„Opowieść o Piotrze i Fewronii” powstała około XVw. (brak znajomości dokładnej daty) w podporządkowanym Moskwie od końca XIVw. Księstwie Muromskim. Najstarsze znalezione odpisy pochodzą z XVIw. i nosiły wtedy tytuł „Żywotów”, jako że oboje bohaterów zostało w 1547r kanonizowanych. Jest to jedna z pierwszych w literaturze staroruskiej opowieści, gdzie fikcji jest więcej niż wydarzeń historycznych. Wywodzi się prawdopodobnie z legend przekazywanych ustnie. Za autora w niektórych źródłach podaje się Jermołaja Erazma (Erasmusa), mnicha najpierw z Pskowa, a następnie z Moskwy.
Przypuszcza się trzy historyczne postaci, które mogły być prototypami Piotra: Dawid Jurewicz, Włodzimierz Jurewicz (starszy brat Dawida) i Piotr z Muromia (panujący na początku XIVw.).
„Opowieść i Piotrze i Fiewronii” powstała w Księstwie Muromskim, które niegdyś (w XI i XIIw) było częścią Księstwa Muromsko-Riazańskiego. Księstwo Muromskie objął jeden z synów Jarosława Światosławowicza Jerzy.
Utwór powstał około XVw. w którym to rozpoczęło się zjednoczenie ziem ruskich (w utworze można dostrzec nawiązania do walk o władzę między bojarami i książętami, brak w nim jednak bezpośrednich odniesień do konkretnych wydarzeń historycznych). Jest to również czas, kiedy zaczęło rodzić się późniejsze Carstwo Rosyjskie.
W 1462 r. na tronie moskiewskim zasiadł Iwan III Wasylewicz. Za jego panowania oraz za rządów jego następców – Wasyla III Iwanowicza i Iwana IV Wasyliewicza, zwanego Groźnym, rozpoczął się proces unifikacji ziem ruskich po rozbiciu dzielnicowym. Do roku 1584, czyli do śmierci Iwan IV Groźnego, terytorium państwa moskiewskiego powiększyło się przeszło 12-krotnie. W 1584 r. obszar państwa wynosił 125 tys. mil². Tak olbrzymi rozwój terytorialny był spowodowany głównie podbojami prowadzonymi przez Rosję na południowych wschodzie (chanat kazański i astrachański), oraz na wschodzie (chanat syberyjski). Ludność państwa moskiewskiego, liczona i tak z dużym przybliżeniem, jest szacowana przez historyków w granicach od 6,5 do 11,5 miliona. Około 1600 r. Rosję miało zamieszkiwać od 7-15 milionów osób.
Iwan III uniezależnił się też całkowicie od dominacji tatarskiej Złotej Ordy (1480). Przestał mianowicie płacić podatki lenne chanowi tatarskiemu, a następnie odparł kilka jego odwetowych wypraw. Złota Orda upadła zresztą ostatecznie w 1502, pobita przez krymskich Tatarów. Za Iwana III Wielkie Księstwo Moskiewskie stało się jednolitym państwem narodowym, została rozbudowana Moskwa, jako stolica, a także Kreml moskiewski, jako rezydencja władcy. Równocześnie państwo zaczęto z czasem nazywać grecką nazwą Rusi: Rossija – Rosja.
Proces unifikacji ziem rosyjskich zakończył się na początku XVI stulecia przyłączeniem w 1510 r. Pskowa i w 1520 r. – Księstwa Riazańskiego. Już wówczas zaczęły się rysować główne kierunki polityki zagranicznej państwa moskiewskiego. Obiektem zainteresowania tego państwa stały się ziemie ukraińskie i białoruskie, o które przyszło się Rosji zmierzyć z państwem polsko-litewskim oraz tereny położone na południe od granic państwa, zamieszkane przez Tatarów. Wśród celów polityki państwa moskiewskiego znalazły się także pierwsze próby dotarcia do Morza Bałtyckiego.
W 1472 roku Iwan III Srogi poślubił Zofię Paleolog, bratanicę ostatniego cesarza bizantyjskiego, Konstantyna XI Dragazesa. Po upadku Cesarstwa Bizantyjskiego Wielkie Księstwo Moskiewskie zyskało na znaczeniu jako spadkobierca Bizancjum. Jako herb państwa przejęto bizantyjskiego dwugłowego orła oraz wprowadzono bizantyjski ceremoniał dworski. Aspiracje Księstwa Moskiewskiego sformułowano w tezie o Moskwie jako "trzecim Rzymie". W 1478 Iwan III jako pierwszy władca przyjął tytuł zarówno wielkiego księcia jak i cara Wszechrusi, choć dopiero Iwan IV Groźny podniósł de facto państwo ruskie do rangi carstwa. Wielkie Księstwo Moskiewskie istniało formalnie do 1547 roku, kiedy to wielki książę moskiewski Iwan IV Groźny przybrał tytuł cara Rosji.
BIBLIOGRAFIA:
Bazylow L., Historia Rosji, Warszawa 1983
Jakubowski W., Łużny R. Literatura staroruska. Antologia. Warszawa 1971