1) charakterystyka strunowców
dwuboczna symetria ciala, trojwartwowe, wtorouste, wtorojamowe
cechy wspolne:
- struna grzbietowa
- gardziel
- ulozenie narzadow w przekroju poprzecznym
- uklad nerwowy w postaci cewki nerwowej
- ogon
strunowce:
-> nizsze
- bezczaszkowce
- oslonice
-> wyzsze
- kregowce
krągłouste
ryby
płazy
gady
ptaki
ssaki
2) cechy charakterystyczne kregowcow
cechy wspolne:
- chrzestny lub kostny szkielet
- przedni odcinek cewki nerwowej przeksztalcony w mozgowie, pozostala czesc - rdzen kregowy
- zamkniety uklad krwionosny
- 2/3/4 jamowe serce
- cialo podzielone na przynajmniej 3 odcinki (glowa, tułow, ogon)
- u wiekszosci - dwie pary konczyn
Cechy budowy wewn kręgowców:
> pokrycie ciala
wielowarstwowy naskorek (wytwory: gruczoly oraz struktury rogowe) oraz skora wlasciwa (wytwory: kosci skorne oraz luski ryb)
> uklad szkieletowy
szkielet wewn. (zbudowany z tk chrzestnej i kostnej, przyczepione do niego miesnie szkieletowe) :
- szkielet osiowy (czaszka + kregoslup)
- szkielet konczyn ( 2 pary konczyn)
-- pas barkowy (obojczyki, lopatki, kosci krucze)
-- pas miednicowy (kosci biodrowe, łonowe, kulszowe)
> uklad pokarmowy
jama gebowa - gardziel - przelyk - zoladek - jelito cienkie - jelito grube - odbyt
(u niektorych - kloaka)
> uklad oddechowy
- skrzela - wewnetrzne lub zewnetrzne (u wodnych)
- pluca - parzyste worki (u ladowych)
> uklad krwionosny
zamkniety
- jeden obieg krwi (wodne)
- dwa obiegi krwi (ladowe)
> uklad nerwowy
czesci:
- osrodkowa (mozgowie + rdzen kregowy) -> kresomozgowie, miedzymozgowie, srodmozgowie, mozdzek, rdzen przedluzony
- obwodowa (nerwy czaszkowe i rdzeniowe)
> uklad wydalniczy
nerki + drogi wyprowadzajace (pecherz moczowy, moczowody, cewka moczowa)
typy nerek:
- przednercza
- pranercza
- zanercza
> uklad rozrodczy
rozdzielnoplciowe, rozwoj prosty (u niektorych zlozony)
zaplodnienie wewn lub zewn
gady, ptaki, ssaki - blony plodowe
3) Ryby
rozdzielnoplciowe, dymorfizm plciowy, zmiennocieplne, splaszczone cialo, oplywowy ksztalt ciala, glowa, tulow, pletwy (parzyste - brzuszne i piersiowe ; nieparzyste - grzbietowa, odbytowa, ogonowa), osci, ukl. krwionosny zamkniety, jednobiegowy, serce żylne, mozgowie - liniowe
przystosowania do zycia w wodzie:
- linia naboczna
- skrzela
- pecherz plawny
- pletwy
- osci
- luski
- skora pokryta sluzem
- nieruchome polaczenie glowy z tulowiem
- wyostrzone zmysly wechu i smaku
- oplywowy ksztalt ciala
- komorki barwnikowe
- skora
znaczenie:
- ogniwo sieci troficznej
- pozywienie
- zapobiegaja zarastaniu zbiornikow wodnych
- bioindykatory
- znaczenie gospodarcze (kawior)
- surowiec
- estetyczne (w akwarium)
- zywiciele posredni pasozytow
4) Plazy
zmiennocieplne; ziemno-wodny tryb zycia; cienka, naga pozbawiona tworow ochronnych, nawilzana wydzielina skora; srodowisko wilgotne; gruczoly jadowe; komorki barwnikowe; blona plawna miedzy palcami
ukl. szkieletowy
czaszka polaczona ruchomo z kregoslupem; ruchy potakujace; 2 klykcie potyliczne; czaszka plaska i azurowa; larwa - el. chrzestne , dorosly - el. chrzestne i kostne; strzemiaczko; kregoslup ma 4 czesci (szyjna, tulowiowa, krzyzowa, ogonowa); kreg - dzwigacz
ukl. pokarmowy
otowr gebowy, jama gebowo-gardzielowa(gruczoly slinowe, umiesniony jezyk, zeby), gardziel, przelyk, zoladek, jelito cienkie, jelito grube, kloaka
pobieraja wode przez skore
larwy bezogoniastych - brak zoladka
ukl. oddechowy
nozdrza zewn, jama nosowa, nozdrza wewn, jama gebowo-gardzielowa, tchawicokrtan, pluca workowate
wymiana gazowa - pluca, skora, nablonek jamy gebowo-gardzielowej
pluca - pofaldowane, parzyste worki, polaczone z jama tchawicokrtania
skrzela - u larw i niektorych doroslych
wentylacja jamy gebowo-gardzielowej - przez nozdrza
ukl. krwionosny
zamkniety, 2 krwiobiegi(maly i duzy), serce trojdzialowe (2 przedsionki i komora)
zastawka spiralna - zapobiega mieszaniu sie krwi
ukl. nerwowy
- kresomowzgowie
- miedzymozgowie
- srodmozgowie
- mozdzek
- rdzen przedluzony
12 par nerwow czaszkowych
galki oczne - 2 powieki
ucho srodkowe - blona bebekowa, strzemiaczko
wech - jamy wechowe, nozdrza, narzad Jacobsona
skora - receptory dotyku
u larw - linia naboczna
ukl. wydalniczy
parzyste nerki (pranercza), parzyste moczowody, pecherz moczowy, kloaka
---> mocznik
rozmnazanie i rozwoj
rozdzielnoplciowe, rozwoj zlozony z larwa (kijanka), dymorfizm plciowy, skrzek
p. ogoniaste - zaplod. wewn. (larwy podobne do doroslych)
p. bezogoniaste - zaplod. zewn. (kijanki niepodobne)
p. beznogie - zaplod. wewn. (larwy podobne)
przystosowania do dwoch srodowisk:
- skora pokryta sluzem
- lekka czszka
- dlugie kosci konczyn
- pluca
- 2 obiegi krwi
- wydalanie mocznika
- powieki
- nozdrza zewn.
- blona bebenkowa
- palce
- cienka skora
5) Gady
zmiennocieplne; hibernuja; gruba i sucha skora; zrogowacialy naskorek (luski, tarczki, plytki rogowe, pazury, rogowe listwy); linienie; komorki barwnikowe
ukl. szkieletowy
czaszka polaczona ruchomo z kregoslupem, klatka piersiowa, szkielet konczyn - przednie i tylne, czaszka - masywna i skostniala, kosc kwadratowa, stawowe polaczenia kosci, brak zrosniecia miedzy prawa a lewa czescia zuchwy
kregi - dzwigacz i obrotnik
ukl. pokarmowy
zeby - przytrzymywanie i rozrywanie pokarmu (zolwie nie maja)
jad i zeby jadowe
dobrze umiesniony jezyk
zoladek jednokomorowy ( u krokodyla dwie czesci)
otwor gebowy - jama gebowa - gardziel - przelyk - zoladek - jelito cienkie - jelito slepe - jelito grube - kloaka
ukl. oddechowy
nozdrza zewn., jama nosowa, nozdrza wewn., jama gebowa, gardziel, krtan, tchawica, 2 oskrzela glowne, pluca gabczaste
podniebienie wtorne, nie prowadza wymiany gazowej przez skore
ukl. krwionosny
zamkniety, 2 krwiobiegi (maly i duzy), serce trojdzialowe(2 przedsionki i komora - z zaczatkowa przegroda)
krokodyle - calkowita przegroda
ukl. nerwowy
mozgowie:
- kresomozgowie (kora mozgowa)
- miedzymozgowie
- srodmozgowie
- mozdzek
- rdzen przedluzony
wzrok - dobrze rozwiniety, 3 powieki(dolna, gorna, migotka)
sluch i rownowaga - ucho wewn. i srodkowe (strzemiaczko, blona bebenkowa)
zmysl - jamki z termoreceptorami
wech - gorna czesc jamy nosowej + narzad Jacobsona
12 par nerwow czaszkowych
ukl. wydalniczy
parzyste nerki (zanercza), parzyste moczowody, pecherz moczowy (brak u wezy i krokodyli), kloaka
mocz - silnie zageszczony, kwas moczowy(wodne -> amoniak + mocznik)
rozmnazanie i rozwoj:
rozdzielnoplciowe, dymorfizm plciowy, rozwoj - srodowisko ladowe, blony plodowe, zapl. wewn., jajorodne, brak stadium larwialnego,
blony plodowe - owodnia, omocznia, kosmowka
przystosowania do zycia na ladzie:
- sucha i pokryta wytworami naskorka skora
- podparcie tulowia konczynami
- klatka piersiowa, miesnie miedzyzebrowe
- gabczaste pluca
- serce z niepelna przegroda
- nerki ostateczne
- wydalanie kwasu moczowego
- ruchoma czaszka
- powieki