Władzę wykonawczą sprawuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów.

Konstytucja z 1952r. zniosła instytucje prezydenta, a wprowadziła Radę Państwa z przewodniczącym na czele. Był to organ kolegialny, którego kompetencje były podobne do kompetencji prezydenta.

W wyniku obrad „okrągłego stolu” urząd prezydenta został przywrócony i wprowadzony jako nowelizacja do konstytucji z 7 kwietnia 1989 r.

1. Rola prezydenta w państwie - (Pałac namiestnikowski) - głowa państwa

• Prezydent jest jednoosobowym organem wykonawczym państwa

• Najwyższy przedstawiciel RP, gwarantujący ciągłość, władzy państwowej, stoi na straży suwerenności, bezpieczeństwa oraz nienaruszalności i niepodzielności terytorium (Art. 126)

2. Wybór i odwołanie prezydenta

a. 5 letnia kadencja –wybory powszechne, tajne, równe, bezpośrednie, większościowe

• Ta sama osoba może pełnić tę funkcję tylko 2 razy

• Czynne prawo wyborcze 18 lat bierne 35

• Kandydata na prezydenta zgłasza, co najmniej 100 tys. obywateli

• 1 tura głosowania, – jeżeli dostanie tu jeden z kandydatów więcej niż 50%

• 2 tura pod 14 dniach- 2 kandydatów – prezydentem zostaje zwycięzca

• Decyzje o ważności wyborów –Sąd Najwyższy (każdy ma prawo wnieść protest)

• wybory prezydenckie zarządza Marszałek Sejmu

• Początek kadencji – złożenie przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym

b. Skrócenie kadencji –wakat (nieobsadzone stanowisko):

• Śmierć

• Zrzeczenie się urzędu

• Stwierdzenie nieważności wyborów (SN)

• Zgromadzenie Narodowe –uznaje trwałą niezdolność do sprawowania funkcji

• Orzeczenie Trybunału Stanu –prezydent złamał konstytucję lub ustawę (w stan oskarżenia stawia Zgromadzenie Narodowe 2/3 głosów)- Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej (parlament), ale konstytucyjną (TS) (naruszenie konstytucji, ustawy lub popełnienie przestępstwa )

3. Uprawnienia prezydenta:

• Uprawnienia zwykłe –wymagają kontrasygnaty (podpis premiera i jego odpowiedzialność polityczna)

• Prerogatywy (30) – bez zgody premiera (art. 144 ) m.in. uprawnienia wobec parlamentu, powoływanie najwyższych urzędników, tradycyjne uprawnienia

a. Względem parlamentu

• Zarządzanie wyborów, i zwoływanie pierwszego posiedzenia obu izb,

• Inicjatywa ustawodawcza,

• Prawo weta ustawy (odrzucenie 2/3 głosów),

• Podpisywanie ustaw i ich ogłaszanie w dzienniku ustawy RP

• Skracanie kadencji sejmu,(gdy nie da się wyłonić rządu lub budżet nieuchwalony w terminie)

• Występowanie z wnioskiem do sejmu o powołanie prezesa NBP

• Zwracanie się do TK o zbadanie zgodności ustawy z konstytucją

b. Względem Rady Ministrów

• Powoływanie rządu

• Dokonywanie zmian w rządzie na wniosek premiera

• Zwoływanie Rady Gabinetowej (rząd pod przewodnictwem prezydenta)

• Wniosek do sejmu o pociągniecie członka rządu do odpowiedzialności prze TS

c. Względem władzy sądowniczej

• Powoływanie sędziów na wniosek Krajowej rady Sądowniczej

• Powoływanie prezesów NSA, SN, TK oraz jednego członka KRS

d. W zakresie spraw zagranicznych

• Reprezentowanie państwa w strunkach międzynarodowych

• Zatwierdzanie i wypowiadanie umów międzynarodowych

• Mianowanie i odwoływanie polskich ambasadorów

• Przyjmowanie listów uwierzytelniających oraz odwołujących przedstawicieli dyplomatycznych innych państw w Polsce

e. Najwyższe Zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi i obronnością

• W czasie pokoju sprawuje władzę za pośrednictwem ministra obrony

• W sytuacji zagrożenia zarządza powszechną lub częściową mobilizację

• Wydaje decyzje o użyciu sił zbrojnych dla obrony kraju

• Zarządza wprowadzenie stanu wyjątkowego (gdy nie może się zebrać sejm)

f. Tradycyjne uprawnienia

• Nadawanie obywatelstwa polskiego

• Nadawanie orderów

• Prawo łaski

• Nadawanie tytułów profesorskich

4. Prezydenci III Rzeczypospolitej

• Wojciech Jaruzelski - 1989-1990 (wybrany przez Zgromadzenie Narodowe)

• Lech Wałęsa - 1990 -1995 (wybory powszechne)

• Aleksander Kwaśniewski - 1995 – 2005

• Lech Kaczyński - 2005

• Bronisław Komorowski - 2010

5. Z zakresem kompetencji prezydenta wiążą się wydawanie przez niego aktów urzędowych. niektóre z nich musi podpisać premier lub minister, aby nabrały ważności,. takie uzależnienie ważności aktów prezydenta od ich zaakceptowania przez premiera nazywamy kontrasygnatą.

Obowiązek kontrasygnaty obejmuje kompetencje prezydenta  z zakresu sprawowania

polityki zagranicznej oraz obronnej, łącznie z wprowadzeniem stanów nadzwyczajnych. 

stanów nadzwyczajnych w Polsce

• Stan wojenny (Art. 229) – w razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium RP, lub wtedy, gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrotny przeciw agresji

• Stan wyjątkowy (Art. 230 i 231) – w razie zagrożenia dla konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego

Konstytucja określa też 30 prerogatyw, czyli aktów niewymagających podpisu premiera np. skracanie kadencji sejmu, inicjatywy ustawodawcze, wybory do sejmu i senatu, zarządzenie

referendum ustawodawczego, podpisanie lub odmowa podpisania ustawy, powoływanie sędziów.

Temat: Władza wykonawcza w Polsce – Rada Ministrów

1. Rola Rady Ministrów (Rządu) w państwie

• Kolegialny organ władzy wykonawczej – premier i ministrowie mają własne kompetencje

• Rada prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną państwa

2. Skład i organizacja

a. Prezes Rady Ministrów (premier) – Donald Tusk

• Reprezentuje, organizuje i kieruje pracami Rady Ministrów,

• Sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym (legalność),

• Sprawuje zwierzchnictwo nad korpusem służby cywilnej

b. Ministrowie ( kierują ministerstwem -17, resort)

Minister – naczelny organ administracji rządowej oraz członek Rady Ministrów.

• Ministrowie resortowi – kierują określonym działem administracji rządowej, np. edukacja, zdrowie, praca, sprawy zagraniczne.

Organizują pracę swojego ministerstwa i nim kierują.

• Ministrowie bez teki -wypełnia zadania powierzone przez premiera (art. 149)

c. Wiceprezesi (wicepremierzy) Waldemar Pawlak,

d. Przewodniczący komitetów (ewentualnie) -Komitet Integracji Europejskiej –Donald Tusk

3. Powoływanie Rady Ministrów (Art. 154 i 155)

• Rząd powołuje prezydent –najpierw desygnuje premiera a następnie na jego wniosek powołuje członków Rady Ministrów (14 dni)

• 14 dni Rządu na wotum zaufania od parlamentu(przez expose) - jeśli nie to:

• 14 dni sejm ma na wyłonienie rządu (większość bezwzględna), jeśli nie to:

• 14 dni prezydenta na wyłonienie rządu (sejm wotum zaufania - zwykła większość), jeśli nie to:

• Prezydent skraca kadencje i zarządza wybory

4. Odwołanie (dymisja) - Rady Ministrów

• Ukonstytuowania się nowo obranego Sejmu

• Rezygnacja premiera lub członków Rady

• Nieudzielanie przez Sejm wotum zaufania rządowi

• Wyrażenie Radzie Ministrów wotum nieufności przez sejm

• tzw. konstruktywne wotum nieufności – takie w którym wskazany jest kandydat na nowego premiera(wniosek co najmniej 46 posłów)

Dymisję rządu składa prezes Rady Ministrów na ręce prezydenta. Prezydent może odmówić dymisji podczas rezygnacji prezesa Rady Ministrów.

5. Rekonstrukcja rządu –zmiana składu RM przyczyny:

• Odwołanie przez prezydenta, ministra na wniosek premiera, ( premier jak chce ustala skład)

• Rezygnacja ministra,

• Udzielnie ministrowi wotum nieufności przez sejm

6. Odpowiedzialność Rady Ministrów:

• Polityczna (parlamentarna) przed sejmem - ewentualne wotum nieufności

• Konstytucyjna – Trybunałem Stanu

• Naruszenie konstytucji lub ustawy w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania a także za popełnione przestępstwa (wniosek –prezydent lub 115 posłów a uchwała sejmu większością 3/5, więc co najmniej większością 276 głosów.

7. Uprawnienia Rady Ministrów

• Wykonywanie ustaw i prawo inicjatywy ustawodawczej

• Wydawanie rozporządzeń

• Kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie działalności administracyjnej w państwie

• Uchwalanie projektu budżetu i kierowanie jego wykonywaniem

• Ochrona interesów skarbu państwa

• Kierownictwo w dziedzinie bezpieczeństwa zewnętrznego i kierowanie obronnością

• Kierownictwo w stosunkach międzynarodowych