Tomasz Maruszewski

Psychologiczne podstawy komunikacji.

Wykład 6.

Wzrok, przestrzeń i barwa.

Literatura

Hall, E. T. (1984). Poza kulturą (r. 5 – 9; s. 109-184). Warszawa: PWN.
Hall, E. T. (1975). Ukryty wymiar (r. 4 -10). Warszawa: PIW.
Reeves, B., Nass, C. (2000). Media i ludzie (s. 133-168). Warszawa: PIW.
Skarżyńska, K. (2001). Wpływ telewizji na postawy i decyzje wyborcze oraz jego percepcja. W: M. Lewicka, J. Grzelak (red.), Jednostka i społeczeństwo: Podejście psychospołeczne (s. 67-82). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

1. Znaczenie orientacji we własnych emocjach

Aleksytymia jest syndromem osobowości, którego cechą osiową jest zaburzenie orientacji we własnych emocjach.
Brak dostępu do własnych emocji dotyczy różnych elementów emocji:

warstwy obrazowej emocji (odczuwanie pobudzenia wewnętrznego, interpretacja komunikatów emocjonalnych docierających z zewnątrz)
warstwy werbalnej (zaburzenia w nazywaniu emocji)
warstwy abstrakcyjnej, dotyczącej rozumienia emocji (przyczyny emocji, wpływ na własne zachowanie, wpływ na zachowanie innych)

Aleksytymia diagnozowana jest za pomocą metod opartych na samoopisie (TAS26, TAS20, ALEX40).
Na jej „psychometryczny obraz” składają się:

trudności w werbalizacji doznań emocjonalnych
ubóstwo wyobraźni i marzeń na jawie
słabość wglądu we własne doznania emocjonalne
niska pobudliwość emocjonalna
myślenie konkretne.

Ponieważ aleksytymik ma trudności w poznaniu własnych doznań, może mieć również kłopoty w interpretacji komunikatów pochodzących od innych osób.
Pierwsze badania dały wyniki niezachęcające. Donald i Prkachin stwierdzili, że nie ma różnic w interpretacji wyrazów emocji przez aleksytymików i niealeksytymików.
Aleksytymicy mieli pewne trudności w udawaniu ekspresji niektórych emocji: przede wszystkim dotyczyło to gniewu.
W badaniach popełniano pewien błąd: badano zdolność do odczytywania wyrazów mimicznych, natomiast emocje ujawniane na twarzach modeli nie były adresowane do aleksytymików.
Aleksytymicy mają dostęp do emocji pierwotnych, a kłopoty dotyczą emocji wtórnych.
Inaczej oceniana jest również siła emocji

2. Problemy do refleksji

Czy komunikacja ze sobą jest warunkiem komunikacji z innymi?
Jakiej sfery życia dotyczy komunikacja ze sobą?
Z kim się komunikujemy, kiedy komunikujemy się ze sobą?
Kto jest nadawcą, a kto jest odbiorcą?

3. Charakterystyka bodźców wzrokowych (tabela była przedstawiona na wykładzie)

4. Zmysł wzroku w ewolucji

Wzrok jest zmysłem ewolucyjnie najmłodszym, a rozwinął się kosztem powonienia.
Powonienie dominowało u organizmów prowadzących naziemny tryb życia, zaś wzrok pojawił się u tych naszych przodków, którzy podjęli tryb życia nadrzewny.
Wzrok konieczny był dla precyzyjnego ustalania odległości, ocenie grubości gałęzi oraz przy czynnościach społecznych (iskanie).

5. Porównanie przestrzeni wzrokowej i słuchowej (tabela była przedstawiona na wykładzie)

6. Przestrzeń wzrokowa

Jest ona wynikiem uczenia się; uczenie się prowadzi do odmiennych rezultatów w zależności od środowiska.
Złożoność i organizacja środowiska prowadzą do różnych form uczenia się. Przykładowo, u Eskimosów środowisko zawiera niewiele wskaźników przestrzeni wzrokowej, toteż organizacja przestrzeni ma inny charakter.
Przestrzeń wzrokowa była odkrywana w toku rozwoju historycznego i kulturowego, czego przykładem jest przedstawianie przestrzeni w malarstwie.
Faktura powierzchni - zagęszcza się przy przedmiotach odległych.
Perspektywa liniowa (Paolo Ucelli, a potem Leonardo da Vinci) - konieczna przy przedstawianiu przestrzeni w odległości większej niż 4,8 m.
Pozorna wielkość przedmiotu - przedmioty odległe wydają się coraz mniejsze (malarstwo włoskie od XII wieku).
Nieodpowiedniość binokularna - różnica w obrazach odbieranych prawym i lewym okiem.
Paralaksa ruchowa - niejednakowa prędkość kątowa ruchu przedmiotów znajdujących się blisko i daleko.
Perspektywa powietrzna - odległe przedmioty wydają się niebieskie wskutek obecności warstwy powietrza.
Perspektywa rozmazana - „głębia ostrości”. Koncentracja wzroku na bliskim przedmiocie sprawia, że przedmioty odległe rozmazują się.
Lokalizacja w polu widzenia - na przedmioty bliskie spoglądamy z góry, zaś na dalekie z dołu. Związane jest to z położeniem linii horyzontu gdy znajdujemy się na ziemi i gdy znajdujemy się wysoko.
Zmiana faktury - miasto oglądane z leżącej nad nim stromej góry wydaje się odleglejsze.
Zmiany w rozdwojeniu obrazów. Przy spoglądaniu na odległy punkt bliższe przedmioty widzimy podwójnie. Im są one bliższe tym to rozdwojenie jest większe.
Niejednakowa prędkość przemieszczania się obrazu przedmiotów bliskich i dalekich na powierzchni siatkówki przy poruszaniu oczami lub głową.
Kompletność konturu, brak interpozycji sugeruje, że przedmiot jest blisko.
Rozmywanie się konturów i kształtów przedmiotów dalekich.
W niektórych kulturach taka prezentacja przestrzeni jest niezrozumiała.

7. Ewolucyjnie ukształtowane funkcje komunikatów wzrokowych

Rozpoznawanie obiektów stanowiących źródło zaspokojenia potrzeb.
Unikanie zagrożeń i sprawne poruszanie się wykorzystujące właściwości terenu (drzewa, ziemia, woda).
Określanie właściwości wyglądu i ekspresji emocjonalnej innych osobników.
Przekazywanie informacji innym za pomocą gestów lub specjalnie sporządzonych sygnałów.

8. Podział pola widzenia na strefy

Widzenie centralne - wykorzystuje dołek centralny, w którym komórki receptoryczne mają połączenia typu 1:1 z komórkami zwojowymi. Obejmuje ono 1^owielkości kątowej, co odpowiada obszarowi o średnicy 0,5 cm z odległości 30 cm. Występuje tylko u ptaków i małp człekokształtnych (iskanie).
Widzenie makularne - opiera się na plamce żółtej. Obejmuje 3^o w płaszczyźnie pionowej oraz 12-15^ow płaszczyźnie poziomej. Wykorzystywane jest np. w czasie czytania.
Widzenie peryferyczne - obejmuje kąt 90^o. Możliwe jest spostrzeganie ruchu, zaś barwy widziane są słabo.

9. Co widzimy - pogląd Gibsona

Pole wizualne - czyli obrazy na siatkówce. Obrazy te cechują się znaczną zmiennością. Nie są one dostępne naszej świadomości, ale zawierają dane, z których tworzony jest świadomy obraz. Na przykład, nie wiemy, że na siatkówce powstaje dwuwymiarowy obraz jakiegoś przedmiotu.
Świat wizualny - jest to obraz spostrzegany przez człowieka. Jest on lokalizowany na zewnątrz organizmu i wykazuje względne podobieństwo u różnych ludzi.

10. Barwa jako narzędzie komunikacji

Barwy odgrywają dużą rolę komunikacyjną, ponieważ zawierają ukryte informacje o innych właściwościach przedmiotów.
Wrażliwość na barwy jest cechą związaną z występowaniem czopków w siatkówce. Barwy są rejestrowane tylko wtedy, gdy:

występuje odpowiednio wysokie natężenie światła
przedmioty barwne występują w centralnej części pola widzenia
występuje specyficzna relacja między barwą światła i właściwościami powierzchni

11. Termiczne działanie barw

Barwy ciepłe to barwy długofalowe (czerwień, oranż oraz żółcień), zaś barwy chłodne to barwy krótkofalowe (błękit, niebieskozielony).
Wśród barw achromatycznych barwa biała jest chłodna, barwa czarna - ciepła.
Mechanizm powstawania:

skojarzenia - barwa ognia i nieba
bezpośrednia percepcja - wskutek pochłaniania promieni przedmioty o barwach ciepłych mają rzeczywiście wyższą temperaturę

Zastosowanie: ocieplanie i ochładzanie pomieszczeń, reklama (ludzie w barwach ciepłych, przedmioty w zimnych)

12. Przestrzenne działanie barw

Barwy dzieli się na bliskie („barwy ziemi”) i dalekie („barwy nieba”).
Zazwyczaj barwy bliskie to barwy długofalowe, zaś barwy dalekie to barwy krótkofalowe.
Barwy bliskie to przede wszystkim barwy powierzchniowe, a nie barwy światła. Malarze określają je mianem barw „zgaszonych”: są to między innymi brązy, sepie i fiolety.
Barwy dalekie to zarówno barwy powierzchniowe jak i barwy świateł.
W barwach achromatycznych biel jest daleka, a czerń bliska.
Mechanizm powstawania:

mechanizm skojarzeniowy - rzeczywista odległość przedmiotów błękitnych i czerwonobrunatnych
aktywność mięśni akomodacyjnych przy spostrzeganiu przedmiotów w barwach bliskich i dalekich. Akomodacja przy przedmiotach w barwach bliskich jest bardzo duża, ponieważ barwy długofalowe mają mały współczynnik załamania w gałce ocznej. Przy barwach dalekich akomodacja niewielka, ponieważ współczynnik załamania dla błękitu jest duży (obraz powstaje przed siatkówką).

Zastosowania
Powiększanie i pomniejszanie przedmiotów i pomieszczeń. Przykład: malowanie sufitów w pomieszczeniach reprezentacyjnych i przytulnych.
Zmiana proporcji przedmiotów.
Stroje:

podkreślanie niektórych części ciała
stwarzanie dystansu - politycy preferują jasne koszule (białe lub błękitne), zaś ochroniarze stroje czarne (wygląd Schwarzennegera)

13. Termiczne działanie barw

Barwy ciepłe to barwy długofalowe (czerwień, oranż oraz żółcień), zaś barwy chłodne to barwy krótkofalowe (błękit, niebieskozielony).
Wśród barw achromatycznych barwa biała jest chłodna, barwa czarna - ciepła.
Mechanizm powstawania:

skojarzenia - barwa ognia i nieba
bezpośrednia percepcja - wskutek pochłaniania promieni przedmioty o barwach ciepłych mają rzeczywiście wyższą temperaturę

Zastosowanie: ocieplanie i ochładzanie pomieszczeń, reklama (ludzie w barwach ciepłych, przedmioty w zimnych)

Tomasz Maruszewski

Psychologiczne podstawy komunikacji.

Wykład 6.

Literatura

Hall, E. T. (1984). Poza kulturą (r. 5 – 9; s. 109-184). Warszawa: PWN.

Hall, E. T. (1975). Ukryty wymiar (r. 4 -10). Warszawa: PIW.

Reeves, B., Nass, C. (2000). Media i ludzie (s. 133-168). Warszawa: PIW.

Skarżyńska, K. (2001). Wpływ telewizji na postawy i decyzje wyborcze oraz jego percepcja. W: M. Lewicka, J. Grzelak (red.), Jednostka i społeczeństwo: Podejście psychospołeczne (s. 67-82). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

1. Znaczenie orientacji we własnych emocjach

Aleksytymia jest syndromem osobowości, którego cechą osiową jest zaburzenie orientacji we własnych emocjach.

Brak dostępu do własnych emocji dotyczy różnych elementów emocji:

warstwy obrazowej emocji (odczuwanie pobudzenia wewnętrznego, interpretacja komunikatów emocjonalnych docierających z zewnątrz)

warstwy werbalnej (zaburzenia w nazywaniu emocji)

warstwy abstrakcyjnej, dotyczącej rozumienia emocji (przyczyny emocji, wpływ na własne zachowanie, wpływ na zachowanie innych)

Aleksytymia diagnozowana jest za pomocą metod opartych na samoopisie (TAS26, TAS20, ALEX40).

Na jej „psychometryczny obraz” składają się:

trudności w werbalizacji doznań emocjonalnych

ubóstwo wyobraźni i marzeń na jawie

słabość wglądu we własne doznania emocjonalne

niska pobudliwość emocjonalna

myślenie konkretne.

Ponieważ aleksytymik ma trudności w poznaniu własnych doznań, może mieć również kłopoty w interpretacji komunikatów pochodzących od innych osób.

Pierwsze badania dały wyniki niezachęcające. Donald i Prkachin stwierdzili, że nie ma różnic w interpretacji wyrazów emocji przez aleksytymików i niealeksytymików.

Aleksytymicy mieli pewne trudności w udawaniu ekspresji niektórych emocji: przede wszystkim dotyczyło to gniewu.

W badaniach popełniano pewien błąd: badano zdolność do odczytywania wyrazów mimicznych, natomiast emocje ujawniane na twarzach modeli nie były adresowane do aleksytymików.

Aleksytymicy mają dostęp do emocji pierwotnych, a kłopoty dotyczą emocji wtórnych.

Inaczej oceniana jest również siła emocji

2. Problemy do refleksji

Czy komunikacja ze sobą jest warunkiem komunikacji z innymi?

Jakiej sfery życia dotyczy komunikacja ze sobą?

Z kim się komunikujemy, kiedy komunikujemy się ze sobą?

Kto jest nadawcą, a kto jest odbiorcą?

3. Charakterystyka bodźców wzrokowych (tabela była przedstawiona na wykładzie)

4. Zmysł wzroku w ewolucji

Wzrok jest zmysłem ewolucyjnie najmłodszym, a rozwinął się kosztem powonienia.

Powonienie dominowało u organizmów prowadzących naziemny tryb życia, zaś wzrok pojawił się u tych naszych przodków, którzy podjęli tryb życia nadrzewny.

Wzrok konieczny był dla precyzyjnego ustalania odległości, ocenie grubości gałęzi oraz przy czynnościach społecznych (iskanie).

5. Porównanie przestrzeni wzrokowej i słuchowej (tabela była przedstawiona na wykładzie)

6. Przestrzeń wzrokowa

Jest ona wynikiem uczenia się; uczenie się prowadzi do odmiennych rezultatów w zależności od środowiska.

Złożoność i organizacja środowiska prowadzą do różnych form uczenia się. Przykładowo, u Eskimosów środowisko zawiera niewiele wskaźników przestrzeni wzrokowej, toteż organizacja przestrzeni ma inny charakter.

Przestrzeń wzrokowa była odkrywana w toku rozwoju historycznego i kulturowego, czego przykładem jest przedstawianie przestrzeni w malarstwie.

Faktura powierzchni - zagęszcza się przy przedmiotach odległych.

Perspektywa liniowa (Paolo Ucelli, a potem Leonardo da Vinci) - konieczna przy przedstawianiu przestrzeni w odległości większej niż 4,8 m.

Pozorna wielkość przedmiotu - przedmioty odległe wydają się coraz mniejsze (malarstwo włoskie od XII wieku).

Nieodpowiedniość binokularna - różnica w obrazach odbieranych prawym i lewym okiem.

Paralaksa ruchowa - niejednakowa prędkość kątowa ruchu przedmiotów znajdujących się blisko i daleko.

Perspektywa powietrzna - odległe przedmioty wydają się niebieskie wskutek obecności warstwy powietrza.

Perspektywa rozmazana - „głębia ostrości”. Koncentracja wzroku na bliskim przedmiocie sprawia, że przedmioty odległe rozmazują się.

Lokalizacja w polu widzenia - na przedmioty bliskie spoglądamy z góry, zaś na dalekie z dołu. Związane jest to z położeniem linii horyzontu gdy znajdujemy się na ziemi i gdy znajdujemy się wysoko.

Zmiana faktury - miasto oglądane z leżącej nad nim stromej góry wydaje się odleglejsze.

Zmiany w rozdwojeniu obrazów. Przy spoglądaniu na odległy punkt bliższe przedmioty widzimy podwójnie. Im są one bliższe tym to rozdwojenie jest większe.

Niejednakowa prędkość przemieszczania się obrazu przedmiotów bliskich i dalekich na powierzchni siatkówki przy poruszaniu oczami lub głową.

Kompletność konturu, brak interpozycji sugeruje, że przedmiot jest blisko.

Rozmywanie się konturów i kształtów przedmiotów dalekich.

W niektórych kulturach taka prezentacja przestrzeni jest niezrozumiała.

7. Ewolucyjnie ukształtowane funkcje komunikatów wzrokowych

Rozpoznawanie obiektów stanowiących źródło zaspokojenia potrzeb.

Unikanie zagrożeń i sprawne poruszanie się wykorzystujące właściwości terenu (drzewa, ziemia, woda).

Określanie właściwości wyglądu i ekspresji emocjonalnej innych osobników.

Przekazywanie informacji innym za pomocą gestów lub specjalnie sporządzonych sygnałów.

8. Podział pola widzenia na strefy

Widzenie makularne - opiera się na plamce żółtej. Obejmuje 3o w płaszczyźnie pionowej oraz 12-15o w płaszczyźnie poziomej. Wykorzystywane jest np. w czasie czytania.

Widzenie peryferyczne - obejmuje kąt 90o. Możliwe jest spostrzeganie ruchu, zaś barwy widziane są słabo.

9. Co widzimy - pogląd Gibsona

Pole wizualne - czyli obrazy na siatkówce. Obrazy te cechują się znaczną zmiennością. Nie są one dostępne naszej świadomości, ale zawierają dane, z których tworzony jest świadomy obraz. Na przykład, nie wiemy, że na siatkówce powstaje dwuwymiarowy obraz jakiegoś przedmiotu.

Świat wizualny - jest to obraz spostrzegany przez człowieka. Jest on lokalizowany na zewnątrz organizmu i wykazuje względne podobieństwo u różnych ludzi.

10. Barwa jako narzędzie komunikacji

Barwy odgrywają dużą rolę komunikacyjną, ponieważ zawierają ukryte informacje o innych właściwościach przedmiotów.

Wrażliwość na barwy jest cechą związaną z występowaniem czopków w siatkówce. Barwy są rejestrowane tylko wtedy, gdy:

występuje odpowiednio wysokie natężenie światła

przedmioty barwne występują w centralnej części pola widzenia

występuje specyficzna relacja między barwą światła i właściwościami powierzchni

11. Termiczne działanie barw

Barwy ciepłe to barwy długofalowe (czerwień, oranż oraz żółcień), zaś barwy chłodne to barwy krótkofalowe (błękit, niebieskozielony).

Wśród barw achromatycznych barwa biała jest chłodna, barwa czarna - ciepła.

Mechanizm powstawania:

skojarzenia - barwa ognia i nieba

bezpośrednia percepcja - wskutek pochłaniania promieni przedmioty o barwach ciepłych mają rzeczywiście wyższą temperaturę

Zastosowanie: ocieplanie i ochładzanie pomieszczeń, reklama (ludzie w barwach ciepłych, przedmioty w zimnych)

Widzenie makularne - opiera się na plamce żółtej. Obejmuje 3^o w płaszczyźnie pionowej oraz 12-15^ow płaszczyźnie poziomej. Wykorzystywane jest np. w czasie czytania.

Widzenie peryferyczne - obejmuje kąt 90^o. Możliwe jest spostrzeganie ruchu, zaś barwy widziane są słabo.