Tomasz Maruszewski

Psychologiczne podstawy komunikacji

Wykład 1

Czym jest komunikacja – spojrzenie spoza psychologii

Motto:

„Jedyną rzeczywistością jest to, co relacjonują media” Stanislav Gross – nowy premier Czech, zwany przez Tygodnik Forum Czeskim Dyzmą
Clark – komunikacja polega na dodaniu jednej porcji wiedzy do już istniejącej wiedzy.

1. Znaczenie komunikacji

Platon chciał usunąć z swego utopijnego państwa poetów za to, że tworzyli wypowiedzi atrakcyjne z formalnego punktu widzenia, prawdę jednak pozostawiali na uboczu.
Analogicznie wygląda sprawa w odniesieniu do twórców współczesnych - polityków, dziennikarzy, specjalistów od PR, copywriterów czy sprzedawców.
Czy odbiorcy tych komunikatów poszukują prawdy, czy szukają informacji, które potwierdzają ich własne intencje lub system wartości.
Czy mamy uczyć się komunikacji skutecznej czy mamy uczyć komunikacji pozwalającej dotrzeć do prawdy.

2. Koncepcja Laswella

W analizie komunikacji zwraca się uwagę na to:

od kogo odbiera się informacje
jakie to są informacje
jakie jest uzasadnienie tych informacji
jakie środki techniczne wykorzystywane są do przekazywania informacji (Mac Luhan twierdzi, że czasami same środki stają się przekazem)
jakie mechanizmy społeczne wykorzystywane są w przekazie (np. prośba, rozkaz, sugestia, pytanie, itd.)
jaki jest efekt przekazywania informacji

3. Schemat procesu komunikacji proponowany przez Ziółkowskiego (był na wykładzie – schemat, a nie Ziółkowski)

4. Zalety koncepcji Ziółkowskiego

Uwzględnienie odmiennych stanów wiedzy nadawcy i odbiorcy.
Rozróżnienie komunikatów intencjonalnych i nieintencjonalnych.
Wykazanie, że komunikacja ma charakter wielopoziomowy.
Problemy polegają na tym, że model dotyczy transmisji wiedzy, a ludzie przekazują sobie również komunikaty emocjonalne. Są one bardzo ważne, ponieważ należą do czynników kształtujących intencje.

5. Rozróżnienie kłamstwa od szczerości oraz fałszu od prawdy.

Kłamstwo polega na świadomym wprowadzaniu drugiej osoby w błąd. Gdy świadomie ujawniamy zawartość naszej wiedzy, informujemy drugą osobę o faktycznym stanie rzeczy - to jest szczerość.
Kłamstwo i szczerość dotyczą relacji między wiedzą nadawcy i komunikatem nadanym intencjonalnie.
Prawda i fałsz dotyczą relacji między wiedzą jednostki a rzeczywistością. Wiedza jednostki jest prawdziwa, kiedy jest zgodna z rzeczywistością.
Kłamstwo i fałsz to różne rzeczy
To nie jest paradoks, że można kłamiąc powiedzieć prawdę.
X chce okłamać sąsiada i mówi, że pada deszcz. Jest przekonany, że deszcz nie pada.
Tymczasem X nie zauważył tego, że deszcz pada.
Analogiczny przykład spotykamy w psychoanalizie: pacjentki okłamywały Freuda, ten jednak doszedł do prawdziwych sądów na temat rzeczywistości.

6. Dziedziny życia, w których kłamstwo jest powszechne

Polityka, dyplomacja, propaganda, gra wywiadu i kontrwywiadu.
Kłamstwo w życiu codziennym, towarzyskim i zawodowym.
Czy kłamstwo jest naganne moralnie?
Ósme przykazanie nie mówi wprost o kłamstwie.
Istnieją takie rodzaje kłamstwa, których się nie potępia.
Lekarz nie zawsze ujawnia całą prawdę śmiertelnie choremu pacjentowi.

7. Klasyfikacja kłamstw

Kłamstwa służące interesom nadawcy i szkodzące odbiorcy.
Kłamstwa służące jednocześnie interesom nadawcy i interesom odbiorcy.
Kłamstwa szkodzące interesom nadawcy i służące interesom odbiorcy (np. zgłasza się do policji ktoś, kto niesłusznie oskarża się popełnienie jakiegoś przestępstwa, gdy wcześniej policja była oskarżana o nieudolność).

Św. Augustyn: 3 typy kłamstw - szkodliwe, użyteczne i żartobliwe.
Św. Tomasz z Akwinu - oprócz wyżej wymienionych wymienia udawanie, którego celem jest zachowanie sekretu.
Protestantyzm jest bardziej liberalny. Np. Grocjusz wyróżnia dwa typy ludzi w zależności od posiadania prawa do prawdy:

posiadający to prawo
nie posiadający tego prawa.
Kłamstwo występuje jedynie w odniesieniu do grupy pierwszej, natomiast w odniesieniu do grupy drugiej (np. dzieci) występuje fałszomówstwo.

8. Ostatnie uzupełnienie. I.

Kłamstwo jest kłamstwem, kiedy wypowiedzi nadawcy traktuje się jako coś, co mówi o rzeczywistości.
Istnieją sytuacje, kiedy wypowiedź nie ma takiego charakteru - aktor grający na scenie nie informuje o własnych poglądach na rzeczywistość, nie przedstawia też własnego stanu psychicznego, a jedynie stan osoby, którą odgrywa.
Kłamstwa mogą mieć charakter zrytualizowany - wszyscy wiedzą, że jest to element pewnej gry społecznej lub obyczajowej.

9. Ostatnie uzupełnienie. II.

„Świetnie dziś wyglądasz”: taka wypowiedź może być traktowana na dwóch poziomach - jako rytuał o jako określenie rzeczywistych właściwości wyglądu.
Ważna jest zatem intencja wypowiedzi.
W koncepcji komunikacji rozumianej jako transmisja wiedzy brakuje intencji. Ziółkowski zajmuje się wprawdzie intencjami, ale nie lokuje ich w obrębie podstawowego schematu komunikacji.

10. Jakobson o funkcjach przekazów komunikacyjnych

Komunikat skoncentrowany na obiektywnych cechach rzeczywistości, a jego nośniki są przezroczyste (nie zwracamy np. uwagi na słowa, ale na ich treść.
Funkcja ekspresyjna - komunikat mówi o ocenach i emocjach nadawcy.
Funkcja perswazyjna - nakłanianie odbiorcy do wykonania jakiejś czynności. Najczęściej wykorzystywana jest w propagandzie, a jest tym skuteczniejsza, im silniej apeluje do emocji, a nosi pozory racjonalności.
Funkcja fatyczna - skoncentrowana na podtrzymywaniu kontaktu społecznego (Jak się masz; A zboże latoś łobrodziło).

11. Socjologowie o nowych typach komunikacji - pierwsze przybliżenie.

Kłoskowska: istnieją dwa typy kultury:

kultura aktualnie społeczna (N-P-O)
kultura potencjalnie społeczna (N-P). Istnieje tu tylko nadawca i przekaz, a odbiorca pozostaje anonimowy i nie ma wpływu na kształt przekazu (telewizja, niektóre rodzaje prasy)
w niektórych mediach odbiorcy mogą kształtować przekaz, ale zmiana przekazu występuje z dużym opóźnieniem i odbiorcy nie dostrzegają związku tej zmiany z własnymi działaniami (krytyka pod adresem redakcji półrocznika).

Nowe problemy pojawiają się przy nowych formach przekazu.

Tomasz Maruszewski

Czym jest komunikacja – spojrzenie spoza psychologii

„Jedyną rzeczywistością jest to, co relacjonują media” Stanislav Gross – nowy premier Czech, zwany przez Tygodnik Forum Czeskim Dyzmą

Clark – komunikacja polega na dodaniu jednej porcji wiedzy do już istniejącej wiedzy.

1. Znaczenie komunikacji

Platon chciał usunąć z swego utopijnego państwa poetów za to, że tworzyli wypowiedzi atrakcyjne z formalnego punktu widzenia, prawdę jednak pozostawiali na uboczu.

Analogicznie wygląda sprawa w odniesieniu do twórców współczesnych - polityków, dziennikarzy, specjalistów od PR, copywriterów czy sprzedawców.

Czy odbiorcy tych komunikatów poszukują prawdy, czy szukają informacji, które potwierdzają ich własne intencje lub system wartości.

Czy mamy uczyć się komunikacji skutecznej czy mamy uczyć komunikacji pozwalającej dotrzeć do prawdy.

2. Koncepcja Laswella

W analizie komunikacji zwraca się uwagę na to:

od kogo odbiera się informacje

jakie to są informacje

jakie jest uzasadnienie tych informacji

jakie środki techniczne wykorzystywane są do przekazywania informacji (Mac Luhan twierdzi, że czasami same środki stają się przekazem)

jakie mechanizmy społeczne wykorzystywane są w przekazie (np. prośba, rozkaz, sugestia, pytanie, itd.)

jaki jest efekt przekazywania informacji

3. Schemat procesu komunikacji proponowany przez Ziółkowskiego (był na wykładzie – schemat, a nie Ziółkowski)

4. Zalety koncepcji Ziółkowskiego

Uwzględnienie odmiennych stanów wiedzy nadawcy i odbiorcy.

Rozróżnienie komunikatów intencjonalnych i nieintencjonalnych.

Wykazanie, że komunikacja ma charakter wielopoziomowy.

Problemy polegają na tym, że model dotyczy transmisji wiedzy, a ludzie przekazują sobie również komunikaty emocjonalne. Są one bardzo ważne, ponieważ należą do czynników kształtujących intencje.

5. Rozróżnienie kłamstwa od szczerości oraz fałszu od prawdy.

Kłamstwo polega na świadomym wprowadzaniu drugiej osoby w błąd. Gdy świadomie ujawniamy zawartość naszej wiedzy, informujemy drugą osobę o faktycznym stanie rzeczy - to jest szczerość.

Kłamstwo i szczerość dotyczą relacji między wiedzą nadawcy i komunikatem nadanym intencjonalnie.

Prawda i fałsz dotyczą relacji między wiedzą jednostki a rzeczywistością. Wiedza jednostki jest prawdziwa, kiedy jest zgodna z rzeczywistością.

Kłamstwo i fałsz to różne rzeczy

To nie jest paradoks, że można kłamiąc powiedzieć prawdę.

X chce okłamać sąsiada i mówi, że pada deszcz. Jest przekonany, że deszcz nie pada.

Tymczasem X nie zauważył tego, że deszcz pada.

Analogiczny przykład spotykamy w psychoanalizie: pacjentki okłamywały Freuda, ten jednak doszedł do prawdziwych sądów na temat rzeczywistości.

6. Dziedziny życia, w których kłamstwo jest powszechne

Polityka, dyplomacja, propaganda, gra wywiadu i kontrwywiadu.

Kłamstwo w życiu codziennym, towarzyskim i zawodowym.

Czy kłamstwo jest naganne moralnie?

Ósme przykazanie nie mówi wprost o kłamstwie.

Istnieją takie rodzaje kłamstwa, których się nie potępia.

Lekarz nie zawsze ujawnia całą prawdę śmiertelnie choremu pacjentowi.

7. Klasyfikacja kłamstw

Kłamstwa służące interesom nadawcy i szkodzące odbiorcy.

Kłamstwa służące jednocześnie interesom nadawcy i interesom odbiorcy.

Kłamstwa szkodzące interesom nadawcy i służące interesom odbiorcy (np. zgłasza się do policji ktoś, kto niesłusznie oskarża się popełnienie jakiegoś przestępstwa, gdy wcześniej policja była oskarżana o nieudolność).

Św. Augustyn: 3 typy kłamstw - szkodliwe, użyteczne i żartobliwe.

Św. Tomasz z Akwinu - oprócz wyżej wymienionych wymienia udawanie, którego celem jest zachowanie sekretu.

Protestantyzm jest bardziej liberalny. Np. Grocjusz wyróżnia dwa typy ludzi w zależności od posiadania prawa do prawdy:

posiadający to prawo

nie posiadający tego prawa.

Kłamstwo występuje jedynie w odniesieniu do grupy pierwszej, natomiast w odniesieniu do grupy drugiej (np. dzieci) występuje fałszomówstwo.

8. Ostatnie uzupełnienie. I.

Kłamstwo jest kłamstwem, kiedy wypowiedzi nadawcy traktuje się jako coś, co mówi o rzeczywistości.

Istnieją sytuacje, kiedy wypowiedź nie ma takiego charakteru - aktor grający na scenie nie informuje o własnych poglądach na rzeczywistość, nie przedstawia też własnego stanu psychicznego, a jedynie stan osoby, którą odgrywa.

Kłamstwa mogą mieć charakter zrytualizowany - wszyscy wiedzą, że jest to element pewnej gry społecznej lub obyczajowej.

9. Ostatnie uzupełnienie. II.

„Świetnie dziś wyglądasz”: taka wypowiedź może być traktowana na dwóch poziomach - jako rytuał o jako określenie rzeczywistych właściwości wyglądu.

Ważna jest zatem intencja wypowiedzi.

W koncepcji komunikacji rozumianej jako transmisja wiedzy brakuje intencji. Ziółkowski zajmuje się wprawdzie intencjami, ale nie lokuje ich w obrębie podstawowego schematu komunikacji.

10. Jakobson o funkcjach przekazów komunikacyjnych

Komunikat skoncentrowany na obiektywnych cechach rzeczywistości, a jego nośniki są przezroczyste (nie zwracamy np. uwagi na słowa, ale na ich treść.

Funkcja ekspresyjna - komunikat mówi o ocenach i emocjach nadawcy.

Funkcja perswazyjna - nakłanianie odbiorcy do wykonania jakiejś czynności. Najczęściej wykorzystywana jest w propagandzie, a jest tym skuteczniejsza, im silniej apeluje do emocji, a nosi pozory racjonalności.

Funkcja fatyczna - skoncentrowana na podtrzymywaniu kontaktu społecznego (Jak się masz; A zboże latoś łobrodziło).

11. Socjologowie o nowych typach komunikacji - pierwsze przybliżenie.

Kłoskowska: istnieją dwa typy kultury:

kultura aktualnie społeczna (N-P-O)

kultura potencjalnie społeczna (N-P). Istnieje tu tylko nadawca i przekaz, a odbiorca pozostaje anonimowy i nie ma wpływu na kształt przekazu (telewizja, niektóre rodzaje prasy)

w niektórych mediach odbiorcy mogą kształtować przekaz, ale zmiana przekazu występuje z dużym opóźnieniem i odbiorcy nie dostrzegają związku tej zmiany z własnymi działaniami (krytyka pod adresem redakcji półrocznika).

Nowe problemy pojawiają się przy nowych formach przekazu.