Wykład II 11.10.10

Geneza mn. narodowych w Europie Środkowej-Wschodniej

Źródła historyczne:

• Procesy migracyjne i asymilacyjne w okresie średniowiecza oraz czasów nowożytnych

• Wydarzenia polityczne czasów najnowszych szczególnie w wieku XX

• Początki współczesnej węgierskiej mniejszości narodowej w Słowacji, Chorwacji i Rumunii

• Kolonizacja na prawie niemieckim ( XII-XIV) początki niemieckiej mniejszości narodowej w Czechach ( Sudety) Słowacji Polsce (Śląsk, Pomorze, Małopolska, Wielkopolska, Warmia, Mazury) Łotwie (pierwsza kolonia – miasto Ryga z okolicą) Litwie ( Kraj Kłajpedski) Estonii na Węgrzech, Rumunii . Lokalny i regionalny ruch europejski.:

Po zakończenia wędrówki ludów w europie zaczyna się szybki wzrost demograficzny. Rolnictwo w sposób ekspensywny na początku 12w. w europie zach. brakuje ziem rolnych. Przesiedlenia do europy wschodniej królestw węgierskiego czeskiego. Prąd kolonistów był skierowany do Polski ze strony ziem niemieckich. Europejczycy posiadali lepiej unormowane normy prawne przynoszone z ruchem – kolonizacja na prawie niemieckiej p. magdeburskie. Od 13w dochodzi do lokacji, prawa samorządu.

Reforma lenna - zobowiązanie się do tworzenia wsi, na przydzielonych lanach ( działkach). Ziemie dzielono jakościowo i osadzono kolonistów ze względu na jakość ziemi przyporządkowany był podatek. Dało to ogromny doch w europie środkowo-wschodniej.

200 lat później 16w. – zapoczątkowane obok królowej bony na Podlasiu – reforma rolnicza

ŚREDNIOWIECZE początku kolonizacji niemieckiej- ważne

Strefy kontaktowe- pogranicza z pomieszanym osadnictwem

Przykłady:

• Podlasie – ukraińsko- białorusko-polsko – litewskie pogranicze.

• Śląsk -polsko- czesko- słowacko-niemieckie pogranicze

• Mazury- polsko – niemiecko – litewsko – białoruskie pogranicze

• Skomplikowana sytuacja w Galicji – wsi ukraińskie pod Rzeszkowem. Przeważnie polski Lwów we wschodniej części Galicji

• Po porażkach państwa zakonnego w Prusach w XV w. – kolonizacja – Warmii i Mazur – polsko – litewsko – białoruska

1918 wojna Polski z Ukrainą. Polska zwyciężyła

• To Unia Lubelska – polska kolonizacja najpierw szlachecka Ukrainy Prawobrzeżnej

• W w. XVII XVIII polonizacja szlachty mieszczaństwa na Litwie Białorusi Ukrainie

• W Czechach germanizacja

• Słowacja Chorwacji- madiaryzacja warstw wyższych w Królestwie Węgierskim

W w. XVIII po powstrzymaniu ekspansji tureckiej – kolonizacja Wielkiej Równiny i Siedmiogrodu przez ludność włosko mołdawską – mieszanka z Węgrami

Rozbiory Rzeczpospolitej – początki rosyjskiej mniejszości narodowej na Litwie Białorusi Ukrainie w Polsce - wojsko administracja duchowieństwo nauczyciele właściciele ziemscy

Granice państwowe nie raz odcięły grupy narodowe od ich dotychczasowego państwa i zmiany ich statusu:

Zmiana statusu- z narodu panującego do mniejszości

• Niemcy w Polsce Czechosłowacji , na Litwie, Łotwie;

• Węgrzy w Czechosłowacji, Rumunii, Chorwacji;

• Serbowie w Chorwacji i Słowenii,

• Polacy ( byle tzw. kresy wschodnie);

• Rosjanie- Ukraina Litwa Łotwa ( nie Białoruś)

Podobny był los wielu wspólnot religijnych oraz Kościołów których status się zmieniał wraz ze zmianą przynależności państwowej.

Niejednokrotnie złożona sytuacja społeczna – wielka własność ziemska w rękach jednej grupy narodowej a chłopi należeli do innego narodu:

• Niemcy w Czechach, Śląsk, Pomorzu

• Węgrzy w Słowacji i Rumunii,

• Polacy na Ukrainie- Galicja Litwie i Białorusi,

• Rosjanie

Międzywojenny okres 1919- 1939

• Mniejszości stanowiły w wielu państwach około 1/3 ludności ( Polska, Chechosłowacja, Rumunia, Jugosławia)

Druga wojna światowa ( 1939- 1945 )

• Szczególne nasilenie i eskalacja wszelkich form dyskryminacji mniejszości i całych podbitych i podporządkowanych narodów

• Systemy totalitarne ( hitlerowski i stalinowski) prowadzą politykę ludobójstwa wykorzystują i rozniecają konflikty narodowe dla własnych imperialnych celów

Po II wojnie światowej

• Zwycięskie mocarstwa sankcjonowały masowe przesiedlenia ludności z grup mniejszościowych

• W ten sposób powstały obszary lub całe państwa „czyste etnicznie”

Blok radziecki

• Prowadzono politykę ograniczenia mniejszości

• Politykę zamkniętych granic

Po upływie komunizmu w ESW 1989

• Żywiołowe odrodzenia życia religijnego i narodowego

• Problem mniejszości nabrał nowej aktualności i dynamiki a jego rozwiązanie należy do najważniejszych wyzwań naszego czasu