Myœl polityczna islamu.

Od VII do XX wieku

Wybór tekstów

MAHOMET

Konstytucja medyƒska

Jest to jeden z najbardziej zgadadkowych dokumentów poczàt-

kowego okresu islamu.

Tekst Konstytucji medyƒskiej zachowa∏ si´ w Biografii proroka

Mahometa (SÈrat Mu…ammad RasËl AllÇh) spisanej przez Ibn
Is…Çqa (zm.768) w redakcji Ibn Hi‰Çma (zm. 834). R.B. Serjeant,
najpowa˝niejszy badacz Konstytucji medyƒskiej sugeruje, ˝e jej
tekst zosta∏ przekazany Ibn Is…Çqowi przez Êrodowisko szyickie,
prawdopodobnie przez ‘Abd AllÇha Ibn al-∞assÇna Ibn al-∞asana,
wa˝nego autorytetu dla autora Biografii Proroka.

Konstytucja medyƒska jest najprawdopodobniej jednym z naj-

starszych – obok Koranu – autentycznych tekstów pochodzàcych
z czasów formowania si´ islamu.

Powsta∏a w 622 roku, gdy muzu∏maƒscy emigranci przybyli do

Medyny zamieszka∏ej przez zwaÊnione plemiona Al-Aws i Al-
Œazra∆ oraz ˝ydów. Wtedy to konieczne okaza∏o si´ uregulowanie
stosunków mi´dzy nimi i zapobie˝enie dalszym waÊniom.

Konstytucja potwierdza zatem oficjalnà histori´ wczesnego is-

lamu, wed∏ug której Mahomet przyby∏ do Medyny nie tylko po to,
by znaleêç schronienia dla swoich zwolenników, lecz równie˝ po
to, by zaprowadziç porzàdek wÊród zwaÊnionych plemion. TreÊç
dokumentu w pe∏ni odpowiada takiemu przeznaczeniu.

13

towania. Potwierdza takà interpretacj´ zarówno kontekst, jak
i przeciwstawienie muzu∏manów i w∏aÊnie owych mu’minów.
W dokumencie A mamy zatem do czynienia z potwierdzeniem
praw plemiennych.

Dokument B, traktowany jako uzupe∏nienie do A, ma jednak

inny charakter, dotyczy bowiem zakazów. Tym, którzy wyznaja
wielobóstwo, a wi´c nie sà muzu∏manami (i, byç mo˝e, ˝ydami) nie
wolno braç w opiek´ ludzi z kurajszyckiej spo∏ecznoÊci Mahometa.
Najwy˝szym zaÊ autorytetem jest Bóg i Mahomet. Wyraênie sà to
przepisy odnoszàce si´ do gminy muzu∏maƒskiej, nie majàce nic
wspólnego ze stosunkami wewnàtrzmedyƒskimi.

Dokument C poÊwi´cony jest ˚ydom zamieszkujàcym Medy-

n´. Âwiadczà o tym s∏owa tego dokumentu: ˚ydzi stanowià jednà
spo∏ecznoÊç (umm´) z muzu∏manami, i dlatego tak jak muzu∏manie
winni placiç nafaq´, czyli koszta prowadzonych walk, obrony mia-
sta itd. Ale jednoczeÊnie gwarantuje si´ im zachowanie w∏asnego
prawa i w∏asnej religii. ˚ydzi powiàzani sà z plemionami arabskimi
Medyny, co mo˝e oznaczaç, ˝e byli pod ochronà tych plemion. I tu
znów, jak w dokumencie A, wymieniane sà poszczególne grupy ˝y-
dowskie zwiàzane z poszczególnymi plemionami medyƒskimi.

Dokument D mo˝na traktowaç jako uzupe∏nienie dokumentu

C, albowiem dotyczy on nie tylko samych ˝ydów, ale obejmuje
równie˝ ich maulów (klientów chronionych prawem). Wyraênie te˝
podkreÊlone jest podporzàdkowanie ˝ydów Mahometowi: to Ma-
homet decyduje o podj´ciu walk przez ugrupowania ˝ydowskie.
Wyraênie chodzi o walk´ z Kurajszytami z Mekki, nie zaÊ o wojny
mi´dzyplemiennej.

Dokument E powtarza wczeÊniejszy dokument C dotyczàcy

placenia nafaqi przez ˚ydow. Jest to zatem albo inna wersja doku-
mentu C albo te˝ jego szczegó∏owa interpretacja.

Dokument F stwierdza, ˝e dolina (∆awf) Ya@ribu jest Êwi´tym

Tradycyjnie dokument nazywa si´ mÈ@Çq ‘ugoda’; w samej

Konstytucji pojawia sie inne okreÊlenie: ^a…Èfa ‘karta’, którego w
przedmuzu∏maƒskiej Arabii u˝ywano na okreÊlenie spisu praw. In-
na nazwa, pojawiajàca si´ w tekÊcie, a dok∏adniej mówiàc w jego
preambule, to kitÇb, czyli po prostu ‘pismo’ - termin o doÊç neutral-
nym i ogólnym wydêwi´ku.

Poczàtkowo tekst Konstytucji traktowano jako jeden dokument

sporzàdzony w pierwszych latach pobytu muzu∏manów w Medy-
nie, mo˝e nawet w pierwszym roku hid˝ry. Póêniej, w wyniku do-
g∏´bnej analizy, g∏ównie dzi´ki pracom R.B. Serjeanta

1

, wyodr´b-

niono osiem dokumentów, oznaczone literami od A do H. Ta klasy-
fikacja nie jest wprawdzie ostateczna, ale uzasadnia jà zarówno
treÊç jak i leksyka poszczególnych fragmentów.

Dokumenty nazwane przez Serjeanta A i B uzupe∏niajà si´. Na-

le˝y je przypuszczalnie datowaç na pierwszy rok hid˝ry. Zawierajà
okreÊlenie stosunków miedzy wierzàcymi i muzu∏manami z jednej
strony a plemionami zamieszkujàcymi Ya@rib z drugiej strony.
Chodzi tu o najwa˝niejsze dla samych plemion, a i zapewne dla
Mahometa, kwestie dotyczàce ochrony w∏asnych ,,obywateli”.
Ka˝da ze stron otrzymuje zapewnienie, ˝e jej prawa i obowiàzki
w zakresie wykupu jeƒców i p∏acenia okupu krwi (‘aql) b´dà re-
spektowane. Nadrz´dnà wartoÊcià jest tu zasada sprawiedliwoÊci
obowiàzujàcej miedzy wierzàcymi (al-qis† bayn al-mu’minÈn). Jak
si´ wydaje, nie chodzi tu o muzu∏manów, poniewa˝ termin mu’min
mo˝na rozumieç znacznie szerzej ni˝ „wierzàcy”, a mianowicie ja-
ko ,,ten, który daje gwarancje” (amÇn ,,gwarancja bezpieczeƒ-
stwa”). Mimo wàtpliwoÊci, jakie zdaje si´ wyra˝aç Serjeant, taki
przek∏ad tego terminu w tym dokumencie jest mo˝liwy do zaakcep-

14

15

1

R.B. Serjeant: The Constitution of Medina, ,,The Islamic Quarterly”

VIII, Londyn 1964 (przedruk w: R.B. Serjeant: Studies in Arabian History and
Civilization, Variorum Reprints, Londyn 1981).

Konstytucja medyƒska*

Pismo Wys∏annika Boga

1

, niechaj Bóg si´ nad nim zlituje i niechaj

go obdarzy pokojem, napisany dla Emigrantów

2

, Pomocników

3

oraz dla ˚ydów

4

, by zawrzeç z nimi uk∏ad.

[Ibn Is…Çq

5

powiedzia∏:] Wys∏annik Boga, niechaj Bóg si´ nad

nim zmi∏uje i obdarzy go pokojem, spisa∏ pismo dla Emigrantów,
Pomocników i dla ˚ydów, by zawrzeç z nimi uk∏ad, sporzàdziç
umow´, potwierdziç religi´, uznaç majàtek, nak∏adajàc na nich na-
kazy, a na siebie zobowiàzania:

[Dokument A]
W imi´ Boga mi∏osiernego i litoÊciwego! Oto jest pismo Mahometa,
proroka poÊród wiernych

6

i [pismo] muzu∏manów wywodzàcych si´

miejscem, a wi´c zapewne powsta∏ ko∏o roku 7 hid˝ry, kiedy to
w wyniku uk∏adu w Al-Hudaybiyyi Medyna zosta∏a uznana za nie-
tykalne miejsce: echa tego uk∏adu znaleêç mo˝na w ochronie cz∏on-
ków w∏asnego ugrupowania (∆iwÇr) i kobiet. Powtarza si´ tez for-
mu∏a zwierzchnictwa Boga i Mahometa w wypadku sporów (wy-
st´pujàca ju˝ w dokumencie B).

Dokument G chronologicznie powsta∏ przed dokumentem

F i odnosi si´ do czasów sprzed pokoju w Al-Hudaybiyyi zawarte-
go z Kurajszytami mekkaƒskimi. Tu Kurajszyci traktowani sà
wcià˝ jako ci, z którymi si´ walczy, i którym nie nale˝y si´ ochrona
medyneƒczykow.

Wreszcie dokument H stanowi kontynuacj´ uk∏adu w Al-Hu-

daybiyyi, a wi´c dokumentu F, w którym Ya@rib uznany jest za nie-
naruszalna enklaw´ (tu ju˝ jest nazwany Medyna!), choç Mahomet
w obu jest ju˝ okreÊlony mianem Wys∏annika Boga.

Konstytucja medyƒska stanowi wi´c zespó∏ dokumentów, któ-

re powstawa∏y w czasach najaktywniejszej dzia∏alnoÊci politycznej
proroka Mahometa. Sà to uk∏ady, które pozwoli∏y stworzyç podsta-
wy czegoÊ, co mo˝na by nazwaç paƒstwowoÊcià muzu∏maƒskà.
Jest jednak cechà charakterystyczna, ˝e sà one ca∏kowicie utrzyma-
ne w ramach praw plemiennych obowiàzujàcych w ówczesnej Ara-
bii. Ale rozstrzygni´cia Boskie i rozstrzygni´cia Mahometa obo-
wiàzuja jedynie wtedy, gdy prawa plemienne stajà si´ bezsilne, sto-
suje sie, jedynie w tych wypadkach, ktorych prawo plemienne nie
przewiduje.

Jako wczesne êród∏o do historii islamu Konstytucja nigdy nie

by∏a w pe∏ni wykorzystana ani zinterpretowana tym bardziej, ˝e
tekst w wielu miejscach nie jest jasny, szczególnie zaÊ nie sà jasne
realia, do których si´ odnosi. Proponowane tu t∏umaczenie jest
zmienionà wersjà opublikowanà wczeÊniej w „Studiach
Religioznawczych” (nr 1/167, 1993, s. 37-45).

16

17

* èród∏o: The Life of Muhammed. Based on Muhammed Ibn Ishak by Abd el-

Malik Ibn Hisham, ed. by Ferdinand Wüstenfeld, London 1867, s.341-344.

1

Wys∏annik Boga – prorok Mahomet.

2

Emigranci — arab. al-muhÇ∆irËn — pierwsi zwolennicy Mahometa,

mieszkaƒcy Mekki, którzy wraz z nim wyw´drowali w 622 r. do Medyny, a wi´c
byli uczestnikami hid˝ry — wyw´drowania albo emigracji.

3

Pomocnicy — arab. al-an^Çr (stàd te˝ polska nazwa ‘ansarowie’) — miesz-

kaƒcy Medyny (Yatribu), którzy przyj´li islam i poparli Mahometa.

4

˚ydzi mieszkali w Medynie; spornà jest rzeczà, czy byli to emigranci ˝y-

dowscy, czy te˝ Arabowie, wyznawcy judaizmu.

5

Ibn Is…Çq — chodzi o autora pierwszej Biografii Proroka cytowanej tu przez

Ibn Hi‰Çma.

waç swoich jeƒców jak to obowiàzuje wiernych.

[Plemi´] BanË SÇ‘ida zgodnie ze swoim obyczajem b´dzie so-

bie p∏aciç okup krwi oraz sprawiedliwie i w∏aÊciwie b´dzie wykupy-
waç swoich jeƒców jak to obowiàzuje wiernych.

[Plemi´] BanË Gu‰am zgodnie ze swoim obyczajem b´dzie so-

bie p∏aciç okup krwi oraz sprawiedliwie i w∏aÊciwie b´dzie wykupy-
waç swoich jeƒców jak to obowiàzuje wiernych.

[Plemi´] BanË an-Na∆∆Çr zgodnie ze swoim obyczajem b´dzie

sobie p∏aciç okup krwi oraz sprawiedliwie i w∏aÊciwie b´dzie wy-
kupywaç swoich jeƒców jak to obowiàzuje wiernych.

[Plemi´] BanË ‘Amr Ibn ‘Awf

12

zgodnie ze swoim obyczajem

b´dzie sobie p∏aciç okup krwi oraz sprawiedliwie i w∏aÊciwie b´dzie
wykupywaç swoich jeƒców jak to obowiàzuje wiernych.

[Plemi´] BanË an-NabÈt zgodnie ze swoim obyczajem b´dzie

sobie p∏aciç okup krwi oraz sprawiedliwie i w∏aÊciwie b´dzie wyku-
pywaç swoich jeƒców jak to obowiàzuje wiernych.

[Plemi´] BanË al-Aws zgodnie ze swoim obyczajem b´dzie so-

bie p∏aciç okup krwi oraz sprawiedliwie i w∏aÊciwie b´dzie wykupy-
waç swoich jeƒców jak to obowiàzuje wiernych.

Wierni nie pozostawià nikogo w d∏ugach; b´dà p∏aciç nale˝ny

wykup albo okup krwi.

[...]

13

Wierzàcy nie powinien zwieraç przymierza z mawlà

14

innego

wierzàcego. Wierzàcy, którzy wype∏niajà swoje obowiàzki, powin-
ni wyst´powaç przeciwno tym spoÊród siebie, którzy si´ buntujà,

zarówno spoÊród Kurajszytów

7

jak i z Yatribu

8

, a tak˝e [pismo]

tych, którzy si´ do nich przy∏àczyli i razem z nimi walczyli

9

. Tworzà

oni spo∏ecznoÊç

10

ponad wszelkimi innymi [spo∏ecznoÊciami].

Emigranci wywodzàcy si´ z Kurajszytów zgodnie ze swoim

obyczajem b´dà sobie p∏aciç okup krwi oraz sprawiedliwie i w∏aÊci-
wie b´dà wykupywaç swoich jeƒców, jak to obowiàzuje wiernych.

[Plemi´] BanË ‘Awf

11

zgodnie ze swoim obyczajem b´dzie so-

bie p∏aciç okup krwi oraz sprawiedliwie i w∏aÊciwie b´dzie wykupy-
waç swoich jeƒców jak to obowiàzuje wiernych.

[Plemi´] BanË al-∞Çrit zgodnie ze swoim obyczajem b´dzie so-

bie p∏aciç okup krwi oraz sprawiedliwie i w∏aÊciwie b´dzie wykupy-

18

19

6

Wyst´pujàcy tu arabski wyraz mu’min w póêniejszym okresie oznacza∏

wierzàcych muzu∏manów, ‘wiernych’. W kontekÊcie tego paragrafu przeciwsta-
wia si´ go terminowi ‘muzu∏manin’ (arab. muslim). W zwiàzku z tym mamy za-
pewne do czynienia z dwoma ró˝nymi poj´ciami. R.B.Serjeant (por. Wst´p) za-
proponowa∏ w zwiàzku z tym, by wyraz mu’min objaÊniç nie jako ‘wierzàcy’ lecz
jako ‘ten, kto daje gwarancj´ bezpieczeƒstwa (arab.amÇn ).

7

Kurajszyci — plemi´ mekkaƒskie, z którego wywodzi∏ si´ Mahomet

i znaczna cz´Êç emigrantów.

8

Yatrib — arabska nazwa Medyny. Mieszkajàcy tam ˚ydzi nazywali to mia-

sto po aramejsku medÈnta czyli po prostu ‘oÊrodek sàdowniczy’. Stàd wzi´∏a si´
póêniejsza arabska nazwa Medyna, b´dàca skrótem okreÊlenia madÈnat an-nabÈ
(‘Miasto Proroka’).

9

W oryginale: ‘podejmowali ∆ihÇd’ (∆ÇhadË ) czyli dzia∏ali usilnie [na ich

rzecz]. Nie chodzi tu wy∏àcznie o walk´ zbrojnà, lecz o wszelkie dzia∏ania podej-
mowane w celu szerzenia nowych idei.

10

W oryginale wyst´puje wyraz umma, który w póêniejszym okresie zaczà∏

oznaczaç wy∏àcznie gmin´ muzu∏maƒskà. Tutaj mamy jeszcze do czynienia
z wczeÊniejszym, bardziej ogólnym znaczeniem, poj´cie ummy oznacza bowiem
ca∏à spo∏ecznoÊç Medyny. O tym, ˝e nie mamy tu do czynienia z poj´ciem religij-
nym, Êwiadczy fragment dokumentu C gdzie do ummy zalicza si´ rówie˝ ˚ydów:
“˚ydzi [...] tworzà jednà spo∏ecznoÊç (umma ) z wierzàcymi”.

11

BanË ‘Awf nale˝eli do zgrupowania plemion Al-Œazra∆, podobnie jak da-

lej wymienione plemiona: BanË al-∞Çrit, BanË SÇ‘ida, BanË µu‰am i BanË an-
Na∆∆Çr.

12

Plemi´ BanË ‘Amr Ibn ‘Awf nale˝a∏o do zgrupowania Aws, podobnie jak

dalej wymienieni: BanË an-NabÈt i — oczywiÊcie — BanË al-Aws.

13

W przek∏adzie pomijam filologiczne rozwa˝ania Ibn Hi‰Çma na temat zna-

b´dzie prawu zemsty, chyba ˝e krewny zabitego uzyska zadowalajà-
cà go zap∏at´. Wierzàcy winni wystàpiç przeciwko [zabójcy] wspól-
nie. Nie mogà uczyniç nic innego, jak wystàpiç przeciwko niemu.

Wierzàcy, który trzyma si´ tej Karty

16

, który wierzy w Boga

i w Sàd Ostateczny, nie mo˝e wspieraç z∏oczyƒcy, nie mo˝e te˝
udzielaç mu schronienia. Kto by zaÊ go wspomaga∏ albo udziela∏ mu
schronienia, na tego w Dniu Zmartwychwstania spadnie przekleƒ-
stwo Boga i Jego gniew.

Nie przyjmie si´ od niego ani zadoÊçuczynienia ani nie oczeku-

je go sprawiedliwoÊç.

Ilekroç b´dziecie si´ spieraç w jakiejÊ sprawie, zwróçcie si´ do

Boga i do Mahometa, pokój niechaj mi b´dzie.

[Dokument C]
˚ydzi b´dà razem z wierzàcymi tak d∏ugo p∏aciç nafaq´

17

, jak d∏ugo

[ci ostatni] b´dà walczyç. ˚ydzi nale˝àcy do BanË ‘Awf

18

stanowià

razem z wierzàcymi jednà spo∏ecznoÊç. Jednak ˚ydzi zachowujà
swojà religi´, a muzu∏manie swojà. Dotyczy to zarówno ich samych
jak i ich maulów, ale nie tych, którzy byli niesprawiedliwi i którzy
zgrzeszyli, oni bowiem przynoszà szkod´ sobie samym i swoim ro-
dzinom.

˚ydów nale˝àcych do BanË an-Na∆∆Çr dotyczy to samo, co ˚y-

dów BanË ‘Awf. ˚ydów nale˝àcych do BanË SÇ‘ida dotyczy to sa-

próbujà szerzyç niesprawiedliwoÊç, wyst´pek, wrogoÊç lub zepsu-
cie poÊród wierzàcych. R´ce wszystkich winny si´ podnieÊç prze-
ciwko takiemu [cz∏owiekowi], nawet gdyby by∏ synem któregoÊ
z nich.

Wierzàcy nie powinien zabijaç innego wierzàcego z powodu

niewierzàcego. Nie powienien te˝ wspomagaç niewierzàcego prze-
ciwko wierzàcemu. Ochrona Boga jest jedna. Najmniejszy z nich
[wierzàcych] mo˝e im [niewierzàcym] udzieliç ochrony. Wierzàcy
sà dla siebie samych maulami przed wszystkimi innymi ludêmi.

Ci ˚ydzi, którzy poszli z nami, otrzymajà wsparcie i b´dà rów-

no traktowani, nie b´dà pokrzywdzeni, i nikogo si´ nie b´dzie wspie-
raç przeciwko nim.

Pokój wierzàcych jest jeden. Wierzàcy nie mo˝e zawrzeç poko-

ju w walce na Êcie˝ce Boga bez [poparcia] drugiego wierzàcego.
Obowiàzuje ich równoÊç i sprawiedliwoÊç. W ka˝dej podejmowanej
walce jedni muszà iÊç w Êlad za drugimi. Jedni wierzàcy sà zobowià-
zani do odbierania okupu krwi za innych, którzy przelali krew na
Êcie˝ce Boga.

Ci z wierzàcych, którzy wype∏niajà swoje obowiàzki, idà naj-

lepszà i najprostszà drogà.

[Dokument B]
˚aden mu‰rik

15

nie mo˝e wziàç w opiek´ ani duszy ani majàtku Ku-

rajszyty, nie mo˝e te˝ wyst´powaç przeciwko wierzàcemu. Ktokol-
wiek zostanie bezspornie skazany za zabicie wierzàcego, podlegaç

20

21

czenia wyraz mufrah ‘obcià˝ony d∏ugiem’.

14

mawlò — osoba, którà bierze si´ w opiek´ (zwanà walÇ’). Obyczaj brania

w opiek´ obcych by∏ obyczajem powszechnym wÊród plemion arabskim. Czasami
wyraz mawlò t∏umaczy si´ jako ‘klient’.

15

mu‰rik jest to ju˝ termin muzu∏maƒski oznaczajàcy osob´, która przypisu-

je Bogu „wspólników”, a wi´c nie jest monoteistà. Przypisywanie Bogu wspólni-
ków (czyli ‰irk) uchodzi∏o w islamie za najci´˝szy grzech. Mu‰rików zalicza si´
w islamie do kategorii kÇfirów – niewierzàcych, a przeciwstawia si´ ich mu’mi-
nom, czyli „wierzàcym”.

16

Karty (arab. sa…Èfa) — chodzi o tekst Konstytucji medyƒskiej.

17

nafaqa: wydatki gminy na prowadzenie wojny i na obron´.

18

Nie jest pewne, czy tu chodzi o Arabów z plemienia BanË ‘Awf wyznajà-

[Dokument F]
D˝auf

20

Yatribu jest miejscem Êwi´tym (…arÇm) dla ludzi tej Karty.

Cz∏owiek chroniony (∆Çr) ma takie same prawa jak ten, kto udziela
ochrony: nie mo˝e staç si´ mu krzywda, i nie mo˝e byç wyst´pny.
Kobieta mo˝e podlegaç ochronie tylko za zgodà jej rodziny. JeÊli
mi´dzy ludêmi tej Karty dojdzie do k∏ótni lub sprzeczki, które mogà
∏amaç jej zasady, nale˝y zwróciç [o rozstrzygni´cie sporu] do Boga
i do Mahometa, Wys∏annika Boga, niechaj go Bóg b∏ogos∏awi i ob-
darzy pokojem. Bóg strze˝e tego, co w tej Karcie jest bogobojne
i szlachetne.

[Dokument G]
Ochrony nie daje si´ Kurajszytom ani tym, którzy ich wspomagajà.
[Wszyscy] winni si´ wspomagaç przeciwko tym, którzy napadajà na
Yatrib. JeÊli si´ ich zawezwie, by zawarli pokój i by go utrzymywa-
li, to winni go zawrzeç i utrzymywaç. JeÊli zaÊ oni zawezwà do tego
samego [innych], to winni oni to uczyniç wobec wierzàcych, z wy-
jàtkiem walki w sprawie religii. Ka˝demu nale˝y si´ przypadajàca
cz´Êç.

˚ydzi z plemienia Aws oraz ich maulowie majà te same obo-

wiàzki co ludzie tej Karty, a tak˝e winni sà ca∏kowità wiernoÊç wo-
bec ludzi tej Karty. [...]

21

. WiernoÊç stoi wy˝ej od wyst´pku. Ka˝dy

stara si´ zdobywaç tylko dla siebie. Bóg strze˝e wszystkiego, co jest
lepsze i szlachetniejsze od tego, co zawiera ta Karta.

[Dokument H]
To Pismo nie strze˝e niesprawiedliwych i grzesznych. Bezpieczny

mo, co ˚ydów BanË ‘Awf. ˚ydów nale˝àcych do BanË Gu‰am doty-
czy to samo, co ˚ydów BanË ‘Awf. ˚ydów nale˝àcych do BanË al-
Aws dotyczy to samo, co ˚ydów BanË ‘Awf. ˚ydów nale˝àcych do
BanË ∑a‘laba dotyczy to samo, co ˚ydów BanË ‘Awf — z wy-
jàtkiem tych, którzy byli niesprawiedliwi i którzy zgrzeszyli, oni bo-
wiem przynoszà szkod´ sobie samym i swoim rodzinom. Gafna, b´-
dàcy rodem ∑a‘labitów, sà tacy sami jak ci ostatni. BanË a‰-·u†ayba
obowiàzuje to samo, co ˚ydów BanË ‘Awf.

WiernoÊç stoi wy˝ej ni˝ wyst´pek.

[Dokument D]
Maulowie ∑a‘labitów sà tacy sami jak ∑a‘labici. Bliscy ˚ydom ma-
jà takie same prawa jak ˚ydzi. ˚aden z nich nie wyjdzie [do walki]
bez pozwolenia Mahometa, pokój niechaj mu b´dzie, ale nikomu nie
b´dzie zabroniona zemsta za zadanà ran´. Kto zdradziecko zabija,
ten czyni to kosztem siebie samego i swojej rodziny, chyba ˝e spo-
tka∏a go niesprawiedliwoÊç. Albowiem Bóg chroni najwierniej-
szych przed tym, kto si´ dopuÊci∏ niesprawiedliwoÊci.

[Dokument E]
˚ydzi powinni p∏aciç nafak´ i muzu∏manie powinni p∏aciç nafak´.

19

Winni si´ oni nawzajem wspieraç [w walce] z tymi, którzy zwalcza-
jà ludzi tej Karty. Winni sobie nawzajem doradzaç, dochowywaç
wiernoÊci, odrzucaç wyst´pek. Nikt nie mo˝e post´powaç wyst´p-
nie wobec swoich sprzymierzeƒców. Skrzywdzonego nale˝y wspo-
magaç. ˚ydzi b´dà p∏aciç nafak´ razem z wierzàcymi, dopóki ci
[ostatni] b´dà walczyç.

22

23

cych judaizm czy te˝ ˚ydów zwiàzanych z tym plemieniem.

19

Jest to powtórzenie zasady zawartej w dokumencie „C”.

20

µawf (dos∏. dolina) oznacza tutaj ca∏à okolic´ miasta, przede wszystkim

otaczajàce go pola i gaje palmowe.

21

Pomijam komentarz filologiczny Ibn Is…Çqa.

jest ten, kto wyrusza [walczyç] i kto pozostaje w Medynie, z wyjàt-
kiem niesprawiedliwych i grzesznych. Bóg chroni tych, którzy sà
wierni i bogobojni oraz Mahometa, Wys∏annika Boga, niechaj Bóg
go b∏ogos∏awi i obdarza pokojem.

Prze∏o˝y∏ Janusz Danecki

24