Antybiotyki hamujące biosyntezę białek bakteryjnych

Mechanizm działania

• Antybiotyki hamujące biosyntezę białek bakteryjnych jak sama nazwa wskazuje hamują biosyntezę białek bakteryjnych na różnych etapach.

Podział

• Rifamycyny i jej pochodne

• Antybiotyki aminoglikozydowe

• Tetracykliny

• Chloramfenikol

• Makrolidy

• Ketolidy

• Linkozamidy

• Streptograminy

• Fusydany

• Retapamulina

• Mupirocyna

Rifamycyny i jej pochodne (Rifamycyna, Rifampicyna, Rifapentyna, Rifabutyna, Rifaksimina, Rifalazil)

• Mechanizm działania:

  • Są to antybiotyki makrocykliczne o silnym działaniu na prątki kwasooporne oraz większość bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych.

  • Działanie bakteriobójcze tej grupy leków polega na hamowaniu w komórce bakteryjnej syntezy mRNA przez blokowanie aktywności polimerazy RNA.

• Wskazania:

  • Wszystkie postacie gruźlicy

  • Leczenie trądu

  • Zakażenia dróg żółciowych wywołanych gronkowcami

  • Rifaksimina jest wykorzystywana do wyjaławiania przewodu pokarmowego, leczenia zakażeń jelitowych oraz biegunki podróżnych

  • Rifalazil podawany jest w chlamydiazie dróg moczowo - płciowych

• Działania niepożądane:

  • Zaburzenia żołądkowo – jelitowe

  • Upośledzenie czynności wątroby

  • Objawy uczulenia (podwyższenie temperatury ciała, bóle głowy, wysypka)

  • Zapalenie błony maziowej i stawów

  • Zaburzenia widzenia

  • Rifamycyny mogą barwić mocz na czerwono

Antybiotyki aminoglikozydowe

• Pochodzenia naturalnego (Streptomycyna, Kanamycyna, Neomycyna, Paromomycyna, Framycetyna , Tobramycyna, Gentamicyna, Sisomicyna)

• Pochodzenia półsyntetycznego (Amikacyna, Dibekacyna, Netilmicyna, Isepamicyna)

• Mechanizm działania:

  • Antybiotyki o złożonym mechanizmie działania bakteriobójczego.

  • Antybiotyki aminoglikozydowe łączą się z podjednostką 30S rybosomu prowadząc do zahamowania syntezy białek bakteryjnych.

  • Uszkadzają błonę cytoplazmatyczną.

  • Silnie działają na bakterie tlenowe, głównie Gram – ujemne.

  • Aminoglikozydy szczególnie silnie działają na drobnoustroje Escherichia, Klebsiella, Enterobacter, Proteus, Pseudomonas.

• Wskazania:

  • Posocznice

  • Zakażenia dróg moczowych wywołane przez Pseudomonas, Proteus, Klebsiella, Enterobacter, Serratia

  • Ciężkie zakażenia wywołane przez paciorkowce

  • Wyjaławianie przewodu pokarmowego przed zabiegami operacyjnymi na jelicie grubym

  • Leczenie śpiączki wątrobowej

  • Leczenie gruźlicy, rzeżączki

• Działania niepożądane:

  • Uszkodzenie słuchu

  • Zaburzenie czynności nerek

  • Działanie hepatotoksycznie

  • Działanie neurotoksyczne (bóle głowy, drżenia)

  • Zaburzenia żołądkowo – jelitowe

  • Objawy uczulenia

  • U chorych z nużliwością mięśni hamują przekaźnictwo nerwowo – mięśniowe, powodując blok kompetencyjny

• Przeciwwskazania:

  • Nadwrażliwość

  • Ostra niewydolność nerek i wątroby

  • Znaczne upośledzenia słuchu

  • Ciąża

  • Nie należy ich podawać z diuretykami pętlowymi, lekami przeciwzakrzepowymi i lekami blokującymi płytkę nerwowo – mięśniową oraz z chloramfenikolem.

Tetracykliny

• Naturalne (Tetracyklina, Chlorotetracyklina, Oksytetracyklina)

• Modyfikowane (Rolitetracyklina, Metacyklina, Minocyklina, Doksycyklina, Limecyklina)

• Mechanizm działania:

  • Tetracykliny hamują biosyntezę białek na poziomie rybosomalnym przez wiązanie się z podjednostką 30S.

  • Tetracykliny są antybiotykami o szerokim zakresie działania na bakterie Gram – dodatnie i Gram – ujemne, prątki kwasooporne, krętki, chlamydie, riketsje i mikoplazmy.

• Wskazania:

  • Leki z wyboru w leczeniu duru osutkowego, gorączki Q i gorączki Gór Skalistych, błonicy, wąglika, dżumy, tularemii, brucelozy, krztuśca oraz w leczeniu takich zakażeń jak choroba papuzia, ornitoza, a w mniejszym stopniu – jaglica, mononukleoza i wrzód miękki.

  • Miejscowo w ropnych i alergicznych chorobach skóry, w bakteryjnym zapaleniu spojówek, w mieszanych zakażeniach ucha zewnętrznego i środkowego.

  • W chorobie wrzodowej ze względu na dużą skuteczność w zwalczaniu Helicobacter pyroli.

• Działania niepożądane:

  • Zaburzenia żołądkowo – jelitowe

  • Nudności, wymioty, biegunka

  • Stany zapalne błony śluzowej języka i żołądka

  • Stany zapalne jelit, włącznie z rzekomo błoniastym zapaleniem jelit

  • Zaburzenia wchłaniania

  • Świąd sromu lub odbytu

  • Przy niewydolności nerek lub wątroby może dojść do uszkodzenia nerek i wątroby

  • Tetracykliny uszkadzają zawiązki zębów i hamują procesy wzrostu kości, jak również mogą wywołać rumień skóry wystawionej na działanie promieni słonecznych i brązowe zabarwienie paznokci w miejscach naświetlonych

• Przeciwwskazania:

  • Nie należy ich podawać z przetworami mlecznymi lub z lekami zawierającymi jony wapnia, glinu, magnezu i żelaza, ulegają bowiem chelatacji, tworząc trudno wchłaniające się lub niewchłaniające się połączenia

  • Nie należy ich stosować u kobiet w ciąży i u dzieci do 12 roku życia

Chloramfenikol

• Mechanizm działania:

  • Jest to antybiotyk bakteriostatyczny o szerokim zakresie działań zarówno na bakterie Gram – ujemne, jak i Gram – dodatnie, riketsje, neoriketsje, Mycobacterium, Chlamydia .

  • Działanie przeciwbakteryjne chloramfenikolu polega na hamowaniu aktywności peptydotransferazy podjednostki 50S rybosomu bakterii.

• Wskazania:

  • Zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych wywołanego przez Haemophilus influenzae

  • Zakażenia układu oddechowego wywołane przez Klebsiella pneumoniae

  • Leczenie duru brzusznego, plamistego i paradurów

• Działania niepożądane:

  • Uszkodzenie szpiku

  • Zaburzenia przewodu pokarmowego

  • Stany zapalne błony śluzowej przewodu pokarmowego (języka, żołądka i jelit)

  • Skórne reakcje uczuleniowe

  • U noworodków zespół szary (obniżenie temperatury, wymioty, wzdęcia brzucha, sinica, zapaść krążeniowa)

  • Zaburzenia ze strony OUN

Makrolidy

• Makrolidy I generacji (Erytromycyna, Oleandomycyna, Karbomycyna, Rosaramycyna, Spiramycyna, Josamycyna)

• Makrolidy II generacji (Azitromycyna, Klaritromycyna, Roksitromycyna, Midekamycyna, Fluritromycyna, Diritromycyna, Rokitamycyna)

• Mechanizm działania:

  • Makrolidy są antybiotykami o działaniu bakteriostatycznym.

  • Hamują biosyntezę białek bakteryjnych na poziomie rybosomalnym.

  • Wiążą się z podjednostką 50S.

  • Hamują translokację łańcucha peptydowego z miejsca A do P.

• Wskazania:

  • Zapalenie płuc wywołane przez Mycoplasma pneumoniae

  • Choroba Legionistów wywołana przez Legionella pneumophila

  • Chlamydiaza dróg rodnych kobiet

  • Zakażenia górnych dróg oddechowych

  • Zapalenie wsierdzia

  • Zakażenia przewodu pokarmowego drobnoustrojami Gram – ujemnymi

  • Zakażenia skóry i tkanek miękkich

  • Błonica

  • Krztusiec

  • W zapobieganiu nawrotom choroby wrzodowej

• Działania niepożądane:

  • Zaburzenia żołądkowo – jelitowe

  • Objawy uczuleniowe w postaci wysypek skórnych

  • Uszkodzenie ucha wewnętrznego

  • Nadkażenie w postaci rzekomo błoniastego zapalenia jelit

  • Żółtaczka zastoinowa

Ketolidy

• Przedstawicielem tej grupy jest telitromycyna

• Mechanizm działania:

  • Ketolidy są antybiotykami o działaniu bakteriostatycznym.

  • Hamują biosyntezę białek bakteryjnych na poziomie rybosomalnym.

  • Wiążą się z podjednostką 50S.

  • Hamują translokację łańcucha peptydowego z miejsca A do P.

• Wskazania:

  • Zapalenie płuc nabyte w warunkach poza szpitalnych

  • Zapalenie oskrzeli

  • Lek rezerwowy w zapaleniu migdałków podniebiennych

• Działania niepożądane:

  • Zaburzenia żołądkowo – jelitowe

  • Zaburzenia czynności wątroby

  • Zaburzenia widzenia

• Ketolidy nie powinny być stosowane równocześnie z antagonistami receptorów H1 ani ze statynami

Linkozamidy

• Linkomycyna

• Klindamycyna

• Mechanizm działania:

  • Linkozamidy działają bakteriostatycznie, głównie na Gram – dodatnie ziarenkowce tlenowe oraz na większość beztlenowców.

  • Hamują one biosyntezę białka bakteryjnego w wyniku wiązania się z podjednostką 50S rybosomu bakterii.

  • Wywierają nieznaczne działanie kuraro podobne, przez co wzmagają działanie leków zwiotczających mięśnie poprzecznie prążkowane wywołujących blok konkurencyjny.

• Wskazania:

  • Leczenie ciężkich zakażeń wywołanych beztlenowcami oraz zakażeń drobnoustrojami Gram – dodatnimi

  • Leki z wyboru w leczeniu zakażeń dróg rodnych wywołanych przez Bacteroides fragilis

  • Zakażenia szpiku wywołane przez gronkowce

• Działania niepożądane:

  • Rzekomo błoniaste zapalenie jelit (silne bóle brzucha, uporczywe biegunki z obecnością śluzu i krwi, wysoka gorączka)

  • Skórne odczyny alergiczne

  • Zaburzenia czynności wątroby

  • Leukopenia i neutropenia

  • Wtórne zakażenia grzybicze

Streptograminy (depsypeptydy)

• Naturalne (Pristynamycyna, Wirginiamycyna)

• Półsyntetyczne (Chinuprystyna + dalfoprystyna > Synercid)

• Mechanizm działania:

  • Antybiotyki znajdujące się w preparacie Synercid działają bakteriostatycznie, ale podane łącznie działają bakteriobójczo i kilkanaście razy silniej przeciwbakteryjnie niż każdy ze składników osobno.

  • Działają na bakterie Gram – dodatnie i Gram – ujemne.

  • Działanie związane jest z hamowaniem syntezy białka na poziomie rybosomalnym.

  • Streptograminy wiążą się z podjednostką 50S rybosomu.

• Wskazania:

  • Ciężkie zakażenia układu oddechowego, skóry i tkanki podskórnej, wywołane drobnoustrojami Gram – dodatnimi

• Działania niepożądane:

  • Zaburzenia wątroby z hiperbilirubinemią i żółtaczką

  • Bóle mięśniowo – stawowe

  • Nudności, wymioty, bóle brzucha

  • Niedokrwistość, trombocytopenia, leukopenia

  • Zaburzenia snu, stany lękowe, bóle i zawroty głowy

  • Drożdżyca jamy ustnej

  • Rzekomo błoniaste zapalenie jelit

Fusydany (kwas fusydowy)

• Mechanizm działania:

  • Antybiotyk steroidowy o wąskim zakresie działania, obejmującym głównie bakterie Gram – dodatnie.

  • Szczególnie silnie działa na gronkowce.

  • Wykazuje także działanie pierwotniakobójcze.

  • Hamuje biosyntezę białka bakterii przez blokowanie podjednostki 50S rybosomu.

• Wskazania:

  • Lek rezerwowy w ciężkich zakażeniach gronkowcowych

  • Ostre i przewlekłe zakażenia kości i stawów oraz skóry

  • Posocznice

  • Zapalenie płuc

  • Promienica

  • Rzekomo błoniaste zapalenie jelit

• Działania niepożądane:

  • Zaburzenia żołądkowo – jelitowe

  • Silne odczyny miejscowe

  • Żółtaczka

Raptamulina

• Mechanizm działania:

  • Raptamulina wykazuje działanie przeciwbakteryjne.

  • Blokuje aktywność peptydylotransferazy, hamując powstawanie aktywnych rybosomalnych podjednostek 50S

• Wskazania:

  • Krótkotrwałe leczenie ran szarpanych, otarć, ran szytych

• Działania niepożądane:

  • Podrażnienie skóry

  • Ból

  • Świąd

  • Rumień

Mupirocyna

• Mechanizm działania:

  • Mupirocyna hamuje syntezę białka bez wiązania się do rybosomu.

  • Hamuje u bakterii syntezę t-RNA.

  • Ma stosunkowo wąski zakres działania, ograniczony głównie do gronkowców i paciorkowców.

• Wskazania:

  • Stosowana w postaci maści lub kremu w zakażeniach skóry i błon śluzowych.