kultura i psychologia – wzajemne zależności; relatywizm kulturowy
zarys historyczny
- Najwcześniejszy czynnik wyzwalający zainteresowanie różnicami międzykulturowymi – teoria rozwoju społecznego Darwina (wczesny prekursor; powstanie ras ludzkich w różnych miejscach świata związane z wpływem środowiska na zachowanie człowieka)
- Wundt – psychologiczna analiza danych zgromadzonych przez historyków i antropologów
- Po I wojnie – rozwój analiz międzykulturowych; odrzucenie etnocentryzmu; rozumienie i interpretowanie kultury w jej własnych ramach;
- Powstanie jako odrębnej dyscypliny – lata 60te
- Powstanie międzynarodowego stowarzyszenia psychologii międzykulturowej (1972) w Hongkongu - Dawson
- Wykorzystanie pojęć emic (idee specyficzne dla kultury) i etic (idee uniwersalne dla kultur)
definicja kultury
- Kultura – twór złożony z obiektywnych wytworów człowieka oraz subiektywnych które w czasie minionym zwiększały prawdopodobieństwo przetrwania (przejawiające się zadowoleniem wśród osób zajmujących tę samą niszę ekologiczną) i stały się wartością wspólną dla wszystkich którzy mogli się komunikować dzięki wspólnocie języka i czasoprzestrzeni życia
- Wyznaczniki:
wszystko to co jest wytworem człowieka
w przeszłości cel adaptacyjny
płaszczyzna wspólnoty i wymiany
między tymi co mają wspólny język, rejon zamieszkania i czas
wymagania metodologiczne w badaniach międzykulturowych
- Niezbędne użycie konstruktów typu emic – dostosowanie narzędzia do kultury np. pojęcia
- Zastosowanie procedur wykorzystujących różnorodne techniki: eksperyment, obserwacja, kwestionariusz ankiety, analiza matematyczna
cele psychologii
- Wzbogacanie wiedzy o ludziach – opis ludzkich zachowań, wyjaśnianie ich przyczyn, trafne ich przewidywanie; przez prowadzenie badań psychologicznych i tworzenie teoretycznych modeli zachowań
- Wykorzystywanie zgromadzonej wiedzy do skutecznego wpływania na życie ludzkie z nadzieją na jego poprawę
cele badań międzykulturowych
- Ujęcie wąskie - analizowanie różnic w zachowaniach przedstawicieli różnych kultur i ujmowanie prawd i zasad psychologicznych jako specyficznych kulturowo
- Ujęcie szerokie - szukanie podobieństw między zachowaniami i ujmowanie prawd i zasad psychologicznych jako uniwersalnych kulturowo
definicja kultury
- Definicja pojęcia kultura - Triandis:
dynamiczny – tendencje uśrednione, najbardziej powszechne; zmienne
system reguł jawnych i ukrytych – odrębne lecz wzajemnie powiązane elementy
ustanawianych przez grupy
i mających zapewnić im przetrwanie – stanowią podstawy ładu społecznego, unikanie chaosu
dotyczących wartości przekonań norm i zachowań
podzielanych przez grupę lecz w różnym stopniu uznawanych przez poszczególne jednostki w ramach grupy
przekazywanych z pokolenia na pokolenie stosunkowo trwałych
lecz mogących się zmieniać w czasie
reguły ponadkulturowe a różnice międzykulturowe – etyka i emika
- Etyka – aspekty życia które wydają się niezmienne w różnych kulturach – prawdy i zasady uniwersalne
- Emika – aspekty życia wydające się różnić w zależności od kultury – prawdy i zasady specyficzne kulturowo
Jak kultura wpływa na zachowania i procesy umysłowe – model berry’ego
- Środowisko ekologiczne, kontekst społeczno-polityczny i biologia -> praktyki kulturowe -> cechy psychiczne
kulturowe uwarunkowania rozwoju
Enkulturacja a socjalizacja
- socjalizacja – proces uczenia się i uwewnętrzniania kulturowo uwarunkowanych reguł i wzorów zachowania; odnosi się do rzeczywistego procesu i mechanizmów poprzez które ludzie uczą się reguł obowiązujących w ich społeczeństwie i w danej kulturze
- enkulturacja – przyswajanie sobie przyjętych w danej kulturze sposobów i stylów zachowywania się; odnosi się do wytworów socjalizacji – subiektywnych, wewnętrznych, psychologicznych aspektów kultury, które zostają uwewnętrznione w toku rozwoju; wynik socjalizacji
- podmioty socjalizacji – osoby, instytucje i organizacje które mają zapewnić prawidłowy przebieg procesu
- bronferbrenner – rozwój jako dynamiczny proces zachodzący między jednostką a środowiskiem
Mikrosystem – bezpośrednie otoczenie
Mezosystem – powiązania między mikrosystemami
Egzosystem – środowisko wpływające pośrednio
Makrosystem – kultura, religia, społeczeństwo
Kultura, wychowywanie dzieci, rodzicielstwo i rodzina
- cele i przekonania związane z rodzicielstwem – związane z określonym kontekstem opiekuńczym i z zachowaniami cenionymi w danej kulturze (matki z Kenii i bostonu)
- style wychowawcze – korzystny wpływ uzależnony od grupy etnicznej
Autorytarny
Permisywny
Autorytatywny
niezaangażowany
- Badania międzykulturowe dotyczące zachowań i strategii rodzicielskich – wyniki wskazują na różnice ale i podobieństwa międzykulturowe w dziedzinie stylów wychowawczych i zachowań rodzicielskich;
- zmienność zachowań rodzicielskich jako funkcja sytuacji ekonomicznej
- rodzeństwo
- rodziny rozszerzone – bufor chroniący dziecko przed codziennymi stresami, przekazywanie dziedzictwa kulturowego z pokolenia na pokolenie; wspólnota zasobów, wsparcie emocjonalne, wspólne wychowywanie dzieci
kultura a rówieśnicy
- typy kultur
postfiguratywna
kofiguratywna
prefiguratywna
- kontakt z grupami rówieśniczymi – w zależności od kultury częstość kontaktów z rówieśnikami może być istotna lub niezbyt ważna dla procesu enkulturacji
- przyjaźnie – przyswajanie kulturowych zasad negocjacji, wzajemności, współpracy, wrażliwości interpersonalnej
kultura a opieka przedszkola
- zróżnicowanie form opieki przedszkolnej
- opieka przedszkolna a rozwój dziecka – rozwój uzależniony od jakości opieki
kultura a edukacja
- międzykulturowe różnice w osiągnięciach matematycznych
- czynniki społeczno-kulturowe wpływające na wyniki w matematyce
język – konstrukcja liczebników
system oświaty – programy nauczania, preferowane treść i tematy, środowisko (szkoła, starszyzna, rodzina), organizacja planowanie i realizacja planów zajęć
wartości rodzicielskie i rodzinne – ważność wrodzonych umiejętności bądź wysiłku, preferowanie podobieństw bądź różnic, postrzeganie przyczyn niepowodzeń w czynnikach zewnętrznych bądź wewnętrznych
style nauczania i relacje nauczyciel-uczeń
postawy i oceny poznawcze uczniów
religia – ustanawianie reguł postępowania, przygotowywanie dzieci do ról mężczyzn i kobiet, wkład w kształtowanie tożsamości jednostek, zapewnienie wsparcia, poczucia przynależności i własnej wartości
nisza rozwojowa – w niej zachodzi enkulturacja
3 obszary wpływu na rozwój
- otoczenie fizyczne i społeczne
- cechy psychiczne opiekunów
- sposoby opieki i wychowania
Modele wpływu:
- wczesny etap badań – lata 60-70te
Kultura -> matka -> niemowlę
- późniejszy etap badań – lata 80te – model rozwojowy
Geny -> niemowlę -> matka -> kultura
- współcześnie – rodziców i dzieci traktuje się jako równoprawne podmioty enkulturacji
kultura a procesy rozwojowe
Kultura a temperament
- wiedza tradycyjna
Temperament – uwarunkowany biologicznie ujawniający się po urodzeniu styl kontaktowania się z otaczającym światem
Typy temperamentu – Thomas i Hess
- łatwy – dobre zdolności przystosowawcze, regularny umiarkowanie intensywny styl zachowania; reakcja na otoczenie żywa i pozytywna
- trudny – intensywny, nieregularny, wycofujący się, nastrój negatywny
- nieśmiały – wolno rozgrzewający się – potrzeba czasu na przystosowanie się do nowych typów aktywności i do nowych sytuacji;
Klucz do rozwoju osobowości – dobroć dopasowania (interakcja temperamentu dziecka z temperamentem rodziców)
- międzykulturowe badania nad temperamentem
Badania międzykulturowe prowadzone przy użyciu skali oceny zachowań noworodków NBAS (wskaźnik tempera mentalnych cech) – związek między wysokością nad poziomem morza a zachowaniem w Peru (noworodki górskie mniej uważne i aktywne, reagujące mniej żywo i trudniej uspokajające się); dzieci imigrantów chińskiego pochodzenia w USA (dzieci Chińskie spokojniejsze i mniej drażliwe niż anglosaskie); różnice międzykulturowe w temperamencie ujawniają się już u kilkudniowych noworodków
Temperament a uczenie się kultury – różnice tempera mentalne między niemowlętami ułatwiają rodzicom z różnych kultur stosowanie stylów i zachowań wychowawczych które służą kształtowaniu i utrwalaniu określonych praktyk kulturowych; różnice kulturowe dotyczące temperamentu dzieci -> cechy osobowości i zachowania cenione w danej kulturze u dorosłych;
Dobroć dopasowania między temperamentem a kulturą – określony typ temperamentu adaptacyjny w jednej kulturze a dezadaptacyjny w innej;
Źródła różnic temperamentalnych – warunki środowiskowe, wpływy kulturowe (preferowanie określonych stylów), doświadczenia matki w ciąży
Kultura a przywiązanie
- przywiązanie – szczególna więź jaka się wytwarza między niemowlęciem a opiekunem; wpływająca na późniejsze relacje z najbliższymi
- teoria przywiązania wg bowlby’ego – teoria ewolucyjna; istnienie wrodzonych biologicznych podstaw wytwarzania się relacji z opiekunem (uśmiechanie się, gaworzenie); aspekt strategii przetrwania
- klasyfikacja stylów przywiązania wg ainsworth – Uganda 1967,1977, boston
Bezpieczny
Ambiwalentny – niepewność swoich zachowań wobec matki; wahanie się między dążeniem do zwrócenia na siebie uwagi a unikaniem jej;
unikający
- badania międzykulturowe dotyczące przywiązania – matki niemowląt bezpiecznych (wrażliwe na potrzeby dziecka, ciepłe, pozytywne reakcje emocjonalne), matki niemowląt unikających (natarczywe, nadmiernie stymulujące), matki dzieci ambiwalentnych (niewrażliwe i mało zaangażowane, brak konsekwencji w zachowaniu); umiarkowany związek między wrażliwością rodzica na potrzeby dziecka a stopniem oparcia relacji na poczuciu bezpieczeństwa
- międzykulturowa trafność metod oceny przywiązania – nietrafność metody obcej sytuacji np. u dzieci japońskich; nietrafność kategorii unikającego stylu przywiązania np. u dzieci chińskich
- czy bezpieczny styl przywiązania jest optymalny we wszystkich kulturach
Niemcy – unikający – samodzielność
Izrael – lękowo-ambiwalentny
Japonia – lękowo-ambiwalentny – poczucie zależności, lojalność
Przywiązanie zjawiskiem uniwersalnym, specyficzne kulturowo są zachowania dzieci będące przejawem bezpiecznego lub nie stylu przywiązania
- przywiązanie a rozwój dziecka
Wpływ relacji przywiązania łączącej dziecko z różnymi opiekunami na różne aspekty rozwoju
Rozwój poznawczy
- rozwój poznawczy – kształtowanie się umiejętności myślenia
- teoria Piageta – Szwajcaria
Stadium sensoryczno-motoryczne – do 2 lat; rozwój inteligencji przez spostrzeganie i działanie; osiągnięcia: zdolność do posługiwania się symbolami umysłowymi jako reprezentacjami obiektów i zdarzeń (stałość obiektów), naśladownictwo odroczone i opanowanie podstaw języka;
Stadium przedoperacyjne – 2 do 6-7 lat; brak stałości wielkości fizycznych (masa objętość liczby), centracja (skupianie się na jednym aspekcie), nieodwracalność (niezdolność do odwracania procesów), egocentryzm (niezdolność rozumienia innego punktu widzenia), animizm
Stadium operacji konkretnych – 6-7 do 11 lat; odwracalność procesów; wielość punktów widzenia, stałość wielkości fizycznych; strategia prób i błędów
Stadium operacji formalnych – od 11 lat; logiczne myślenie o pojęciach abstrakcyjnych; systematyczne, analityczne podejście do rozwiązywania problemów;
Asymilacja (dopasowanie nowych idei do dotychczasowych) i akomodacja (przekształcenie dotychczasowych struktur w celu włączenia nowych niezgodnych)
Uniwersalność stadiów rozwoju poznawczego
- teoria Piageta w badaniach międzykulturowych
Czy we wszystkich kulturach etapy następują w tej samej kolejności – tak (wielka Brytania, Australia, Grecja, pakistan)
Czy we wszystkich kulturach dzieci rozpoczynają kolejne stadia w tym samym wieku – nie; duża zmienność kulturowa 3 i 4 etapu;
Czy istnieją różnice kulturowe w ramach stadiów rozwojowych – tak; duża zmienność kulturowa w kolejności nabywania umiejętności w obrębie danego etapu
Czy w kulturach niezachodnich rozumowanie naukowe jest uznawane za ostatnie stadium rozwoju poznawczego – nie; społeczeństwa islamskie – wiara, wiedza ogólna, szacunek dla poezji i literatury;
- teoria Piageta – podsumowanie – podważenie uniwersalności ostatniego stadium
Rozumowanie moralne
- moralność pozostaje pod silnym wspływem subiektywnej ukrytej kultury w której jest zanurzona
- teoria rozwoju moralnego autorstwa kohlberga
Moralność prekonwencjonalna – przestrzeganie zasad w celu uniknięcia kary
Moralność konwencjonalna – przestrzeganie zasad akceptowanych przez innych
Moralność postkonwencjonalna – przestrzeganie zasad partych na osobistych zasadach i sumieniu
- badania międzykulturowe dotyczące rozumowania moralnego
Część badań wskazuje na uniwersalność teorii kohlberga (2 pierwszych stadiów)
Podważanie uniwersalności ostatniego stadium;
psychologiczne wymiary kultury: indywidualizm i kolektywizm
| indywidualizm | kolektywizm |
|---|---|
| Dobro jednostki nad dobrem grupy | Dobro grupy przedkładane nad dobro jednostki |
| Rodzina – rodzice + dzieci lub rodzic + dzieci; rodzina nuklearna | Rodzina – osoby żyjące we wspólnocie; rodzina wielopokoleniowa |
| Nauka postrzegania siebie w kategoriach ja wyraźnie odróżniającego się od ja innych | Nauka Postrzegania siebie jako części grupy my w odróżnieniu od innych grup onych |
| Osoby klasyfikowane na podstawie jednostkowych charakterystyk | Osoby klasyfikowane wg przynależności grupowej |
| Społeczeństwo w którym więzy między jednostkami są luźne i każdy ma na uwadze głównie siebie i swoją najbliższą rodzinę | Społeczeństwo w którym ludzie od momentu narodzin należą do silnych spójnych grup zapewniających opiekę i ochronę i oczekujących niekwestionowanej lojalności |
| Preferencje jednostek w miejscu pracy – czas wolny od pracy, wolność, wyzwanie – niezależność pracownika od organizacji | Preferencje jednostek w pracy – szkolenia, warunki pracy, wykorzystanie umiejętności pracowników – organizacja na rzecz pracownika |
| Mały dystans władzy – równość w stosunkach społecznych – egalitaryzm, partnerstwo, konsultacje | Wysoki dystans władzy – hierarchiczność, posłuszeństwo, instrukcje |
| Wysokie prawdopodobieństwo że synowie nie będą pracować w zawodzie ojców | Wysokie prawdopodobieństwo że synowie będą pracować w zawodzie ojców |
| Swobodne wyrażanie opinii; mówienie o prawdziwych odczuciach; nie unikanie konfrontacji; | Intensywne i stałe kontakty wytwarzają potrzebę zachowania harmonii w otoczeniu społecznym; unikanie konfrontacji, odmowy; odpowiedzi zawoalowane |
| Dzieci są wspierane w wyrażaniu własnego zdania, poglądów odmiennych od grupowych | Dzieci wzorują postawy i opinie na innych; opinia jednostki nie istnieje; |
| Wspieranie podejmowania przez dzieci drobnych prac na rzecz posiadania własnych pieniędzy; | Wspólnota dóbr w rodzinie; dzielenie się z innymi członkami rodziny |
| Spotkania związane z komunikacją słowną | Spotkanie to sam fakt obecności, bez potrzeby wymiany informacji |
| Niski kontekst komunikacji – wymaga wyrażania informacji w sposób bezpośredni | Wysoki kontekst komunikacji – niewiele musi być wyrażone za pomocą słów; większość informacji tkwi w otoczeniu lub w osobie; |
| Kultura winy – w wyniku naruszenia zasad społecznych rodzi się poczucie winy związane z rozwiniętą samoświadomością; źródłem poczucia winy samo przewinienie | Kultura wstydu - poczucie zbiorowej odpowiedzialności; źródłem wstydu fakt wyjawienia przewinienia; |
| Poczucie własnej godności – definiowane z punktu widzenia jednostki | Koncepcja twarzy – kwestia odpowiedniej relacji ze środowiskiem społecznym, ważnej i niezbędnej dla jednostki i osoby jak sama twarz; |
| Potrzeba uczniów aktywnego udziału w zajęciach | Pasywność uczniów; niechęć zabierania głosu w większej grupie |
| Podmiotem procesu kształcenia uczeń | Podmiotem procesu kształcenia nauczyciel |
| Niemoralne – lepsze traktowanie członków własnej grupy | Niemoralne – traktowanie członków własnej grupy na takich samych zasadach jak obcych |
| Jednostkowe i obiektywne traktowanie ucznia, niezależne od pochodzenia; cenienie konfrontacji i otwartej dyskusji wokół konfliktu; | Utrzymywanie harmonii i zachowywanie twarzy w szkole; niedopuszczanie do konfrontacji i konfliktów; odwoływanie się do honoru grupy przez wzbudzenie poczucia winy; kontakt nauczyciela z uczniem przez grupę |
| Cel edukacji – przygotowanie jednostki do życia w społeczeństwie złożonym z innych jednostek; umiejętność radzenia sobie z nowymi sytuacjami; stosunek do nowego pozytywny; | Cel edukacji – przekaz umiejętności i cech koniecznych do prawidłowego funkcjonowania w grupie; |
| nacisk na to jak się nauczyć coś robić; | nacisk na to jak coś robić; |
| edukacja permanentna; | zdobywanie wykształcenia ograniczone w czasie |
| Dyplom nie tylko daje lepszy byt ekonomiczny ale także poczucie własnej godności i osobistego sukcesu | Dyplom zaszczytem dla posiadacza i członków grupy, przepustka dająca społeczną akceptację umożliwiająca awans społeczny do grupy o wyższym statusie; |
| pracownik traktowany jako jednostka o specyficznych, indywidualnych potrzebach | Traktowanie pracownika jako członka konkretnej grupy; |
| Oczekiwanie od pracownika kierowania się poczuciem własnego dobra; | Oczekiwanie od pracownika podporządkowania się interesom nadrzędnym nawet niepokrywającym się z własnymi |
| Koligacje rodzinne wysoce niewskazane | Kryterium przyjmowania – przynależność grupowa kandydata, preferowanie koligacji rodzinnych |
| Relacje między pracodawcą a pracownikiem w kategoriach transakcji handlowej | Relacje między pracownikiem a przełożonym w kategoriach moralnych; przypominają związki rodzinne; |
| Zarządzanie jako zarządzanie jednostkami; decyzje o przeniesieniu dotyczą poszczególnych pracowników a nie grup | Zarządzanie dotyczy grup; tworzenie grup jednorodnych etnicznie |
| Nagradzanie i ocena osiągnięć indywidualna; premie i dodatki uzależnione od wyników pracy danej osoby | Premie i dodatki motywacyjne przydzielane grupie |
| Podstawowa cecha menedżera – umiejętność oceny pracownika | Publiczna ocena innych nie do przyjęcia |
| Uniwersalizm – traktowanie wszystkich jednakowo | Partykularyzm – bazowanie na rozróżnieniu my i oni |
| Osobiste relacje podporządkowane celowi | Osobiste relacje ważniejsze od osiągnięcia celu |
| Kraje zamożne – wysoki produkt narodowy brutto na mieszkańca | Kraje biedne – niski produkt narodowy brutto na mieszkańca |
| ograniczona rola państwa w systemie gospodarczym | Dominująca rola państwa w systemie gospodarczym |
| Gospodarka oparta na interesach jednostki | Gospodarka oparta na interesach zbiorowych |
| Siła polityczna jest wyrażana głosami elektoratu | Siła polityczna wyrażana przez grupy interesu |
| Ograniczanie wpływu rządzących na wolność słowa i prasy | Większy wpływ rządzących na wolność słowa i prasy |
| Silniejsze preferowanie wolności | Silniejsze preferowanie równości |
| Najwyższa satysfakcja jednostki – samorealizacja; największe zagrożenie – zależność od innych | Najwyższa satysfakcja jednostki – obrona interesów i honoru grupy; największe zagrożenie - ostracyzm |
| Społeczeństwa bogate, zurbanizowane, uprzemysłowione | Społeczeństwa biedniejsze, rolnicze, tradycyjne |
| Klimat umiarkowany i zimny – przetrwanie uzależnione od osobistej inicjatywy jednostek | Klimat ciepły |
konstrukcja ja i sposób jego wyrażania w różnych kulturach
Kultura a pojęcie ja
- ja – determinuje myśli uczucia i działania, spostrzeganie świata siebie i innych, relacji z innymi ludźmi miejscami przedmiotami zdarzeniami;
- Ja – geertz – określone unikatowe mniej lub bardziej zintegrowane motywacyjnie i poznawczo uniwersum, dynamiczne centrum świadomości emocji sądów i aktywności, zorganizowane w wyrazistą całość ujętą w opozycji zarówno wobec innych, podobnych całości, jak i jej otoczenia społecznego i przyrodniczego
- przyczyny zróżnicowania – ludzie żyjący w różnych kulturach muszą sprostać odmiennym wymaganiom kulturowym – inaczej integrują, syntetyzują i porządkują świat
Przykład różnych kulturowych koncepcji ja: ja niezależne i ja współzależne
- niezależne pojęcie ja
Zachodnie rozumienie ja jako niezależnego odrębnego bytu
Kultury indywidualistyczne
Jednostki z niezależnym ja – skupianie się na osobistych stałych i niezmiennych wewnętrznych atrybutach (zdolnościach inteligencji cechach osobowości celach i preferencjach) wyrażając je publicznie i weryfikując potwierdzając prywatnie przez dokonywanie porównań społecznych
Ja – byt o wyraźnie zaznaczonych granicach, zdecydowanie odrębny od innych
Ja – nawet w najmniejszym stopniu nie pokrywa się z reprezentacjami innych
Najbardziej wyraziste informacje o sobie – atrybuty uważane za stabilne, trwałe, stanowiące nieodłączną część ja – zdolności cele prawa
- współzależne pojęcie ja
Złożone pojęcie ja jednostki w relacji z innymi, w rolach społecznych
Kultury kolektywistyczne
Brak jawnej odrębności jednostki i jej szczególnej wartości
Nacisk na fundamentalną więź między jednostkami
Ja pozbawione granic, elastyczne, uzależnione od sytuacji; w istotnym stopniu pokrywa się z reprezentacjami osób ważnych
Najbardziej wyraziste aspekty ja – atrybuty zmienne nierozerwalnie związane z konkretnym kontekstem społecznym
- różne pojęcia ja a poznanie, motywacje i emocje
Implikacje dla autopercepcji
- niezależne ja – najbardziej wyraziste są atrybuty wewnętrzne (zdolności, cechy osobowości)
- współzależne ja – najbardziej wyraziste atrybuty w kontekście konkretnych relacji społecznych (ja w relacji z ojcem, ja w związku intymnym) lub w określonych środowiskach (ja w szkole, ja w pracy)
Implikacje dla atrybucji społecznych
- ja jako szablon poznawczy do interpretowania zachowań innych
- ja niezależne – założenie że inni też posiadają względnie stałe atrybuty wewnętrzne; przyczyna zachowania innych to ich stan wewnętrzny lub cechy dyspozycyjne; podstawowy błąd atrybucyjny (wnioskowanie o cechach dyspozycyjnych autora mimo oczywistych ograniczeń sytuacyjnych)
- ja współzależne – założenie że inni są uzależnieni od kontekstu i zdeterminowani czynnikami sytuacyjnymi; przyczyna zachowania innych to czynniki zewnętrzne;
Implikacje dla motywacji osiągnięć
- ja niezależne – motywacja jest wewnętrznym atrybutem; motywy cechami wewnętrznego ja nadającymi kierunek i dynamikę zachowaniom; motywami potrzeba osiągnięć, afiliacji, dominacji; motywacja osiągnięć zorientowana indywidualnie (mistrzostwo dla własnej korzyści);
- ja współzależne – motywacja zewnętrzna; motywami oczekiwania osób ważnych, zobowiązania wobec innych, poczucie obowiązku wobec własnej grupy; motywacja osiągnięć zorientowana społecznie (doskonałość dla dobra ważnych osób);
Implikacje dla autowaloryzacji
- autowaloryzacja – zbiór procesów psychicznych za pomocą których ludzie podtrzymują lub nasilają dobre mniemanie o sobie;
- motywacja autowaloryzacji jest uniwersalna ale różnią się kultury sposobami
- ja niezależne: egotyzm atrybucyjny (sukcesy – atrybuty wewnętrzne, porażki – okoliczności zewnętrzne), efekt złudnej wyjątkowości (efekt bycia lepszym niż przeciętni)
- ja współzależne: autowaloryzacja na poziomie ukrytym; faworyzowanie liter występujących we własnym imieniu i nazwisku; waloryzacja własnej grupy
Implikacje dla społecznych konotacji emocji
- emocje niezaangażowane społecznie - emocje sprzyjające niezależności ja od innych (duma, poczucie wyższości, złość, frustracja); uwypuklenie wewnętrznych atrybutów i przeciwstawienie kontekstowi społecznemu; oddzielenie ja od relacji społecznych
- emocje zaangażowane społecznie - emocje wzmacniające współzależność (przyjaźń, szacunek, poczucie winy); umacnianie więzi z drugą osobą; pogłębianie zaangażowania ja w daną relację;
Implikacje dla konotacji społecznych i dla emocji lokalnych
- emocje lokalne – specyficzne dla danej kultury
- fago – mikronezyjski atol Ifaluk; kombinacja współczucia miłości i smutku; motywująca do budowania i umacniania związków; silnie zaangażowana społecznie;
- ker – ifaluk; radość i podekscytowanie; silnie niezaangażowania społecznie;
- amae – Japonia; pragnienie doznawania pobłażliwości życzliwości i przychylności innych; zaangażowana społecznie;
- ja niezależne – wewnętrzne, prywatne aspekty emocji
- ja współzależne – publiczny i interpersonalny aspekt emocji
Implikacje dla poczucia szczęścia
- poczucie szczęścia – ogólny niespecyficzny stan zadowolenie i dobrego samopoczucia
- poczucie szczęścia uzależnione od udanego wykonania zadania kulturowego związanego z niezależnością lub współzależnością
Akulturacja:
- adaptacja psychologiczna (dobrostan psychiczny i fizyczny) i społeczno-kulturowa (skuteczność funkcjonowania i osiągania własnych celów w nowym otoczeniu)
- wskaźniki akulturacji
Integracja – współpraca z przedstawicielami kultury pochodzenia i osiedlenia; pracy towarzyszą pozytywne emocje, poczucie adekwatności, satysfakcji, skuteczności; w sferze prywatnej satysfakcjonujące kontakty towarzyskie z przedstawicielami obu kultur, poczucie obustronnego zrozumienia; przełączanie się z jednego systemu kulturowego na drugi bez uszczerbku dla kondycji psychicznej
Asymilacja – ograniczanie kontaktów z osobami własnej kultury jako źródła negatywnych odczuć i przeżyć; głównym źródłem satysfakcji i pozytywnych emocji relacje z członkami grupy przyjmującej; dążenie do realizacji siebie i osiągania celów w nowym otoczeniu; zachowanie, ubieranie, mówienie jak w grupie przyjmującej; niechęć wobec kultury pochodzenia, negatywna jej ewaluacja, nieużywanie języka, zaprzeczanie pochodzeniu;
Separacja – kontakty z kulturą przyjmująca na poziomie koniecznego minimum z przewagą negatywnych emocji; przewaga kontaktów z jednostkami z kultury pochodzenia jako satysfakcjonujących;
Marginalizacja – kontakty z obydwoma środowiskami źródłem negatywnych emocji, brak kompetencji do funkcjonowania w nich; brak satysfakcji w pracy; wycofanie z kontaktów; zachowania destruktywne
męskość-kobiecość jako wymiar kultury; być kobietą, być mężczyzną w różnych stronach świata
kobiecość-męskość w pracach hofstede
- Biegun męskości – sukces zawodowy i finansowy, poczucie spełnienia, możliwość awansu, żyć aby pracować; biegun kobiecości –współpraca, dobre stosunki interpersonalne, przyjemne otoczenie, poczucie bezpieczeństwa, pracować aby żyć
- Kultury kobiece – mniejsza rozbieżność między wynikami obu płci na skali pomiarowej; unifikacja, zamazanie różnic w rolach płciowych; kultury męskie – duża rozbieżność między rolami płciowymi;
- Męskie kultury – Japonia, Austria, kraje anglosaskie, latynoamerykańskie; kultury kobiece – Skandynawia, Holandia
- Konsekwencje kulturowego feminizmu: wysoko rozwinięta opieka społeczna, wysoka tolerancja w sprawach seksualnych i rodzinnych, wysoka reprezentacja polityczna kobiet w parlamencie i ministerstwach, niski budżet na sprawy militarne a wysoki na pomoc międzynarodową, niski wskaźnik prześladowań i przemocy politycznej, dbałość o środowisko naturalne, norma skromności
human heartedness w badaniach chinese cultural connection – bond
- 1987
- Ludzka serdeczność: uprzejmość, cierpliwość, kurtuazja (przejaw formalizmu w relacjach), niski patriotyzm, niskie przeświadczenie o posiadanej racji
- Kultury bardziej męskie – wyższa ludzka serdeczność
kobiecość – męskość w międzykulturowym programie badań buss’a nad kryteriami doboru seksualnego
- 1990
- Koncepcja ewolucjonistyczna
- Kryterium doboru dla mężczyzn – zdrowie, atrakcyjność fizyczna, dziewictwo; kryterium doboru dla kobiet – aktualne i potencjalne zasoby gwarantujące bezpieczeństwo potomstwa
badania williams’a i Best nad ideologią ról płciowych
- 1990
- Ideologia ról płciowych – normatywne przekonania odnośnie powinności przypisywanych kobietom i mężczyznom
- Skala: tradycjonalizm-egalitaryzm
- Zbieżność z MAS
Podsumowanie: co wiemy o kulturowym wymiarze męskość – kobiecość?
- męskość jako zorientowana na sukces zawodowy motywacja osiągnięć, nastawienie zadaniowe; kobiecość jako prymat harmonii, wrażliwości i stosunków interpersonalnych – hofstede, Schwartz
- męskość jako dymorfizm ról płciowych; kobiecość jako egalitaryzm i pokrywanie się ról płciowych – buss, trompenaars, best
Propozycja nowej koncepcji kobiecości kulturowej - boski
- bycie kobietą źródłem wartości człowieka (kategoria kobiety w ogóle i jej podtypów; akcentowanie ról i cech kobiecych w relacji do występków przekraczających normy)
- cechy psychologiczne różnicujące płcie pozytywne wartościowane
- istnienie wynikających z wartościowania skryptów ról płciowych
Kobiecość kultury polskiej
- matka boska i matka polka
- dama polka i la belle polonaise – uprzejmość delikatność, wykluczenie grubiaństwa
- słaba władza polityczna słabych mężczyzn; pokonani bohaterowie romantyczny
- język kulturowych skryptów afektywnych: zdrobnienia i inne fenomeny językowe
- feminizacja wielu zawodów również tych uważanych na zachodzie za męskie
- względnie niska patologia oraz przestępczość seksualna wobec kobiet
- humanizm (bliskie kontakty, wyczulenie na niesprawiedliwość, wrażliwość i dbanie o innych, przywiązanie do związków, nastawienie antybiznesowe) jako centralny, empiryczny potwierdzony wymiar kultury polskiej
Stereotypy płciowe:
- koncepcje zróżnicowania socjalizacyjnego – różnice nie są naturalne ale wynikają z socjalizacji
- koncepcje ewolucjonistyczne – różnice wynikają z kryteriów doboru partnera
- koncepcje struktur społecznych – różnice wynikają z odwiecznego podziału ról i odmiennych pozycji w strukturze społecznej
doświadczanie uprzedzeń – jak stać się obcym i jak przestać nim być
Piętno społeczne
- piętno, stygmat – wyróżniająca cecha która sprzyja nieprzychylnym ocenom (jednostka dewiacyjna niedoskonała ograniczona zepsuta niepożądana)
- piętna:
zniekształcenia fizyczne,
indywidualne skazy,
plemienne piętno rasy narodowości i religii
Identyfikacja grupowa
- silniejsze utożsamianie się z własną grupą w obliczu zewnętrznych zagrożeń
- różnice indywidualne w stopniu identyfikacji ze swoją napiętnowaną grupą
jednostki o silnej tożsamości grupowej – częstsza lojalność wobec grupy
jednostki o słabej tożsamości grupowej – częstsze wyrzekanie się przynależności
zagrożenie stereotypem
- zagrożenie stereotypem -> silny lęk przed potwierdzeniem -> obezwładnienie -> pogorszenie wyników -> potwierdzenie stereotypu
- niekorzystny wpływ na osiągnięcia jednostki zarówno chęć potwierdzenia pozytywnego jak i podważenia negatywnego stereotypu
- dezindentyfikacja – wyłączenie danej sfery osiągnięć z tożsamości jednostki co chroni jej samoocenę i poczucie kompetencji przed negatywnymi skutkami powiązania tożsamości z wynikami uzyskiwanymi na wymiarze odnoszącym się do stereotypu; pozwala napiętnowanym jednostkom zachować pozytywną samoocenę:
umniejszanie ważności dziedziny
kwestionowanie trafności i diagnostycznego znaczenia wyników
samoocena
- sposób ochrony samooceny związany ze stopniem spostrzegania piętna jako podlegającego kontroli (możliwego do usprawiedliwienia)
- zaprzeczanie dyskryminacji – unikanie zetknięcia z nieprzyjemną rzeczywistością; poczucie kontroli nad własnym życiem
- samospełniająca się przepowiednia – oczekiwani obserwatora wywołują zachowania potwierdzające oczekiwania
- zachowanie pozytywnej samooceny u napiętnowanych:
przypisywanie uprzedzeniom negatywnych ocen i reakcji innych
umniejszanie znaczenia dziedziny w której grupa wypada słabo na tle innych
porównywanie własnej grupy z grupami napiętnowanymi a nie wolnymi od piętna
oddzielenie samooceny od informacji zwrotnych dotyczących dziedzin w których grupa wypada słabo
wieloznaczność atrybucyjna
- wieloznaczność atrybucyjna – niepewność co do przyczyn (reakcja na piętno – stereotypy i uprzedzenia, reakcja na cechy niezwiązane z piętnem - osobowość) skierowanych ku jednostce napiętnowanej zachowań innych ludzi wpływająca ca samoocenę nastrój motywację i zachowania
- paradoksalne skutki akcji afirmacyjnej – obniżenie samooceny mniejszości oraz sprzeciw i wrogość większości
- spostrzegana kontrolowalność piętna
piętno niepodlegające kontroli – niekorzystna ewaluacja przypisywana uprzedzeniom
piętno podlegające kontroli – gorsze mniemanie o sobie i swoich zdolnościach, brak niechęci do oceniających, obarczanie się winą za niekorzystną sytuację
pytania
Jak można wyjaśnić proces, w wyniku którego członkowie napiętnowanej grupy zaczynają akceptować niektóre negatywne stereotypy na swój temat i wierzyć w ich słuszność?
- mechanizmem, który może prowadzić do tego zjawiska jest samospełniająca się przepowiednia – odnosi się do sytuacji, w której oczekiwania obserwatora wobec spostrzeganej osoby powodują ze zaczyna ona zachowywać się w sposób potwierdzający owe oczekiwania,
- przebieg: stereotypy, którymi posługuje się członek grupy większościowej, wpływają na zachowania w interakcji z osoba należąca do grupy mniejszościowej, a jego postępowanie z kolei wywołuje u członka grupy mniejszościowej zachowania, które potwierdzają początkowe oczekiwania obserwatora.
Czy to samo zjawisko odnosi się do przebiegu interakcji społecznych?
- istnieje niewielki wpływ stereotypu na zachowania napiętnowanych jednostek,
- samospełniające się przepowiednie mogą wzmagać stereotypowe zachowania osób napiętnowanych (a nawet skłaniać je do przekonania, że ich grupa rzeczywiście charakteryzuje się niektórymi stereotypowymi cechami), to bardzo nieliczne dane wskazują na ich znacząca rolę w kształtowaniu zgodnych ze stereotypem zachowań napiętnowanych jednostek
Jak przebiega interakcja społeczna w zależności od tego, czy piętno jest łatwo, czy trudno dostrzegalne?
- osoby o niewidocznym piętnie muszą zwracać baczną uwagę na wszelkie informacje, które mogłyby się wiązać z odsłonięciem ich tajemnicy; koncentrują się na wszystkim, co zostało powiedziane w trakcie interakcji,
- osoby o widocznym piętnie mają natomiast „skażona tożsamość” i koncentrują się raczej na „kontrolowaniu rozmiarów zniszczenia”, poświęcając więcej uwagi niewerbalnym zachowaniom partnera, aby w ten sposób poznać prawdziwą postawę osoby nienapiętnowanej wobec ich napiętnowanej grupy.
Jakiego zjawiska dotyczy opisany poniżej przykład?
Dane statystyczne zgromadzone w ciągu ostatnich dziesięcioleci sugerują, że czarni zyskują o ok. 15 punktów mniej niż biali w wystandaryzownaych testach inteligencji. Większość badaczy zgadza się co do tego, że owa rozbieżność wynika z gorszych warunków społeczno-ekonomicznych, z zakłóceń kulturowych, a także z dyskryminacji i uprzedzeń. Jak jednak wytłumaczyć fakt, że nawet w sytuacji kiedy przedstawiciele rasy białej i rasy czarnej mają takie samo przygotowanie – czarni mimo wszystko osiągają mniej? Kiedy czarnoskórzy badani byli przekonani, że trudny test werbalny stanowi miarę ich zdolności intelektualnych, uzyskiwali gorsze wyniki niż biali uczestnicy. W warunkach niediagnostycznych uzyskiwali równie dobre rezultaty jak biali.
- zagrożenie stereotypem. Osoby, które należą do stereotypizowanych grup, często zachowują nieustanną czujności, starając się uniknąć zachowań zgodnych ze stereotypem własnej grupy. Takie zachowania dowodziłyby słuszności stereotypu w oczach innych .
Do jakich grup społecznych może również dobrze odnosić się to zjawisko?
- do kobiet, uchodźców, dzieci z rodzin dysfunkcyjnych, grup mniejszościowych.
Jeśli stereotyp twojej grupy sugeruje, że szczególnie dobrze poradzisz sobie z jakimś zadaniem, to czy ów stereotyp rzeczywiście poprawi, czy też pogorszy twoje wyniki?
- Ów stereotyp pogorszy wyniki, ponieważ pragnienie potwierdzenia pozytywnego stereotypu może wywierać równie niekorzystny wpływ na osiągnięcia jednostki jak dążenie do podważenia negatywnego stereotypu własnej grupy (stres związany z potwierdzeniem pozytywnego stereotypu może okazać się tak obezwładniający, że rzeczywiście pogorszy wyniki na wymiarze związanym ze stereotypem).
Do jakiego czynnika należy się odwołać wyjaśniając te rozbieżności?
Osoby napiętnowane szybko zdają sobie sprawę z tego, że znaczna część społeczeństwa ocenia je negatywnie. Powinno to wywierać ujemny wpływ na ich samoocenę. Dane empiryczne są niejednoznaczne:
nie wykazano obniżenia samooceny w takich grupach, jak: czarni, ludzie niepełnosprawni fizycznie, osoby opóźnione w rozwoju, upośledzone psychicznie
np. osoby z nadwagą mają zaniżoną samoocenę
- Należy odwołać się do zjawisk:
rekategoryzacja- jest to powtórna kategoryzacja jakiegoś określenia
dezidentyfikacja- zjawisko to polega na wyłączeniu z poczucia tożsamości cechy, która decyduje o negatywnym wyobrażeniu.
Czy istnieją inne wyjaśnienia?
- Porównywanie swojej grupy napiętnowanej do innych grup napiętnowanych na zasadzie postawienia swojej grupy znacznie wyżej od innych stygmatyzowanych grup, co daje lepsze samopoczucie.
Liczne badania nad formułowaniem ogólnej oceny interpersonalnej wykazały, że większość ludzi ocenia osoby napiętnowane bardziej pozytywnie niż ludzi wolnych od piętna. Może to być skutek współczucia dla osób naznaczonych piętnem. Istnieją jednak inne możliwe wyjaśnienia takich wyników badań. Jakie?
- Pogłębiona analiza wskazuje na 3 możliwe wyjaśnienia takich wyników badań. Mogą one odzwierciedlać:
rzeczywiste faworyzowanie członków napiętnowanych grup,
nieświadome zniekształcenia rzeczywistych negatywnych uczuć, lub
świadome zniekształcenia negatywnych uczuć (próba ich ukrycia), spowodowane potrzebą aprobaty społecznej.
Czy to założenie jest prawdziwe?: W obliczu zewnętrznych zagrożeń jednostki mają skłonność do silniejszego utożsamiania się z własną grupą.
- Wyniki badań potwierdziły występowanie tej prawidłowości w grupach Żydów, czarnych, oraz kobiet
Jakie znaczenie dla tej zależności ma poziom identyfikacji ze swoją grupą?
- Badania sugerują, że to siła dotychczasowej identyfikacji jednostki z grupą wywiera decydujący wpływ na to, w jakim stopniu odseparuje się ona od nowej grupy. Ludzie różnią się pod względem stopnia identyfikacji ze swoją napiętnowaną grupą. Osoby o silnej tożsamości grupowej znacznie częściej pozostają lojalne wobec własnej grupy, nawet wtedy kiedy otoczenie jest wobec nich nieprzychylne.
Co się dzieje z siłą identyfikacji jednostki z własną grupą w sytuacji zagrożenia negatywnym stereotypem zgodnym lub niezgodnym z ich wyobrażeniami na temat własnej grupy?
- Zagrożenie stereotypem wpływa na to jak dana osoba spostrzega swoją grupę oraz na relacje z własną grupą. Zgodnie z teorią tożsamości społecznej nasza tożsamość i samoocena wywodzą się z dwóch źródeł. Pierwszym są nasze osobiste osiągnięcia, a drugim przynależność grupowa. Identyfikacja z zagrożoną lub negatywnie ocenianą grupą wywiera ujemny wpływ na samoocenę jej członków. Dlatego też w obliczu zagrożenia jednostki mogą się dystansować od własnej grupy, aby chronić swoją samoocenę. Badania Lee i Ottati dowodzą, że kiedy negatywny stereotyp jest niezgodny ze stereotypem własnej grupy, jej członkowie spostrzegają swoją grupę jako bardziej jednorodną oraz odczuwają silniejszą więź i solidarność grupową. Wzrasta zatem identyfikacja jednostek z własną grupą. W obliczu zagrożenia zgodnego ze stereotypem własnej grupy trudniej jest podważyć trafność stereotypu. Tożsamość społeczna jest chroniona z podkreśleniem iż ów negatywny stereotyp nie odnosi się do wszystkich członków grupy. Tym samym podkreślona zostaje różnorodność własnej grupy, co może być przejawem osłabionej identyfikacji z grupą jako całością.
Wg Pettigrew uprzedzenia odczuwane przez jednostkę zniekształcają jej sposób spostrzegania zarówno pozytywnych, jak i negatywnych zachowań członka nielubianej, obcej grupy. W jaki sposób?
- Mając uprzedzenia do danej jednostki możemy upatrywać i uzależniać jej zachowania pozytywne od czynników sytuacyjnych, zew.(np. dobra ocena z egzaminu jest wynikiem szczęścia, bardzo łatwych pytań) natomiast negatywne zachowania od czynników wew.(osobowość) (np. zły wynik egzaminu jest wynikiem lenistwa, małej inteligencji jednostki).
Dane z badań sugerują, że różne jednostki napiętnowane nie są spostrzegane jednakowo (np. osoby niepełnosprawne vs osoby czarnoskóre). Jaka jest prawdopodobna przyczyna rozbieżnych reakcji na te grupy?
- Wydaje się, że to, czy ludzie napiętnowani potrafią chronić swą samoocenę, czy też zaczynają odczuwać przygnębienie i niechęć do samych siebie, zależy w znacznej mierze od stopnia, w jakim spostrzegają oni piętno jako podlegające kontroli (a tym samym możliwe do usprawiedliwienia). Osoby, które są przekonane, że ciążące na nich piętno można kontrolować, (co wskazuje na występujące u nich osobiste niedostatki), mogą częściej spostrzegać nieprzychylne oceny na swój temat jako uzasadnione, co z kolei prowadzi do obniżenia samooceny. Natomiast przekonanie, że piętno to nie podlega kontroli uwalnia napiętnowane jednostki od „winy”, co pozwala im przypisać negatywne oceny uprzedzeniom i zachować wysoką samoocenę.
wpływ czynników społeczno-kulturowych na zdrowie i procesy chorobowe
różnice kulturowe dotyczące definicji zdrowia
- who – 1948 – stan pełnego dobrostanu fizycznego psychicznego i społecznego a nie tylko brak choroby lub innej niemocy
- kultura zachodnia – biomedyczny model zdrowia i choroby; źródłem choroby patogeny, czynniki wewnętrzne; zdrowie – brak choroby; terapia – usunięcie czynników wewnętrznych
- kultura chińska, starożytnej Grecji, indian – zdrowie to brak stanów negatywnych i występowanie stanów pozytywnych; zdrowie – równowaga między jednostką a naturą;
wpływ czynników społeczno-kulturowych na zdrowie somatyczne i procesy chorobowe
- psychospołeczne determinanty zdrowia i choroby
badania związku między wzorem zachowania A (presja czasu, pośpiech, pobudzenie i drażliwość, rywalizacja, wrogość, gniew) a chorobami układu sercowo-naczyniowego wykazały pozytywną korelację
determinanty zbadane: bezrobocie, niemożność osiągnięcia celu, negatywne zdarzenia życiowe, stres, utrata bliskiej osoby, pesymistyczny styl atrybucji, twardość, status społeczno-ekonomiczny, depresja, wrogość, spostrzegany rasizm, dyskryminacja
- Izolacja społeczna a umieralność
1979 – Kalifornia; im mniejsza liczba więzi społecznych tym wyższy wskaźnik umieralności (kobiety i mężczyźni)
- indywidualizm a choroby układu krążenia
1976 – USA; amerykanie japońskiego pochodzenia; im bardziej japoński styl życia tym rzadsza zachorowalność
1988 – 8 grup kulturowych; wymiar I-K; im bardziej indywidualistyczna kultura tym zachorowalność większa (amerykanie pochodzenia europejskiego – mnisi z zakonu triapistów)
Czynniki wpływu – wsparcie społeczne lub izolacja społeczna; związki społeczne jako bufor chroniący przed stresem i napięciami
- związki między pozostałymi wymiarami kultury a innymi chorobami
Dystans władzy – im większy dystans tym częstsze infekcje i choroby pasożytnicze, rzadsze nowotwory złośliwe, choroby układu krążenia i choroby serca
Indywidualizm – im większy tym częstsze nowotwory złośliwe i choroby serca, rzadsze infekcje pasożytnicze i choroby układu mózgowo-naczyniowego
Unikanie niepewności – im większe tym częstsze występowanie chorób serca, rzadsze choroby układu mózgowo-naczyniowego i oddechowego
Męskość – im większa tym częstsze choroby układu mózgowo-naczyniowego
Integracja społeczna (sprzyjanie spotykaniu się jednostek w środowisku) – im większa tym częstsze choroby układu mózgowo-naczyniowego, wrzody żołądka i dwunastnicy, nowotwory żołądka, okrężnicy, odbytnicy, esicy i odbytu
- rozbieżności kulturowe a zdrowie somatyczne
Rozbieżności kulturowe – między wartościami osobistymi a społecznymi
Im większe rozbieżności -> silniejszy stres psychiczny -> wzmożona potrzeba radzenia sobie -> podwyższony poziom lęku i depresji -> powstawanie i narastanie problemów zdrowotnych
- kultura a zaburzenia odżywania
Ujemna korelacja między wagą ciała a poziomem dochodów w USA
Różne ideały piękna, postawy wobec szczupłości i otyłości w różnych kulturach
Kulturowe wartości postawy przekonania opinie dotyczące zamożności dostatku piękna atrakcyjności władzy -> postawy wobec wagi sylwetki jedzenia -> zachowania zdrowotne: jedzenie dieta ćwiczenia
- kultura a samobójstwo
Japonia – kamikadze, seppuku
Czynniki determinujące
– głębokie przemiany kulturowe – Indianie, Hawajczycy, grecy, Anglicy, Eskimosi
- silne poczucie kontroli zewnętrznej
- indywidualizm
- religia nie potępiająca samobójstwa
Wpływ kultury na postawy i przekonania dotyczące zdrowia i choroby
- Postawy wobec opieki zdrowotnej i leczenia
- Atrybucje dotyczące przyczyn zdrowia i choroby
- Dostępność opieki zdrowotnej i systemu usług medycznych
- Zachowania związane z poszukiwaniem pomocy
Model wpływu na stan zdrowia somatycznego
- styl życia i zachowania warunkowane kulturowo
Dieta
Ćwiczenia fizyczne – poziom aktywności
Zachowania związane ze zdrowiem – tytoń, alkohol
Emocje, stres, radzenie sobie
- postawy i przekonania warunkowane kulturowo
Definicje zdrowia
Spostrzeganie ciała
Atrybucje przyczyn chorób
Postawy wobec zdrowia i choroby
Umiejscowienie poczucia kontroli
przestrzeganie zaleceń lekarskich
Poszukiwanie pomocy]
Sieci społeczne i wsparcie
- Środowisko
Temperatura
Klimat
Warunki sanitarne
- system opieki zdrowotnej
Jakość opieki
Systemy, organizacje
ubezpieczenie
Zaburzenia psychiczne z badaniach międzykulturowych
relatywizm kulturowy w psychopatologii
– kultura i psychopatologia są nierozerwalnie związane a zaburzenia psychiczne można wyjaśniać wyłącznie w kontekście kultury
schizofrenia i depresja – etic i emic
- schizofrenia
etic
- symptomy – brak wglądu, omamy słuchowe i werbalne, urojenia odnoszące (ksobne)
emic
- łagodniejszy przebieg, szybsze ustępowanie w krajach rozwijających się – rozszerzone sieci rodzinne, wsparcie społeczne, konieczność powrotu do pracy
- symptomy uzależnione od stopnia ich tolerancji w danej kulturze (słyszenie głosów, katatonia)
- przyczyny zaburzenia – style wychowawcze
- depresja
etic
- symptomy – smutek, utrata radości życia, niepokój, napięcie, brak energii, apatia, zaburzenia koncentracji uwagi, poczucie bezwartościowości
emic
– symptomy afektywne w kulturach indywidualistycznych, symptomy somatyczne w kulturach kolektywistycznych
- częstość występowania
2 specyficzne kulturowo zaburzenia
- amok – kraje azjatyckie (Malezja, Filipiny, tajlandia); mężczyźni; nagłe napady wściekłości i morderczej agresji; przyczynami stres, brak snu, spożycie alkoholu;
- witiko – kanadyjscy Indianie; przekonanie o opętaniu przez ducha potwora-ludożercę; zachowania kanibalistyczne, myśli samobójcze;
Ekologiczny model akulturacji
- w celu pogodzenia pozornie sprzecznych ustaleń dotyczących związku między procesem akulturacji a zdrowiem psychiczny
- uwzględnienie ważnych aspektów kontekstu społeczno-kulturowego (poziom tolerancji wobec różnorodności kulturowej, rozwiązania polityczne uniemożliwiające imigrantom pełne uczestnictwo w życiu społecznym, sieć wsparcia)
- stopień akulturacji związany z: poziomem doświadczania cierpienia psychicznego, z treścią i przejawami cierpienia
Psychoterapia a model kulturowy – powiązania
Przeszkody w poszukiwaniu pomocy terapeutycznej
- usługi niewyspecjalizowane etnicznie
- wstyd, lęk przed utratą twarzy, aktywne unikanie myśli o chorobie, upatrywanie przyczyn w czynnikach biologicznych, siła woli, rozpamiętywanie jako pogarszanie sytuacji (imigranci azjatyccy)
- pokonywanie problemów siłą woli, samowystarczalność, wytrwałość w znoszeniu trudnych sytuacji (afroamerykanie)
- źródłem choroby brak harmonii w relacji z samym sobą, z otoczeniem społecznym, z naturą (rdzenni amerykanie)
- wstyd, słabość charakteru, utrata honoru, przyczyną złe duchy (imigranci meksykańscy)
- nieufność i lęk przed stygmatyzacją
Terapia kompetentna kulturowo
- dostosowanie usług psychologicznych i psychiatrycznych do potrzeb różnych grup kulturowych
- podstawa – zrozumienie i poszanowanie historii, tradycji, wierzeń i systemów wartości rozmaitych kultur
- podobieństwo światopoglądów i postaw wobec terapii terapeuty i pacjenta
- kompetencje terapeuty
Wiedza na temat różnych kultur i stylów życia
Biegłość i swoboda w stosowaniu nowatorskich metod terapeutycznych
Doświadczenie w pracy z pacjentami z różnych kultur
Świadomość własnego modelu kulturowego i jego wpływu na sposób definiowania i spostrzegania psychopatologii, na przebieg terapii