb uczniów; dezintegracja zespołów klasowych; chaos i brak dyscypliny lub nadmierna dyscyplina i restrykcje; przemoc rówieśnicza i brak zdecydowanej reakcji na nią ze strony nauczycieli

  • Tolerowanie lub niezauważanie kontaktów uczniów ze środkami psychoaktywnymi

  • Brak oferty zajęć rozwijających zainteresowania uczniów

  • Brak oferty pomocy psychologiczno-pedagogicznej

• Czynniki chroniące młodzież przed samobójstwem

  • Spójna rodzina, której członkowie wymagają od siebie nawzajem, okazują zainteresowanie i udzielają wsparcia

  • Dobra umiejętność stawiania czoła trudnościom

  • Osiągnięcia szkolne

  • Poczucie więzi ze szkołą

  • Dobre relacje z rówieśnikami w szkole

  • Mała dostępność środków umożliwiających skuteczne pozbawienie się życia (broni palnej, leków, trucizn)

  • Umiejętność poszukiwania pomocy i porady u innych

  • Umiejętność kontrolowania impulsów

  • Umiejętność rozwiązywania problemów i konfliktów

  • Integracja ze środowiskiem; okazje do uczestnictwa w działaniach, wydarzeniach szkolnych i kołach zainteresowań

  • Poczucie sensu życia, zaufania do siebie i innych

  • Stabilne środowisko

  • Dostęp do pomocy psychologiczno-pedagogicznej i medyczne

  • Odpowiedzialność za innych (kolegów, zwierzęta domowe itp.)

• Profilaktyka samobójstw:

• Szkolenie nauczycieli i innych pracowników szkoły w zakresie potrzeb rozwojowych dzieci, bezpieczeństwa oraz umiejętności wychowawczych.

• Powołanie i przeszkolenie zespołu ds. sytuacji kryzysowych

• Kreowanie zdrowego wspierające środowiska w szkole

• Wzmacnianie odporności uczniów (radzenie sobie z emocjami i stresem, poszukiwanie pomocy i udzielania jej; rozwiązywania konfliktów, przewidywania konsekwencji własnych działań itp.)

• Podnoszenie samooceny dzieci i nastolatków

• Wzmacnianie więzi ze szkołą

• Zwiększanie kompetencji wychowawczych rodziców

• Wskazanie osób, do których można się zwrócić o poradę i pomoc

• Zbieranie informacji o potrzebach i trudnościach uczniów

• Pomoc w nauce, udzielanie wsparcia i budowanie motywacji, indywidualizacja nauczania

• Włączanie w grupę rówieśniczą.

• Włączanie do dodatkowych programów rozwijających umiejętności psychologiczne i społeczne.

• Zacieśnianie współpracy z rodzicami

1. Skala Silvermana – pozwala obiektywnie ocenić u noworodka stopień nasilenia niewydolności oddechowej na podstawie objawów klinicznych. Jest to wskaźnik stopnia trudności w oddychaniu, a nie punktowy system oceny noworodka.

	Stopień 0	Stopień I	Stopień II
Charakterystyka	Dziecko wydolne oddechowo	Lekka niewydolność oddechowa	Ciężka niewydolność oddechowa
Przednia ściana klatki piersiowej	Synchroniczne ruchy razem z nadbrzuszem	Niesynchroniczne ruchy przy wydechu	Ruch przeciwny do nadbrzusza
Międzyżebrza	Brak zapadania się przy wdechu	Nieznaczne zapadania się przy wdechu	Wyraźne zapadania się przy wdechu
Mostek	Brak zapadania się przy wdechu	Nieznaczne zapadania się przy wdechu	Wyraźne zapadania się przy wdechu
Skrzydełka nosa	Brak ruchu przy wdechu	Lekkie ruchy przy wdechu	Wyraźne ruchy przy wdechu
Wydech	Niesłyszalny	Stękanie wydechowe słyszalne stetoskopem	Głośne stękanie wydechowe

1. Skazy krwotoczne – zaburzenia w obrębie ścian naczyń krwionośnych, krwinek płytkowych, osoczowych czynników krzepnięcia.

Objawy:

• Wybroczyny i/lub wylewy na skórze lub błonach śluzowych,

• Nawracające, obfite krwotoki z nosa bez uchwytnej miejscowej przyczyny

• Przedłużone krwawienie po usunięciu zębów, operacjach chirurgicznych, urazach

• Nawracające krwawienia śródstawowe

Rodzaje:

• Skaza naczyniowa – duża skłonność do powstawania wylewów, samoistne krwawienie małych naczyń

  • Wrodzona

    • Zespół Rendu-Oslera-Webera (wrodzona naczyniakowatość)

    • Zespół Ehlersa-Danlosa i zespół Marfana (defekty tkanki łącznej)

    • Zespół Kassabacha-Meritta (naczyniakowate znamiona olbrzymie)

  • Nabyta

    • Wzmożona kruchość naczyń (plamica zwykła, starcza, ortostatyczna, mechaniczna)

    • Zespoły chorobowe

      • Choroba Schoenleina-Henocha – odczyn uczuleniowo-zapalny drobnych naczyń (wzrost przepuszczaności) – wykwity plamisto-grudkowe na kończynach dolnych, obrzęk i bolesność stawów, krwawienie z przewodu pokarmowego, obecność w moczu biała i erytrocytów

      • Plamica w przebiegu szkorbutu, chorób alergicznych, choroby Cushinga, zakażeń

      • Zespół wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC)

      • Plamica polekowa – wzrost przepuszczalności naczyń, wytwarzanie przeciwciał przeciwko ścianom naczyń, obecność kompleksów immunologicznych

• Skaza płytkowa

  • Zaburzenia dot. liczby płytek (małopłytkowość - trombocytopenia) – obniżenie liczby płytek krwi poniżej
    130-400x10⁹/l

    • Niedostateczne wytwarzanie płytek krwi

      • Wrodzone hipoplazje szpiku (niedokrwistość Fanconiego)

      • Małopłytkowość dziedziczna (zespół Wiskotta-Aldricha)

      • Choroby zakaźne (różyczka, mononukleoza zakaźna)

      • Wrodzona małopłytkowość hipoplastyczna z towarzyszącymi wadami rozwojowymi

      • Nabyta aplazja szpiku

      • Choroby rozrostowe układu krwiotwórczego (białaczka)

    • Nadmierne niszczenie płytek

      • Autoimmunologiczna skaza małopłytkowa

      • Małopłytkowości polekowe, poprzetoczeniowe, objawowe (w zakażeniach)

      • Aloimmunologicza małopłytkowość noworodków

      • Małopłytkowość wrodzona w przebiegu autoimmunologicznej skazy małopłytkowej u matki

      • Zespół wykrzepiania wewnątrznaczyniowego DIC

      • Niedokrwistość hemolityczna mikroangiopatyczna z małopłytkowością

      • Zespół hemolityczno-mocznicowy

      • Wrodzone sinicze wady serca

      • Naczyniak olbrzymi

      • Trombocytopenie spowodowane przez leki wpływające bezpośrednio na czynność płytek

      • Zakażenia

      • Zespół Kasabacha-Merritta

      • Trombocytopenia w przebiegu chorób nerek

      • Małopłytkowości związane z okresem noworodkowym

    • Nieprawidłowe rozmieszczenie płytek w organizmie

    • Utratą płytek krwi

  • Zaburzenia dot. czynności płytek

• Skaza osoczowa

  • Wrodzony niedobór czynników krzepnięcia

    • Hemofilia A – niedobór czynnika VIII i hemofilia B – niedobór czynnika IX (choroba Christmasa) - dziedziczenie jest recesywne, sprzężone z płcią (chorują tylko mężczyźni, kobiety są nosicielkami)

      • Postaci:

        • Postać ciężka (stężenie czynnika <1% normy) - samoistne krwawienia od okresu niemowlęcego, wylewy do mięśni i stawów

        • Postać umiarkowana (stężenie czynnika 1-5% normy) - rzadko krwawienia samoistne, zazwyczaj krwawienia związane z urazem lub zabiegiem operacyjnym

        • Postać łagodna (stężenie czynnika >5% normy) - krwawienia wyłącznie związane z urazem lub zabiegiem operacyjnym

      • Objawy kliniczne: przedłużone krwawienia pod ekstrakcji zębów; krwawienia do dużych stawów z towarzyszącym bólem, obrzękiem, nadmiernym uciepleniem i ograniczeniem ruchomości; u niemowląt i małych dzieci wylewy na głowie z bólem głowy o znacznym nasileniu

    • Hemofilia C – niedobór czynnika XI

    • Choroba von Willebranda – brak lub nieprawidłowa funkcja podjednostki czynnika VIII (von Willebranda)

      • Objawy kliniczne: krwawienie z dziąseł, błon śluzowych przewodu pokarmowego, dróg oddechowych; krwawienie z nosa, podskórne wylewy, przedłużające się i bardzo obfite krwawienia miesięczne, wylewy do stawów i mięśni, krwawienia po ekstrakcji zębów i po zabiegach operacyjnych

  • Nabyty niedobór czynników krzepnięcia

    • Zaburzenia syntezy czynników krzepnięcia (niedobór witaminy K, choroby wątroby)

    • Zwiększone zużycie lub utrata czynników krzepnięcia (DIC, aktywacja fibrynolizy)

    • Inaktywacja czynników krzepnięcia (leczenie heparyną, antykoagulanty)

1. Stan drgawkowy u dzieci – trwający powyżej 30 minut napad drgawkowy lub też nawracające napady, między którymi dziecko nie odzyskuje przytomności

• Etiopatogeneza: nadmierne i synchroniczne wyładowania elektryczne grupy neuronów w OUN, mogą być idopatyczne lub wywołane przez choroby (zakażenia, zaburzenia metaboliczne, urazy, guzy). Prowadzą do niekontrolowanego wzrostu temperatury, zwiększenia zapotrzebowania na tlen, kwasicy, niedotlenienia, zaburzeń oddechowych i zatrzymania akcji serca

• Leczenie – musi być wprowadzone jak najszybciej (przerwanie drgawek), niezależnie od przyczyny.

  • Utrzymanie drożności dróg oddechowych (intubacja), 100% tlen, monitorowanie podstawowych czynności życiowych (w tym temperatury)

  • Założenie dostępu do żyły, wyrównanie zaburzeń metabolicznych

  • Podanie leków przeciwdrgawkowych (mogą wywoływać niewydolność oddechową!)

    • Diazepam: 0,3-0,5 mg/kg m.c. z szybkością 1 mg/kg m.c./min (rozcieńczony w 0,9% NaCl)

    • Fenobarbital 5-10 mg/kg m.c. w ciągu 10 minut (można powtarzać do uzyskania 15-25 mg/kg m.c.)

    • Artakurium 0,04 mg/kg m.c. w przypadku nieopanowych drgawek (lek zwiotczający)

  • Dalsze leczenie na oddziale intensywnej terapii dziecięcej (diagnostyka po przewaniu drgawek)

1. Stany zapalne noso-gardzieli

• Nieżyty nosa – zapalenie błony śluzowej nosa z występującymi objawami: niedrożność nosa, wydzielina z nosa, kichanie, świąd

  • Nieżyty infekcyjne:

    • Nieżyt ostry: drapanie w gardle, pieczenie w nosie, zaczerwienie i podsychanie błon śluzowych gardła i nosa, podwyższenie temperatury, bóle głowy, wodnisty i bezbarwny katar

    • Nieżyt przewlekający się: nie ustępuje po zastosowaniu typowego leczenia

    • Nieżyt przewlekły: gęsta wydzielina śluzowo-ropna, okresowa niedrożność nosa i łzawienie

  • Alergiczny nieżyt nosa

    • Sezonowy nieżyt nosa (katar sienny) – napady kichania, wodnista wydzielina z nosa, świąd

    • Całoroczny nieżyt nosa – długotrwała przewlekła niedrożność nosa, stały śluzowo-ropny katar, okresowo kichanie, łzawienie, przekrwienie spojówek

• Zapalenie zatok przynosowych – proces zapalny błony śluzowej zatok spowodowany zaburzeniem ich drenażu i wentylacji będących następstwem zakażenia, alergii lub szczególnej budowy anatomicznej

  • Ostre zapalenie zatok – spływanie wydzieliny do nosogardła, uczucie zatkania nosa, podwyższona temperatura ciała, brak apetytu

  • Nawracające ostre zapalenie zatok

  • Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych – zaleganie w jamach nosa wydzieliny śluzowo-ropnej, upośledzenie drożności, nieprzyjemny zapach z ust, spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, wilgotny i uporczywy kaszel

• Zapalenia gardła – ostry stan zapalny obejmujący błonę śluzową i tkankę limfatyczną gardła

  • Angina – reakcja zapalna w obrębie migdałków podniebiennych – silny ból gardła, obrzęk limfatyczny, wysięk na powierzchni migdałka i jego powiększenie

  • Ostre zapalenie gardła – stan zapalny błony śluzowej części ustnej gardła – przekrwienie błony śluzowej, powiększenie węzłów chłonnych, uczucie pieczenia i ból gardła, bóle głowy

1. Suplementacja witaminowa

Witamina (nazwa)	Funkcje fizjologiczne	Zapotrzebowanie dobowe	Niedobór
A (retinol)	Prawidłowe widzenie, metabolizm kości i zębów, prawidłowe funkcjonowanie śluzu i nabłonka, przeciwutleniacz	Niemowlęta: 500 μg 1-3 r.ż: 600 μg	Ślepota zmierzchowa, kseroftalmia
D (cholekalcyferol)	Prawidłowy wzrost i mineralizację kości i zębów	Niemowlęta: 20 µg, Dzieci (1-9 r.ż): 15 µg	Krzywica
E (tokoferol)	Prawidłowa struktura i ochrona błon biologicznych, synteza niektórych lipidów, przeciwutleniacz, krzepniecie krwi	Niemowlęta: 5 mg 1-6 r.ż: 10 mg	Dystrofie mięśniowe
K (filochinon)	Synteza protrombiny w wątrobie, krzepnięcie krwi, metabolizm układu kostnego	Niemowlęta: 5-10 μg/kg 2-3 r.ż: 15 μg/kg	Zaburzenia krzepnięcia krwi
B1 (tiamina)	Oddychanie komórkowe; metabolizm węglowodanów, tłuszczów i aminokwasów, prawidłowe funkcjonowanie tkanki nerwowej, przewodu pokarmowego i układu krążenia	0-6 m.ż: 0,7 mg 7-12 m.ż: 0,8 mg 1-3 r.ż: 0,9 mg	Choroba beri-beri
B2 (ryboflawina)	Stymuluje wzrost i ogólną odporność organizmu, oddychanie komórkowe	0-6 m.ż: 0,5 mg 7-12 m.ż: 0,6 mg 1-6 r.ż: 0,8 mg	Łojotokowe zapalenie skóry
B3 (PP, niacyna)	Oddychanie komórkowe, prawidłowy stan nabłonka skóry, przewodu pokarmowego i układu nerwowego, obniża poziom cholesterolu krwi	Niemowlęta: 5-6 mg 1-3 r.ż: 8 mg	Pelagra
B5 (kwas pantotenowy)	Składnik Co-A, łagodzi stany zapalne	Niemowlęta: 2-3 mg >1 r.ż: 3-4,5 mg	Zahamowanie wzrostu
B6 (pirodoksyna)	Krwiotworzenie, zaopatrywanie komórek nerwowych w glukozę	Niemowlęta: 0,1-0,5 mg Młodsze dzieci: 0,5-1,5 mg	Stany zapalne skóry
B7 (H, biotyna)	Glukoneogeneza, synteza kwasów tłuszczowych	Niemowlęta: 10-15 μg 2-3 r.ż: 20 μg	Zmiany skórne, wypadaniewłosów
Witamina (nazwa)	Funkcje fizjologiczne	Zapotrzebowanie dobowe	Niedobór
B11 (kwas foliowy)	Metabolizm reszty jednowęglowej; synteza choliny, puryn i niektórych aminokwasów, krwiotworzenie w szpiku kostnym, prawidłowy rozwój układu nerwowego, efektywna praca układu odpornościowego	Niemowlęta: 50 μg 2-3 r.ż: 100 μg	Anemia z zapaleniem języka, wady wrodzone płodu
B12 (kobalamina)	Krwiotworzenie w szpiku kostnym, utlenianie kwasów organicznych	Niemowlęta: 0,3-0,5 μg 2-3 r.ż: 1 μg	Anemia złośliwa
C (kwas askorbinowy)	Przeciwutleniacz, synteza kolagenu, wzmacnia odporność na infekcje	Niemowlęta: 30-50 mg >1 r.ż: 50-60 mg	Szkorbut

1. Szczepienia w 1 i 2 roku życia

Wiek	Szczepienie przeciw
Po urodzeniu	WZW typu B - domięśniowo (pierwsza dawka) GRUŹLICY - śródskórne szczepionką BCG
2 miesiąc życia	WZW typu B - domięśniowo (druga dawka) BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCIOWI (pierwsza dawka podskórne lub domięśniowo szczepionką DTP PAŁECZCE HEMOFILNEJ TYPU B (pierwsza dawka) - Hib
3-4 miesiąc	BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI (druga dawka) - podskórnie lub domięśniowo szczepionką DTP; POLIO (pierwsza dawka) - podskórnie lub domięśniowo szczepionką inaktywowaną IPV poliwalentną (1,2,3 typ wirusa) PAŁECZCE HEMOFILNEJ TYPU B (druga dawka) - Hib
5-6 miesiąc	BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI (trzecia dawka) - podskórnie lub domięśniowo szczepionką DTP; POLIO (druga dawka) - podskórnie lub domięśniowo szczepionką inaktywowaną IPV poliwalentną (1,2,3 typ wirusa) PAŁECZCE HEMOFILNEJ TYPU B (trzecia dawka) - Hib
7 miesiąc	WZW typu B (trzecia dawka) - domięśniowo
13 - 14 miesiąc życia	Odrze, śwince, różyczce - żywą szczepionką skojarzoną (MMR)
16 - 18 miesiąc życia	BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI (czwarta dawka) - podskórnie lub domięśniowo szczepionką DTP; POLIO (trzecia dawka) - podskórnie lub domięśniowo szczepionka inaktywowaną IPV poliwalentną (1,2,3 typu wirusa) PAŁECZCE HEMOFILNEJ TYPU B (pierwsza dawka) - Hib

1. Wady wrodzone przebiegające z ostrą niewydolnością oddechową

• Wady dróg oddechowych

  • Zespół Pierre-Robin - niedorozwój żuchwy (charakterystyczny „ptasi” profil), rozszczep podniebienia, przesunięcie języka ku tyłowi

  • Zarośnięcie (atrezja) nozdrzy tylnych – duszność, sinica

• Wady płuc

  • Wrodzona rozedma płatkowa - zmiany strukturalne oskrzela (znaczne powiększenie objętości chorego płata, który dodatkowo uciska na płaty sąsiednie, powodując ich niedodmę z ucisku i stopniowe wyłączanie z funkcji oddechowej)

  • Gruczolakowatość torbielowata - zastąpieniu części miąższu płucnego przez nieczynną oddechowo tkankę płucną z niewykształconymi pęcherzykami płucnymi

  • Sekwestracja płuca - odłączenie części miąższu płucnego bez połączenia z drzewem oskrzelowym

• Wrodzona przepuklina przeponowa – zapadnięty „łódkowato” brzuch, przetrwałe nadciśnienie płucne noworodków (zespół objawów klinicznych spowodowanych utrzymywaniem się u noworodka bezpośrednio po urodzeniu krążenia krwi takiego, jak w czasie życia wewnątrzmacicznego)

1. Wcześniactwo – noworodek z ciąży trwającej krócej niż 37 tygodni lub 259 dni.

• O małej masie urodzeniowej <2500 g

• O bardzo małej masie urodzeniowej <1500 g

• O ekstremalnie małej masie urodzeniowej <1000 g

Etiologia:

• Wiek matki <16 r.ż. i >35 r.ż.

• Choroby matki (cukrzyca, choroby tarczycy, nerek, układu krążenia, niedokrwistość, trombocytopenia, choroby autoimmunologiczne)

• Niski status społeczno-ekonomiczny matki

• Ciąża mnoga

• Poprzednie dziecko urodzone przedwcześnie

• Czynniki położnicze (wady narządu rodnego, łożysko przodujące, przedwczesne oddzielenie łożyska, przedwczesne pęknięcie błon płodowych, zakażenie wewnątrzowodniowe)

• Choroby płodu (wady, zakażenia, zamartwica)

Problemy kliniczne wcześniaków:

• Układ oddechowy: zespół zaburzeń oddychania, bezdechy, przewlekła choroba płucna

• Układ krążenia: przetrwały przewód tętniczy, hipotensja

• Układ nerwowy: krwawienia wewnątrzczaszkowe, leukomalacja okołokomorowa, bezdechy

• Układ pokarmowy: martwicze zapalenie jelit, leniwa perystaltyka, niedobór laktazy w rąbku szczoteczkowatym erytrocytów, słabo wykształcone odruchy ssania i połykania, niedojrzałość wątroby, zaburzenia krzepnięcia, hiperbilirubinemia

• Inne: zaburzenia termoregulacji, niedokrwistość, zaburzenia metabolizmu (glukozy i wapnia), retinopatia wcześniaków, zwiększona podatność na zakażenia

1. Wzmożone ciśnienie śródczaszkowe

• Przyczyny:

  • Zmiany powodujące zwiększenie objętość płynu lub tkanki mieszczących się wewnątrz czaszki

    • Guzy i inne zmiany organiczne zajmujące przestrzeń wewnątrzczaszkową

    • Akumulacja płynu mózgowo – rdzeniowego w obrębie układu komorowego

    • Krwawienia wewnątrzczaszkowe

    • Obrzęk tkanki mózgowej

  • Stany w przebiegu, których dochodzi do wzrostu ICP

    • Urazy czaszkowo - mózgowe

    • Wodogłowie

    • Guzy mózgu

    • Zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych

    • Zapalenie mózgu

    • Krwotok śródmózgowy

• Objawy:

  • U niemowląt i małych dzieci:

    • Napięte przednie ciemiączko

    • Zwiększony obwód głowy

    • Objaw zachodzącego słońca (objaw Parinauda) – izolowane porażenie spojrzenia ku górze

    • Objaw Macewena - opukiwanie czaszki w miejscu połączenia kości ciemieniowej, skroniowej i potylicznej daje głośniejszy niż normalnie, dźwięczny odgłos opukowy

    • Drażliwość i niepokój ruchowy

    • Zmiany przyzwyczajeń żywieniowych

    • Płacz z towarzyszącym tuleniem się i kołysaniem

  • Objawy u starszych dzieci:

    • Ból głowy

    • Nudności, wymioty

    • Zmiany w zakresie funkcji poznawczych, osobowości i zachowania

    • Zamazane widzenie, dwojenie

    • Brak łaknienia, utrata masy ciała

    • Napady drgawkowe

  • Późne objawy przy znacznym wzroście ICP:

    • Obniżony poziom świadomości, wahający się od senności do śpiączki

    • Obniżona motoryczność w odpowiedzi na polecenia

    • Upośledzony odbiór bodźców bólowych

    • Wąskie źrenice z upośledzoną reakcją na światło

    • Pozycja odmóżdżeniowa lub pozycja odkorowania

    • Obrzęk tarczy nerwu wzrokowego

    • Nieprawidłowe tory oddychania – oddech Cheyne–Stokesa (występowanie bezdechów trwających kilkanaście sekund, po których pojawia się oddech, który jest coraz szybszy i głębszy, następnie po osiągnięciu maksimum - ulega stopniowemu zwolnieniu i spłyceniu, aż do kolejnego epizodu bezdechu)

1. Zaburzenia świadomości u dzieci – stan, w którym człowiek nie reaguje na żadne bodźce zewnętrzne

• Przyczyny:

  • Urazy czaszki

  • Stany zapalne opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu

  • Wstrząs urazowy i septyczny

  • Niewydolność krążenia

  • Niewydolność nerek

  • Ciężkie zaburzenia metaboliczne

  • Zatrucia

1. Zapalenie krtani – proces zapalny obejmujący błonę śluzową krtani. Przebiega inaczej u dzieci ze względu na inną budowę krtani, skłonność do stanów kurczowych i obrzęku luźnej tkanki łącznej.

• Ostre rozlane zapalenie krtani - osoby dorosłe, młodzież szkolna i dzieci starsze

  • Etiologia: infekcja wirusowa, nagłe oziębienie i nadużycie głosu

  • Objawy: chrypka, suchy kaszel, uczucie drapania, pieczenie w gardle, nieżyt nosa, zapalenie spojówek; u młodszych dzieci cięższy przebieg z dusznością wdechową (zmiany obrzękowe)

  • Leczenie: objawowe, unikanie nadużywania głosu

• Ostre zapalenie nagłośni – 2-7 r.ż. – obrzęk, pogrubienie i powiększenie nagłośni

  • Etiologia: Haemophilius influenzea typu B

  • Objawy: szybko narastający, silny ból gardła, utrudniający połykanie; ślinotok, zmieniony głos („głos barani”), wilgotny kaszel (obrona przed nim, gdyż wywołuje silny ból), wilgotny stridor wdechowy lub wdechowo-wydechowy, szybko narastająca duszność wdechowa; gorączka o charakterze hektycznym (bakteriemia) i objawy wstrząsu endotoksycznego; powiększona, przekrwiona i obrzęknięta nagłośnia

  • Leczenie: hospitalizacja, zapewnienie drożności dróg oddechowych (intubacja), antybiotykoterapia

• Ostre podgłośniowe zapalenie krtani – 4-6 m.ż. do 4-6 r.ż. – stan zapalny powoduje obrzęk

  • Etiologia: infekcja wirusowa, warunki meteorologiczne, zanieczyszczenie środowiska, zaburzenia neurowegetatywne i czynniki psychiczne

  • Objawy (najczęściej w nocy, kilka godzin po zaśnięciu): stridor wdechowy (suchy, szorstki); szczekający kaszel, duszność wdechowa, chrypka, obrzęk i przekrwienie okolicy podgłośniowej

  • Leczenie: steroidowe (10 mg/kg m.c. jednorazowo w czopku lub dożylnym wlewie), antybiotyki (tylko przy współistnieniu zapalenia płuc, oskrzeli), paracetamol, nawodnienie, chłodne inhalacje, hospitalizacja

• Ostre zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli (LTB) – doprowadza do uszkodzenia nabłonka z tworzeniem się nadżerek i nalotów włóknikowych zasychających w postaci błon

  • Etiologia: wirusowa

  • Objawy: wysoka gorączka, chrypka, gwałtowny szczekający kaszel; gęsta, lepka, trudna do odkrztuszenia wydzielina; duszność wdechowa, uszkodzenia błony śluzowej (zaleganie i zasychanie wydzieliny) → nieskuteczny kaszel zanika, cichy i matowy głos, duszność wdechowo-wydechowa

  • Leczenie: hospitalizacja, bronchoskopia (oczyszczenie tchawicy i drzewa oskrzelowego), zapewnienie drożności dróg oddechowych (intubacja), antybiotykoterapia (przy podejrzeniu nadkażenia bakteryjnego)

• Ostre złośliwe zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli (LTB maligna) - zmiany o charakterze krwotoczno-wysiękowym oraz głębokie owrzodzenia, bardzo gęsta wydzielina, zasychając tworzy strupy

1. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych w zależności od wieku dziecka

• U noworodków i niemowląt: objawy nietypowe, często subtelne; rzadko gorączka (raczej obniżenie temperatury ciała), zaburzenia ssania, wymioty, biegunka, zaburzenia rytmu oddychania, niepokój, apatia lub senność, nie stwierdza się objawów oponowych, występują objawy mózgowe (drgawki, niedowłady, porażenia nerwów czaszkowych i kończyn, oczopląs, zaburzenia świadomości)

• U dzieci starszych: częściej typowe objawy, stan dziecka jest ciężki, gorączka, bóle głowy, nudności, wymioty, zmiany skórne (wybroczyny, zatory), objawy oponowe (sztywność karku, objaw Kerniga i Brudzińskiego), opistotonus (bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych)

1. Zapalenie płuc u dzieci – choroba obejmująca końcowy odcinek dróg oddechowych i tkankę śródmiąższową.

• Bakteryjne zapalenie płuc – etiologia zależna od wieku; rozpoznanie na podstawie posiewu krwi, płynu z jam opłucnowych, posiewu materiału pobranego z płuc, wymazu z gardła (noworodki)

• Pneumokokowe zapalnie płuc – spowodowane przez Streptococcus pneumoniae, który dostaje się do tkanki płucnej przez aspirację z górnych dróg oddechowych.

  • Objawy kliniczne: wysoka gorączka, bóle w klatce piersiowej, bóle brzucha, wymioty, duszność, sinica, kaszel w późnej fazie, towarzyszy opryszczka i zaczerwienie policzka po stronie zmian osłuchowych

  • Rozpoznanie: skrócenie odgłosu opukowego, szmer oskrzelowy, rzężenia drobnobańkowe nad chorym płucem, znaczna leukocytoza, wysokie OB i CRP, badanie RTG klatki piersiowej, badanie bakteriologiczne

  • Leczenie: ambulatoryjne, hospitalizacja u niemowląt i w ciężkim przebiegu u dzieci, antybiotykoterapia

• Gronkowcowe zapalenie płuc – spowodowane przez Staphylococcus aureus, jako zakażenie wtórne lub wewnątrzszpitalne

  • Objawy kliniczne: wysoka gorączka, kaszel, duszność, objawy toksemii, wymioty, biegunka, wzdęcia brzucha

  • Powikłania: ropnie płuc, odma, ropniak opłucnej, ropne zakażenie skóry

  • Rozpoznanie: badania laboratoryjne (leukocytoza, wykładniki stanu zapalnego, niedokrwistość, płyn opłucnowy o charakterze wysiękowym), RTG klatki piersiowej, posiew krwi lub ropy z opłucnej

  • Leczenie: hospitalizacja i antybiotykoterapia (3-4 tyg.); drenaż opłucnej w przypadku zapalenia opłucnej, odmy i ropniaka opłucnej

• Mikroplazmatyczne zapalenie płuc – wywołane przez Mycoplasma pneumoniae, przekazywane drogą kropelkową

  • Objawy: umiarkowany wzrost temperatury ciała, bardzo nasilony kaszel, zmiany skórne, trombocytopenia i niedokrwistość hemolityczna, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie stawów

  • Rozpoznanie: zmiany osłuchowe w późnej fazie, nieadekwatne do obrazu RTG; leukocytoza, odczyn wiązania dopełniacza z antygenem Mycoplasma pneumoniae lub oznaczenie zimnych aglutynin; badanie RTG

  • Leczenie: antybiotyki z grupy makrolidów i tetracyklin

• Wirusowe zapalenie płuc – wirusy RS, wirusy grypy i paragrypy, adenowirusy

  • Objawy: poprzedzone objawami nieżytu górnych dróg oddechowych; duszność i ciężki stan u niemowląt i małych dzieci; po infekcji przez kilka miesięcy może utrzymywać się nadreaktywność oskrzeli i nawracająca obturacja dróg oddechowych

  • Rozpoznanie: badania laboratoryjne (leukocytoza z limfocytozą, badanie serologiczne i szybkie testy lateksowe), RTG klatki piersiowej

  • Leczenie: objawowe, antybiotykoterapia przy wtórnym zakażeniu bakteryjnym

1. Zespół aspiracji smółki (MAS) – u noworodków urodzonych po 37 tygodniu ciąży, u których doszło do niedotlenienia wewnątrzmacicznego. W wyniku niedotlenienia płód oddaje smółkę (odruch z nerwu błędnego) oraz wykonuje głębokie ruchy oddechowe, co prowadzi do aspiracji wód płodowych ze smółką do płuc. Dochodzi do niedodmy niektórych obszarów płuc i rozdęcia pozostałych, rozedmy śródmiąższowej i odmy opłucnowej lub śródpiersiowej. Niedotlenieniu i kwasicy może towarzyszyć nadciśnienie płucne z przeciekiem krwi.

• Objawy: gęsty zielony płyn owodniowy w drogach oddechowych; zielonkawe podbarwienie skóry, paznokci, pępowiny; zły stan noworodka po porodzie (bradykardia, obniżone napięcie mięśniowe, bladość powłok, brak czynności oddechowej); zaburzenia oddychania (zwiększona częstość oddechów, stękanie, poruszanie skrzydełkami nosa, wciągnięcie mostka, międzyżebrzy i przyczepów przepony), sinica, osłuchowo świsty i rzężenia nad płucami

• Rozpoznanie: gazometria krwi tętniczej (hipoksemia, hiperkapnia, kwasica), RTG klatki piersiowej

• Leczenie: odessanie treści z jamy ustnej i nosa po urodzeniu główki dziecka (przed wykonaniem pierwszego oddechu), u noworodków wymagających resuscytacji oddechowej – intubacja i sanacja drzewa oskrzelowego (wentylacja przez maskę przeciwwskazana!), płukanie oskrzeli przez rurkę intubacyjną 0,9% NaCl do uzyskania jasnego płynu; stabilizacja stanu ogólnego i monitorowanie czynności życiowych (wymiana gazowa, ciśnienie tętnicze, czynność serca i oddechów, diureza, bilans płynów temperatura), sedacja w razie potrzeby, leczenie niewydolności oddechowej (tlenoterapia, zastosowanie ciągłego dodatniego ciśnienia w drogach oskrzelowych (CPAP), mechanicznej wentylacji, w ciężkim stanie wskazanie do zastosowania ECMO), odpowiednia podaż płynów i kalorii, fizykoterapia, antybiotykoterapia, leczenie powikłań (odma, nadciśnienie płucne)

1. Zespół zaburzeń oddychania noworodków (zespół błon szklistych) – RDS - zespół objawów występujący u niedojrzałych noworodków, związany z niedojrzałością płuc, niedoborem endogennego surfaktantu, którym ponadto towarzyszy niedojrzałość układu krążenia.

• Patogeneza: Mała aktywność enzymatyczna u wcześniaków oraz brak podziałów komórkowych nabłonka pęcherzyków płucnych doprowadza do spadku liczby pneumocytów typu II, co doprowadza do spadku syntezy surfaktantu. Z kolei niedobór surfaktantu skutkuje rozwojem niedodmy (zapadania się światła pęcherzyków płucnych) wywołującej hipowentylację doprowadzającą do rozwoju niedotlenienia i kwasicy. Ten ostatni proces z kolei wywołuje uszkodzenie pneumocytów, powoduje pojawienie się wysięków w świetle pęcherzyka płucnego oraz pojawienie się przecieku pomiędzy krążeniem płucnym i systemowym. Brak surfaktantu w płucach noworodka uniemożliwia podjęcie samodzielnej czynności oddechowej i skutecznie uniemożliwia wymianę gazową.

• Czynniki ryzyka: Wcześniactwo, cukrzyca u matki, oziębienie, płeć męska, niedotlenienie, cięcie cesarskie

• Objawy:

  • Zaburzenia pierwszego samodzielnego oddechu i problemy z kontynuacją czynności oddechowych

  • Przyspieszenie rytmu oddychania (tachypnoe) powyżej 60 oddechów na minutę

  • Spowolnienie rytmu oddychania w przypadkach ciężkich postaci zespołu zaburzeń oddychania

  • Wysiłek oddechowy – wciąganie międzyżebrzy i dołków nadobojczykowych, przepony, ruchy skrzydełek nosa

  • Duszność

  • Tachykardia

  • Osłabienie lub zniesienie szmeru oddechowego

  • Sinica obwodowa

  • Hipoksemia i hiperkapnia stwierdzana w gazometrii

• Leczenie: Odbywa się w warunkach intensywnej opieki medycznej. Podstawą leczenia jest tlenoterapia i w zależności od wskazań sztuczna wentylacja i uzupełnienie niedoboru surfaktantu poprzez podanie egzogennych preparatów surfaktantu.

1. Zespół dziecka maltretowanego

• Zespół dziecka bitego

  • Potłuczenia, obrzęki, opuchlizny, oparzenia, np. w okolicach dołów podkolanowych

  • Obrażenia ciała dziecka w różnych stadiach gojenia

  • Krwawienia do siatkówki oka wskutek bicia po głowie

  • Liczne blizny, krwawe podbiegnięcia

  • Uszkodzenia narządów wewnętrznych, pęknięcia organów (np. wątroby, śledziony), krwotoki wskutek kopania dziecka

  • Pęknięcia i złamania kości długich, w tym złamania spiralne, jako skutek wykręcania kończyn

  • Pęknięcia żeber wskutek ściskania klatki piersiowej dziecka

  • Liniowe ślady lania pasem, kablem lub sznurem

  • Rozcięcia wargi i wybicie zębów, jako rezultat uderzeń w twarz

  • Złamania kości czaszki, urazy głowy, wstrząśnienie mózgu, obrażenia mózgu i krwiaki podtwardówkowe oraz podpajęczynówkowe

• Zespół dziecka potrząsanego - dotyczy dzieci do 18 miesiąca życia

  • Krwiaki podtwardówkowe

  • Uszkodzenia mózgu

  • Wylewy krwawe do siatkówki

  • Złamania awulsyjne kości długich i złamania kości czaszki

1. Resuscytacja noworodka

1. Osusz (usuń mokre ręczniki i okryj, włącz zegar lub rejestruj czas) – od razu po porodzie

2. Oceń oddychanie, czynność serca – do 30 sekund po porodzie

   1. Oddychanie – obecność oddechów, ich częstość i głębokość oraz symetrię z ewentualnymi objawami nieprawidłowymi (wolne, nieregularne oddechy – gasping lub postękiwanie)

   2. Czynność serca – osłuchanie okolicy koniuszka, pulsoksymetr lub badanie tętna u podstawy pępowiny (>100/min)

3. Jeśli westchnięcia (gasping) lub brak oddychania → udrożnij drogi oddechowe, wykonaj 5 oddechów (upowietrznij płuca), rozważ monitorowanie saturacji O₂ – do 60 sekund po porodzie

   1. Drogi oddechowe – położenie koca lub ręcznika o grubości 2 cm pod ramionami, u wiotkich dzieci – rękoczyn wysunięcia żuchwy lub założenie rurki ustno-gardłowej, odessanie przy niedrożności dróg oddechowych (cewnik do odsysania o rozmiarze 12-14 FG lub cewnik typu Yankauer do próżni, nie przekraczając ciśnienia ssania 100 mmHg)

   2. Upowietrznienie płuc – wentylacja powietrzem (30 oddechów/min)

4. Oceń ponownie → jeśli czynność serca nie wzrasta, poszukaj ruchów klatki piersiowej

5. Jeśli klatka piersiowa nie unosi się:

   1. Ponownie sprawdź ułożenie głowy

   2. Rozważ udrożnienie dróg oddechowych przez 2 osoby lub inne sposoby zapewnienia drożności dróg oddechowych

   3. Spróbuj ponownie upowietrznić płuca

   4. Rozważ monitorowanie saturacji O₂

   5. Oceń odpowiedź

6. Jeśli czynność serca nie wzrasta, poszukuj ruchów klatki piersiowej

7. Kiedy klatka piersiowa unosi się (skuteczność tylko przy rozprężonych płucach!), ale czynność serca niebadalna lub wolna (<60) → rozpocznij uciskanie klatki piersiowej (3 uciśniecia na 1 oddech)

   1. Miejsce ucisku – dolna 1/3 mostka, tuż poniżej linii międzysutkowej przy pomocy 2 kciuków lub 2 palców

   2. Głębokość ucisku – 1/3 wymiaru przednio-tylnego klatki piersiowej

   3. Częstotliwość – 120 uciśnięć/min (tj. 90 uciśnięć do 30 oddechów)

8. Oceniaj czynność serca co 30 sekund, jeśli czynność serca niebadalna lub wolna (<60) → rozważ dostęp dożylny i leki

   1. Cewnik wprowadzony do żyły pępowinowej (grube, płaskie naczynie)

   2. Adrenalina 10-30μg/kg i.v., jeśli właściwa wentylacja i uciskanie klatki nie spodowały przyspieszenia czynności serca

   3. Wodorowęglan sodu 1-2 mmol/kg i.v., jeśli resuscytacja się przedłuża i nie reaguje na inne leczenie

   4. Krystaloidy wstępny bolus 10 ml/kg i.v., jeśli podejrzewa się utratę krwi lub wstrząs

9. Gdy częstość pracy serca >60/min – przerwij uciskanie klatki piersiowej

1. Resuscytacja dziecka 3 letniego

1. Oceń oddychanie, czynność serca

2. Udrożnij drogi oddechowe, zapewnij wentylację dodatnimi ciśnieniami z wysokim stężeniem tlenu

3. Wykonaj 5 wstępnych oddechów ratowniczych, następnie rozpocznij uciskanie klatki piersiowej i wentylacji w schemacie 15:2

4. Podłącz defibrylator/monitor, sprawdź tętno na głównych tętnicach, wykonaj dostęp dożylny

5. Oceń rytm

   1. Do defibrylacji (VF/VT bez tętna)

      • Natychmiastowa defibrylacja 4 J/kg

      • Natychmiast podejmij RKO przez 2 minuty, minimalizuj przerwy, po czasie ponownie oceń rytm

      • Jeśli nadal rytm VF/VT, wykonaj 2 defibrylację i kontynuuj RKO przez 2 minuty

      • Ponownie oceń rytm i w razie potrzeby wykonaj 3 defibrylację

      • Podaj adrenalinę dawce 10 μg/kg m.c. i amiodaron w dawce 5 mg/kg m.c.

      • Podawaj adrenalinę co 2 cykl (co 3-5 minut), drugą dawkę amiodaronu po 5 defibrylacji, kontynuuj RKO

   2. Nie do defibrylacji (aktywność elektryczna bez tętna(PEA)/asystolia)

      • Podaj adrenalinę w dawce 10 μg/kg m.c

      • Natychmiast podejmij RKO przez 2 minuty, minimalizuj przerwy

      • Ponownie oceń rytm

   3. Powrót oznaków życia

      • Oceń rytm, sprawdź oznaki krążenia i tętno na dużych tętnicach, oceń wydolność hemodynamiczną

      • Rozpoznaj i lecz odwracalne przyczyny zatrzymania krążenia

      • Natychmiastowa opieka poresuscytacyjna (kontroluj wentylację i oksygenację, kontrola temperatury)

1. Resuscytacja dziecka 10 letniego - może przebiegać tak samo jak u osoby dorosłej.

1. Oceń oddychanie, czynność serca

2. Udrożnij drogi oddechowe

3. Rozpocznij uciskanie klatki piersiowej i wentylacji w schemacie 30:2

4. Podłącz defibrylator/monitor, sprawdź tętno na głównych tętnicach, wykonaj dostęp dożylny

5. Oceń rytm

   1. Do defibrylacji (VF/VT bez tętna)

      • Natychmiastowa defibrylacja 150-200 J dla defibrylatorów dwufazowych, 360 J dla jednofazowych

      • Natychmiast podejmij RKO przez 2 minuty, minimalizuj przerwy

      • Ponownie oceń rytm

      • Jeśli nadal rytm VF/VT, wykonaj 2 defibrylację (150-360 J dla defibrylatorów dwufazowych, 360 J dla jednofazowych) i kontynuuj RKO przez 2 minuty

      • Ponownie oceń rytm i w razie potrzeby wykonaj 3 defibrylację (150-360 J dla defibrylatorów dwufazowych, 360 J dla jednofazowych)

      • Podaj 1 mg adrenaliny i 300 mg amiodaronu

      • Podawaj adrenalinę co 2 cykl (co 3-5 minut), drugą dawkę amiodaronu po 5 defibrylacji, kontynuuj cały czas RKO

   2. Nie do defibrylacji (aktywność elektryczna bez tętna(PEA)/asystolia)

      • Podaj 1 mg adrenaliny

      • Natychmiast podejmij RKO przez 2 minuty, minimalizuj przerwy

      • Ponownie oceń rytm

   3. Powrót oznaków życia

      • Oceń rytm, sprawdź oznaki krążenia i tętno na dużych tętnicach, oceń wydolność hemodynamiczną

      • Rozpoznaj i lecz odwracalne przyczyny zatrzymania krążenia

6. Natychmiastowa opieka poresuscytacyjna

1. Zabezpieczenie dziecka do transportu

• Drożne drogi oddechowe (intubacja), prowadzony w razie potrzeby oddech zastępczy i podawany tlen pod ciśnieniem

• Ciągły wlew płynów i potrzebnych leków

• Monitorowanie przy pomocy EKG, pulsoksymetru, kontrola ciśnienia systemowego

1. Urazy wielonarządowe u dzieci – obrażenia co najmniej 2 narządów w danej okolicy ciała

• CUN (mózg i rdzeń kręgowy) – stłuczenie

• Klatka piersiowa – stłuczenie płuca i powstanie odmy, tamponada serca

• Naczynia – rozerwania naczyń, wstrząs hipowolemiczny, ostre niedokrwienie kończyny

• Jama brzuszna – urazy tępe, perforacje przewodu pokarmowego, krwotoki z narządów miąższowych (wątroba, śledziona, trzustka, dwunastnica)

• Układ moczowo-płciowy – stłuczenie, zmiażdżenie lub rozerwanie cewki moczowej,

• Układ mięśniowo-szkieletowy – złamania, zmiażdżenia, uszkodzenia mięśni i ścięgien, zwichnięcia

• Nerwy obwodowe – neuropraxia (ucisk na nerw bez przerwania jego ciągłości)

1. Żywienie naturalne niemowlęcia – najwłaściwszy sposób żywienia niemowląt, zapewniający im optymalny rozwój i stan zdrowia. Mleko kobiece pokrywa wszelkie potrzeby żywieniowe rosnącego organizmu, a wszystkie jego składniki cechuje unikalność i swoistość gatunkowa. Zaleca się karmienie piersią do 6 miesiąca życia dziecka, a następnie kontynuowanie do 12 miesiąca, przy stopniowym wprowadzaniu żywności dodatkowej. Bodźcem podtrzymującym laktację jest ssanie przez dziecko. Początkowo organizm kobiety wytwarza na ogół więcej mleka niż wynosi zapotrzebowanie noworodka, następnie laktacja dostosowuje się do łaknienia karmionego dziecka pod względem ilości i składu.

• Siara (0-5 dzień życia noworodka) – żółty pokarm o wysokiej gęstości i mniejszej objętości, zawiera mało laktozy, tłuszczu i witamin rozpuszczalnych w wodzie, ale dużo białka, sodu i cynku, leukocytów o właściwościach fagocytarnych, limfocytów T, immunoglobulin, laktoferyny, lizozymu i innych czynników ochronnych; ma właściwości przeczyszczające, co przyspiesza wydalanie smółki i zmniejsza nasilenie żółtaczki

• Mleko przejściowe (5-14 dzień życia noworodka) – wygląd wodnisty, co wcale nie świadczy o niższej wartości

• Mleko dojrzałe (od 15 dnia życia noworodka) – zawiera więcej laktozy, tłuszczu i witamin rozpuszczalnych w wodzie, nieco mniej białka niż siara

Zalety karmienia piersią:

• Działanie ochronne poprzez obniżenie ryzyka zachorowania na biegunki zakaźne, zakażenia układu oddechowego, układu moczowego i ośrodkowego układu nerwowego

• Zmniejszenie ryzyka wystąpienia zespołu nagłego zgonu niemowlęcia, cukrzycy, choroby Crohna, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, chorób alergicznych

• Zmniejsza częstość wad zgryzu

• Lepszy rozwój mowy i artykulacji

• Zapewnienie optymalnego rozwoju psychoruchowego i intelektualnego

• U osób dorosłych karmionych piersią w okresie niemowlęcym stwierdza się zmniejsza zachorowalność na nadciśnienie, chorobę wieńcową, zawały serca, raka jajnika, nowotwory sutka, osteoporozy

• Mniejsze ryzyko krwotoków poporodowych i wstąpienia niedokrwistości

• Szybsza utrata nadwagi powstałej w czasie ciąży

• Hamowanie (na pewien czas) płodności

• Utrzymywanie pozytywnej więzi między matką a dzieckiem

• Wygoda (zawsze świeży, ciepły, gotowy do podania dziecku w każdej chwili pokarm)

• Mniejsza cena w porównaniu z mlekiem modyfikowanym

Podstawowe zasady karmienia piersią:

• Pierwsze karmienie w pierwszej godzinie życia dziecka

• Częste karmienie, co najmniej 8 razy w ciągu doby

• Karmienie w nocy (1-2 razy)

• Dbanie o aktywność noworodka przy piersi, ułatwia to lżejsze ubranko, zmiana piersi)

• Pozwalać ssać tak długo jak tego potrzebuje noworodek (do 40 minut jednorazowo)

• Karmić jedna piersią do końca

• Kolejne karmienie rozpoczynać od drugiej piersi

• Nie dopijać herbatkami lub glukoza (miedzy karmieniami)

• Nie stosować smoczków

• Budzić do karmienia, jeśli przesypia w dzień więcej niż 4 godziny, w nocy więcej niż 5 godzin