Pamięć i uwaga

Dwa procesy, które biorą udział przy czynności uczenia się, ale nie tylko. Również przy uczeniu się jako procesie. To, że pamiętamy nasze doświadczenia i potrafimy z nich korzystać oraz się do nich odwołać to jest moment zaangażowania uwagi czyli koncentracji na informacjach i też przypominania sobie tych informacji.

1. Proces uwagi

Trudno jest go zdefiniować. Jest to taki proces, dzięki któremu możemy zainteresować się informacjami, doświadczeniami. Proces służący nabywaniu informacji, nabywaniu doświadczeń przez to, że cała nasza percepcja jest na to doświadczenie bądź informację kierowana

Cechy uwagi:

-koncentracja; ludzie często skarżą się na brak tej cechy, często mówią, że maja problem ze skupieniem myśli na danej informacji czy temacie i zastanawiają się z czego to wynika oraz gdzie należy szukać przyczyn. Otóż należy ich szukać najczęściej w okolicznościach zewnętrznych, kiedy jesteśmy w określonej sytuacji, toku wydarzeń, często są to wydarzenia, które emocjonalnie bardzo nas angażują. To sprawia że poziom emocji staje się wyżej niż optymalny, wyższy niż ten który jesteśmy w stanie zaakceptować. To jest ten moment kiedy okazuje się, że nie możemy i nie będziemy mogli się skoncentrować. Kłopoty koncentracji mogą być wynikiem różnych chorób, zaburzeń w kwestii funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego. Przykładem takiego schorzenia może być występujące u dzieci ADHD. Są to czynniki w dużej mierze nie zależne od nas . Dla takiego dziecka proces pobudzania i hamowania równocześnie jest wyraźnie zakłócony. Dlatego tez bez interwencji osób trzecich takie dziecko nie jest w stanie się skoncentrować. Kolejnym czynnikiem wpływającym na zakłócanie koncentracji jest osadzanie się w naszych mózgach różnych „tworów” np. guzy czy tętniaki. Trzeba pamiętać, że osoby po wypadkach powinny wykonywać badanie EEG, żeby móc wykryć ich obecność.

-pojemność uwagi; oznacza ile jesteśmy w stanie ogarnąć przy pierwszym kontakcie z tekstem. Pojemność jest uwarunkowana indywidualnie. Najlepiej przyswajalny jest początek i koniec, najmniej środek. Ucząc się najczęściej musimy wracać do informacji środkowych i je powtarzać. Podobnie jest z doświadczeniami. Z wiekiem wyostrza nam się okres dzieciństwa, młodszych lat szkolnych, okres dorastania. Natomiast gorzej pamiętamy okres środkowy, a to co dzieje się aktualnie podlega naszej identyfikacji, naszej indywidualnej kontroli. Z czasem jednak, na starość miewamy zakłócenia tzw. pamięci bezpośredniej. Choroba, która szczególnie zaburza proces koncentracji i uwagi oraz procesy pamięciowe to choroba alzheimera. Nie da się tej choroby wyleczyć, można jednak powstrzymywać pewne objawy poprzez podawanie wszelkiego rodzaju specyfików.

-trwałość uwagi; czyli to że jesteśmy w stanie przez jakiś czas naszą uwagę utrzymać. Czyli w określonych ramach czasowych, które uzależnione SA od naszego stanu pobudzenia. Trwałość gwarantuje nam również ile czasu informacje będą przechowywane w naszym magazynie pamięci. Pojawia się pytanie, w którym magazynie pamięci? Pamięci krótkotrwałej czy długotrwałej. Mobilizowanie uwagi w procesie edukacyjnym polega na np. wyszczególnianiu w podręcznikach najistotniejszych informacji. Na lekcji natomiast możemy zmieniać środki dydaktyczne. Dużą uwagę przyciągają prezentacje multimedialne, prezentacje przeplatane z ćwiczeniami dla dzieci po czym dopiero następuje wersja wykładowa. Bardzo dobre są te komunikaty, które sugerują i przywracają koncentrację i uwagę. Dzieci w podstawówce czy gimnazjum nie SA w stanie utrzymać uwagi przez 45 minut. Z 45 minut koncentracja to 30 min. Przez resztę czasu trzeba o dziecko zawalczyć.

Rodzaje uwagi

-mimowolna; polega na koncentrowaniu uwagi pomimo naszej woli, zupełnie bez naszego początkowego zainteresowania

-dowolna; jest to sytuacja zamierzona. Sytuacja przygotowywania się np. do kolokwium jest przykładem kierowania się uwaga dowolna

-krótkotrwała; oznacza koncentracje na czymś lecz krótką, ponieważ ktoś lub coś może nam zakłócać uwagę, albo sami zakłócamy uwagę myśląc o innych ważnych kwestiach

-długotrwała; oznacza koncentrację na czymś przez dłuższy okres czasu

-wzrokowa i słuchowa; mówi się szczególnie o tych dwóch, ponieważ wzrok i słuch to najlepiej funkcjonujące zmysły u człowieka. Mimo to możemy mówić również o uwadze smakowej, czuciowej i zapachowej

1. Proces pamięci

Pamięć, jest to jedna z funkcji ludzkiego umysłu, zdolność poznawcza do przechowywania, magazynowania i odtwarzania informacji o doświadczeniach

Etapy pamięci

-zapamiętywanie – spostrzegane przedmioty wywołują zmiany w komórkach nerwowych w postaci śladów pamięciowych. Może to trwać bardzo krótko i ograniczyć się do jednego spostrzeżenia jakiegoś bodźca pozostawiającego ślad pamięciowy w komórkach nerwowych, albo też stanowić złożoną czynność człowieka ( np. nauka jazdy na nartach, posługiwanie się jakimś narzędziem )

-Przechowywanie – zmiany te utrzymują się nadal, mimo, że wywołujące je bodźce przestały już działać. Czas trwania przechowywania waha się od krótkiego momentu do wielu lat, a pamięć niektórych faktów i zdarzeń zachowujemy przez całe życie ( utajone )

-- Przypominanie – dzięki owym zmianom reprodukujemy w pamięci obrazy i zdarzenia które je kiedyś wywołały. Polega to na aktualizowaniu nabytego doświadczenia w rozmaitej formie. To co człowiek potrafi odtworzyć po pewnym czasie z zasobów swej pamięci jest zarazem miernikiem tego co zapamiętał i przechował w swej świadomości

Rodzaje pamięci

I.Pamięć gatunkowa
Niektóre proste reakcje niezależne od indywidualnego doświadczenia (różne odruchy bezwarunkowe). Reakcje te stają się podłożem, na którym wytwarzają się odruchy warunkowe. 

Pewne struktury czynnościowe przekazywane są genetycznie. U zwierząt jest ich więcej. Złożone łańcuchy odruchów bezwarunkowych składają się na tzw. Czynności instynktowne np. budowanie gniazd u ptaków. Czynności te aktualizują się w następnych pokoleniach, nie zawsze od urodzenia jednak w niemal doskonałej formie.

Rola
· Umożliwia zaspokajanie ważnych potrzeb, zanim jednostka przyswoi sobie na podstawie doświadczenia skuteczne formy zachowań. 
· Ogranicza zakres tego, co musi jednostka przyswoić w drodze własnego doświadczenia. Ważne jest unikanie ryzyka niepowodzenia. Byłoby to niebezpieczne zważywszy na częstość negatywnych rezultatów uczenia się. 
· Oszczędność energii.
· Na jej podłożu kształtują się pierwsze odruchy warunkowe

Cechy
Długotrwałość działań- gromadzenie zapasów żywnościowych.
Mniejsza zmienność od nabytych.
Stały jest ogólny schemat czynności, kolejność podstawowych elementów składowych, a to jak są one realizowane, zależy od okoliczności aktualnych i poprzedzających. 

II.Pamięć osobnicza i jej rodzaje

Jest to pamięć dotycząca jedynie własnego indywidualnego doświadczenia. Pamięć dobra lub zła może dotyczyć różnych jej obszarów w zależności od jej rodzaju i wymiar

1.Podział ze względu na przedmiot pamięci:
Pamięć obrazowa
Dotyczy nie tylko obrazów wzrokowych, ale także obrazów innych modalności: słuchowych, dotykowych, smakowych i węchowych i doznań ruchowych- Pamięć ruchów-nawyki, często wspierana jest określeniami słownymi, najczęściej w okresie zapamiętywania. Określenia słowne mogą wspierać również pamięć innych modalności zmysłowych. Ludzie różnią się tą pamięcią w zależności od analizatora, który bierzemy pod uwagę. Należałoby raczej mówić o pamięci jako właściwości poszczególnych analizatorów. Dobry wzrok nie musi współwystępować z dobrym słuchem. Istnieją jednak anatomiczne struktury biorące udział we wszystkich procesach pamięci tak, że uszkodzenie ich powoduje ogólne zaburzenia.

Pamięć słowna
Pamięć myśli dotyczy związków sensownych formułowanych słownie, a więc treści dostępnych jedynie człowiekowi. Jest on specyficznie ludzki. 
Istnieją powiązania między treściami słownymi i obrazowymi. Treści myślowe mogą być wspierane obrazami i pamięć zatraca wtedy charakter czysto słowny. Np. czytając książkę wyobrażamy sobie opisy zdarzeń w sposób obrazowy. 

Pamięć uczuć
Dotyczy przeżyć emocjonalnych. Pamięć dotyczy zarówno przedmiotu spostrzeżenia ja i stosunku do nniego. Pamiętamy radość, smutek, lęk jaki przeżyliśmy. Ponadto stany em. Towarzyszące poznaniu wpływają na pamięć obrazów i myśli.

 Pamięć mechaniczna i logiczna

W mechanicznej, proces pamięciowy polega na zapamiętywaniu treści bez jej rozumienia. Pamięć logiczna polega na zrozumieniu i przyswojeniu związków sensownych, daje zazwyczaj w efekcie mniej dokładne zapamiętanie formy, ale pozwala na swobodne operowanie treścią, dochodzenie do wniosków, uogólnień przeprowadzania porównań i wykorzystania wyuczonego materiału do różnych celów. 

Treści pozbawione znaczenia są zapamiętywane mechanicznie, zaś sensowne raczej z wykorzystaniem powiązań logicznych między poszczególnymi elementami. Treści znaczeniowe mogą być również zapamiętane bez zrozumienia. Treścią pozbawionym znaczenia można próbować nadawać sens. 

Pamięć dowolna i mimowolna:

Wiąże się z udziałem lub brakiem nastawienia osoby na zapamiętanie. Zapamiętujemy nie tylko to, co chcemy zapamiętać i na czym świadomie koncentrujemy uwagę. 

Pamięć Dowolna-zapamiętujemy to, co chcemy zapamiętać, posługując się rozmaitymi środkami zmierzającymi do tego by materiał spostrzegany nie uległ zapomnieniu: koncentracja uwagi, analiza materiału, doszukiwanie się związków między jego częściami, porządkujemy treści, werbalizujemy treści, próbnie reprodukujemy. 

Pamięć mimowolna- zapamiętujemy coś bez wysiłku i nastawienia, by zapamiętać. 

Pamięć bezpośrednia i odroczona
Pewne fakty zapamiętujemy na krótko, inne zachowują się w naszej pamięci bardzo długo.
Jeśli odczytujemy komuś ciąg cyfr i prosimy o powtórzenie bezpośrednio po ekspozycji jest to pamięć bezpośrednia. Maksymalna liczba zapamiętanych elementów to jej zakres. 

 Pamięć rozpoznawcza i odtwórcza..

Pamięć rozpoznawcza- uznanie spostrzeganego przedmiotu za tożsamy z tym jaki widziało się wcześniej i wskazanie jej wśród innych. 
Występuje w sytuacjach, w których zapamiętany przedmiot spostrzegamy ponownie w czasie przypominania.

Pamięć odtwórcza- narysowanie figury dawno oglądanej. Występuje, gdy przedmiot był spostrzegany tylko dawniej, a w czasie przypominania jest nieobecny. 

 Pamięć krótkotrwała i długotrwała
Teoria jest odzwierciedleniem wiedzy potocznej o tym, że istnieje jeszcze inny rodzaj pamięci niż trwała. 

Pamięć krótkotrwała-W wyniku działających bodźców powstają szybko przemijające zmiany czynnościowe, wyrażające się w krążeniu impulsów w zamkniętych obwodach neuronów. Są nietrwałe, ale utrzymują się przez pewien czas po zadziałaniu bodźca. 

Pamięć długotrwała dokonuje się za pomocą procesów wzrostowych na poziomie synaptycznym. Prowadzi to do trwałych zmian strukturalnych. 

Pamięć bezpośrednia i krótkotrwała
Pamięć bezpośrednia jest przejawem pamięci krótkotrwałej. Orzekamy o niej wtedy gdy przypomnienia następują natychmiast po zaprzestaniu działania bodźców. Podczas gdy o STM świadczą również przypomnienia zachodzące w krótkich okresach po zaprzestania działania bodźców. 

Pamięć epizodyczna i semantyczna

Pamięć epizodyczna- Dane o jednostkowych faktach, rozgrywających się w określonym miejscu i czasie- opisy obserwowanych wydarzeń, dane biograficzne. Ich cechą jest znaczna zmienność, stąd pojawiają się coraz to nowe informacje, np. o kolejno następujących po sobie zdarzeniach. Rejestrowi podlegają głównie same opisy i one właśnie stanowią pamięć epiz. Zarówno zapamiętywanie nowych danych, jak i zapominanie ich zachodzi znacznie częściej niż w pamięci semantycznej. 

Pamięć semantyczna- wiąże się ściśle z systemem słownym i jego specyficzną funkcją znaczeniowo-wyjaśniającą w poznawaniu rzeczywistości. Uogólnianie. Dane te nie orzekają o faktach jednostkowych, ale o tym, co wspólne i odmienne: prawa, formuły, kategorie klasyfikacyjne. Zmiany w tej kategorii danych następują rzadko. Wynikają one z opracowania tego, co się o nich dowiadujemy. 
Zależnie od tej pamięci jedne i te same dane pochodzące z zewnątrz co innego znaczą sprawiając, że u różnych osób przechowują się zupełnie inne treści. 

Metapamięć

To co jednostka wie o pamięci. Na ile potrafi przewidywać własne rezultaty, w jakim stopniu wykorzystuje instrukcje dotyczące zapamiętywania, co wie o strategiach poamięciowych, czy umie się nimi posługiwać 
W wynikach badań różnych autorów nie ma zgodności na temat znaczenia metapamięci dla przebiegu i rezulatów dzałań jednostki. 

Pamięć wspomnieniowa
Inaczej historyczna, pamięć zdarzeń. Wyodrębniana jest przede wszystkim z uwagi na przemiot. 
Badania Bartletta dotyczące pamiętania opowiadań i zniekształceń powstających w procesach pamięci. 
Nie powinien być traktowany jako rodzaj pamięci i bez szkody można z niego zrezygnować.

V Pamięć dobra i zła

Ważne jest scharakteryzowanie pamięci szczegółowo w kategoriach opisowych. Uogólnienia są niedopuszczalne. Pamięci nie można opisać na jednym wymiarze. By uogólnienie miało wartość poznaniu powinny podlegać poszczególne cechy pamięci. Wzajemny stosunek poszczególnych rodzajów pamięci. Czy ocena jednych niesie jakieś informacje o innych.