Wykład 1.
Pojecie ekonomi.
Ekonomia – oikos nomos – gr. Prawo o domu, prawo o gospodarstwie domowym. Jest to nauka, która ma przedmiot badania i metody badania. Często zapożyczone od innych dyscyplin (np matematyka, logika). Ekonomia mówi o relacjach między podmiotami.
Ekologia - oikos logos – gr. Nauka o domu, (potocznie ochrona przyrody).
Podmioty gospodarujące to: państwa, przedsiębiorstwa, itp. Istnieją relację pomiędzy np. sprzedaże - podatki .
Ekonomia i ekologia opierają się na wspólnych podmiotach gospodarujących i relacjach występujących w nich.
Ekonomia (rynek)
MIKROEKONOMIA | MAKROEKONOMIA |
---|---|
|
|
Ekonomia
Normatywna | Pozytywna |
---|---|
|
|
Wykład 2.
Popyt, Podaż, Rynek.
Rynek to obrót transakcji kupna, sprzedaży, wymiany wraz z warunkami ich dokonywania.
Warunki transakcji (rynek):
Sprzedający, który musi chcieć i móc sprzedać;
Kupujący, który musi chcieć i móc kupić;
Towar:
dobra to środek zaspokojenia potrzeb ludzkich
konsumpcyjne (bezpośrednie) – zaspakajają potrzeby w sposób bezpośredni
produkcyjne (pośredni) – dzięki niemu można zarabiać
nie każdy produkt przeznaczony jest do sprzedaży, bo może być to półprodukt
Określona cena przez sprzedającego;
konflikt permanentny polega na tym że sprzedający chce sprzedać jak najdrożej a kupujący kupić jak najtaniej
jeżeli cena nie zostanie ustalona wtedy sprzedający usatysfakcjonuje tylko kupującego
nigdy nie jest tak, że obie strony są zadowolone
ważny jest termin płatności! I negocjacje!
Miejsce dokonywania transakcji
Popyt to odwrotna zależność ceny i ilości dobra, którą nabywcy są skłonni i są w stanie nabyć przy założeniu, że pozostałe czynniki wpływające na popyt nie ulegają zmianie/ czynniki są stałe (ceteris paribus).
Liniowa funkcja popytu:
Postać matematyczna:
y = -ax+ b
gdzie: x - ilość; b - pozostałe czynniki
zmiana ceny powoduje ruch po krzywej popytu/ zmiana B powoduje równoległe przesunięcia po krzywej (góra - dół)
Oprócz ceny ważne są jeszcze:
Jakość
Dobory konsumentów
Ceny innych dóbr, z którymi dane dobro jest w związku substytucyjne (zastępcze) i komplementarne (uzupełniane)
Substytutem piór maże być długopis, a dobrem komplementarnym – atrament
Moda
Promocja / reklama
Liczba konsumentów
i wiele innych
Podaż to relacja wprost ceny i ilości dobra, którą dostawcy są w stanie i są skłonni wyprodukować oraz dostarczyć na rynek przy założeniu że pozostałe czynniki się nie zmieniają ceteris paribus.
Postać matematyczna:
y = ax + b
Permanentne szukanie ceny:
Krzywe popytu i podaży przecinają się w punkcie równowagi popytu i podaży.
Powstaje nadwyżka podaży nad popytem.
Aby nie było nadwyżki trzeba obniżyć cenę do ceny równowagi potem do P2.
Podwyższamy cenę do P3.
Wykład 3.
Elastyczność popytu.
I.Elastyczność popytu to wrażliwość popytu na zmianę określonych czynników.
II. Cenowa elastyczność popytu to wrażliwość popytu na zmianę ceny. Odpowiada na pytanie w jaki sposób elastyczność popytu wpływa na cenę.
Elastyczność cenowa mierzona jest współczynnikiem cenowej elastyczności popytu.
Epd = % zmiana ilości popytu / % zmiana ceny
*zmiany względne czyli procentowe*
Epd = d/d : p/p
Gdzie:
d- zmiana ilości popytu spowodowana zmiana ceny
d-ilość popytu przed zmianą
p- zmiana ceny, która spowodowała zmianę popytu
p-cena przed zmianą
Wnioski:
|Epd|>1 to popyt jest elastyczny, tzn. że zmiana (wzrost) ceny o 1% wywoła spadek ilości popytu większy niż 1%
|Epd|<1 to popyt nieelastyczny, tzn. np., że wzrost ceny o 1% wywoła spadek ilości popytu mniejszy niż 1%
|Epd|=1 to popyt proporcyjny, tzn. np., że spadek ceny o 10% spowoduje wzrost ilości popytu o 10%
|Epd|=0 to popyt nie reaguje na zmianę ceny, nazywa się absolutnie nieelastyczny albo inaczej sztywny
|Epd|=> nieskończoność to popyt jest idealnie, doskonale elastyczny, przy danej cenie można sprzedać każdą ilość
Cena cena
Max wartość |Epd|=1
|Epd|>1 p0
P0 |Epd|=1
|Epd|<1
q1 ilość q1 ilość
Należy zwiększać sprzedaż
*nieprawdą jest, że im więcej sprzedamy tym większy jest utarg. Celem menagera jest zwiększenie utargu.
III. Dochody konsumentów. Dochodowa elastyczność popytu.
Współczynnik dochodowej elastyczności popytu
Eyd = %zmiana ilości popytu
% zmiana dochodów
Eyd = d : y
d y
gdzie:
delta D – zmiana ilości popytu spowodowana zmianą dochodu
d – ilość popytu przed zmianą
delta y – zmiana dochodu powodująca zmianą popytu
y – ilość dochodu przed zmianą
Wnioski:
|Eyd|>0 to wzrost/spadek dochodu spowoduje wzrost/spadek popytu na dane dobro. Jest to dobro normalne.
|Eyd|<0 to dobro jest niższego rzędu
|Eyd|>1 to dobra są luksusowe
|Eyd|<1 to dobro jest niezbędne
*nieprawda jest, ż Ew miarę wzrostu dochodu rośnie popyt (tylko w normalnych, luksusowych i cz. niezbędnych)
*w miarę wzrostu dochodu popyt maleje (w dobrach niższego rzędu i cz. niezbędnych)
IV. Ceny innych dóbr – Mieszana elastyczność popytu.
Współczynnik mieszanej elastyczności popytu
Em = % zmiana ilości popytu A
%zmiana ceny B
Em = dA : pB
dA pB
gdzie:
delta dA – zmiana ilości popytu dobra A na skutek zmiany ceny B
dA – ilość popytu dobra A przed zmianą ceny B
delta pB – zmiana ceny dobra B powodująca zmianę ilości popytu dobra A
pB – cena dobra B przed zmianą ilości popytu dobra A
wnioski:
Em>0 to wzrost ceny jednego dobra A przed zmianą ceny dobra B powoduje wzrost ilości popytu na drugie dobro. Związek Substytucyjny
A jest substytutem B i B jest substytutem A gdy Em>0
Em<0 to związek komplementarny, wzrośnie cena dobra A spada popyt dobra B
V. Jakościowa elastyczność popytu
Eq = % zmiana ilości popytu
% zmiana jakości
Eq = d : q
d q
wykład 4.
Teoria wyboru konsumenta.
I.Model teorii wyboru konsumenta:
1. Wpływ czynników ekonomicznych określanych jako budżetowych
2. Wpływ czynników innych wpływających na preferencje
II. Zachowanie człowieka poprzedzone jest myślą.
W ekonomii jednak: Preferencje(ograniczenie budżetowe)ZachowanieMyślenie
III. Ograniczenie budżetowe (wpływ):
Posiadany dochód
Ceny dóbr
IV. Model wyboru spośród dwóch dóbr:
cena
X – wybór nieefektywny dla klienta (w pełni nie realizujący swój dochód)
Y Y – nieosiągalne dla klienta
Linia budżetowa
X
ilość
Linia budżetowa (linia ograniczenia budżetowego) przedstawia wszystkie możliwe kombinacje ilościowe dwóch dóbr, które konsument może nabyć przy danych cenach tych dóbr w pełni wykorzystując swój dochód.
Kombinacja ta przedstawia zderzenie preferencji, upodobań z ograniczeniami budżetowymi.
V. Użyteczność - satysfakcja osiągana z tytułu użytkowania bądź posiadania jakiegoś dobra.
Cena
Extremum użyteczność końcowa=0
ilość
VI. Użyteczność końcowa (marginalna) – zmiana użyteczności całkowitej spowodowana zwiększeniem dobra o jedną jednostkę.
użyteczność krańcowa
pieniądz
0 = pochodna ilość
V. Prawo malejącej końcowej stopy substytucji (zastępowalność )
pokazuje z jakiej ilości jednego dobra jesteśmy w stanie zrezygnować aby p0ozyskac kolejna jednostkę dobra drugiego.
Ilość A
Z Preferencje tworzą sieć krzywych obojętnych
Z – punkt charakteryzuje się wyższym położeniem na krzywej obojętności
Ilość B
Krzywa obojętności przedstawia wszystkie możliwe kombinacje dwóch dóbr, które dają konsumentowi taki sam poziom łącznej użyteczności (zadowolenia).
y
z x
y
Y – nie daje zadowolenia przy tym poziomie dochodów
X – konsument wybierze dowolny punkt na najwyższej możliwej linii B ale musi być to możliwe dla konsumenta
krzywa styczna do linii budżetowej to najlepszy optymalny wybór dla konsumenta
Z – jeśli zmieni się dochód realny i stosunek ceny spowoduje zmianę konta i przesunięcie
VI. Dochód realny to ilość dóbr i usług, którą możemy nabyć za odpowiednią sumę pieniędzy.
Stosunek ceny dobra A do ceny dobra B powoduje zmianę kąta nachylenia linii budżetowej
Jeśli nastąpi zmiana dobra bez zmiany relacji cen to zawsze skutkiem będzie przesunięcie w górę lub w dół
Wykład 6.
Koszty
I.Koszty to wydatek ekonomicznie uzasadniony.
Zysk = przychody – koszty
II. Straty:
Uzasadnione
Nieuzasadnione brakoróbstwo ludzi
III. Koszty stałe to taki rodzaj kosztów, których wysokość nie zależy od skali działalności; gdy produkcja jest zerowa również jednak żeby istniało przedsiębiorstwo muszą być poniesione jakieś koszty
IV. Koszty amortyzacji to też koszt stały naliczany od wartości środków trwałych.
Fundusz amortyzacji w przedsiębiorstwie – inaczej fundusz zużycia – jest tworzony by przedsiębiorstwa miały pieniądze na zużyte środki trwałe.
Koszt amortyzacji nie jest wydatkiem, nie odprowadza się od niego podatku.
Zużycie ekonomiczne (moralne) jest zużyciem postępu technicznego.
Problem decyzyjny to problem, który rozwiązywany jest przez menagera.
V. Koszty zmienne to koszty, które zależą od skali działalności im większa skala działalności tym ten koszt zmienny jest większy.
VI. Obie kategorie kosztów można przedstawić graficznie:
koszty
Koszty stałe FC
Produkcja
Koszty
Koszty zmienne VC
Produkcja
Koszty zmienne na początku rosną wolniej,
jednak po przekroczeniu pewnej
zmiennej, koszty te rosną szybciej.
VII. Koszt całkowity to suma kosztu stałego i kosztu zmiennego.
Do kosztu zmiennego (przy każdej wielkości produkcji) dodajemy koszt stały.
TC
Koszty
FC VC
FC FC
FC FC
Produkcja
Konsekwencją są koszty przeciętne:
AFC Przeciętny koszt stały
AVC Przeciętny koszt zmienny
ATC Przeciętny koszt całkowity
VIII. Przeciętny koszt stały:
AFC = koszt stały FC / wielkość produkcji Q
koszty
AFC
Produkcja
W miarę wzrostu kosztu
stałego przeciętny koszt stały maleje
IX. Przeciętny koszt zmienny:
AVC = koszt zmienny VC / wielkość produkcji Q
koszty
AVC
Produkcja
Do pewnego momentu licznik rośnie
szybciej niż rośnie mianownik
a od pewnego momentu rośnie wolniej.
X. Przeciętny koszt całkowity:
ATC = koszt całkowity TC / wielkość produkcji Q = AFC + AVC
ATC
koszty
AVC
AFC produkcja
XI. Koszt krańcowy (marginalny) to przyrost kosztu całkowitego spowodowany zwiększeniem produkcji o jedna jednostkę.
Jest to wartość o jaka część wzrósł koszt przy produkcji jednej sztuki
Jest pochodną kosztu całkowitego
Graficzne przedstawienie kosztu krańcowego:
koszt
Koszt krańcowyMC
ATC
AVC
A
B
Produkcja
Krzywa MC MUSI! przecinać
krzywą AVC jak i krzywą ATC
w ich minimach, ponieważ
do punktu A krzywa znajduje się pod krzywą ATC,
a krzywa B znajduję się pod krzywą AVC.
MC = TC’ ATC = TC / Q
XII. Udowodnienie, że MC = ATC w minimum ATC
ATC min (ATC)’ = 0 (TC / Q)’ = 0 TC` * Q – Q’ * TC’ / Q2 = 0 TC’ * Q – Q’ * TC = 0
TC’ * Q – 1 * TC = 0 TC’ * Q – TC /Q TC” = TC/Q TC’ = ATC
MC = ATC
XIII. Koszt alternatywny to nie koszt rzeczywisty. Jest to wartość najcenniejszej spośród niewybranych alternatyw ( możliwości ).
Jest on potrzebny to analiz ekonomicznych.
Wykład 7.
Charakterystyka struktur rynkowych
Podział struktur rynkowych:
Doskonała konkurencja
Monopol
Digopol
Konkurencja monopolistyczna
Charakterystyka struktury:
Doskonała konkurencja:
Na rynku występuje bardzo duża lista dostawców i nabywców. Taka liczba dostawców przy której pojedynczy dostawca nie ma wpływu na podaż i decyzje podejmowane przez nich nie mają wpływu na popyt.
Wszyscy dostawcy dostarczają na rynek identyczny produkt (produkt homogeniczny).
Doskonała znajomość rynku przez wszystkich uczestników jest niemożliwa. Dostawcy znają popyt, nabywcy – podaż.
Cenę kształtuje rynek, uczestnicy rynku należą do kategorii ceno biorców a nie ceno dawców.
Pełna swoboda wejścia na rynek i wyjścia z niego.
W praktyce „doskonała konkurencja” nie istnieje. Jest to tylko model rynku. Aby zaistniał taki rynek muszą być spełnione wszystkie wyżej wymienione warunki.
cena S cena
RYNEK PRZEDSIĘBIORSTWO
krzywa utargu przeciętnego
Pr
D ilość ilość
y = a
Utarg całkowity:
*Utarg przeciętny = utarg całkowity / ilość
Cena/utarg
Krzywa utargu całkowitego
ilość
y =ax
Utarg całkowity = utarg przeciętny * ilość
Utarg krańcowy to zmiana utargu całkowitego spowodowana zwiększeniem sprzedaży o jednostkę.
cena ATC
Koszt krańcowy
Pr E AVC d=MR
F
Obszar utargu całkowitego = koszt przeciętny * ilość
ilość
0 Q
Eoptimum ekonomiczne – punkt przecięcia MC i MR wskaże ilości, wielkość produkcji i sprzedaży maksymalizującą zysk
Fkoszt przeciętny całkowity
MC (koszt krańcowy) = MR (utarg krańcowy)
Przy takiej produkcji i sprzedaży przy której koszt krańcowy równa się utargowi krańcowemu zysk będzie maksymalny
MR jest pochodną utargu całkowitego
MR = y`=a
Nieprawdą jest, że im więcej sprzedamy tym większy zysk!
Wykład 8
Minimalizacja strat.
Wielkość produkcji i sprzedaży w konkurencji doskonałej.
Czy przedsiębiorstwo może działać ze startą? Tak, firma może działać ze stratą ale tylko jeśli istnieje to w krótkim czasie. Wówczas musza być pokryte koszty zmienne tzn. cena musi pokryć przeciętny koszt zmienny.
Natomiast w długim okresie czasu gdy wszystkie koszty są zmienne przedsiębiorstwo nie może ponosić strat. Przychody muszą ponosić wszystkie koszty. Jednak firma nie dysponuje tylko względami ekonomicznymi. Istnieją również takie jak np. prawne, społeczne itd.
Generacja strat przez przedsiębiorstwo
Koszty, utargi
pojedyncze przedsiębiorstwo
ATC1 B
Pr A d=MR
P
Q ilość
A – optimum ekonomiczne
P – przeciętny koszt zmienny
Q – ilość produkcji i sprzedaży przy której wygenerowane zostało minimum strat
B – koszt całkowity
[0,P,A,Q] – obszar utargu całkowitego
[0,ATC1,B,Q] – obszar kosztu całkowitego
[P,ATC1,B,A] – obszar minimalnej straty (najmniejszy z możliwych)
Rozważania dotyczące generowania start są w krótkim czasie. W długim okresie w znaczeniu ekonomicznym NIE WOLNO generować strat! Generowanie strat to rachunek marginalny podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie. Jest on ograniczony. Dlaczego? Ekonomiści, menagerowie nie zawsze podejmują decyzję aby zmniejszyć straty, tylko maksymalizują sprzedaż, utarg w ujęciu ilościowym.
Charakterystyka struktury:
Monopol – mono (jedyny) palo (sprzedany).
Rynek opanowany przez jednego dostawcę.
Dziś obraz monopolu jest rzadszy.
Istnieje jedna firma na danym rynku i jeden dostawca, ma on pozycje monopolistyczną.
Cenę ustala sprzedawca, nabywca ma tylko jedną możliwą alternatywę.
Występują bariery wejścia i opuszczenia rynku, stwarza je monopolista po to, aby nie dopuścić innych np. bariery prawne takie jak: wymaganie koncesji, licencji, prawnej wyłączności prawnej
Monopole są sukcesywnie łamane
Formy monopolizacji:
Kartel – zmowa dotychczas samodzielnych przedsiębiorstw o niekonkurowaniu ze sobą, głównie chodzi o niekonkurowanie cenowe. Ten związek jest nietrwały ponieważ konkurencja między przedsiębiorstwami istnieje. Aby tego uniknąć należy mieć doskonałą wiedzę z zakresu teorii gier.
Syndykat – wspólne biuro sprzedaży produktów skartelizowanych przedsiębiorstw. Firmy nie łącza się na stałe.
Trust – trwały związek monopolistyczny, łączący przedsiębiorstwa w jedno. O wszystkim decyduje zarząd trustu. Wydawane są certyfikaty.
Koncern – trwały związek monopolistyczny w którym istnieje więź technologiczna, inaczej pionowa.
Komblomerat – trwały związek monopolistyczny, w którym nie ma więzi by uchronić biznes przed koniunkturami, istnieje dywersyfikacja ryzyka.
Stopnie monopolizacji:
Pełny
Digopol
Dwupol
Wykład 9.
Decyzja podejmowane przez monopolistę.
cena y=-ax+b utarg przeciętny
A MC
MR jest zawsze w
Połowie ilości przy
Optimum ekonomiczne krzywej popytu
α D=d
0 Q B ilość
Maksymalizuje zysk
Bądź minimalizuje straty
Zależy od położenia
Przeciętnych kosztów całkowitych
MR
Popyt rynku pokrywa się z popytem monopolisty.
Utarg przeciętny(przypadający na 1 szt.) * X (ilość) = utarg całkowity (ze wszystkich wyprodukowanych szt.)
y=-ax2+bx utarg całkowity
MR(utarg krańcowy)=y=-2ax+b(pochodna funkcji utargu całkowitego)
a=tgα=|0A|/|0B| 2tgα=|0A|/ ½ |0B|
Gdy ATC jest pod krzywą popytu chociaż w części
cena
P B
ATC1 C
MC=MR
0 Q ilość
Wielkość sprzedaży która maksymalizuje zysk
Wnioski:
1. obszar utargu całkowitego: [0,P,B,Q]
2. obszar kosztu całkowitego: [0,ATC1, C,Q]
3. większy jest obszar utargu całkowitego więc zysk jest większy – największy z możliwych
4. obszar zysku to: [ATC1, P, B, C]
5. przy im większym Q zysk się zmniejsza
Gdy ATC jest pod krzywą popytu
MC ATC
ATC1 C AVC
P B
A optimum ekonomiczne
MR D=d
0 Q ilość
Wielkość produkcji
Wnioski:
To przedsiębiorstwo zawsze poniesie straty. Szukamy więc minimalnej straty z możliwych ponieważ firma nie może działać ze stratami.
Ale spełnione muszą być dwa warunki aby wyszukać minimum strat:
Krótki okres
Pokryte koszty zmienne
Obszar utargu całkowitego: [0,P,B,Q]
Obszar kosztu całkowitego: [0,ATC1,C,Q]
Koszt jest większy niż utarg czyli firma ponosi stratę-najmniejszą z możliwych
Obszar straty: [P,ATC1,C,B]
Strata będzie większa przy każdej większej ilości
Wykład 10.
Dlaczego monopolista jest skłonny różnicować ceny na różnych rynkach?
Cena
Rynek1 Rynek2 Wynik Łączny
ilość
Różne poziomy utargu krańcowego skłoni go do różnicowania cen na rynku. Sprawi to, że on nie będzie chciał sprzedawać produktu po tej samej cenie na oby dwóch rynkach.
Popyt na rynku 1 jest mniej elastyczny niż popyta na rynku 2 (stromość linii popytu).
Wniosek ekonomisty:
1.Na rynku 1 cenę powinien podnieść powyżej E. Jeśli na pierwszym rynku popyt nie będzie elastyczny, powoduje spadek popytu ale utarg całkowity wzrośnie.
2.Na rynku 2 cenę powinien obniżyć poniżej E. Jest elastyczny, spadek o 10% powoduje wzrost popytu i utarg całkowity również wzrośnie.
5. Jak długo będzie utrzymywał dane ceny jak wyżej?
Dane ceny będą utrzymywane dopóki ceny na obu rynkach nie będą takie same. Gdy tak się stanie, wówczas ekonomista przestanie kombinować.
Przyczyna różnicowania ceny przez monopolistę na różnych rynkach jest uzyskiwanie na tych rynkach przy wyznaczonej przez monopolistę jednej cenie różnych poziomów utargów krańcowych na tych rynkach. Oba rynki są równie atrakcyjne dla monopolisty.
6.Dyskryminacja cenowa to różnicowanie cen. Czynniki:
Większa partia kupowanego towaru
Stosowane programy lojalnościowe dla stałych klientów (niższa cena niż dla tych incydentalnych klientów)
Wykład 11.
Oligopol
Oligopol to sytuacja kiedy rynek został opanowany przez niewielką liczbę np. dostawców.
Jeśli jest ok. 20 przedsiębiorstw to jest to konkurencja monopolistyczna. Natomiast jeśli jest kilka przedsiębiorstw, a ok. 20-30 firm podwykonawczych to jest to oligopol.
Duopol: funkcjonowanie dwóch przedsiębiorstw. Charakterystyczne jest kształtowanie się ceny.
Cena jest administrowana – tzn. że oligopolista nie jest CENOBIORCĄ ani CENODAWCĄ.
Cenobiorca każdy uczestnik konkurencji doskonałej
Cenodawca monopolista bo on ustala cenę
Oligopolista:
poprzez swoje decyzje ma tylko wpływ na cenę. Niewielki i nietrwały wzrost kosztów wytwarzania oligopolisty nie musi spowodować zmiany cen sprzedawanych przez niego produktów.
Cena w oligopolu jest względnie stabilna (jeśli podniosą inni nic nie zrobią, jeśli obniżą inni oligopoliści też obniżą). Powodem nieciągłości jest złamanie się krzywych popytu.
Konkurencja będzie trwała tak długo dopóki wszystkie firmy będą sprzedawały po cenie 0.
Przykładowe rynki digopolistyczne:
Produkcja cukru
Produkcja samochodów w Europie
Produkcja butów, itp.
Wykład 12
Konkurencyjny margines.
Firma konkurencyjna firma dominująca
Q3Q2=QdQ1
D=d
Q3 Q2 Q1 Q0
Skm
MC Q3Q2=QDQ1
P0
P1
D MR dfd
Q3 Q2 Q1
2. Model Swezy`ego
Model ten pokazuje nam słuszność tezy: Niewielka ilość kosztów wytworzenia digopolisty nie musi zmieniać ceny.