Podstawy prawoznawstwa – 01.12.2012
KOMPETENCJA NORM SPRZĘŻONYCH
Składają się na nie dwie normy:
Norma sankcjonowana – określa adresata i warunki w jakich jest mu nakazane, bądź dozwolone coś czynić oraz treść tego nakazu, zakazu, bądź dozwolenia.
Składają się na nią:
Hipoteza
Dyspozycja
Norma sankcjonująca – stanowi, iż w przypadku naruszenia normy sankcjonującej, zostanie zastosowana dolegliwość, której rodzaj i stopień jest wyznaczony w treści tej normy. Dyspozycja normy sankcjonującej, przewiduje obowiązek ponoszenia skutków naruszenia normy sankcjonowanej oraz upoważnienie dla organów prawa do realizacji tych skutków.
Sankcja karna – polega na wymierzaniu odpowiedniej dolegliwości za przekroczenie normy prawa karnego. Sankcje te w świetle Kodeksu Karnego dzielą się na:
Kary
Środki karne
Kara – orzekany przez Sąd wobec sprawcy przestępstwa, środek przymusu państwowego stwarzający dla niego osobistą dolegliwość i wyrażający społeczne potępienie dla popełnionego przestępstwa.
Taki jak : grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności, 25 lat pozbawienia wolności, dożywotnie pozbawienie wolności.
Środek kary – dodatkowa dolegliwość wymierzana sprawcy przestępstwa obok lub niekiedy zamiast kar.
Sankcja egzekucyjna – występuje w normach prawa cywilnego i administracyjnego. Polega na przymusowym wykonaniu tego co stanowiło niedopełniony obowiązek adresata. Może również polegać na przymusowym unicestwieniu tego co zostało przez adresata uzyskane wbrew zakazowi.
Sankcja nieważności czynności prawnej – jest typowa dla norm prawa cywilnego i rodzinnego:
Bezwzględna – następuje z mocy samego prawa (ex lege) bez potrzeby dokonywania dalszych czynności. Unieważnia ona czynności od samego początku oznacza to, że czynność taka nie wywołała, żadnych skutków prawnych, a te, które wywołała muszą być unicestwione np.: przez przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego. Ma ona miejsce w następujących przypadkach:
gdy czynność prawna została wywołana przez osobę, która w żadnym razie nie mogła jej dokonać.
gdy czynność prawna została wykonana bez wymaganej przez prawo organów władzy państwowej.
gdy czynność prawna została wykonana, bez zachowania odpowiedniej formy zastrzeżonej przez prawo pod rygorem nieważności.
Nieważność względna – ma miejsce, gdy określona osoba wystąpi zgodnie z prawem z wnioskiem do odpowiedniego organu o stwierdzenie nieważności. W takim przypadku czynność jest nieważna dopiero od momentu orzeczenia jej przez kompetentny do tego organ.
Skutki czynności prawnej pozostają w mocy od momentu wydania wyroku.
Rodzaje:
IUS COGENS – bezwzględnie imperatywne, kategoryczne, bezwzględnie stosowalne. Ich zastosowanie nie może być wyłączone lub zmienione decyzją stron, jak również odmiennym zwyczajem.
IUS DISPOSITIVUM – tzw. normy względnie wiążące. Znajdują zastosowanie, gdy strony odmiennie nie uregulowały konsekwencji prawnych od dyspozycji w braku odmiennej umowy. Funkcja tych norm polega najczęściej na uzupełnieniu treści stosunku prawnego w zakresie nieuregulowanym przez stronę.
NORMY SEMIIMPERATYWNE
Jednostronnie, bezwzględnie obowiązujące. Przewidują minimalny zakres ochrony jednej strony.
DEFINICJE LEGALNE (USTAWOWE) – przepisy, które w sposób wiążący określają sens używanych w akcie prawnym słów lub zwrotów.
PRZEPISY ODSYŁAJĄCE – ich treść zawiera ten sens, że przy ustalaniu treści normy X, zawsze należy uwzględnić przepis, który ustanawia normę Y.
PRZEPISY NIEDOOKREŚLONE (zawierające zwroty) – ich funkcją, jest pozostawienie pewnego luzu decyzyjnego organom stosującym prawo.
KLAUZULE GENERALNE – zwrot niedookreślony, zawarty w przepisie prawnym, oznaczający pewne oceny funkcjonujące w jakiejś grupie społecznej do, których odsyła ów przepis przez zakaz uwzględnienia ich przy ustalaniu stanu faktycznego kwalifikowanego pod daną normę.
Art. 5 KK
PRZEPISY, KTÓRE PEŁNIĄ OKREŚLONĄ FUNKCJĘ W PROCESIE LEGISLACYJNYM:
Przejściowe – intertemporalne - występują w dwóch postaciach:
o charakterze kolizyjnym - regulujące nadmiar prawa, gdzie odnoszą się one do stanów, gdy pewne sytuacje istotne prawnie, powstałe pod rządami wcześniej obowiązujących przepisów obecnie już uchylonych trwają i są kontynuowane pod rządami nowych przepisów, które bezpośrednio zastąpiły przepisy dawne.
o charakterze at hoc – przepisy te, regulują jakiś stan rzeczy tymczasowo przez niedługi z góry określony czas np. : w czasie stanu wyjątkowego.
Przepisy derogacyjne – uchylające, określające, który dotychczas obowiązujących aktów normatywnych lub przepisów wchodzących w skład tych aktów zostaje uchylony wraz z wejściem w życie nowego aktu normatywnego.
Przepisy wprowadzające – zawierają postanowienia co do terminu i trybu wejścia w życie nowo ustanowionego aktu normatywnego.
Reguły prawne wyznaczają zachowania powiązane w taki sposób , że adresat może spełnić nałożony obowiązek lub go naruszyć, jeżeli zachowa się odmiennie
Tertum non datur - trzeciej (możliwości) nie ma - wyrażenie charakteryzujące sytuację, w której są tylko dwie możliwości.
Definicja zasad prawnych – kategorie norm, które wskazują na określenie wartości jakie powinny być realizowane przez prawo. Są to ogólne założenia wyrażające istotne dla danej gałęzi prawa idee przewodnie. Im wyższa ranga w hierarchii źródeł prawa zajmuje akt prawny, tym regulacja w nim zawarta jest bardziej ogólna. Regulacje ustroju państwowego nie jest nigdy regulacją pełną i nie zawiera norm szczegółowo określających powinne zachowania. Ogranicza się ono tylko do określenia podstawowych instytucji ustroju państwowego oraz podstawowych zasad ich organizacji o funkcjonowaniu.
Zasada autonomii woli stanu – Każda strona ma swoją autonomiczną wolę i nikt nie może narzucać jej swojej. Szczególnie w zasadzie swobody umów, byleby to było zgodne ustawami i zasadami życia społecznego.
Zasada ochrony osoby ludzkiej – dobra osobiste, część mienia, dobre imię. Jeżeli poczujemy się czymś dotknięci, możemy wnieść sprawę o naruszeniu naszych dóbr osobistych.
Zasada ochrony dobrej wiary – jeżeli ktoś w dobrej wierze dokonał czynności cywilno – prawnej jest to chronione.
Zasada dziedziczenia – oznacza, że zarówno majątek jak i długi przechodzą na spadkobierców.
Zasada odpowiedzialności za długi i odpowiedzialność osobista i rzeczowa
Osobista – odpowiadamy całym majątkiem
Rzeczowa – odpowiedzialność idzie za rzeczą (hipoteka)
Zasada odpowiedzialności za szkodę – na zasadzie winny, ale jest ona uzupełniona zasadą ryzyka bądź słuszności.
Zasada ryzyka – odpowiada przedsiębiorca, który ma słupy wysokiego napięcia i nie umieścił na nich ostrzeżeń.
Zasada słuszności – jeżeli trudno ponieść zasady winy i ryzyka i linia uzasadnienia jest wątpliwa, wtedy mówimy o zasadzie słuszności .
Stosunki prawne
Stosunek prawny - jest to kwalifikowana postać stosunku społecznego, gdzie zachowanie się jednego podmiotu względem drugiego zostaje wyznaczone przez normę prawną.
Stosunki rodzinne – wiele norm prawnych ma tu zastosowanie. Nie tylko normy społeczne.
Elementy stosunku prawnego.
Podmiot
Przedmiot
Modalność (uprawnienia i obowiązki)
Fakty, czyli zdarzenia prawne.
Źródła stosunku prawnego.
Zdarzenie prawne to fakty to fakty z którymi norma prawna łączy powstanie, zmianę lub ustanie stosunku prawnego.
I. Skutki zdarzeń prawnych mogą przejawiać się w postaci powstania stosunku prawnego, zmiany jego podmiotu, zmiany treści lub zniesienie stosunku prawnego.
wydarzenie świata zewnętrznego niezależne od ludzkiej woli. (zdarzenie)
wydarzenie zależne od ludzkiej woli. (działanie)
Czynność zmierzająca do wywołania skutków prawnych (czynność konwencjonalna)
Takie zachowanie w którym istniejące normy nadają specyficzne znaczenie inne niż to, które wynikło z psychofizycznego przebiegu tych czynności i skutków
przebicia na aukcji – dana osoba przebiła dany przedmiot
głosowanie – co oznacza, że ktoś podniósł rękę do góry
Czynności prawne wymagające oświadczenia woli zmierzające do wywołania skutków prawnych podejmowanych przez osoby fizyczne lub prawne.
Orzeczenia sądowe mające charakter konstruktywny prawno – kształtujący.
Konstruktywne akty administracyjne organów administracji państwowej lub samorządowej.
Decyzje a wywłaszczenia - muszą być spełnione dwie przesłanki:
Musi się to odbyć ze słusznym odszkodowaniem (cechy rynkowe)
Decyzja musi być podjęta na podstawie ustawy.
II. Inne czyny – działania z którymi norma prawna wiąże określony skutek prawny, niezależnie od tego czy wola osoby działającej była pokierowana na wywołanie takiego skutku:
Czyny bezprawne – zachowanie podmiotów, które naruszają zakaz wynikający z normy prawnej z którymi norma prawna wiąże negatywne dla tego podmiotu skutki prawne.
Czyny zgodne z prawem nie są czynnościami zmierzającymi do wywołania skutków prawnych i nie są też czynnościami bezprawnymi. Są to:
Przejawy woli podobne do oświadczeń woli np. wezwanie dłużnika do świadczenia
Zawiadomienie o pewnych stanach , o wadach rzeczy nabytej tzw. Zaświadczenie.
Czynność faktyczna – znalezienie rzeczy i należne znależne.