Tomasz Maruszewski

Psychologiczne podstawy komunikacji

Wykład 3

Bodźce naturalne i symboliczne w procesie komunikacji

„Ziemia niczyja”

• Warunkiem komunikacji jest uznanie wzajemności perspektyw poznawczych (ja wiem, że ty wiesz, że ja wiem). Kiedy obserwujemy rozmowę nieznanych nam osób możemy mieć trudności w jej zrozumieniu: one wiedzą, o czym mówią, my - niekoniecznie.

• Czy w chwili obecnej można mówić o takim poczuciu?

1. Bodźce naturalne i symboliczne w spostrzeganiu

• Naturalne: Bodźce mają charakter konkretny.

• Struktura korelacyjna jest bardzo silna - wystąpienie jednej cechy pociąga za sobą inne (chrumkanie pociąga za sobą kręcony ogon).

• Odbiór bodźców dokonuje się dzięki wbudowanym w organizm mechanizmom fizjologicznym.

• Przykłady: zachowania, mimika, pantomimika.

• Symboliczne: Bodźce mają charakter abstrakcyjny.

• Struktura korelacyjna jest dość słaba - cechy mogą występować w bardzo różnych kombinacjach (np. słowa w wierszu).

• Odbiór bodźców możliwy jest dzięki mechanizmom będącym wynikiem uczenia się.

• Przykłady: teksty pisane, znaki, symbole, piktogramy.

2. Dzisiejszy kryzys

• Jaka struktura korelacyjna ujawnia się w spostrzeganiu złożonej sytuacji społecznej.

• Wstępne założenia przyjmowane przy tworzeniu takiej struktury są całkowicie „nieprzywiedlne”.

• Przykłady wstępnych założeń:

• komuch zostaje komuchem do końca życia

• kłamca nie przebiera w środkach, by zrealizować cel

• ci, którzy niszczą, nie potrafią niczego zbudować

• W efekcie z tego samego zbioru danych wstępnych powstają różne obrazy ogólne, cechujące się wewnętrzną spójnością.

3. Wykorzystanie bodźców naturalnych i symbolicznych

• Bodźce naturalne dominują w komunikacji bezpośredniej, opartej w dużym stopniu na przetwarzaniu automatycznym, obejmującej natychmiastowe wysyłanie informacji zwrotnych.

• Bodźce symboliczne dominują w komunikacji pośredniej, opartej na przetwarzaniu kontrolowanym i ograniczającej w znacznym stopniu możliwość wysyłania natychmiastowych informacji zwrotnych.

4. Komunikacja pośrednia - problemy

• Istnieją liczne przypadki pośrednie, w których odbiorca ma częściowy dostęp do nadawcy, ale jednocześnie istnieje możliwość wysłania szybkiego komunikatu zwrotnego:

• rozmowa telefoniczna,

• rozmowa przy użyciu protokołu VOI

• wideofon

• czat

• zrytualizowane interakcje w grach sieciowych

• Warunki uznania skuteczności komunikacji:

• odbiorca odtworzył intencje nadawcy (w wypadku reklamy jest to komunikacja nieskuteczna), w innych wypadkach może być to komunikacja skuteczna

• odbiorca zrozumiał przekazany komunikat

• Zrozumienie tego, co chciał przekazać rzeczywisty nadawca, czy też tego, co chciał przekazać jego przedstawiciel.

• Jaka jest krytyczna wielkość różnicy między nadawcą a jego przedstawicielem (gadający telewizor w miejsce producenta)

5. Bodźce naturalne w procesie komunikacji

• Aby bodziec mógł być odebrany, musi mieścić się w granicach pomiędzy progiem dolnym i progiem górnym.

• Wartości progowe dla poszczególnych zmysłów są zróżnicowane: najniższe wartości występują w zakresie zmysłów mających największe znaczenie sygnalizacyjne dla jednostki, a więc w wypadku zmysłu wzroku i zmysłu słuchu, natomiast dość słabo wychwytujemy bodźce działające na receptory kontaktowe.

Przykłady wartości progowych (były na wykładzie)

6. Dane neurofizjologiczne

• Nerw wzrokowy zawiera 1 mln. włókien.

• Nerw węchowy zawiera 200 000 włókien.

• Nerw słuchowy zawiera 100 000 włókien.

• Informacje smakowe przekazywane są za pośrednictwem 10 000 włókien.

• W wypadku smaku nasze wrażenia wzbogacane są przez informacje węchowe.

• Informacje węchowe odbierane są poza świadomością (feromony) i mają większe znaczenie biologiczne niż społeczne.

7. Warunki spostrzegania - czułość

• Progi różnicy są niezależne od progów absolutnych dolnych.

• Prawo Webera

k = ΔI/I

• Aby spostrzec przyrost intensywności bodźca, bodziec ten winien wzrastać o pewien stały ułamek swej początkowej wartości.

• Wartość k jest różna dla poszczególnych modalności zmysłowych, natomiast w obrębie danej modalności zmysłowej cechuje się względną stałością.

8. Konsekwencje prawa Webera

• Prawo to pozwala obliczyć takie zmiany wartości bodźca, które są spostrzegane jako subiektywnie większe lub subiektywnie mniejsze.

• W działalności reklamowej i promocyjnej można za pomocą ułamka Webera wyznaczać np. zmiany cen czy rozmiarów jakiegoś bodźca, które będą ważne dla konsumentów.

9. Wartości ułamka Webera

Buty adidasy i ułamek Webera

• Nowy model adidasów pozwala skoczyć 5 cm wyżej.

• W normalnych butach głowa koszykarza znajduje się na wysokości 230 cm (wzrost 210 cm + 20 cm wyskok).

• W nowych butach koszykarz może skoczyć zatem tak, że jego głowa znajdzie się na wysokości 235 cm. Czy odbiorca reklamy dostrzeże różnicę wysokości skoku?

• k dla oceny długości wynosi 0,03.

• Przy wysokości początkowej 230 cm jesteśmy w stanie dostrzec różnicę równą 230 x 0,03 = 6,9 cm.

• Ten koszykarz „nie nadaje się” do reklamy.

• Widać, że wielkość spostrzeganej różnicy zależy nie tylko od wartości k, lecz także od początkowej wartości bodźca.

• Drugie podejście: bierzemy koszykarza o wysokości 180 cm, którego głowa w wyskoku znajdzie się na wysokości 200 cm.

• W nowych butach głowa znajdzie się na wysokości 205 cm.

• Jesteśmy w stanie dostrzec różnicę 200 cm x 0,03 = 6 cm.

• Sięgamy do wzoru na ułamek Webera.

• k = ΔI/I

• Obie strony równania dzielimy przez I.

• k = ΔI/I ÷ : I

• k/I = ΔI

• W naszym przykładzie po podstawieniu równanie wygląda następująco

• 0,03/x = 5 x = 0,03/5= 166,7

• Do reklamy należy zaangażować „małego rozgrywającego” albo koszykarza bardzo młodego.