93

Ksi´ga korony

KitÇb al-tÇ∆ („Ksi´ga korony”) nale˝y do perskiego nurtu w arab-
skiej myÊli politycznej. Poczàtkowo to dzie∏o przypisywano Al-
µÇ…i≤owi.Pod jego nazwiskiem A…mad ZakÈ opublikowa∏
KitÇb at-tÇ∆ w 1914 roku. We wst´pie wykazywa∏, ˝e jest o dzie-
∏o Al-µÇ…i≤a. Jednak˝e wybitny francuski znawca tego autora -
Ch.Pellat – w opublikowanym w 1954 roku przek∏adzie ostatecz-
nie wykaza∏, ˝e dzie∏o to nie mog∏o wyjÊç spod pióra Al-µÇ…i≤a.
G∏ównym argumenty Ch.Pellata dotyczy∏y tematyki i stylu dzie-
∏a. Al-µÇ…i≤ bowiem by∏ autorem, który odszed∏ otadycji perskiej
w swoim adabie, raczej podkreÊlajàc tradycje arabskie i muzu∏-
maƒskie. By∏ te˝ naprawd´ wybitnym stylistà, który pod pozo-
rem nieporzàdnego, czasami koÊlawego j´zyka, stworzy∏ wspa-
nia∏e stylistycznie utwory. natomiast „Ksi´ga korony” jest utwo-
rem stylistycznie p∏askim. To zwyk∏enagromadzenie anegdot,
pozbawionych ostrego j´zyka i ci´tych uwag,w jakich celowa∏ Al-
µÇ…i≤.

Mamy zatem do czynienia z utworem anonimowym, po-

wsta∏ym prawdopodobnie w IX wieku. By∏o to dzie∏o jakiegoÊ
perskiego urz´dnika lub

kÇtiba.

G∏ównà treÊcià icelem tego dzie∏a jest zapoznanie w∏ad-

ców arabskich z tradycjami etykiety dworskiej Sasanidów. Wi´k-

Tym celem jest te˝ to, ˝e wi´kszoÊç pospólstwa i cz´Êç

ludzi wybranych nie zna zasad jakie ich obowiàzujà wobec
w∏adców, choç w zasadzie okazuje pos∏uszeƒstwo. Dlatecgo
zgromadziliÊmy w naszej ksi´dzezasady pos∏uszeƒstwa, aby sta∏y
si´ wzorcem i przewodnikiem w kszta∏ceniu.

Co za tym idzie nale˝à si´ nam w tej sprawie dwie zap∏a-

ty: Pierwsza z nich za to, przed czym ostrzegliÊmy pospólstwo
w prawdziwej wiedzy o ich w∏adcach. Druga zap∏ata nale˝y si´
za to, ˝e powiedzieliÊmy jakie sà prawa w∏adców wobec nas
w skierowniu na w∏aÊciwà drog´ ka˝dego, kto z niej schodzi
i zawróceniu ka˝dego, kto jà opuszcza.

Przyczynà [napisania ksià˝ki] jest te˝ to, ˝e w szacunku

[tab∆Èl] dla w∏adców i okazywaniu im pos∏uszeƒstwa, jak to po-
wiedzia∏ Arda‰Èr syn BÇbaka: „Szcz´Êcie poddanych le˝y w po-
s∏uszeƒstwie wobec królów, a szcz´Êcie królów w pos∏uszeƒstwie
wobec W∏adcy”.

Przyczynà jest te˝ to, ˝e królowie sà fundamentami,

a poddani budowlà. A budowla bez fundamentu ulega zniszcze-
niu.

Przyczynà jestte˝ to, ˝e przed tà ksià˝kà u∏o˝yliÊmy innà,

w której by∏a mowa moralnoÊci rozbójników [fityÇn w III wieku
nie tworzyli jeszcze korporacji typu futuwwa, por. uwagi Ch.
Pellata, s.28, przyp. 1] i zaletach pró˝niaków. Tymczasem co in-
nego by∏o dla nas w∏aÊciwe, co innego bli˝sze by∏o naszym za-
interesowaniom. Bardziej zas∏ugiwa∏o na naszà uwag´ to, co do-
tyczy zasad post´powania (

aÆlÇq) i cech charakteru (‰iyam) kró-

lów, poniewa˝ Bóg wyró˝ni∏ ich na Êwiecie i sprawi∏ ˝e pami´ç
o nich przetrwa a˝ do Dnia Sàdu.

Czy˝ nie widzisz, ˝e Bóg Najwy˝szy wspominajàc minio-

ne narody i dawne wieki, nie mówi o ludziach pod∏ych i nie-

95

szoÊç materia∏u, w przewa˝ajàcej cz´Êci pod postacià anegdot do-
tyczy organizacji najwy˝szej w∏adzy w paƒstwie sasanidzkim.
Niewiele jest odwo∏aƒ do tradycji arabskich, nie a w∏aÊciwie cy-
tatów z sunny i Koranu.

Bibliografia

Le livre de la couronne. KitÇb at-tÇ∆ (fÈ aπlÇq al-mulËk). Ouvra-
ge attribué µÇ…i≤. Traduit par Charles Pellat, Paris 1954

èród∏o:

KitÇb at-tÇ∆, oprac. A…mad ZakÈ BljÇ, Kair 1914, s.2

Ksi´ga korony

Wiele spraw sk∏oni∏o nas do u∏o˝enia tej ksi´gi. Do nich nale˝y
to, ˝e kiedy Bóg (najpot´˝niejszy i najwspanialszy) wyró˝ni∏
w∏adców (

mulËk) swojà ∏askà, obdarzajàc ich ∏askà Swojej w∏a-

dzy (

sul†Çnihi),dajàc im panowanie nad krajem, powierzajàc im

spraw´ swoich s∏ug, zobowiàza∏ uczonych do wywy˝szania ich,
okazywania im szacunku, umacniania i chwalenia, jak równie˝
zobowiàza∏ ich do do pos∏uszeƒstwa, poddania i powolnoÊci.
Powiedzial w ustalonym tekÊcie Swojej Ksi´gi: „On jest Tym,
który uczyni∏ was namiestnikami na ziemi i wyniós∏ jednych
z was ponad drugimi” [Koran 6:165jb] Najpot´˝niejszy i Naj-
wspanialszy rzek∏ [te˝]:„S∏uchajcie Boga! S∏uchajcie Pos∏aƒca!
I s∏uchajcie tych spoÊród was, którzy posiadajà moc rozkazywa-
nia!”[Koran 4:62jb].

94

Ibn AbÈ Na∆È… na Mu∆Çhida na temat s∏ów „Przemówcie do
niego mowà ∏agodnà!” [który uwa˝a, ˝e znaczy to:] „Wymieƒcie
jego przydomki”.

Prze∏o˝y∏

Janusz Danecki

97

znanych? Natomiast opowiada histori´ o tych którzy [z wiel-
kich] przemin´li: „Panie nasz! S∏uchaliÊmy naszych naczelników
i naszych wielkich, oni nas sprowadzili z drogi!” (33:67jb) Bóg,
oby b∏ogos∏awione by∏o Jego imi´, powiada: „Oni wzi´li swoich
uczonych w piÊmie i swoich mnichów za panów, poza Bogiem”
(9:31jb) Bóg, wspania∏a jest jego pot´ga, rzek∏: „Czy ty nie
widzia∏eÊ tego, który prowadzi∏ spór z Abrahamem w sprawie
jego Pana, poniewa˝ Bóg da∏ mu królestwo?” (2:258jb).
Najwspanialszy i NajwznioÊlejszy rzek∏: „O ludu mój!
Wspominajcie dobroç Boga nad wami. On ustanowi∏ wÊród was
proroków, On uczyni∏ was królami i da∏ wam to, czego nie da∏
˝adnemu ze Êwiatów.” (5:21jb) Rzek ten, którego imiona sà
Êwi´te: „Kiedy królowie wkraczajà do miasta, to je niszczà i
czynià najmo˝niejszych z jego mieszkaƒców – najn´dzniejszy-
mi.” ó27:34jb).

B∏ogos∏awiony i Najwy˝szy rzek∏: „Powiedz: «O Bo˝e!

W∏adco królestwa! Ty dajesz królestwo, komu chcesz, i ty
odbierasz królestwo, od kogo chcesz. ty wynosisz, kogo chcesz.
W Twoim r´ku jest dobro! Zaprawd´, Ty jesteÊ nad ka˝dà rzeczà
wszechw∏adny!»” (3:26) Najpot´˝niejszy i najwspanialszy
powiedzia∏, gdy wys∏a∏ MËs´, pokój niechaj mu b´dzie, do
najbardziej zatwardzia∏ych i najbardziej opornych na Jego
rozkazy: „Idêcie [u jb Idê] do Faraona, on jest buntownikiem.
Przemówcie do niego mowà ∏agodnà! Byç mo˝e, on si´ zas-
tanowi albo dozna obawy (20:43-44)

Niechaj wi´c m´drcy zrozumiejà ten cud, który dotar∏ do

nas od Najwy˝szego i B∏ogos∏awionego Boga! Zawarta w nim
jest màdroÊç nadzwyczajna, wymowna naucka i ostrze˝enie dla
tych, którzy majà serce.

Nasi zwolennicy powo∏ujàc si´ na ·abÇb´ na Warq´ na

96