Proces tworzenia prawa w Polsce
W Polsce, funkcja ustawodawcza jest sprawowana przez polski parlament czyli Sejm i Senat.
Ze względu na ogromną wagę ustaw w systemie prawa proces ten jest podejmowany w drodze szczególnej procedury. Tak zwany tryb ustawodawczy składa się z:
-wykonania inicjatywy ustawodawczej,
-rozpatrzenie inicjatywy przez Sejm w trzech czytaniach,
-rozpatrzenie ustawy przez Senat,
-rozpatrzenie przez Sejm poprawek Senatu (jeżeli zostaną zgłoszone),
-podpisanie ustawy przez Prezydenta i jej ogłoszenie w dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej
Polskiej.
Szczegóły dotyczące regulacji związanych z postępowaniem z projektami ustaw i uchwał są zawarte w Regulaminie Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej oraz w Regulaminie Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. Zapraszamy do zapoznania się informacjami na temat poszczególnych działań, składających się na tryb ustawodawczy.
Wykonanie inicjatywy ustawodawczej
W Polsce, podmiotami uprawnionymi do występowania z inicjatywą ustawodawczą (przyznane uprawnianie do wystąpienia do Sejmu, jako organu ustawodawczego z projektem ustawy), a tym samym do wszczęcia postępowania ustawodawczego są: Prezydent RP, Senat, Rada Ministrów, posłowie oraz grupa obywateli – co najmniej 100 000 osób. Mamy zatem pięć rodzajów inicjatyw, w zależności od kogo one wychodzą, tj. inicjatywa poselska, Senatu,
Prezydenta, Rady Ministrów, Ludowa:
Inicjatywa poselska wykonywana jest przez komisje sejmowe oraz grupy co najmniej 15 posłów, którzy składają swoje podpisy pod projektem ustawy.
Inicjatywa Senatu przysługuje całemu Senatowi. Takie stwierdzenie oznacza, że projekt jest wnoszony i firmowany przez całą izbę. Poszczególni senatorowie nie mają do niej prawa. Inicjatywę senacką podejmuje się na podstawie wniosku komisji senackiej lub co najmniej 10 senatorów. Wniosek, którego nieodłącznym elementem jest projekt ustawy wraz z uzasadnieniem, składa się na ręce Marszałka Senatu, który kieruje zgłoszony projekt do prac.
Po ich zakończeniu, Senat przyjmuje uchwałę o wniesieniu inicjatywy ustawodawczej do Sejmu – Marszałek Senatu przekazuje uchwałę Marszałkowi Sejmu.
Inicjatywa Prezydenta polega na wniesieniu projektu ustawy wraz z uzasadnieniem, przez
Prezydenta RP do Sejmu.
Inicjatywa Rady Ministrów, zwana również inicjatywą rządową przysługuje całej Radzie Ministrów, a nie poszczególnym jej członkom. Ustawa o Radzie Ministrów oraz Regulamin pracy Rady Ministrów (opracowany na podstawie wcześniej wymienionej ustawy) reguluje zasady opracowywania projektów ustaw, ich uzgadnianie, przyjmowanie, wnoszeniu do Sejmu oraz prezentowanie projektu w pracach w Sejmie. Rządowe projekty są zazwyczaj opracowywane przez ekspertów z poszczególnych ministerstw. Rada Ministrów posiada również szczególne uprawnienia, ma na przykład możliwość uznania niektórych projektów Rady Ministrów za pilne. Nie mogą one natomiast dotyczyć projektów takich ustaw jak: ustaw podatkowych, tych dotyczących wyboru Prezydenta RP, Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego, regulujących ustrój, własności władz publicznych oraz kodeksów. Rada Ministrów posiada wyłączną inicjatywę ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo. Rada nie może występować z projektem zmiany Konstytucji RP.
Inicjatywa ludowa
Inicjatywa ludowa może zostać podjęta przez 100 000 pełnoletnich obywateli, z czynnym prawem wyborczym. Projekt obywatelski nie może dotyczyć spraw budżetowych oraz zmian w Konstytucji, które są zastrzeżone dla innych organów. Pod projektem ustawy należy zebrać podpisy … Projekt, wraz z załącznikiem składa się na ręce Marszałka Sejmu. Należy również wyznaczyć przedstawiciela, który będzie upoważniony do reprezentowania projektodawcy w pracach nad projektem. Kolejnym etapem jest rozpatrzenie projektu ustawy przez Sejm.
Rozpatrzenie ustawy przez Sejm
Projekt ustawy jest rozpatrywany podczas trzech czytań. Pierwsze czytanie obywa się na
posiedzeniu właściwej przedmiotowo komisji sejmowej (nie dotyczy projektów wprowadzających zmiany w Konstytucji, prawach i wolności obywatelskich, prawie wyborczym, sprawach budżetowych i podatkowych pociągających istotne skutki finansowe, organach państwa i samorządzie terytorialnym). Projekty ustaw, które dotyczą powyższych spraw, są czytane na posiedzeniu plenarnym Sejmu. Podczas pierwszego czytania wnioskodawca uzasadnia projekt.
Odbywa się również debata w sprawie ogólnych zasad projektów, posłowie zadają pytania wnioskodawcy. Po pierwszym czytaniu na posiedzeniu Sejmu projekt jest kierowany do właściwych komisji (pod warunkiem, że Sejm nie odrzuci projektu w całości), które są zobowiązane do opracowania sprawozdania wraz ze stanowiskiem komisji o projekcie i przedstawienia go Sejmowi. Sprawozdanie powinno zawierać wniosek o: przyjęciu projektu bez poprawek; przyjęciu projektu z określonymi poprawkami w formie tekstu jednolitego projektu; odrzucenie projektu.
Podczas drugiego czytania Komisje przedstawiają swoje sprawozdania o projekcie ustawy
Sejmowi. Obywa się debata nad projektem oraz zgłaszane są poprawki i wnioski. Poprawki
mogą zostać wniesione przez: wnioskodawcę, grupę co najmniej 15 posłów, przewodniczącego klubu (lub wiceprzewodniczącego, upoważnionego przez przewodniczącego), Radę Ministrów. Wnioskodawca ma prawo wycofać projekt ustawy do zakończenia drugiego czytania. Jeżeli podczas drugiego czytania zostaną zgłoszone jakiekolwiek poprawki i wnioski, projekt ponownie jest kierowany do tych komisji, które wcześniej go rozpatrywały.
Podczas trzeciego czytania prezentowane są dodatkowe sprawozdania komisji, po czym odbywa się głosowanie. Sejm może postanowić inaczej i nie skierować ponownie po drugim czytaniu projektu do komisji. Wtedy, przechodzi się niezwłocznie, do trzeciego czytania, podczas którego poseł sprawozdawca przedstawia poprawki i wnioski zgłoszone podczas drugiego czytania, po czym odbywa się głosowanie. Ustawa uchwalona przez Sejm jest przesyłana Marszałkowi Senatu i Prezydentowi. Od tego momentu nie mówi się już o projekcie ustawy lecz o ustawie. Warto dodać, że data widniejąca na dokumencie ustawy to data uchwalenia jej przez Sejm, a nie data jej wejścia w życia.
Rozpatrzenie ustawy przez Senat oraz rozpatrzenie przez Sejm poprawek - jeżeli zostaną zgłoszone
Senat ma 30 dni na podjęcie decyzji o przyjęciu ustawy bez zmian, uchwaleniu poprawek albo uchwaleniu odrzucenia ustawy w całości. Jedynie w przypadku przyjmowania ustaw w trybie pilnym okres ten wynosi 14 dni.
Marszałek Senatu kieruje ustawę do właściwych komisji senackich do rozpatrzenia. Po dokonaniu rozpatrzenia komisje mają 18 dni na opracowanie projektu uchwały Senatu w sprawie ustawy otrzymanej od Sejmu. Uchwała może przyjąć ustawę bez poprawek, wprowadzić w jej tekst poprawki, odrzucić ustawę. W przypadku ustawy zgłoszonej w trybie pilnym lub ustawy wykonywującej prawo Unii Europejskiej termin jest wyznaczany przez Marszałka Senatu. Projekt uchwały jest głosowany na posiedzeniu Senatu. Jeżeli Senat nie podejmie uchwały w wyznaczonym terminie, ustawę automatycznie uważa się za uchwaloną w takim brzmieniu, w jakim przyjął ją Sejm.
Po podjęciu przez Senat uchwały o odrzuceniu lub wprowadzeniu poprawek, ustawa wraca do
Sejmu a następnie Marszałek Sejmu przekazuje ją do podpisu Prezydentowi.
Rozpatrzenie ustawy przez Prezydenta i jej ogłoszenie
Jeżeli Prezydent nie ma żadnych uwago do ustawy to powinien ją podpisać w ciągu 21 dni, lub 7 dni w sytuacji ustaw pilnych, od dnia jej przedstawienia przez Marszalka Sejmu. Po
podpisaniu zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Prezydent, przed podpisaniem ustawy, może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z
wnioskiem o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją. Jeżeli Trybunał uzna ustawę za zgodną – Prezydent nie może odmówić jej podpisania. W sytuacji, gdy Trybunał uzna ją za niezgodną – Prezydent jej nie podpisuje. Może pojawić się sytuacja, że Trybunał orzeka częściową niezgodność, niektórych przepisów, które można traktować jako niezwiązane z całą ustawą. W takiej sytuacji Prezydent RP zasięga opinię Marszałka Sejmu i może podpisać ustawę pomijając sprzeczne z Konstytucją zapisy, albo zwraca ustawę do Sejmu w celu usunięcia niezgodności.
Prezydent może zgłosić tak zwane weto prezydencki (nie można jednocześnie skierować ustawy do Trybunału Konstytucyjnego i zgłosić weta, prezydent może zastosować jedynie daxcv0020de 6903jedną z tych możliwości). Wtedy, ustawa wraca do Sejmu, który, w drodze głosowania, może odrzucić weto prezydenckie większością głosów (3/5). Jeżeli weto zostanie odrzucone,
Prezydent ma obowiązek podpisać ustawę w ciągu siedmiu dni i zarządzić jej ogłoszenie (tak zwana promulgacja) w Dzienniku Ustaw RP. Jest to element konieczny w procesie stanowienia prawa a ogłoszony akt prawny staje się elementem systemu prawnego. Nie jest to jednak jednoznaczne z jego wejściem w życie. Akt jako dokument jest obowiązującym 14 dni po jego ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP, aczkolwiek, dodatkowe informacje na temat jego wejście w życie mogą być zawarte w ostatnim przepisie aktu, np.: Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2011 r. za wyjątkiem art. 1 pkt 5, 6 i 9 i 11 lit. b), które wchodzą w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia. Okres ten, zwany vacatio legis, umożliwia przygotowanie się adresatów danego aktu do nowego prawaxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Bibliografia:
http://www.rpo.gov.pl/pliki/12087762480.pdf
Żukowski Arkadiusz, System wyborczy do Sejmu i Senatu RP, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2004
Tworzenie prawa w Polsce. Tradycja i współczesność Wydawnictwa Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2000
Prawo – to zespół norm wydanych lub usankcjonowanych przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwowym
Moralność - to ukształtowany w procesie długotrwałego rozwoju społeczeństwa zespół norm postępowania, według których ocenia się określone zachowania jako dobre lub złe
Normy:
moralnie pozytywne
moralnie negatywne
moralnie obojętne
Świadomość prawna – to ocena obowiązującego prawa przez społeczeństwo i postulaty dotyczące zmiany prawa w pożądanym przez społeczeństwo kierunku
Praworządność – to taki stan faktyczny, w którym podstawowe dziedziny stosunków społecznych są uregulowane przepisami prawnymi i przepisy te są przez organy państwa ściśle przestrzegane
Norma prawna – to wynikająca z przepisów reguła postępowania, wydana lub usankcjonowana przez państwo, zagwarantowana przymusem państwowym
Ma charakter ogólny (nie indywidualizuje osoby)
Elementy normy prawnej:
Hipoteza – określa konkretna sytuację
Dyspozycja – należyty sposób zachowania
Sankcja – ujemne skutki dla adresata normy (nie zawsze jest to kara)
Normy
Bezwzględnie obowiązujące (imperatywne)
Względnie obowiązujące (konstytutywne)
Przepis prawny – elementarna część ustawy lub innego aktu noramtywnego.
Przepis to pewien zapis a norma prawna to znaczenie tego zapisu !
Stosunek prawny – to stosunek społeczny uregulowany przez prawo
Elementy stosunku prawnego:
Podmiot prawa
Podmiot obowiązku
Przedmiot stosunku prawnego
Prawo podmiotowe
Obowiązek odpowiadający prawu podmiotowemu
Stosowanie prawa
Formy:
Ustalanie istnienia (lub braku) między stronami stosunku prawnego i sprecyzowanie jego treści
Stworzenie (zniesienie, zmiana) między stronami nowego stosunku prawnego
Etapy stosowania prawa:
Ustalenie stanu faktycznego
Wyszukanie (ustalenie) normy prawnej odnoszącej się do danego stanu faktycznego – kwalifikacja prawna
Wnioskowanie i wydanie decyzji
Wykładnia – czyli interpretacja prawa – zespół czynności zmierzających do ustalenia właściwej treści norm prawnych, zawartych w przepisach
Rodzaje wykładni
Ze względu na podmiot
Autentyczna – ten kto wydał (Min. Fin.)
Legalna – wyznaczony organ (SN)
Praktyczna – organ stosujący prawo (organy sądowe i organy administracji publicznej)
Doktrynalna - naukowa – przez literaturę
Ze względu na metodę:
Słowną – (gramatyczna, językowa) – analiza struktur poszczególnych słów, zwrotów
Celowościowa – znaczenie normy ze względu na cel, dla którego została stworzona
Systematyczna – znaczenie normy ustala się w kontekście aktu prawnego lub całego systemu prawa
Historyczna – znaczenie normy ustala się w oparciu o analizę materiałów historycznych
Ze względu na wynik:
Rozszerzająca
Zwężająca
Stwierdzająca
PRAWO KONSTYTUCYJNE (PAŃSTWOWE)
zespół norm regulujących podstawowe urządzenia ustroju państwa
ZASADA TRÓJPODZIAŁU WŁADZY
John Locke, Monteskiusz
| WŁADZA USTAWODAWCZA | WŁADZA WYKONAWCZA |
WŁADZA SĄDOWNICZA |
Sejm - 460 posłów (wybory – powszechne, równe, bezpośrednie, proporcjonalne), głosowanie tajne. Prawo wyborcze: czynne – 18 lat bierne – 21 lat kadencja – 4 lata Marszałek, wicemarszałkowie, komisje zwyczajne i nadzwyczajne, komisje śledcze Organizacja wewnętrzna – regulamin Senat – 100 senatorów (wybory powszechne i bezpośrednie, głosowanie tajne Prawo wyborcze: czynne – 18 lat bierne – 30 lat kadencja 4 lata Zgromadzenie Narodowe Sejm + Senat (w określonych przypadkach) |
I. Prezydent, II. URM, organy administracji rządowej:
III. organy administracji samorządowej
|
# Sąd Najwyższy # Sądy powszechne - sądy apelacyjne - sądy okręgowe - sądy rejonowe # Sądy administracyjne – NSA # Sądy wojskowe # Trybunały: Konstytucyjny (roztrzyga o zgodności z prawem: np. ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją ,
|