Prawo sądownictwa polubownego

WYKŁAD I - 8.10.2012

1. Sądownictwo polubowne – źródła prawa sądownictwa polubownego

a)Sądownictwo polubowne - cz. V KPC

b) 1958- „Konwencja Nowojorska” – KONWENCJA O UZNAWANIU I WYKONYWANIU ZAGRANICZNYCH ORZECZEŃ ARBITRAŻOWYCH sporządzona w Nowym Jorku dnia 10 czerwca 1958 r.

c)1961- „Konwencja Genewska” - KONWENCJA EUROPEJSKA O MIĘDZYNARODOWYM ARBITRAŻU HANDLOWYM sporządzona w Genewie dnia 21 kwietnia 1961 r. – Europejska Konwencja Arbitrażowa

d) w sprawie mediacji pojawiła się dyrektywa unijna - DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2008/52/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie niektórych aspektów mediacji
w sprawach cywilnych i handlowych

e) przed tą dyrektywą w polskim prawie pojawiły się przepisy dotyczące mediacji

f)ustawa z prawa prywatnego międzynarodowego – USTAWA z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe

2. Sądownictwo polubowne – alternatywny sposób rozwiązywania sporów w stosunku do sądownictwa powszechnego

3. Inne alternatywne sposoby rozwiązywania sporów:

*mediacja – koncyliacja ->pojęcia często stosowane zamiennie (różnica: komisja koncyliacyjna sama formułuje propozycję załatwienia sporu (w mediacji w opracowywaniu propozycji biorą udział strony sporu)

Sądownictwo polubowne	Mediacja
- udział osoby trzeciej	-udział osoby trzeciej
-arbiter lub arbitrzy wyposażeni są w funkcję judykacyjną, mogą przeprowadzić postępowania polubowne oraz wydawać orzeczenia	-mediator nie może wydawać wyroku, ma doprowadzić do zawarcia ugody
- wyrok oddalający też jest wyrokiem (w przypadku 3 arbitrów wyrok wydawany jest większością głosów, przy czym strony mogą zastrzec jednomyślność)	- mediacja kończy się ugodą lub niepowodzeniem
Korzystanie przez strony z eksperta	Umowa o negocjacje lub renegocjacje
-zanim strony udadzą się do sądu, wysłuchują rady eksperta	- umowy zawierane między stronami stosunków cywilnoprawnych (np. w przypadku sporów inwestycyjnych)
-strony zawierają z ekspertem umowę (wg niektórych umowę o dzieło, innych – umowę o staranne wykonanie)- stosuje się przepisy prawa cywilnego. Strony zamawiają ekspertyzę	-strony same mają się porozumieć, z reguły w rozmowach uczestniczą pełnomocnicy stron BRAK OSOBY TRZECIEJ
- w przypadku kontraktu inwestycyjnego ekspert na bieżąco powinien sprawdzać kolejne etapy budowy	-zastrzeżenie obowiązku negocjacji przed udaniem się do sądu. W przypadku złamania tego obowiązku (tzn. od razu udanie się do sądu), sąd nie musi mieć tego na uwadze, leży to w gestii rozsądności sądu
-np. Ekspert wypowiada się o okolicznościach stanu faktycznego. Strony mogą dostosować zachowania do wyników ekspertyzy. Ekspert nie wydaje wyroku, nie rozstrzyga sporu	-strony mogą zawrzeć karę umowną, wtedy istnieje sankcja
-udział OSOBY TRZECIEJ (tak jak w przypadku sądownictwa polubownego i mediacji)
- gdy strony nie dostosują się do ekspertyzy, mogą zwrócić się do sądu. Ekspertyza traktowana jest jako jeden z dowodów

4. Sądownictwo polubowne – arbitraż

a) sądy polubowne instytucjonalne – usytuowane przy jakieś instytucji np. przy Krajowej Izbie Gospodarczej, przy Związku Banków Polskich, Sąd Arbitrażowy przy Międzynarodowej Izbie Handlowej w Paryżu, stałe sądy polubowne (Sąd Polubowny w Sztokholmie, Sąd Polubowny
w Wiedniu, Sąd Polubowny Londyński), sądy polubowne w Szwajcarii

-Instytucja, przy której jest ulokowany sąd polubowny nadaje mu statut. Poza tym, funkcjonuje tam sekretariat.

b) sądy polubowne ad hoc – (od przypadku do przypadku)- to taki, który strony mogą same zorganizować dla swojej sprawy. Strony same powołują sąd oraz arbitrów (wskazują przewodniczącego), strony mogą określić statut i siedzibę sądu

-są opracowane regulaminy np. przez Radę Prawa Międzynarodowego ONZ, Europejską Komisję Gospodarczą ONZ -> regulaminy przetłumaczone na język polski. Strony, które decydują się na sąd polubowny ad hoc mogą z takich regulaminów korzystać. Można także wybrać regulamin któregoś ze stałych sądów polubownych.

-sąd polubowny ad hoc jest niewątpliwie tańszy (można ustalić opłaty dla arbitrów). Takie rozwiązanie jest gorsze dla głównego arbitra, kiedy sam prowadzi sekretariat.

c) arbitraż administrowany – zasadniczo ad hoc, ale administrowany (obsługiwany) przez wskazaną przez strony instytucję - sąd polubowny – do obsługiwania sądu w czynnościach administracyjnych i nominacjach zastępczych. (administrowanie nie polega tylko na działaniu sekretariatu). Jedna strona wybiera jednego arbitra, druga strona drugiego, a obaj arbitrzy wybierają przewodniczącego. Jeśli nie został wybrany arbiter przez stronę następuje nominacja zastępcza.

Nominacja zastępcza możliwa w przypadku wyboru przewodniczącego.

W przypadku arbitrażu administrowanego nominacja zastępcza następuje na mocy regulaminu sądu polubownego.

Zalety sądu polubownego:

+ brak urzędniczego charakteru – arbitrzy występują w ubraniach cywilnych (jednakże krawat jest konieczny u mężczyzn) strony podają rękę na przywitanie arbitrom

+ tajność postępowania- dotyczy to arbitrów oraz sekretariatów (sekretność)

+ niższe koszty niż w sądach państwowych

+ strony mają wpływ na wybór arbitrów

+ szybkość postępowania

Wady sądu polubownego:

-gdy jedna ze stron powoła arbitra stronniczego

WYKŁAD II - 22.10.2012r.

Zapis na sąd polubowny = umowa o arbitraż

Zapis na sąd polubowny – koncepcje:

a)koncepcja materialnoprawna - umowa o arbitraż jest umową prawa cywilnego materialnego; przepisy prawa cywilnego materialnego stosuje się wprost

b)koncepcja (teoria) procesowa – umowa o arbitraż to czynność prawa procesowego (sensu largo wg Recińskiego).

**Umowę o arbitraż zasadniczo zawiera się jednak poza procesem (gdy zawiera się umowę główną).
W kwestiach nieuregulowanych należy sięgnąć do KC

c)koncepcja mieszana – umowa o arbitraż to czynność materialno-procesowa (Kuratowski „Sądownictwo polubowne”)

d) koncepcja, według której nie da się wprost podporządkować umowy o arbitraż do żadnej
z kategorii. Jest to umowa swoista (sui generis), w kwestiach nieuregulowanych przepisy kodeksu cywilnego stosowane są odpowiednio: niektóre wprost, inne – po adaptacji, niektórych nie stosuje się w ogóle.

Problem poszukiwania prawa właściwego dla arbitrażu – jeśli dwa kraje robią arbitraż, to które prawo się stosuje? Lex fori procesualis! W kwestiach procesowych sąd stosuje własne prawo. Arbitraż podlega prawu siedziby sądu.

Umowa o arbitraż może być poddana prawu wybranemu przez strony – dowolność wyboru prawa przez strony.

Przesłanki skuteczności czynności prawnej:

a) badanie czynności ze względu na zdolność

b) badanie czynności ze względu na formę

c)badanie czynności ze względu na treść

d) badanie czynności ze względu na wady w oświadczeniu woli

ad.a) ZDOLNOŚĆ

Zdolność do zawarcia umowy o arbitraż należy oceniać wedle prawa, obowiązującego w państwach – stronach konwencji (Konwencji Nowojorskiej i Konwencji Genewskiej) ->należy ją wskazywać na podstawie norm kolizyjnych. W Polsce – ustawa z 4 lutego 2011r.

• osoby fizyczne - prawo ojczyste

• osoby prawne – prawo państwa siedziby

Wedle prawa polskiego – KC stosowane odpowiednio (art. od 14 KC)

Art. 14 KC § 1. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna. ten, kto nie ma zdolności do czynności prawnych nie może zawrzeć umowy
o arbitraż, gdyby taka umowa została zawarta stałaby się nieważna.

§ 2. -> konwalidacja nie nadająca się do wykorzystania w umowie o arbitraż

- pełna zdolność do czynności prawnych => możliwość zawarcia ważnej umowy o arbitraż

- ograniczona zdolność do czynności prawnych => umowa o arbitraż nie jest rozporządzająca ani zobowiązująca.

Art. 17 KC Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.

Nie można stosować wprost art. 17 KC, należy jednak stosować go odpowiednio. Umowa o arbitraż musi być potwierdzona przez przedstawiciela ustawowego. Jeśli przedstawiciel odmówi potwierdzenia – umowa bezskuteczna. Na poważniejsze zgody przedstawiciela ustawowego zgodę musi wyrazić sąd opiekuńczy (pytanie w doktrynie czy dla arbitrażu też ->odpowiedź profesora: TAK)

ad.b) FORMA

- dla tej kwestii uregulowania konwencji nowojorskiej i genewskiej

- w cz. V KPC art.1162 uregulowany został wymóg formy pisemnej zwykłej oraz w §2 sposoby jej dopełnienia

Art. 1162 KPC § 1. Zapis na sąd polubowny powinien być sporządzony na piśmie.

§ 2. Wymaganie dotyczące formy zapisu na sąd polubowny jest spełnione także wtedy, gdy zapis zamieszczony został w wymienionych między stronami pismach lub oświadczeniach złożonych za pomocą środków porozumiewania się na odległość, które pozwalają utrwalić ich treść. Powołanie się
w umowie na dokument zawierający postanowienie o poddaniu sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego spełnia wymagania dotyczące formy zapisu na sąd polubowny, jeżeli umowa ta jest sporządzona na piśmie,
a to powołanie się jest tego rodzaju, że czyni zapis częścią składową umowy.

• do zachowania formy pisemnej wystarczy, że oferta jest sformułowana na piśmie, zgoda wyrażona jest na piśmie (podpisu stron), natomiast warunki zostają włączone do umowy.

  *koncepcja ostatniego strzału – jedna strona przedstawia drugiej warunki, w przypadku braku reakcji drugiej strony uważa się, że warunki zostały przyjęte.

• art. 1162 KPC nie określa sankcji za niedochowanie formy, pojawia się konieczność zwrócenia do prawa cywilnego materialnego -> w KC wymóg formy pisemnej oznaczonym jest jako ab probationem (sankcja pod rygorem ograniczenia dowodowego) - tego jednak się NIE stosuje. Druga forma przyjmuje sankcję nieważności, zarezerwowaną dla uregulowania przez ustawodawcę. Przyjmuje się BEZSKUTECZNOŚĆ umowy o arbitraż (stanowisko profesora Pazdana)

• Osoby nie mogące pisać/czytać mogą stosować zastępcze formy – odcisk palca, podpis poświadczającego itd. –jest to stosowanie wprost przepisów KC. Podobnie jest z pactum de forma, forma zastrzeżona przez same strony

  Art. 79 KC Osoba nie mogąca pisać, lecz mogąca czytać może złożyć oświadczenie woli w formie pisemnej bądź w ten sposób, że uczyni na dokumencie tuszowy odcisk palca, a obok tego odcisku inna osoba wypisze jej imię i nazwisko umieszczając swój podpis, bądź też w ten sposób, że zamiast składającego oświadczenie podpisze się inna osoba, a jej podpis będzie poświadczony przez notariusza lub wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa
  z zaznaczeniem, że został złożony na życzenie nie mogącego pisać, lecz mogącego czytać.

  Pactum de forma – wymóg formy przez strony -> strony mogą zastrzec formę umowy np. wyjście ponad formę pisaną –>akt notarialny

Ad.c) WADY OŚWIADCZENIA WOLI - KC art. 82, 83, 87 (art.88 - NIE, stosowany odpowiednio, wzruszalność. Jeśli zdążono rozpoznać sprawę i wydać wyrok. Nie można z drogi art. 88 skorzystać. Chyba że szczególne wypadki, przestępczość itd.)

• brak świadomości lub swobody z powodu choroby psychicznej -> sankcja: nieważność bezwzględna

• pozorność -> stosowanie art.83 wprost -> sankcja: nieważność

  **ograniczenie możliwości podnoszenia zarzutu nieważności zapisu przewidziane w art. 1180 §2 KPC odnieść trzeba także do nieważności wynikłej z tych dwóch wad oświadczenia woli.

Art. 1180 KPC § 2 Zarzut braku właściwości sądu polubownego może być podniesiony nie później niż w odpowiedzi na pozew lub w innym terminie określonym przez strony, chyba że przed upływem terminu strona nie znała i przy dołożeniu należytej staranności nie mogła poznać podstawy takiego zarzutu, albo jego podstawa powstała dopiero po upływie tego terminu. W obu wypadkach sąd polubowny może rozpoznać zarzut podniesiony po terminie, jeżeli uzna opóźnienie za usprawiedliwione. Wyznaczenie arbitra przez stronę lub uczestniczenie strony w jego wyznaczeniu nie pozbawia jej prawa do podniesienia tego zarzutu. Zarzut, że zgłoszone w toku postępowania żądanie strony przeciwnej wykracza poza zakres zapisu na sąd polubowny, powinien być podniesiony niezwłocznie po zgłoszeniu takiego żądania. Sąd polubowny może rozpoznać zarzut podniesiony po tym terminie, jeżeli uzna opóźnienie za usprawiedliwione.

• błąd art. 88 KC wskazuje sankcję błędu i groźby, nie można go stosować wprost ->

• groźba nieważność względna czynności prawnej, wzruszalność czynności prawnej

** Art. 88 KC § 1. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie.

§ 2. Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu - z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby - z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.

Możliwość pozbawienia umowy o arbitraż zawartej pod wpływem błędu lub groźby skutków prawnych przez złożenie drugiej stronie na piśmie stosownego oświadczenia woli -> wymóg formy pisemnej dla tego oświadczenia jest wymaganiem pod rygorem ograniczeń dowodowych (ab probationem)

• jeśli przed wszczęciem postępowania arbitrażowego upłynął już termin określony w art. 88 KC do złożenia stosownego oświadczenia, odpada możliwość powołania się na błąd lub groźbę.

• Jeśli termin do uchylenia się od skutków prawnych swego oświadczenia woli upływa po wszczęciu postepowania arbitrażowego, uprawnienie do uchylenia się od skutków swego oświadczenia woli z powodu błędu lub groźby może być wykonane najpóźniej w terminach zakreślonych dla podniesienia zarzutu braku właściwości sądu polubownego w art. 1180 §2 KPC -> także możliwość rozpoznania zarzutu po upływie terminu, jeżeli opóźnienia było usprawiedliwione (opóźnienie może dotyczyć tylko terminu z art. 1180 §2 KPC, a nie terminu
  z art. 88KC)

• Po upływie tych terminów nie można doprowadzić do pozbawienia skutków prawnych zapisu na sądu polubowny. Dotyczy to również sytuacji, gdy początek biegu termin z art. 88 KC przypadnie już an czas po zapadnięciu wyroku sądu polubownego

Gdy nie doszło jeszcze do rozpoznania sprawy przez są polubowny można zrezygnować z umowy
o arbitraż.

Ad.d) TREŚĆ

Zapis musi mieć postać umowy, wykluczone jest więc dokonanie zapisu w drodze czynności jednostronnej np. w testamencie dla sporów między spadkobiercami, co jest dopuszczalne
w niektórych systemach prawnych.

Art. 1161 KPC § 1. Poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego wymaga umowy stron, w której należy wskazać przedmiot sporu lub stosunek prawny, z którego spór wyniknął lub może wyniknąć (zapis na sąd polubowny).

§ 2. Bezskuteczne są postanowienia zapisu na sąd polubowny naruszające zasadę równości stron, w szczególności uprawniające tylko jedną stronę do wytoczenia powództwa przed sądem polubownym przewidzianym w zapisie albo przed sądem.

§ 3. Zapis na sąd polubowny może wskazywać stały sąd polubowny jako właściwy do rozstrzygnięcia sporu. Jeżeli strony nie postanowiły inaczej wiąże je regulamin stałego sądu polubownego obowiązujący w dacie zawarcia zapisu na sąd polubowny.

Art. 1161 KPC -> umowa o arbitraż należy wskazać przedmiot sporu lub stosunek prawny, z którego spór wyniknął lub może wyniknąć. Z zawartej przez strony umowy musi wynikną zamiar stron poddania sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego – chodzi o rozstrzygnięcie sporu w drodze wyroku. Przesłanki z tego artykułu są przesłankami istnienia umowy o arbitraż.

• Szeroka autonomia stron, mogą one same decydować, co do miejsca (podmioty związane siedzibą z Polską mogą poddawać spory pod rozstrzygniecie sądu polubownego mającego siedzibę zagranicą) oraz sądu.

• Strony mają wpływ na ukształtowanie zespołu arbitrów (zespołu orzekającego) – skład ten jest zależny od woli stron (liczba arbitrów).

  *W przypadku sądów wieloosobowych przyjmuje się nieparzysty skład (w Polsce nie ma zakazu przyjęcia składu parzystego)

  Przegłosowany arbiter może złożyć votum separatum (C.V.S. – cum voto separatum)
  Każdy powinien się podpisać, a jeśli się nie zgadza może dopisać C.V.S. – z zastrzeżeniem zdania odmiennego

  Strony mogą zastrzec wymóg jednomyślności

Zasady:

• równość stron przy korzystaniu z dogi sądownictwa polubownego – art. 1161 §2 KPC

• równy wpływ na obsadę sądu polubownego – art. 1169 § 3 KPC

  Art. 1169. KPC § 1. Strony mogą w umowie określić liczbę sędziów sądu polubownego (arbitrów).

  §2. W braku takiego określenia powołuje się sąd polubowny w składzie trzech arbitrów.

  §3. Postanowienia umowy przyznające jednej ze stron więcej uprawnień przy powołaniu sądu polubownego są bezskuteczne.

art. 1169 § 3 KPC - zastrzeżenie sankcji bezskuteczności -> pytanie czy bezskuteczna jest tylko klauzula arbitrażowa czy cumowa o arbitraż ?? art. 58 §3 KC

Art. 58. KC § 3. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje
w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Zagadnienie dopuszczalności na sąd polubowny – zdatność arbitrażowa

1. W jakiej czynności prawnej może być zapis na sąd polubowny

2. W jakim rodzaju spraw dopuszczalny jest zapis na sąd polubowny

Ad. 1) umowa o arbitraż nie jest dopuszczalna w czynności prawnej jednostronnej (np. w przypadku przyrzeczenia publicznego), potrzebna jest postać umowy! – art. 1161 §1 KPC

WYKŁAD III - 29.10.2012r.

Ad. 2) W jakich sprawach:

• W zakresie stosunków pracy zapis jest dopuszczony, ale musi być zawarty kiedy doszło już do problemu (nie w umowie o pracę)

• Dopuszczalne są sprawy majątkowe i niemajątkowe i jeśli występuje zdatność ugodowa – art. 1157 KPC -> przesłanka zdatności ugodowej -nie wiadomo czy odnosi się do spraw majątkowych czy do niemajątkowych czy obu.

  Art. 1157 KPC Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, strony mogą poddać pod rozstrzygnięcie sądu polubownego spory o prawa majątkowe lub spory o prawa niemajątkowe – mogące być przedmiotem ugody sądowej, z wyjątkiem spraw o alimenty.

• Art. 1163 §1 KPC -> zapis można zawrzeć w statucie i umowie spółki -> wiąże spółkę

  Art. 1163 KPC §1. Zamieszczony w umowie (statucie) spółki handlowej zapis na sąd polubowny dotyczący sporów ze stosunku spółki wiąże spółkę oraz jej wspólników.

  §2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do zapisów na sąd polubowny zawartych w statucie spółdzielni lub stowarzyszenia.

Pojawia się pytanie – czy tylko te sprawy, które mają zdolność ugodową? Relacja art. 1157 i art.1163-> czy tylko takie sprawy, które mają zdatność ugodową

Odpowiedź: Art. 1163 nie stanowi lex specialis (nie wyłącza) art. 1157. Art. 1163 może być stosowany, jeśli są spełnione wymogi art. 1157-> różne poglądy. Prawa majątkowe i niemajątkowe mają legitymować się zdolnością ugodową? RÓŻNE POGLĄDY. Art. 1163 nie zastrzega żadnej zdolności ugodowej (pozycja Szumańskiego i jego ucznia Sulimskiego). Inni sądzą, że te przepisy stoją na równej płaszczyźnie. Ciężko bowiem jest badać majątkowy czy niemajątkowy charakter ze stosunku spółki. Słowem – zbadanie zdatności ugodowej w spółce jest trudnym zadaniem. (zdanie Szumańskiego i pana profesora )

O dopuszczalności zapisu na sąd polubowny w prawie międzynarodowym prywatnym decyduje lex fori arbitri – prawo państwa, gdzie jest sąd polubowny, prawo miejsca arbitrażu np. pracodawca polski
i pracownik polski – jeśli chcą zamieścić zapis w umowie, to tylko w arbitrażu w innym państwie,
2 osoby związane z Polską poddają spór alimentacyjny w państwie gdzie jest taka możliwość (w Polsce nie można!!!)-> zapis będzie skuteczny ze względu na lex fori arbitri, ale jeśli ewentualny pozwany ma majątek w kraju gdzie takie sposoby nie mogą być poddawane sądowi polubownym, to będą trudności z wykonaniem.

*sprawy z zakresu własności intelektualnej -> różne decyzje co do zdatności ugodowej

Miejsce arbitrażu

art. 1154 KPC – jeśli miejsce arbitrażu jest w Polsce to stosuje się przepisy cz. V KPC lub musi być konkretna wskazówka, że dany przepis może być stosowany także za granicą.

(Próbowano wymienić wszystkie sytuacje, w których można stosować część V k.p.c. Próby te nie powiodły się. Obecnie przyjmuje się stanowisko, że, gdy przepis się do tego nadaje, można go stosować także i za granicą.
Np. pomoc prawna – gdy sąd arbitrażowy prosi najbliższy sąd rejonowy o pomoc w czymś)

Art. 1154 KPC Przepisy części niniejszej stosuje się, jeżeli miejsce postępowania przed sądem polubownym znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a w wypadkach w części tej określonych – także wtedy, gdy miejsce postępowania przed sądem polubownym znajduje się poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej lub nie jest oznaczone.

Sposób wyznaczania miejsca arbitrażu

Art. 1155 KPC – miejsce arbitrażu wskazują strony – powinny nie tylko ograniczyć się do wyboru kraju, lecz także miejscowości. Chyba że wybiera się sąd polubowny instytucjonalny, wówczas jest to dość jasne, ewentualnie strony mogą wybrać sądowi polubownemu instytucjonalnemu inne miejsce. Przy sądach ad hoc, jeżeli strony nie określą miejsca, arbitrzy mogą sami ustalić miejsce.
Dokonując wyboru miejsca sąd powinien wziąć się pod uwagę

• przedmiot sporu,

• okoliczności sprawy

• dogodność dla stron

Art. 1155 KPC § 1. Miejsce postępowania przed sądem polubownym wskazują strony, a w razie braku takiego wskazania określa je sąd polubowny, biorąc pod uwagę przedmiot postępowania, okoliczności sprawy
i dogodność dla stron.

§ 2. Jeżeli miejsce postępowania przed sądem polubownym nie zostało określone przez strony ani przez sąd polubowny, uważa się, że miejsce tego postępowania znajdowało się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, gdy na tym terytorium wydane zostało orzeczenie kończące postępowanie w sprawie.

art. 1155 KPC §2 –gdy brak wyznaczenia miejsca arbitrażu, toczy się on wtedy w Polsce – uważa się, że miejscem arbitrażu jest terytorium Polski, o ile orzeczenie zostało wydane w Polsce

-> art. 1197 § 3 – sąd ma kompetencję do określenia miejsca wydania orzeczenia (sąd polubowny może odbywać się via Internet, via poczta - stąd art. 1197 nabiera szczególnego znaczenia)

Art. 1197 KPC § 3. Wyrok sądu polubownego powinien wskazywać zapis na sąd polubowny, na podstawie którego wydano wyrok, zawierać oznaczenie stron i arbitrów, a tak-że określać datę i miejsce jego wydania. Gdy każdy z arbitrów podpisuje wyrok w innym państwie, a strony nie określiły miejsca wydania wyroku, miejsce to określa sąd polubowny.

Art. 1185 KPC - zezwala na odbywanie posiedzeń przez sąd arbitrażowy w dowolnych miejscach, nawet jeśli strony wskazały miejsce arbitrażu. Miejsce posiedzenia nie jest tym samym, co miejsce całego arbitrażu. Lex fori arbitri wyznacza tylko miejsce arbitrażu, miejsce posiedzenia nie decyduje
o właściwości prawa arbitrażowego.

Art.1185 KPC Jeżeli strony nie uzgodniły inaczej, sąd polubowny niezależnie od ustalonego miejsca postępowania może wyznaczyć posiedzenie w każdym miejscu, jakie uzna za stosowne dla odbycia narady arbitrów albo dla przeprowadzenia dowodów.

Sądownictwo polubowne a sądownictwo państwowe

a) zasada Kompetenz-Kompetenz – sąd arbitrażowy jest kompetentny do badania/ rozstrzygania swojej własnej właściwości (art.1180 KPC) -> gdy strona wnosi powództwo do sądu arbitrażowego, a druga strona podniesie zarzut nieważności/nieskuteczności zapisu na sąd polubowny. Wówczas sąd arbitrażowy powinien zbadać czy faktycznie występuje nieważność/bezskuteczność/niedopuszczalność.

Art. 1180 KPC § 1. Sąd polubowny może orzekać o swej właściwości, w tym o istnieniu, ważności albo skuteczności zapisu na sąd polubowny. Nieważność albo wygaśnięcie umowy podstawowej, w której zamieszczono zapis na sąd polubowny samo przez się nie oznacza nieważności lub wygaśnięcia zapisu.

Sąd arbitrażowy powinien zbadać i odnieść się do sprawy – 2 sposoby:

• wydanie odrębnego postanowienia w tym przedmiocie -> na to postanowienie służy zażalenie do sądu państwowego

  Według profesora: jeżeli strona będzie się domagać rozstrzygnięcia tej kwestii sąd arbitrażowy powinien umożliwić styk sądu arbitrażowego z sądem powszechnym – wydać odrębną decyzję (postanowienie).

  Art. 1180 KPC § 3. O zarzucie, o którym mowa w § 2, sąd polubowny może orzec w odrębnym po-stanowieniu. Jeżeli sąd polubowny takim postanowieniem oddali zarzut, każda ze stron może
  w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia jej tego postanowienia wystąpić do sądu
  o rozstrzygnięcie. Wszczęcie postępowania przed sądem nie wstrzymuje rozpoznania sprawy przez sąd polubowny. Do postępowania przed sądem przepisy art. 1207 stosuje się odpowiednio. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.

• odniesienie się do zarzutów w wyroku, a nie wydając osobną decyzję

b)w sądzie państwowym zostaje podniesiony zarzut zapisu na sąd polubowny =>sąd musi zbadać zasadność tego zarzutu, nie może działać w sposób automatyczny

KPC art. 185-186 – możliwość wezwania do próby ugodowej, próba zapobiegnięcia procesowi

• nie można bronić się zapisem na sąd polubowny przed zawezwaniem do próby ugodowej (które to wywołało już określone skutki prawne)

Art. 185 KPC § 1. O zawezwanie do próby ugodowej – bez względu na właściwość rzeczową – można zwrócić się do sądu rejonowego ogólnie właściwego dla przeciwnika. W wezwaniu należy oznaczyć zwięźle sprawę.

§ 2. Postępowanie pojednawcze przeprowadza sąd w składzie jednego sędziego.

§ 3. Z posiedzenia spisuje się protokół, a jeżeli doszło do ugody, osnowę jej wciąga się do protokołu. Strony podpisują ugodę; niemożność podpisania ugody sąd stwierdza w protokole.

Art. 186 KPC § 1. Jeżeli wzywający nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie przeciwnika włoży na niego obowiązek zwrotu kosztów wywołanych próbą ugodową.

§ 2. Jeżeli przeciwnik bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie wzywającego, który wniósł następnie w tej sprawie pozew, uwzględni koszty wywołane próbą ugodową w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie

c)skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego

d)postępowanie o uznanie skuteczności wyroku sądu polubownego lub jego wykonalności.

Zapis na sąd polubowny za pomocą pełnomocnika !!!!!!!!!! (może być na egzaminie)

Sprawa jest złożona jeśli istnieje pełnomocnictwo ogóle -> pytanie czy takie pełnomocnictwo upoważnia dokonanie zapisu na sąd polubowny

Art. 98 KC Pełnomocnictwo ogólne obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu. Do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebne jest pełnomocnictwo określające ich rodzaj, chyba że ustawa wymaga pełnomocnictwa do poszczególnej czynności.

pełnomocnictwo ogólne obejmuje czynności zwykłego zarządu. Generalna wskazówka, brak wyliczenia co wchodzi w skład „czynności zwykłego zarządu”

Orzeczenie SN: argument historyczny, że zapis nie podlega czynnościom zwykłego zarządu -> wytyka, że stanowcze i jednostronne. Stanowisko to spotkało się z krytyką.

Należy patrzeć na główną czynność czy na charakter czynności zwykłego zarządu -> powinien mieć kompetencje umieszczenia zapisu -> Zasadniczo pełnomocnik ogólny nie może dokonywać zapisu na sąd polubowny, chyba że zapis ten miałby mieć korzenie w zakresie jego kompetencji czynności zwykłego zarządu.

Prokurent jest umocowany do zawarcia umowy o arbitraż

Pełnomocnik procesowy nie jest upoważniony, chyba, że oddzielnie unormowanie o dokonanie zapisu.

Pełnomocnictwo do zawarcia dużego kontraktu -> art. 1167 KPC – jeżeli mocodawcą jest przedsiębiorca i daje pełnomocnictwo do zawiązywania umów to obejmuje to zapis na sąd polubowny, chyba, że wyłączona zostanie możliwość zapisu na sąd polubowny. Jeśli nie jest przedsiębiorcą, to go to nie obejmuje.

Art. 1167 KPC Pełnomocnictwo do dokonania czynności prawnej udzielone przez przedsiębiorcę obejmuje również umocowanie do sporządzenia zapisu na sąd polubowny w zakresie sporów wynikających z tej czynności prawnej, chyba że z pełnomocnictwa wynika co innego.

WYKŁAD IV - 5.11.2012r.

Ocena ważności umowy o arbitraż – pytanie: Według jakiego prawa oceniać przesłanki międzynarodowej umowy o arbitraż??

1.Ocena zdolności do zawarcia umowy o arbitraż na podstawie praw różnych państw.

a) konwencje międzynarodowe o arbitrażu:

-Nowojorska (1958) (KN) Obie konwencje nie rozstrzygają kwestii zdolności

-Genewska (1961) (KG) do zawarcia umowy o arbitraż

Art. V pkt.2 Konwencji Nowojorskiej stosuje się status personalny – prawo właściwe ->

Art. VI pkt.2 Konwencji Genewskiej na postawie krajowych norm kolizyjnych

Art. V KN pkt. 2. Odmowa uznania i wykonania orzeczenia arbitrażowego może nastąpić również
i wówczas, jeżeli właściwa władza kraju, w którym postawiono żądanie uznania i wykonania, stwierdzi:

a) że według prawa tego kraju przedmiot sporu nie może być rozstrzygany w drodze arbitrażu, lub

b) że uznanie lub wykonanie orzeczenia byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym tego kraju.

Art. VI. Właściwość sądów państwowych KG pkt. 2 Przy orzekaniu w kwestiach istnienia lub ważności umowy
o arbitraż sądy państwowe umawiających się państw, jeśli idzie o zdolność stron do działań prawnych, powinny kierować się prawem mającym zastosowanie do stron, a co do innych kwestii:

a) prawem, któremu strony poddały umowę o arbitraż;

b) w braku wskazać w tym względzie - prawem kraju, w którym powinno być wydane orzeczenie;

c) w braku wskazania co do prawa, któremu strony poddały umowę o arbitraż, oraz jeśli w chwili, gdy ta kwestia została przedłożona do rozstrzygnięcia przez sąd państwowy, nie można ustalić, w którym kraju orzeczenie arbitrażowe powinno być wydane - prawem, mającym zastosowanie na mocy normy kolizyjnej sądu państwowego, w którym wszczęto sprawę. Sąd, w którym wszczęto sprawę, może nie uznać umowy
o arbitraż, jeżeli według prawa jego kraju dany spór nie może być przedmiotem rozpoznania arbitrażowego.

b) Ustawa o prawie prywatnym międzynarodowym z 4 lutego 2011r. (UPPM)

Osoby fizyczne	Osoby prawne
- art.11 ust.1 -> stosowanie prawa ojczystego osoby fizycznej do określenia zdolności Art. 11 UPPM 1. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej podlegają jej prawu ojczystemu.	-art.17 ust. 1 – właściwość prawa siedziby, ust. 2 - odesłanie do prawo miejsca powstania sprawdza się normy kolizyjne Art. 17 UPPM 1. Osoba prawna podlega prawu państwa, w którym ma siedzibę. 2. Jeżeli jednak prawo wskazane w przepisie ust. 1 przewiduje właściwość prawa państwa, na podstawie którego osoba prawna została utworzona, stosuje się prawo tego państwa.
*-art.11 ust.2 – (odstępstwa) gdy chodzi o czynności prawne w zakresie przedsiębiorstwa, wystarczy, że os. fizyczna może wykonać czynność wg prawa kraju gdzie prowadzone jest przedsiębiorstwo. Umowa o arbitraż dotycząca przedsiębiorstwa – jeśli wstawiono klauzule arbitrażową w umowach gospodarczych związanych z działalnością przedsiębiorczą w obrocie międzynarodowym -> przepis ten stanowi tylko, że wystarczy dopełnienie wymagań państwa gdzie działa przedsiębiorstwo Art. 11 UPPM 2. Jeżeli osoba fizyczna dokonuje czynności prawnej w zakresie prowadzonego przez siebie przedsiębiorstwa, wystarczy, że ma ona zdolność do dokonania tej czynności według prawa państwa, w którym przedsiębiorstwo jest prowadzone	*-art.18 ust.1(odstępstwa) –osoby prawne prowadzące przedsiębiorstwo – ocena zdolności wg prawa państwa, w którym przedsiębiorstwo jest prowadzone(a nie wg art. 17) Art. 18 UPPM 1. Jeżeli osoba prawna dokonuje czynności prawnej w zakresie prowadzonego przez siebie przedsiębiorstwa, wystarczy, że ma zdolność do dokonania tej czynności według prawa państwa, w którym przedsiębiorstwo jest prowadzone.
-art. 12-umowa zawarta przez podmioty obecne w tym samym państwie, ale na podstawie prawa ojczystego różne pod względem zdolności – 1 os. jest niezdolna do zawarcia umowy wg prawa ojczystego, a ma tę zdolność w kraju, w którym obecnie przebywa. Art. 12 uzależnia stosowanie prawa ojczystego od dobrej lub złej wiary. Istnieje możliwość powołania się na prawo obowiązujące w miejscu przebywania -> nie wyłącza zdolności z art. 11 ust. 1, sprawia możliwość powołania się na prawo ojczyste jeśli kontrahent był w złej wierze. Art. 12 UPPM 1. Jeżeli umowę zawarły osoby znajdujące się w tym samym państwie, osoba fizyczna, która ma zdolność do jej zawarcia według prawa tego państwa, może się powołać na swoją niezdolność wynikającą z prawa wskazanego w przepisie art. 11 ust. 1 tylko wtedy, gdy w chwili zawarcia umowy druga strona o niezdolności wiedziała lub nie wiedziała z powodu niedbalstwa.

2. Wymagania co do formy. Normy kolizyjne

a)postanowienia konwencyjne – mają pierwszeństwo przed przepisami KPC -uregulowanie merytoryczno-prawne – w takim zakresie w jakim obowiązują konwencje tak też stosujemy przepisy konwencji !

Konwencja Nowojorska (KN) art. II – wymóg formy pisemnej, ust. 2 – umowa pisemna oznacza klauzule arbitrażową w kontrakcie albo kompromis w postaci listów, telegramów

Art. II KN 1. Każde z Umawiających się Państw uzna umowę pisemną, którą strony zobowiązują się poddać arbitrażowi wszystkie lub pewne spory, powstałe lub mogące powstać między nimi z określonego stosunku prawnego, zarówno umownego jak i pozaumownego, w sprawie, która może być rozstrzyganą w drodze arbitrażu.

2. Określenie „umowa pisemna” oznacza zarówno klauzulę arbitrażową zamieszczoną w kontrakcie, jak
i kompromis - zarówno podpisane przez strony, jak i zawarte w wymianie listów lub telegramów.

Konwencja Genewska (KG) art. I ust. 2 - podobnie

Art. I Zakres stosowania Konwencji KG 2. a) „umowa o arbitraż” oznacza klauzulę arbitrażową w umowie pisemnej lub osobną umowę o arbitraż (zapis na arbitraż) podpisane przez strony lub zawarte w wymianie listów, telegramów lub zawiadomień dalekopisem. W stosunkach między państwami, których ustawodawstwa nie wymagają formy pisemnej dla umowy o arbitraż, pojęcie to oznacza każdą umowę zawartą w formie dozwolonej przez te ustawodawstwa;

Zakres i zasięg konwencji jest ograniczony – tylko dla stron konwencji

Konwencje mają pierwszeństwo przed KPC !!!!! W konwencjach jest pełne uregulowanie co do formy.

b)jeżeli dany przypadek(stan faktyczny) nie podlega konwencjom międzynarodowym szukamy prawa właściwego dla formy:

- prawo należy ustalać na podstawie ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym art. 40 – prawem właściwym do określania formy jest prawo miejsca arbitrażu (jeśli miejsce arbitrażu jest w Polsce to art. 1162 KPC określa formę). Wystarczy jednak zachowanie formy prawa państwa, któremu umowa
o arbitraż podlega.

Art. 40 UPPM Forma umowy o arbitraż podlega prawu państwa miejsca arbitrażu. Wystarczy jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, któremu umowa o arbitraż podlega.

Art. 1162 KPC § 1. Zapis na sąd polubowny powinien być sporządzony na piśmie.

§ 2. Wymaganie dotyczące formy zapisu na sąd polubowny jest spełnione także wtedy, gdy zapis zamieszczony został w wymienionych między stronami pismach lub oświadczeniach złożonych za pomocą środków porozumiewania się na odległość, które pozwalają utrwalić ich treść. Powołanie się w umowie na dokument zawierający postanowienie o poddaniu sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego spełnia wymagania dotyczące formy zapisu na sąd polubowny, jeżeli umowa ta jest sporządzona na piśmie, a to powołanie się jest te-go rodzaju, że czyni zapis częścią składową umowy.

3.Ustalanie prawa właściwego dla umowy o arbitraż (statutu umowy o arbitraż)

/artykuł: „Umowa o arbitraż po wejściu w życie Ustawie o Prawie Prywatnym Międzynarodowym
z 2011r.” Prof. M. Pazdan/

a)wycinkowa regulacja przez konwencje -> dotyczy tylko sytuacji gdy wyrok wydano.

-Konwencja Nowojorska – uznawanie obcych orzeczeń arbitrażowych – art. V ust. 1 a

Art. V KN 1. Na wniosek strony, przeciwko której orzeczenie jest skierowane, nastąpi odmowa uznania
i wykonania orzeczenia tylko wówczas, jeżeli strona ta dostarczy właściwej władzy, do której skierowano żądanie uznania i wykonania, dowodu:

a) że stronom wspomnianej w art. II umowy - według prawa odnoszącego się do nich - brak było zdolności albo że wspomniana umowa jest nieważna według prawa, któremu strony umowę tę poddały, a - w razie braku wzmianki w tym względzie - według prawa kraju, w którym orzeczenie zostało wydane

Istnienie i wonność (wyłączone forma i zdolność)

1. wg prawa wybranego

2. w przypadku braku a) wg prawa państwa gdzie wydano wyrok

Statut – prawo właściwe dla umowy o arbitraż!!!!!!

** Jeżeli orzeczenie zostało wydane to właściwe jest prawo, które strony wybrały,

** jeśli strony nie dokonały wyboru prawa to stosuje się prawo gdzie wydano orzeczenie.

Konwencja nie wskazuje prawa właściwego.

-Konwencja Genewska- art. IX. To co w konwencji Nowojorskiej + art. VI KG-> Istnienie i ważność umowy o arbitraż podlega:

1. prawu wybranemu

2. jeśli nie ma 1), to prawu państwa gdzie powinno zostać wydane orzeczenie -> odesłanie do norm kolizyjnych państwa

Art. IX Uchylenie orzeczenia arbitrażowego KG 1. Uchylenie w jednym z państw będących stroną niniejszej Konwencji orzeczenia arbitrażowego podlegającego Konwencji stanowi przyczynę odmowy uznania lub wykonania tego orzeczenia w innych państwach stronach niniejszej Konwencji tylko wówczas, gdy to uchylenie orzeczono w Państwie, w którym lub według prawa którego orzeczenie to zostało wydane i tylko z jednego
z następujących powodów:

a) strony umowy o arbitraż były według prawa mającego do nich zastosowanie pod jakimkolwiek względem niezdolne do działać prawnych bądź umowa ta jest nieważna według prawa, któremu strony ją poddały, lub,
w braku wskazówek w tym względzie, według prawa kraju, w którym wydano orzeczenie; albo….

Art. VI Właściwość sądów państwowych KG 2. Przy orzekaniu w kwestiach istnienia lub ważności umowy
o arbitraż sądy państwowe umawiających się państw, jeśli idzie o zdolność stron do działać prawnych, powinny kierować się prawem mającym zastosowanie do stron, a co do innych kwestii:

a) prawem, któremu strony poddały umowę o arbitraż;

b) w braku wskazań w tym względzie - prawem kraju, w którym powinno być wydane orzeczenie;

c) w braku wskazania co do prawa, któremu strony poddały umowę o arbitraż, oraz jeśli w chwili, gdy ta kwestia została przedłożona do rozstrzygnięcia przez sąd państwowy, nie można ustalić, w którym kraju orzeczenie arbitrażowe powinno być wydane - prawem, mającym zastosowanie na mocy normy kolizyjnej sądu państwowego, w którym wszczęto sprawę. Sąd, w którym wszczęto sprawę, może nie uznać umowy o arbitraż, jeżeli według prawa jego kraju dany spór nie może być przedmiotem rozpoznania arbitrażowego.

b)bardziej doniosłe są przepisy Ustawy o Prawie Prywatnym Międzynarodowym (art.39) – określa prawo właściwe arbitrażu (konwencje mają pierwszeństwo przed ustawą!!!):

• strony mają prawo wyboru prawa właściwego dla umowy o arbitraż

• w przypadku braku wyboru prawa:

• podlega prawu państwa, które strony uzgodniły jako miejsce arbitrażu (nie sąd, ale strony powinny wskazać)

• jeżeli nie dokonano uzgodnienia miejsca, umowa o arbitraż podlega prawu właściwemu dla stosunku umownego, którego spór dotyczy (ust.2)

Art. 39 UPPM 1. Umowa o arbitraż podlega prawu wybranemu dla niej przez strony.

2. W razie braku wyboru prawa, umowa o arbitraż podlega prawu państwa, w którym znajduje się uzgodnione przez strony miejsce arbitrażu. Jeżeli nie dokonano takiego uzgodnienia umowa o arbitraż podlega prawu właściwemu dla stosunku prawnego, którego spór dotyczy; wystarczy jednak, że umowa jest skuteczna według prawa państwa, w którym postępowanie się toczy lub sąd arbitrażowy wydał orzeczenie.

4. Wybór prawa – art. 1194 KPC i art. 7 KG

Art. 1194 KPC § 1. Sąd polubowny rozstrzyga spór według prawa właściwego dla danego stosunku, a gdy strony go do tego wyraźnie upoważniły – według ogólnych zasad prawa lub zasad słuszności.

§ 2. W każdym jednak przypadku sąd polubowny bierze pod uwagę postanowienia umowy oraz ustalone zwyczaje mające zastosowanie do danego stosunku prawnego.

Art. VII Prawo właściwe KG 1. Strony mogą, według swego uznania, oznaczać za wspólną zgodą prawo, które arbitrzy mają stosować przy rozstrzyganiu sporu co do istoty. W razie nieoznaczenia przez strony prawa, które należy stosować, arbitrzy stosują prawo, wskazane przez normę kolizyjną, uznaną przez arbitrów za odpowiednią dla danego wypadku. W obu wypadkach arbitrzy kierują się postanowieniami kontraktu
i zwyczajami handlowymi.

2. Arbitrzy wydają orzeczenie na zasadzie słuszności (jako amiables compositeurs), jeżeli strony tak się umówiły i jeżeli prawo właściwe na to zezwala

Dla wszystkich sporów, które podlegają Konwencji Genewskiej (wyłączamy przepisy ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym)

Istnieje swoboda arbitrów przy wyborze norm kolizyjnych ale muszą uzasadnić uznanie danej normy kolizyjnej dla danego przypadku (wskazanie użytego kryterium)

Pierwszeństwo art. 7 Konwencji Genewskiej

Jeśli spór nie podlega Konwencji Genewskiej patrzymy na ujednolicone prawo merytoryczne (np. Konwencja Wiedeńska) lub normy kolizyjne z prawa międzynarodowego.

• Jeśli chodzi o sprzedaż-> Konwencja Wiedeńska

• Inne zobowiązania -> Rozporządzenie Rzym I

• Zobowiązania pozaumowne -> Rozporządzenie Rzym II

• Sprawa spadkowa -> będzie Rozporządzenie Spadkowe (od sierpnia 2015r.)

Jeśli nie, to szukamy norm kolizyjnych w prawie krajowym (ustawa z 4.02.2011r. – ustawa o prawie prywatnym międzynarodowym)

Aby rozstrzygać spór arbitrzy sięgają do prawa jakiegoś państwa (państwo właściwe) – Konwencje
i inne akty dopuszczają wybór prawa właściwego. Jednak zasadniczo wypowiadają się przeciw wyłączeniu stosunku cywilno-prawnego spod praw (contractes sans droit) -> autonomia stron
w wyborze prawa nie jest równocześnie możliwością wyłączenia stosunku cywilno-prawnego spod prawa!

W przypadku arbitrażu strony mogą jednak znacznie się do takiego wyłączenia zbliżyć.

Orzekanie wg zasad prawa -> strony mogą wskazać zbiór prawa, na którym ma się opierać arbiter np. zasady ujednoliconego prawa umów

Orzekanie wg zasad słuszności – sąd musi je uzasadnić (odpowiednia argumentacja)

WYKŁAD V - 12.11.2012r.

RECEPTUM ARBITRI – stosunki pomiędzy arbitrami a stronami.

• skład sądu arbitrażowego – szeroka autonomia woli

art. 1161 KPC §1 - strony mogą określić liczbę arbitrów albo mogą zdecydować się na arbitra jedynego wskazanego z góry, określają sposób jego wyłonienia, upoważnia osobę trzecią do wyboru arbitra

Art. 1169 KPC § 1. Strony mogą w umowie określić liczbę sędziów sądu polubownego (arbitrów).

§ 2. W braku takiego określenia powołuje się sąd polubowny w składzie trzech arbitrów.

§ 3. Postanowienia umowy przyznające jednej ze stron więcej uprawnień przy po-wołaniu sądu polubownego są bezskuteczne.

Możliwy jest parzysty skład sądu orzekającego np. 2 -> większe niebezpieczeństwo, że postepowanie nie da wyniku, sędziowie nie dojdą do porozumienia co do orzeczenia. W niektórych państwach skład parzysty jest zakazany !!!

Art. 1171 §1 – możliwość ustalenia przez strony sposobu powoływania arbitrów np. wybór przez strony regulaminu sądów instytucjonalnych – Sąd Arbitrażowy przy KIG -> regulamin przed ustawą

Arbitraż ad hoc – strony określają tryb powoływania

Art. 1171 KPC § 1. Strony mogą uzgodnić sposób powołania arbitrów.

§ 2. W braku takiego uzgodnienia arbitrów powołuje się w sposób następujący:

1) jeżeli sprawa ma być rozpoznawana przez sąd polubowny składający się z nieparzystej liczby arbitrów, każda ze stron powołuje równą liczbę arbitrów, a następnie arbitrzy powołują arbitra przewodniczącego; jeżeli strona nie powoła arbitra lub arbitrów w terminie miesiąca od dnia otrzymania żądania drugiej strony aby to uczyniła lub jeżeli arbitrzy powołani przez strony nie powołali arbitra przewodniczącego
w terminie miesiąca od dnia ich powołania, arbitra lub arbitrów lub arbitra przewodniczącego powołuje sąd na wniosek którejkolwiek ze stron;

2) jeżeli sprawa ma być rozpoznawana przez jedynego arbitra, a w terminie miesiąca od dnia, w którym jedna ze stron zwróciła się o wspólne powołanie arbitra, strony tego nie uczyniły, arbitra powołuje sąd na wniosek którejkolwiek ze stron;

3) jeżeli sprawa ma być rozpoznawana przez sąd polubowny składający się z parzystej liczby arbitrów, każda ze stron powołuje równą liczbę arbitrów, a arbitrzy wybierają ze swego grona przewodniczącego; jeżeli strona nie po-woła arbitra lub arbitrów w terminie miesiąca od dnia otrzymania żądania drugiej strony aby to uczyniła lub jeżeli arbitrzy powołani przez strony nie wybrali arbitra przewodniczącego
w terminie miesiąca od dnia ich powołania, arbitra lub arbitrów lub arbitra przewodniczącego powołuje sąd na wniosek którejkolwiek ze stron.

§ 3. Strona lub strony mogą powołać także arbitra zastępczego na wypadek śmierci, ustąpienia, odwołania (wygaśnięcia powołania) arbitra przez nie wyznaczone-go.

W niektórych państwach istnieje super arbiter, który orzeka jako arbiter jedyny – nie występuje
w Polsce!!!

Art. 1176 §1 – tryb wyłączenia arbitra – kolejny przejaw autonomii woli

Art. 1176 KPC § 1. Strony mogą określić tryb postępowania o wyłączenie arbitra.

§ 2. Jeżeli w terminie miesiąca od dnia, w którym strona zgłosiła do sądu polubownego żądanie wyłączenia arbitra w trybie określonym przez strony arbiter nie zostanie wyłączony, strona żądająca wyłączenia może
w terminie następnych dwóch tygodni wystąpić do sądu z wnioskiem o wyłączenie arbitra. Odmienne postanowienia umowy stron są bezskuteczne.

§ 3. Jeżeli strony nie postanowiły inaczej, strona żądająca wyłączenia arbitra po-winna w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym dowiedziała się o jego powołaniu lub od dnia, w którym dowiedziała się
o okolicznościach wymienionych w art. 1174 § 2, zawiadomić o tym na piśmie wszystkich arbitrów po-wołanych do rozstrzygnięcia sprawy oraz stronę przeciwną. W zawiadomieniu, które powinno być jednocześnie wysłane do wszystkich tych osób, należy wskazać okoliczności uzasadniające żądanie wyłączenia.

§ 4. Jeżeli w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym zgodnie z przepisem § 3 doręczono arbitrowi zawiadomienie o żądaniu jego wyłączenia arbiter ten sam nie ustąpi lub nie zostanie odwołany na mocy zgodnych oświadczeń stron złożonych na piśmie, strona żądająca wyłączenia może w terminie następnych dwóch tygodni wystąpić do sądu z wnioskiem o wyłączenie arbitra.

§ 5. Jeżeli arbiter ustępuje lub zostaje odwołany przez strony w związku z żądaniem jego wyłączenia, nie oznacza to samo przez się, że żądanie to było uzasadnione.

§ 6. Wniesienie do sądu wniosku, o którym mowa w § 2 i 4 nie ma wpływu na bieg postępowania przed sądem polubownym, chyba że sąd polubowny postanowi zawiesić to postępowanie do czasu rozstrzygnięcia takiego wniosku przez sąd.

** W arbitrażu ad hoc warto wybrać jakiś regulamin na użytek tego arbitrażu

• kwalifikacje arbitra:

Arbitrem może być:

- osoba fizyczna bez względu na obywatelstwo

- pełna zdolność do czynności prawnych

Strona może ustalić wymagane kwalifikacje arbitrów -> wymóg kwalifikacji musi być ostry (ostre wymagania kwalifikacyjne – np. „minimum magister prawa”).

Ustawodawca określił minimalne kwalifikacje

art. 1174 §2 – arbiter może być wyłączony tylko wtedy, gdy zachodzą okoliczności budzące wątpliwości, co do jego bezstronności czy niezależności lub kiedy nie spełnia kryteriów ustanowionych w umowie.

art. 1173 – powołując arbitra, sąd bierze pod uwagę kwalifikacje, jakie arbiter powinien mieć oraz inne okoliczności, które powinny mieć wpływ na powołanie arbitra osoby bezstronnej
i niezależnej.

Art. 1173 KPC § 1. Powołując arbitra, sąd bierze pod uwagę kwalifikacje, jakie arbiter powinien mieć stosownie do porozumienia stron oraz inne okoliczności, które zapewnia-ją powołanie na arbitra osoby niezależnej
i bezstronnej.

§ 2. Powołując jedynego arbitra albo arbitra przewodniczącego w sporze między stronami mającymi miejsce zamieszkania lub siedzibę w różnych państwach sąd powinien rozważyć potrzebę powołania osoby niezwiązanej z żadnym z tych państw.

Art. 1174 KPC § 1. Osoba powołana na arbitra powinna niezwłocznie ujawnić stronom wszystkie okoliczności, które mogłyby wzbudzić wątpliwości co do jej bezstronności lub niezależności.

§ 2. Arbiter może być wyłączony tylko wtedy, gdy zachodzą okoliczności, które budzą uzasadnione wątpliwości co do jego bezstronności lub niezależności, a także wtedy, gdy nie ma kwalifikacji określonych w umowie stron. Wyłączenia arbitra, którego strona sama powołała lub w powołaniu którego uczestniczyła może ona żądać tylko z przyczyn, o których się dowiedziała po jego powołaniu.

• Nominacja zastępcza – wybór arbitra przez organ państwowy.

Statuty mają pierwszeństwo przed ustawami!!!

Gdy jedna ze stron dokona obstrukcji, tj. nie powoła arbitra wedle swojej dziedziny, druga strona może wyjść do sadu państwowego – po upływie czasu! - z wnioskiem o nominację zastępczą.

Art. 1171 § 2 punkty 1, 2, 3 – uregulowanie nominacji zastępczych w konkretnym trybie -> poprzednia strona.

W trybie nadzwyczajnym – jeśli arbiter rezygnuje ze swojej funkcji, zostaje odwołany lub następuje wyłączenie arbitra

Przepisy przewidują „zapobiegliwość stron” – strony dokonują nominacji zastępczej, wyznaczając „arbitra zapasowego”

art. 1171 §3!

Do nominacji zastępczej o podłoży wyjątkowym może dojść, gdy przy pomocy instytucji wygaśnięcia arbitrażu jedna ze stron chce doprowadzić do obstrukcji, zakłócenia postępowania.

art. 1178 § 2 – jeśli jedna strona dwukrotnie doprowadzi do wyłączenia arbitra, druga może zażądać, by sąd dokonał nominacji zastępczej.

• Relacja między stronami a arbitrami:

• nurt kwalifikacji procesowej tej więzi – procesowy charakter więzi

• dopatrują się umowy między stronami a arbitrami – charakter umowny

• charakter receptum arbitri jest mieszany

• więź umowna, ale jest to osobliwa umowa -> tak wg profesora

• więź umowna

• umowa samodzielna w stosunku do umowy o arbitraż

• w pewnym sensie powiązana z umową o arbitraż

• umowa cywilnoprawna, zobowiązaniowa, nie należy ją zaliczać do umowy zlecenia

• zobowiązanie umowne i swoiste – niezależność arbitrów od stron, brak kontaktu arbitrów ze stronami

• konieczność swoistego patrzenia na odpowiedzialność arbitra ex contracto

• konieczność innego ujmowania receptum arbitri gdy wygaśnie zapis na sąd polubowny wygasa też receptum arbitri.

• Obowiązki wypełniające treść umowy:

• arbitrzy są zobowiązani do przeprowadzenia postępowania i wydania wyroku

• są zobowiązani do zachowania tajemnicy postępowania

• uczestniczenie w aktach postępowania

• obowiązek informowania stron o tym co się dzieje poza rozprawą

• na koniec wydanie stronom tekst wyroku

• Obowiązki stron:

• strony powinny uczestniczyć w postępowaniu

• obowiązek zapłaty wynagrodzenia arbitrom – art. 1179 KPC

Art. 1179 KPC § 1. Arbiter ma prawo do wynagrodzenia za swoje czynności oraz do zwrotu wydatków poniesionych w związku z wykonywaniem tych czynności. Odpowiedzialność stron
z tego tytułu jest solidarna.

§ 2. Jeżeli co do wysokości wynagrodzenia i zwracanych wydatków nie nastąpiło porozumienie arbitra ze stronami, arbiter może żądać, aby sąd ustalił jego wynagrodzenie stosownie do nakładu pracy oraz wartości przedmiotu sporu, a także wydatki podlegające zwrotowi.

§ 3. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.

WYKŁAD VI - 19.11.2012r.

Relacja zawsze między obiema stronami, a wszystkimi arbitrami.

Zawsze chodzi o relacje między obu stronami a wszystkimi arbitrami. Ta relacja nie ma jednak wszędzie takiej samej treści, co innego to stosunek między przewodniczącym czy zwykłym arbitrem a stroną.
Zasadniczo obie strony płacą honoraria, chyba że strony założyły inaczej.

Obowiązki wobec jednego arbitra – jednakowe.

Dla przewodniczącego wyższa część honorarium (przyjęte w sądach instytucjonalnych czy ad hoc).

Koszty związane z arbitrażem

1. Zasadniczo są równe

2. Wyjątki występują gdy strona ma „specjalne życzenia”

   jeśli jedna strona chce arbitra z Katowic (a sprawa w Warszawie), strona pokrywa koszty jego przejazdu.

Problem poszukiwania prawa właściwego dla receptum arbitrii

Przepisy nie obejmują receptum arbitri -> nie zostało wyłączone z rozporządzenia Rzym I -> pytanie czy stosować to rozporządzenie?

(art. 39, 40 z 4 lutego 2011 – ujmują sprawy zapisu na arbitraż, nie receptum arbitri-> W takim razie – stosuje się Rozporządzenie Rzym I? )

Gdy arbitraż rozumie się jako akt procesowy (nurt kwalifikacji procesowej)– lex fori procesualis, dla kwestii procesowych właściwość prawa sądu. (Każdy sąd stosuje własne przepisy procesowe, ważne jest rozróżnianie przepisów procesowych od nieprocesowych)

Dominuje pogląd, że receptum arbitri jest instytucją prawa materialno-cywilno-prawnego. Jest to zdarzenie cywilnoprawne (pogląd profesora), stosunek zobowiązaniowy powstający w wyniku umowy, do której dochodzi w sposób (często) dorozumiany.

Zgodnie z tą teorią w państwach członkowskich do receptum arbitri stosuje się Rozporządzenie Rzym I. Tak samo profesor myśli.

Rozporządzenie Rzym I jest prawem właściwym dla receptum arbitri!!

Zakres zastosowania rozporządzenia Rzym I dotyczy tylko arbitrażu międzynarodowego. Gdy mamy do czynienia z międzynarodowym receptum arbitrii. Gdy mamy arbitraż wewnętrzny np. tylko polski wtedy dla receptum arbitri stosuje się prawo polskie.

W przypadku międzynarodowego receptum arbitri trzeba ustalić prawo właściwe.

Okoliczności decydujące o międzynarodowości receptum arbitrii (wg profesora):

• Arbitrzy różnią się miejscem stałego pobytu, obywatelstwem -> 1 arbiter powiązany jest
  z innym krajem niż inni

• Przedmiot sporu będący powiązany z obcym państwem

Rozporządzenie Rzym I (RRI) -> gdy receptum arbitri ma charakter międzynarodowy

art.3 – strony mogą wybrać prawo właściwe (wybór nieograniczony- może być to prawo dowolnego państwa). Art. ten dopuszcza też wybór złożony (kilku praw), częściowy, wyraźny, dorozumiany – dopuszczone.

Artykuł 3 RRI Swoboda wyboru prawa 1. Umowa podlega prawu wybranemu przez strony. Wybór prawa jest dokonany wyraźnie lub w sposób jednoznaczny wynika z postanowień umowy lub okoliczności sprawy. Strony mogą dokonać wyboru prawa właściwego dla całej umowy lub tylko dla jej części.

2. Strony mogą w każdym czasie umówić się, że umowa podlega prawu innemu niż to, które dla tej umowy było uprzednio właściwe na podstawie wcześniejszego wyboru dokonanego zgodnie z niniejszym artykułem lub na podstawie innych przepisów niniejszego rozporządzenia. Zmiana prawa właściwego dokonana przez strony po zawarciu umowy nie narusza ważności umowy ze względu na formę w rozumieniu art. 11 ani praw osób trzecich.

3. W przypadku gdy wszystkie inne elementy stanu faktycznego w chwili dokonywania wyboru prawa właściwego są zlokalizowane w państwie innym niż państwo, którego prawo zostało wybrane, dokonany przez strony wybór nie narusza stosowania tych przepisów prawa tego innego państwa, których nie można wyłączyć w drodze umowy.

4. W przypadku gdy wszystkie inne elementy stanu faktycznego w chwili dokonywania wyboru prawa właściwego są zlokalizowane w jednym lub więcej państwach członkowskich dokonany przez strony wybór prawa właściwego innego niż prawo państwa członkowskiego nie narusza stosowania przepisów

prawa wspólnotowego, w odpowiednich przypadkach w kształcie, w jakim zostały one wdrożone w państwie

członkowskim sądu, których nie można wyłączyć w drodze umowy.

5. Do oceny istnienia i ważności porozumienia stron w przedmiocie prawa właściwego stosuje się przepisy art. 10, 11 i 13.

art.4 (ma większe znaczenie)- w przypadku braku wyboru prawa:

-ust. 1 -> wskazuje różne łączniki receptum arbitri:

• umowa o świadczenie usług – NIE!

• umowa zlecenia – NIE!

  W żadnej z wymienionych w ust. 1 umów nie da się uregulować receptum arbitri

  Usługa arbitrów jest swoistą usługą!!! Arbiter nie jest pełnomocnikiem strony, która powołała go na arbitra. Arbiter jest niezależny przy swojej funkcji judykacyjnej. Dla podkreślenia niezależności – NIE STOSUJE SIĘ PRZEPISÓW O ZLECENIE.

  -ust. 2 -> dla umów nie wymienionych w ust. 1 – prawo państwowe – miejsce zwykłego pobytu- strony spełniającej świadczenie charakterystyczne teoria charakterystycznego świadczenia – z reguły świadczeniem charakterystycznym jest świadczenie niepieniężne

W receptum arbitri świadczeniem charakterystycznym jest świadczenie arbitrów !!

W razie międzynarodowego receptum arbitri – różne poglądy

(sprawa europejsko-arabska, arbitrem Niemiec - więc prawo niemieckie, ale cały spór u Arabów)

- ust. 3 -> klauzula korygująca właściwości prawa – zawsze wtedy gdy konkretna sprawa jest bardziej związana z prawem innym niż ust. 1 i ust. 2 należy wybrać prawo najściślej związane (wg profesora – prawo miejsca arbitrażu -> najczęściej) Tę możliwość należy rozważyć w każdym przypadku.

Art. 4 RRI Prawo właściwe w przypadku braku wyboru prawa 1. W zakresie, w jakim nie dokonano wyboru prawa właściwego dla umowy zgodnie z art. 3 i bez uszczerbku dla art. 5–8, prawo właściwe dla umowy ustala się następująco:

a) umowa sprzedaży towarów podlega prawu państwu, w którym sprzedawca ma miejsce zwykłego pobytu;

b) umowa o świadczenie usług podlega prawu państwa, w którym usługodawca ma miejsce zwykłego pobytu;

c) umowa, której przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomości lub prawo do korzystania
z nieruchomości, podlega prawu państwa, w którym nieruchomość jest położona;

d) niezależnie od lit. c), umowa dotycząca czasowego korzystania z nieruchomości na użytek własny, zawarta na okres nie dłuższy niż sześć kolejnych miesięcy, podlega prawu państwa, w którym oddający nieruchomość do korzystania ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem

że biorący do korzystania jest osobą fizyczną i ma miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie;

e) umowa franczyzy podlega prawu państwa, w którym franczyzobiorca ma miejsce zwykłego pobytu;

f) umowa dystrybucji podlega prawu państwa, w którym dystrybutor ma miejsce zwykłego pobytu;

g) umowa sprzedaży towarów w drodze licytacji podlega prawu państwa, w którym odbywa się licytacja, jeżeli

miejsce to można ustalić;

h) umowa zawarta w ramach wielostronnego systemu, który kojarzy lub ułatwia kojarzenie wielu transakcji kupna i sprzedaży instrumentów finansowych w rozumieniu definicji z art. 4 ust. 1 pkt 17 dyrektywy 2004/39/WE, zgodnie z regułami innymi niż uznaniowe, i który podlega jednemu prawu, podlega temu właśnie prawu.

2. Umowa, która nie jest objęta ust. 1 lub której składniki byłyby objęte zakresem więcej niż jednego
z przypadków określonych w ust. 1 lit. a) h), podlega prawu państwa, w którym strona zobowiązana do spełnienia świadczenia charakterystycznego dla umowy ma miejsce zwykłego pobytu.

3. Jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że umowa pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane w ust. 1 lub 2, stosuje się prawo tego innego państwa.

4. Jeżeli nie można ustalić prawa właściwego zgodnie z ust. 1 lub 2, umowa podlega prawu państwa, z którym wykazuje najściślejszy związek.

WYROKOWANIE – jest celem całego postępowania

*Tytuł VI księgi V KPC (art.1197 KPC)

• Wyrok zapada większością głosów lub musi być jednomyślny (w przypadku 2 arbitrów – jeśli nie są jednomyślni to brak wyroku)

• prawo arbitra przegłosowanego do votum separatum (Cum Voto Separato) -> podpisuje wyrok, ale przy podpisie pisze CVS – zdanie odrębne. Ma obowiązek napisania uzasadnienia – jeśli się nie podpisze, to nie ma to żadnych skutków

  *art.1195 §3 KPC – termin sporządzenia uzasadnienia do votum separatum - 2 tyg. -> jeśli w regulaminie jest inaczej, to regulamin ma pierwszeństwo

Art. 1195 KPC § 1. Jeżeli sąd polubowny rozpoznaje sprawę w składzie więcej niż jednego arbitra, jego orzeczenia zapadają większością głosów, chyba że strony uzgodniły inaczej. Orzeczenia w kwestiach proceduralnych może wydawać samodzielnie arbiter przewodniczący, jeżeli zostanie upoważniony do tego przez strony lub przez pozostałych arbitrów.

§ 2. Arbiter, który głosował przeciwko stanowisku większości może na wyroku przy swoim podpisie zaznaczyć, że zgłosił zdanie odrębne.

§ 3. Uzasadnienie zdania odrębnego należy sporządzić w terminie dwóch tygodni od dnia sporządzenia motywów rozstrzygnięcia i dołączyć do akt sprawy.

§ 4. Jeżeli przy wydawaniu wyroku nie można osiągnąć wymaganej jednomyślności lub większości głosów co do rozstrzygnięcia o całości lub o części przedmiotu sporu, zapis na sąd polubowny w tym zakresie traci moc.

• wystarczy, że na wyroku jest większość podpisów np. w przypadku śmierci jednego z arbitra wyrok nadal jest ważny (ale powinni podpisać wszyscy)

Treść wyroku (art. 1197 §3 KPC)

Art. 1197KPC § 1. Wyrok sądu polubownego powinien być sporządzony na piśmie i podpisany przez arbitrów, którzy go wydali. Jeżeli wyrok jest wydany przez sąd polubowny rozpoznający sprawę w składzie trzech lub więcej arbitrów, wystarczą podpisy większości arbitrów z podaniem przyczyny braku pozostałych podpisów.

§ 2. Wyrok sądu polubownego powinien zawierać motywy rozstrzygnięcia.

§ 3. Wyrok sądu polubownego powinien wskazywać zapis na sąd polubowny, na podstawie którego wydano wyrok, zawierać oznaczenie stron i arbitrów, a także określać datę i miejsce jego wydania. Gdy każdy
z arbitrów podpisuje wyrok w innym państwie, a strony nie określiły miejsca wydania wyroku, miejsce to określa sąd polubowny.

§ 4. Wyrok sądu polubownego doręcza się stronom.

1. wstęp, tytuł

2. gdzie wydany

3. Skład sądu polubownego (przewodniczący, arbiter powoda, arbiter pozwanego)

4. „po rozpoznaniu na rozprawie w dniach…” – formułka oraz wymienia się posiedzenia bez udziału stron

5. „sprawy z powództwa [dokładnie nazwa własna]”-> opis powoda

6. wskazanie miejsca

7. przedmiot sporu (np. „o ustalenie bezskuteczności wypowiedzenia umowy o zapłatę, o wydanie rzeczy”)

8. „działając na podstawie zapisu na sąd polubowny zawartego w…”

9. „sąd orzeka: np. oddala powództwo, obciąża kosztami postępowania

10. sentencja wyroku

11. uzasadnienie

12. koszty -> wskazówki w regulaminie, przepisach

• koszty procesowe pokrywa strona która przegrała – reguła jak w procesie cywilnym przed sądami państwowymi

• jeżeli zostały uiszczone zaliczki sąd zasądza kwotę na rzecz powoda tytułem zwrotu

• koszty zastępstwa procesowego podlegają większej swobodzie w przypadku sądu polubownego – zasądzane są od pozwanego dla powoda

  Pełnomocnicy proponują wysokość. Sędziowie-arbitrzy oceniają (większa swoboda, niż sąd państwowy). Najlepiej jednak, jak powód wygrywa, a strona pozwana bardzo współpracowała, a powód nie zawsze miał rację, może się to odbić na wysokości kosztów zastępstwa.

  - NIE MA POSIEDZEŃ NIEJAWNYCH! TYLKO Z UDZIAŁEM STRON BĄDŹ BEZ UDZIAŁU STRON.

  -KWOTY PIENIĘŻNE TAKŻE SŁOWNIE!

WYKŁAD VII - 26.11.2012r.

Uzasadnienie wyroku

• Wyrok powinien zawierać motywy rozstrzygnięcia (art. 1197 §2), jest to mniej niż uzasadnienie

• W niektórych regulaminach sądów instytucjonalnych napotykamy zasadę braku uzasadnienia, uzasadnienia na żądanie stron

• Jeżeli regulamin zwalnia od uzasadnienia to pierwszeństwo ma wola stron, a nie regulamin!

  regulamin ma pierwszeństwo przed art. 1197 §3 KPC

Treść uzasadnienia (wymóg rzetelności)

1. Wstęp:

   • Arbitraż ad hoc - > opis wszystkich wydarzeń poprzedzających rozpoznanie sprawy przez sąd arbitrażowy – wezwanie, ukonstytuowanie się sądu, wniesienie pozwu, odpowiedzi na pozew

   • arbitraż instytucjonalny-> opis rozpoczyna się już od wniesienia pozwu, pomijamy ukonstytuowanie się itp.

2. Stan faktyczny:

   • Wymiana pism procesowych – opisujemy pisma procesowe, sąd wyznacza każdej stronie termin złożenia podsumowania (na początku powinno być wskazane to, co strony uważają za bezsporne)

     ! na ostatnim posiedzeniu z udziałem stron arbitrzy zwracają się do stron
     z informacją o zakończeniu postępowania oraz z wyznaczeniem terminu jaki strony mają do podsumowania oraz z prośbą o zawarcie na początku podsumowania części bezspornych. „w niniejszej sprawie bezsporne było…”

   • Opis części bezspornej

   • Opis części spornej „między stronami sporne jest…”

   • Decyzje sądu

3. Kwestie stanu prawnego:

   • Na jakie przepisy powoływały się strony

   • Które stanowiska sąd podziela, a które nie

4. Kwestia kosztów - koszty procesu, koszty zastępstwa procesowego

5. Podpisy arbitrów – wystarczy większości arbitrów

6. W przypadku sądu instytucjonalnego dodaje się notatkę – klauzulę stwierdzająca/informująca o sądzie, który wydał wyrok

Ugoda a wyrok -> możliwe są różne sytuacje – rodzaje:

• Strony mogą zawrzeć ugodę poza postępowaniem polubownym

  • Muszą jak najszybciej powiadomić sąd i przedłożyć odpowiednie wnioski procesowe

  • Sąd wydaje postanowienie -> taka ugoda kończy rozprawę

• Ugoda może zostać zawarta w obliczu sądu arbitrażowego

  • Sąd czeka na wnioski procesowe – powód cofa powództwo

  • Sąd wydaje postanowienie - koniec sprawy

• Strony zawierają ugodę i wnoszą aby weszła ona do wyroku, stała się jego częścią składową – sentencją (wydanie wyroku zgodnie z ugodą)

  • Ugoda zostaje wpisana jako sentencja wyroku jeżeli sąd wyda wyrok w oparciu o ugodę, to jest

  • W przypadku skargi może być ona uwzględniona to WYROK – można wnieść skargę do sądu

    państwowego -> różnica w porównaniu z różnica

    w porównaniu z poprzednimi rodzajami

Kontrola sądu polubownego

• odbywa się w ramach skargi -> służy tylko przeciwko wyrokowi!

• postępowania o stwierdzenie i uznanie wykonalności -> przedmiotem może być wyrok oraz ugoda zawarta przed sądem

Ugodę zawartą przed sądem polubownym powinny podpisać strony

Skarga o uchylenie służy tylko przeciwko wyrokowi

• Gdy strony wplatają do ugody kwestie nie objęte zapisem na sąd polubowny -> pytanie czy można wydać orzeczenie na podstawie takiej ugody - skomplikowany przypadek, kwestia nie jest rozstrzygnięta w przepisach

  wg. profesora : można oprzeć wyrok na takiej ugodzie + rozpisanie kwestii wychodzących poza zakres zapisu na sąd polubowny - punkty wychodzące poza przedmiot sporu zostają wpisane do wyrok jeśli strony z pełną świadomością oświadczyły, że chcą aby te sprawy zostały zawarte – bez zbędnego formalizmu

• Gdy strony uzgodnią ugodę w kwestiach merytorycznych, ale nie w kwestii kosztów i domagają się, aby na tej ugodzie oprzeć wyrok –decyduje sąd, należy uzupełnić rozstrzygnięcie o kwestie konieczne (w tym kwestie kosztów)

W arbitrażu instytucjonalnym – kwestia regulaminu. Konto sądu arbitrażowego.

Arbitraż ad hoc – konto musi być podane (najczęściej przewodniczącego)

Wyrok – sprawy organizacyjne

• 1 egzemplarz zostaje w sądzie, inne egzemplarze dostarczane są stroną -> fakt dostarczenia jest terminem początkowym dla wniosków:

  • Wniosek o sprostowanie (niedokładność, błędów pisarskich, omyłek) - składa się w terminie do 2 tygodni od doręczenia wyroku (regulaminy mają pierwszeństwo przed art. 1200 KPC §1)

Art. 1200 KPC § 1. W terminie 2 tygodni od dnia otrzymania wyroku, jeżeli strony nie uzgodniły innego terminu:

1) każda ze stron może, po zawiadomieniu drugiej strony, zwrócić się do sądu polubownego
o sprostowanie w tekście wyroku niedokładności, błędów pisarskich albo rachunkowych lub innych oczywistych omyłek

2) każda ze stron może, po zawiadomieniu drugiej strony, zwrócić się do sądu polubownego
o rozstrzygnięcie wątpliwości co do treści wyroku.

• Wniosek o wyjaśnienie wątpliwości (o wykładnię) -> art. 1201, sąd z urzędu może wydać postanowienie o sprostowaniu swoich decyzji (do miesiąca)

Art. 1201 KPC W terminie miesiąca od dnia wydania wyroku sąd polubowny może z urzędu sprostować błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki. O dokonanym sprostowaniu sąd polubowny zawiadamia strony.

• Wniosek o uzupełnienie wyroku (art.1202), w ciągu miesiąca od doręczenia wyroku – wyrok uzupełniający

Art. 1202 KPC Jeżeli strony nie postanowiły inaczej, każda z nich może, po zawiadomieniu drugiej strony, zwrócić się do sądu polubownego w terminie miesiąca od dnia otrzymania wyroku z wnioskiem o jego uzupełnienie co do żądań zgłoszonych w postępowaniu, o których sąd polubowny nie orzekł
w wyroku. Po rozpoznaniu wniosku sąd polubowny wydaje wyrok uzupełniający w terminie do dwóch miesięcy od dnia złożenia wniosku.

• Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego (3 miesiące od doręczenia)

Akta sprawy

• Sądy instytucjonalne prowadzą tzw. archiwum akt

• W przypadku sądu ad hoc akta powinny być przekazane do archiwum sądu państwowego

Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego – postępowanie bliskie postępowaniu kasacyjnemu

• Możliwe albo oddalenie skargi albo uchylenie wyroku – nie ma odesłania do ponownego rozpatrzenia

• Jeżeli jest możliwe utrzymanie części wyroku sądu polubownego w mocy, sąd państwowy może uchylić go tylko w częściach zawierających wadę

• Skargę wyroku musi być oparta na podstawie określonej w ustawie, wnosi się ją tylko na podstawie wyroku sądu arbitrażowego w danym kraju do sądu państwowego tego danego państwa (nie ma zaznaczenia skład orzekający)

  Wyrok w Polsce -> skarga do sądu w Polsce -> bez znaczenia jaki był skład, wg jakiego prawa toczyło się postępowanie !!!

Zachowanie sądu państwowego (czynności sądu państwowego):

• Strona, wnosząc skargę, jeśli nie doszło do wykonania wyroku sądu polubownego, może wnieść o zawieszenie wykonania wyroku sądu polubownego (art. 1209 §1)

• Sąd, do którego wniesiono skargę na wniosek strony, poza zawieszaniem postępowania może jeszcze wskazać sądowi polubownemu jakich czynności uzupełniających sąd państwowy oczekuje (art.1209 KPC – wprowadza możliwość poprawki)

Art. 1209 KPC § 1. Sąd, do którego wniesiono skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego, może – na wniosek jednej ze stron – zawiesić postępowanie na czas określony, aby umożliwić sądowi polubownemu ponowne podjęcie postępowania w celu usunięcia podstaw do uchylenia wyroku sądu polubownego.

§ 2. W podjętym postępowaniu sąd polubowny wykonuje czynności wskazane przez sąd. Przepis art. 1202 stosuje się odpowiednio. Stronom nie przysługuje jednak odrębna skarga o uchylenie wydanego
w tym trybie wyroku sądu polubownego. Zarzuty do czynności sądu polubownego oraz przeciwko wydanemu wyrokowi sądu polubownego rozpoznaje sąd po podjęciu postępowania

!Przepisy o skardze są bezwzględnie wiążące. W Polsce strony nie mogą wyłączyć instytucji skargi na sąd polubowny (przeciwnie w prawie Belgijskim lub Szwajcarski)

WYKŁAD VIII – 03.12.2012r.

Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego

• Można wnieść do sądu państwowego, w którym to państwie został wydany wyrok sądu polubownego

• Nie można zrzec się możliwości zaskarżenia wyroku (nigdzie!)

• Skarga może być oparta tylko na podstawach opisanych w obowiązujących w danym państwie konwencjach oraz KPC – Polska- członek Konwencji – mają one pierwszeństwo przed KPC

• Sąd państwowy może skargę oddalić lub uwzględnić => uchylenie wyroku sądu polubownego

• Skarga może dotyczyć całości wyroku lub części -> sąd orzeka w zakresie podanym w skardze -> sąd państwowy może uchylić wyrok sądu polubownego w części lub w całości

Podstawy skargi (art.1206 KPC- wyliczenie wyczerpujące):

Art. 1206 KPC § 1. Strona może w drodze skargi żądać uchylenia wyroku sądu polubownego, jeżeli:

1) brak było zapisu na sąd polubowny, zapis na sąd polubowny jest nieważny, bezskuteczny albo utracił moc według prawa dla niego właściwego;

2) strona nie była należycie zawiadomiona o wyznaczeniu arbitra, o postępowaniu przed sądem polubownym lub w inny sposób była pozbawiona możności obrony swoich praw przed sądem polubownym;

3) wyrok sądu polubownego dotyczy sporu nieobjętego zapisem na sąd polubowny lub wykracza poza zakres takiego zapisu, jeżeli jednak rozstrzygnięcie w sprawach objętych zapisem na sąd polubowny daje się oddzielić od rozstrzygnięcia w sprawach nieobjętych tym zapisem lub wykraczających poza jego zakres, wyrok może być uchylony jedynie w zakresie spraw nie-objętych zapisem lub wykraczających poza jego zakres; przekroczenie za-kresu zapisu na sąd polubowny nie może stanowić podstawy uchylenia wy-roku, jeżeli strona, która brała udział w postępowaniu, nie zgłaszała zarzutów co do rozpoznania roszczeń wykraczających poza zakres zapisu;

4) nie zachowano wymagań co do składu sądu polubownego lub podstawowych zasad postępowania przed tym sądem, wynikających z ustawy lub określonych przez strony;

5) wyrok uzyskano za pomocą przestępstwa albo podstawą wydania wyroku był dokument podrobiony lub przerobiony;

6) w tej samej sprawie między tymi samymi stronami zapadł prawomocny wyrok sądu.

§ 2. Uchylenie wyroku sądu polubownego następuje także wtedy, gdy sąd stwierdził, że:

1) według ustawy spór nie może być rozstrzygnięty przez sąd polubowny;

2) wyrok sądu polubownego jest sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego).

TERMIN SKARGI 3 MIESIĄCE OD DORĘCZENIA

1. Brak zapisu na sąd polubowny, nieważność zapisu na podstawie prawa dla niego właściwego lub bezskuteczność zapisu na podstawie prawa dla niego właściwego, utrata przez zapis mocy obowiązującej -> problem prawa właściwego dla zapisu

   W Polsce:

• art. 1195 §4 – jeśli przy wydawaniu wyroku nie da się osiągnąć jednomyślności, w takim zakresie zapis traci moc

  Art. 1195 KPC § 4. Jeżeli przy wydawaniu wyroku nie można osiągnąć wymaganej jednomyślności lub większości głosów co do rozstrzygnięcia o całości lub o części przedmiotu sporu, zapis na sąd polubowny w tym zakresie traci moc.

• art. 1168 § 1i2 – jeżeli arbiter odmówi podjęcia funkcji arbitra (arbiter wyznaczony
  w zapisie z góry przez strony) wtedy o ile z zapisu nie wynika coś innego, to zapis traci moc

  Jeśli sąd wskazany w zapisie odmówi, to zapis traci swoją moc.

Art. 1168 KPC § 1. Jeżeli osoba wyznaczona w zapisie na sąd polubowny jako arbiter lub arbiter przewodniczący odmawia pełnienia tej funkcji lub gdy pełnienie przez nią tej funkcji okaże się
z innych przyczyn niemożliwe, zapis na sąd polubowny traci moc, chyba że strony postanowiły inaczej.

§ 2. W braku odmiennej umowy stron, zapis na sąd polubowny traci moc, w przypadku gdy sąd polubowny wskazany w tym zapisie nie przyjął sprawy do rozpoznania lub gdy rozpoznanie sprawy w ramach tego sądu okazało się z innych przyczyn niemożliwe.

1. Pozbawienie strony możności obrony swoich praw, np. gdy nie zawiadomiono strony pozwanej
   o wyznaczeniu przez powoda arbitra, stronniczość w trakcie rozprawy.

Prekluzja dowodowa - ograniczenia dotyczące terminów zgłaszania – dotyczą w głównej mierze postępowanie przed sądem państwowym, do sądu polubownego nie stosuje się ich wprost, nadaje się im charakter względnie wiążący. Analogia dopuszczalna jest z dużą ostrożnością

||hasło- prekluzja dowodowa - Prekluzja formalna polega na ograniczeniu prawa stron do zgłaszania nowych twierdzeń lub powoływania się nowe fakty lub dowody do określonego stadium procesu. Co do zasady strona winna zgłosić wnioski dowodowe oraz przytoczyć własne twierdzenia już w pierwszym piśmie procesowym wniesionym do sądu. Uczynienie tego w dalszym etapie procesu możliwe jest tylko wówczas, gdy taka możliwość lub potrzeba pojawiła się dopiero później. Wnioski, twierdzenia i fakty zgłoszone po upływie prekluzji sąd oddala lub pomija i nie bierze ich pod uwagę przy wyrokowaniu. ||

Przepisów KPC prekulujących postępowania przed sądem państwowym nie stosujemy bezpośrednio do arbitrażu.

1. Wyrok sądu polubownego dotyczy sporu nie objętego zapisem na sąd polubowny, bądź wykracza poza jego zakres

   -skarga może być uwzględniona tylko w zakresie spraw wykraczających poza zapis,
   w części zaś gdzie sprawy są zapisem objęte, sąd może skargę uchylić (nie zawsze jest to możliwe)

2. Nie zachowano wymagań co do składu sądu polubownego lub podstawowych zasad postępowania przed tym sądem

TERMIN->3 MIESIĄCE OD DOWIEDZENIA SIĘ O WYROKU, DO 5 LAT PO GŁOSZENIU

1. Wyrok uzyskano za pomocą przestępstwa lub podstawą wydania wyroku był dokument podrobiony lub przerobiony

   -możliwość wznowienia postępowania (także przed sądem państwowym)

2. w tej samej sprawie, między tymi samymi stronami zapadł już wyrok sądu państwowego

   -sąd polubowny powinien zakończyć sprawę jeśli dowiedział się w trakcie trwania procesu

   -jeżeli wyrok już istnieje większą wagę ma wyrok sądu państwowego (prawomocny!)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1. brak zdolności arbitrażowej - art. 1206 §2

2. naruszenie przez sąd polubowny porządku publicznego w państwie, w którym sąd orzekał i została skierowana skarga

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Kolejne instytucje kontroli wyroków sądu polubownego przez sąd państwowy:

• Postępowanie w przedmiocie uznania i stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego

-dotyczy wyroku s. polubownego i ugody zawartej przed sądem polubownym

ugoda gdy wejdzie do wyroku może zostać również zaatakowana przez skargę -> jako wyrok

- obrona – postawy obrany przed wydaniem takiego oświadczenia przez sąd powszechny -> można skierować przeciw wyrokowi/ ugodzie zapadłemu w Polsce oraz za granicą -> szerszy zakres kognicji sądu powszechnego

*zakres kognicji= zakres dopuszczalnego rozpoznania

1. Rys historyczny

   - do 2005r.- 2 postępowania:

   • o uznanie

   • o stwierdzenie wykonalności

     - od 5.02.2005r. - przepisy na podstawie, których stwierdzenie wykonalności i wydanie klauzuli wykonalności mogą odbywać się w ramach jednego postępowania

     - nowy stan prawny wprowadziła księga V KPC - odróżnia się postępowanie uznania od stwierdzenia wykonalności - 2 sytuacje:

• przepisy o uznaniu wyroku -> wobec wyroków, które nie nadają się do wykonania
  w drodze egzekucji, sądu uznaje lub odmawia uznania – wyroki ustalające, kształtujące prawo lub stosunek prawny

• przepisy o stwierdzeniu wykonalności -> takie wyroki, które nadają się do wykonania
  w drodze egzekucji -> sąd nadaje klauzulę wykonalności – wyroki zasądzające

WYKŁAD IX – 10.12.2012r.

Postępowanie o uznanie i stwierdzenie wykonalności wyroku

Stwierdzenie wykonalności następuje w postaci klauzuli wykonalności

Uznanie następuje w postaci postanowienia.

Odmowa uznania lub stwierdzenia wykonalności wyroku oznacza jego unicestwienie. Odmowa może nastąpić na podstawach odmowy określonych w przepisach

(Wyrok zapadł za granicą – w Polsce egzekucja -> odmowa wykonalności – praca sądu polubownego idzie na marne -> środki ochrony włącznie z kasacją)

Podstawy odmowy uznania wyroków zapadłych w Polsce:

• art. 1214 § 3 – podstawy odmowy dla wyroków zapadłych w Polsce i za granicą:

1. odmowa oparta na zarzucie braku dopuszczalności arbitrażu (zdatność arbitrażowa) w danej sprawie

2. naruszenie przez wyrok podstawowych zasad porządku publicznego

Art. 1214 KPC § 1. O uznaniu wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej, nienadających się do wykonania w drodze egzekucji, sąd orzeka postanowieniem wy-danym na posiedzeniu niejawnym. Na postanowienie sądu służy zażalenie.

§ 2. Sąd stwierdza wykonalność wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej, nadających się do wykonania w drodze egzekucji, nadając im klauzulę wykonalności. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie. Wyrok sądu polubownego lub ugoda przed nim zawarta, których wykonalność została stwierdzona, są tytułami wykonawczymi.

§ 3. Sąd odmawia uznania albo stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej, jeżeli:

1) według przepisów ustawy spór nie może być poddany pod rozstrzygnięcie sądu polubownego;

2) uznanie lub wykonanie wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim za-wartej byłoby sprzeczne
z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego).

Ad. 1) Pytanie na podstawie jakich przepisów należy stwierdzić brak zdatności arbitrażowej

Czy według prawa państwa przeprowadzenia arbitrażu, czy sąd polski powinien brać pod uwagę zdatność arbitrażową wedle prawa polskiego czy prawa innego kraju.

CHODZI O ZDATNOŚĆ ARBITRAŻOWĄ WEDLE PRAWA POLSKIEGO !!!

Gdyby się okazało, że jest zdatność zgodnie z miejscem wydania wyroku, ale nie ma zdatności zgodnie z prawem polskim, to wówczas nie można uznać takiego wyroku w Polsce – wyrok ten powinien być zaskarżony do sądu w tamtym kraju.

Jeśli strona chce się bronić przed uznaniem, to powinna złożyć SKARGĘ -„przymus skargi” – skarga to jedyny środek ochrony

• art. 1215 § 2 – wyłącznie do wyroków zapadłych za granicą.

  Podstawy odmowy uznania wyroku zapadłego za granicą:

1. brak zapisu na sąd polubowny, zapis jest nieważny, utracił moc wg prawa dla niego właściwego

2. nieodpowiednie zawiadomienie strony o wyznaczeniu arbitra, o postępowaniu przed sądem polubownym lub była w inny sposób pozbawiona możliwości obrony swoich praw

3. wyrok sądu dotyczy sporu nie objętego zapisem lub punkty wyroku wykraczają poza zapis (można domagać się odmowy uznania lub wykonalności CZĘŚCI wyroku, tej, której wykracza –dobrodziejstwo ustawy z 2005 r.)

4. nieodpowiedni skład sądu polubownego

5. wyrok sądu polubownego nie stał się dla stron wiążący, został uchylony albo jego wykonanie zostało wstrzymane przed sądem państwowym

Art. 1215 KPC § 1. O uznaniu albo stwierdzeniu wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego za granicą lub ugody zawartej przed sądem polubownym za granicą, sąd orzeka po przeprowadzeniu rozprawy.

§ 2. Niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 1214, sąd na wniosek strony odmawia uznania albo stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego za granicą lub ugody zawartej przed sądem polubownym za granicą, jeżeli strona wykaże, że:

1) nie było zapisu na sąd polubowny, zapis na sąd polubowny jest nieważny, bezskuteczny albo utracił moc według prawa dla niego właściwego;

2) nie była należycie zawiadomiona o wyznaczeniu arbitra, o postępowaniu przed sądem polubownym lub w inny sposób była pozbawiona możliwości obrony swoich praw przed sądem polubownym;

3) wyrok sądu polubownego dotyczy sporu nieobjętego zapisem na sąd polubowny lub wykracza poza zakres takiego zapisu, jeżeli jednak rozstrzygnięcie w sprawach objętych zapisem na sąd polubowny daje się oddzielić od rozstrzygnięcia w sprawach nieobjętych tym zapisem lub wykraczających poza jego zakres, odmowa uznania albo stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego może dotyczyć jedynie spraw nieobjętych zapisem lub wykraczających poza jego zakres;

4) skład sądu polubownego lub postępowanie przed tym sądem nie były zgodne z umową stron lub –
w braku w tym przedmiocie umowy – nie były zgodne z prawem państwa, w którym przeprowadzono postępowanie przed sądem polubownym;

5) wyrok sądu polubownego nie stał się jeszcze dla stron wiążący lub został uchylony albo jego wykonanie zostało wstrzymane przez sąd państwa, w którym lub według prawa którego wyrok ten został wydany.

§ 3. Od postanowienia sądu drugiej instancji w przedmiocie uznania albo stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego za granicą lub ugody zawartej przed sądem polubownym za granicą przysługuje skarga kasacyjna; można także żądać wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem w przedmiocie uznania lub stwierdzenia wykonalności oraz stwierdzenia niezgodności
z prawem prawomocnego postanowienia wydanego w tym przedmiocie.

Postępowanie zabezpieczające

2005r. – przyznanie kompetencji wydania postanowienia w sprawie zabezpieczenia sądom polubownym

art. 1181 §1 – jeśli strony nie ustaliły inaczej, sąd na wniosek strony może ustalić taki sposób zabezpieczenia, który uzna za właściwy ze względu na przedmiot sporu.

Art. 1181 KPC § 1. Jeżeli strony nie uzgodniły inaczej, sąd polubowny na wniosek strony, która uprawdopodobniła dochodzone roszczenie, może postanowić o zastosowaniu takiego sposobu zabezpieczenia, który uzna za właściwy ze względu na przedmiot sporu. Wydając takie postanowienie sąd polubowny może uzależnić jego wykonanie od złożenia stosownego zabezpieczenia.

.

art. 1182 – uregulowanie odpowiedzialności z tego tytułu

Art. 1182 KPC Jeżeli zastosowanie zarządzonego przez sąd polubowny tymczasowego środka zabezpieczającego było oczywiście nieuzasadnione, strona na rzecz której środek ten został zastosowany, odpowiada za wynikłą stąd szkodę. Roszczenie o naprawienie szkody może być dochodzone także w toczącym się postępowaniu przed sądem polubownym.

W każdym przypadku gdy ma być wniesiona sprawa do sadu polubownego, strona może zgłosić się do sądu powszechnego o zabezpieczenie – od 2005r. sąd polubowny może orzekać o przedmiocie zabezpieczenia – Nie oznacza to, że nie można iść z tym do sądu powszechnego.

Art. 1181 wskazuje skromne przesłanki zabezpieczenia - pytanie czy sąd polubowny powinien kierować się tylko tym, czy też jak sądy powszechne innymi przesłankami z KPC??

Jeżeli wykonanie zabezpieczenia wymaga czynności sądowych/urzędowych, to strona z orzeczeniem sądu polubownego musi iść do sądu powszechnego po klauzulę wykonalności -> art. 1181 § 3 (odwołanie do art. 1214 i 1215 KPC)

Art. 1181 KPC § 3. Postanowienie sądu polubownego o zastosowaniu tymczasowego środka zabezpieczającego podlega wykonaniu po nadaniu mu klauzuli wykonalności przez sąd. Przepisy art. 1214 § 2 i 3 oraz art. 1215 stosuje się odpowiednio.

Sąd państwowy może także objąć zabezpieczeniem sprawę, której przedmiot znajduje się za granicą. (jeśli jest jakieś uprawdopodobnienie roszczenia)

Art. 1215 KPC – nadanie w Polsce klauzuli wykonalności zabezpieczeniu nadanemu przez sad polubowny za granicą.

Mediacja

Przepisy o mediacji także zostały uchwalone 09.2005r. -> nowelizacja KPC

Mediacja = postępowanie mediacyjne

Sposoby wszczęcia mediacji – podstawy mediacji:

1. umowa o mediację - można nadać tej umowie charakter oddzielnej umowy lub w umowie właściwej zamieścić klauzulę mediacyjną; strony powinny określić termin w jakim mediacja ma być przeprowadzona

2. mediacja inicjowana przez sąd – sąd może skierować strony do postepowania mediacyjnego
   nawet wskazać mediatora z listy mediatorów, prowadzonej przy prezesie sądu okręgowego. Strony nie muszą respektować tego wskazania, mogą ustanowić sobie innego mediatora.

3. art. 183⁶ § 1 – wszczęcie postępowania mediacyjnego następuje z chwilą wręczenia wniosku potencjalnemu mediatorowi z dołączonym dowodem doręczenia jego odpisu drugiej stronie.

   Art. 183⁶ KPC § 1. Wszczęcie mediacji przez stronę następuje z chwilą doręczenia mediatorowi wniosku o przeprowadzenie mediacji, z dołączonym dowodem doręczenia jego odpisu drugiej stronie.

   § 2. Mimo doręczenia wniosku, o którym mowa w § 1, mediacja nie zostaje wszczęta, jeżeli:

1) stały mediator, w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu wniosku o prze-prowadzenie mediacji, odmówił przeprowadzenia mediacji;

2) strony zawarły umowę o mediację, w której wskazano jako mediatora osobę niebędącą stałym mediatorem, a osoba ta, w terminie tygodnia od dnia doręczenia jej wniosku o przeprowadzenie mediacji, odmówiła przeprowadzenia mediacji;

3) strony zawarły umowę o mediację bez wskazania mediatora i osoba, do której strona zwróciła się o przeprowadzenie mediacji, w terminie tygodnia od dnia doręczenia jej wniosku
o przeprowadzenie mediacji, nie wyraziła zgody na przeprowadzenie mediacji albo druga strona w terminie tygodnia nie wyraziła zgody na osobę mediatora;

4) strony nie zawarły umowy o mediację, a druga strona nie wyraziła zgody na mediację.

UMOWA O MEDIACJĘ

art. 183¹ §3 – w umowie o mediację strony określają w szczególności:

• przedmiot mediacji

• osobę mediatora lub sposób wyboru mediatora

• z porozumienia stron musi wynikać, że dotyczy ono mediacji (wg prof. też się to wlicza)

Art. 183¹ KPC§ 1. Mediacja jest dobrowolna.

§ 2. Mediację prowadzi się na podstawie umowy o mediację albo postanowienia sądu kierującego strony do mediacji. Umowa może być zawarta także przez wyrażenie przez stronę zgody na mediację, gdy druga strona złożyła wniosek, o którym mowa w art. 1836 § 1.

§ 3. W umowie o mediację strony określają w szczególności przedmiot mediacji, osobę mediatora albo sposób wyboru mediatora.

§ 4. Mediację prowadzi się przed wszczęciem postępowania, a za zgodą stron także w toku sprawy.

Skutki prawne zapisu na sąd polubowny (skutek pozytywny – sąd arbitrażowy może wydać wyrok
z mocy woli stron, skutek negatywny – jeśli strona wejdzie na drogę postępowania państwowego, można wnieść zarzut o sąd polubowny. Niweczy to postępowanie przed sądem państwowym) są odmienne od skutków umowy o mediację – można co najwyżej prosić sąd, aby sąd skierował strony do mediacji. Sąd powinien to zrobić, odraczając dalsze czynności w sprawie, nie ma skutecznego zarzutu strona tamującego postępowanie przed sądem państwowym. Nie ma skutku niweczącego.

Skutki klauzuli mediacyjnej są słabsze, ale strona wstrzymująca postępowanie nie ma skutecznego zarzutu.

Strona, która nie wzięła udziału w mediacji, a taki obowiązek wynikał z umowy, nie ponosi żadnych konsekwencji w postępowaniu sądowym – sąd może wziąć to dopiero pod uwagę przy rozstrzyganiu
o kosztach (wyrok końcowy)

Charakter prawny umowy o mediację

• spór czy umowa ta należy do nazwanych czy nienazwanych

  wg profesora: jest to umowa nienazwana, swoista o bardzo słabych sankcjach w razie jej nie wykonania

• celem umowy jest zapobiegnięcie sporom i zorganizowanie w tym celu mediacji, nakłada na strony obowiązek uczestnictwa w mediacji

• Odpowiedzialność ex contractu – praktycznie żadna. Liczy się na dobrowolne wykonanie obowiązków, wynikłych z umowy, przez strony.

• umowa z zakresu prawa cywilnego, umowa organizująca etap przesądowy (wg prof.)

• art. 183¹ §3 – esentialia negotii „W umowie o mediację strony określają w szczególności przedmiot mediacji, osobę mediatora albo sposób wyboru mediatora”

Umowa o mediację nie ma odpowiednika w innych umowach z KC

Umowa o mediację jest umową zobowiązaniową, cywilnoprawną, nie da się stosować do niej wprost przepisów stosowanych do umów nazwanych; organizuje postępowania zapobiegające sporom sądowym

Umowa między stronami a mediatorem

Może być porównana do umowy świadczenia usług, ale nie sensu stricto ( na podstawie art. 750 – stosuje się do niej przepisy o umowie zlecenia), stosunek zobowiązaniowy. Nie jest to również umowa zlecenia sensu stricto (w takiej zleceniobiorca zobowiązuje się do dokonania czynności prawnej, tu mediator zobowiązuje się do prowadzenia mediacji). Zasadniczo jest to umowa odpłatna, choć odpłatność może być wyłączona.

Do obowiązków mediatora należy zachowanie tajemnicy - zastrzeżenie nieujawnienia drugiej stronie? Tak, zdaniem profesora, jeśli strona zastrzeże tajemnicę. Jeśli nie – to może operować tymi informacjami)

Tajemnica dotycząca osób trzecich jest bezwzględna, natomiast jeśli chodzi o strony – spór
w doktrynie (czy jest domniemanie tajemnicy, czy tylko, gdy jest zastrzeżona – profesor idzie za tym drugim stanowiskiem)

WYKŁAD X – 17.12.2012r.

Przyczyny mediacji:

• umowa o mediację wniosek o mediację skierowany do mediatora + potwierdzenie

• inicjatywa jednej ze stron wysłania pisma do drugiej strony

• skierowanie przez sąd

Wszczęcie mediacji powoduje przerwanie biegu przedawnienia, następuje także zawieszenie przedawnienia w czasie mediacji

Ważne terminy: - chwila rozpoczęcia mediacji -> art. 183¹ i kolejne art. KPC

- chwila zakończenia mediacji

Umowa o mediację to:

- umowa cywilnoprawna

- zobowiązaniowa

- starannego działania (a nie umową rezultatu)

-umowa oddzielna i nazwana (wg. profesora tylko szczątkowo uregulowana, nie jest jednakże zleceniem wg art. 734 §2 KC, jest to jedna z umów o świadczeniu usług – 750 KC)

Art. 734 KC § 1. Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.

§ 2. W braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie. Przepis ten nie uchybia przepisom o formie pełnomocnictwa.

Art. 750 KC Do umów oświadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu.

W przypadku umowy o mediację można zastosować przepis dotyczący odpłatności zlecenia. Można umówić się, że mediacja jest świadczona nieodpłatnie. Strony mogą określić wynagrodzenie
(w przepisie dotyczącym odpłatności zlecenia -> art. 735 w związku z art. 750)

Art. 735. § 1. Jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie.

§ 2. Jeżeli nie ma obowiązującej taryfy, a nie umówiono się o wysokość wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające wykonanej pracy

Kto może być mediatorem:

- każdy kto ma pełną zdolność do czynności prawnej

- posiada pełnię praw publicznych i obywatelskich

- może być nim także cudzoziemiec (zdolność do czynności prawnych określa się na podstawie jego ojczystego prawa – art. 10 UPP)

Wynagrodzenie jest ustalane przez strony w porozumieniu z mediatorem. Natomiast ośrodki mediacyjne mają tabele, w których określone są opłaty rejestracyjne, a także honoraria.

Mediacje spowodowane skierowaniem sądu -> honoraria określone w tabeli ogłoszonej przez ministra sprawiedliwości.

Listy stałych mediatorów prowadzone przy centrach mediacyjnych. Wpis na taką listę następuje za zgodą osoby. Wybór mediatora oznacza, ze związuje się stosunek umowny między stronami
a mediatorem. Stosunek umowny może być rozwiązany z powodu odmówienia zgody (odmowa następuje tylko w przypadku ważnych powodów).

Ośrodki mediacyjne mogą określić kryteria wpisania na listę mediatorów (wykształcenie, odbyte kursy)

Uprawnienia mediatora:

- uprawnienie do wynagrodzenia (jeśli mediacja jest odpłatna)

Obowiązki mediatora (nie są uregulowane w przepisach – prof. jest przeciwny uregulowaniu)

• przeprowadzenie mediacji – ogólne określenie obowiązków

  wolno mu organizować posiedzenia mediacyjne

  Obowiązki powinien pełnić osobiście!!! Nie ma przedstawiciela ustawowego!!!

  Strony w umowie o mediację lub w umowie miedzy stronami a mediatorami mogą narzucić/ wykluczyć pewne formy – np. strony nie chcą posiedzeń mediacyjnych

• art. 183³ – obowiązek zachowania bezstronności

Art. 183³ KPC Mediator powinien zachować bezstronność przy prowadzeniu mediacji.

• przy podejmowanych krokach powinien zachować niezależność od pojedynczych stron, ale powinien uwzględnić życzenia stron

• art. 183⁴ §1 – zasada poufności

mediacja nie jest publiczna, mediator nie może być przez sąd wezwany na świadka
w postepowaniu odnoszącym się do kwestii podjętych w mediacji, chyba, że obie strony wyrażą na to zgodę

Nie istnieje procedura łamana, czyli mediator nie może przeobrazić się w arbitra (taka możliwość istnieje w prawie amerykańskim – procedura med-arb)

Odpowiedzialność mediatora:

- ex contracto

- w wielu regulaminach postanowienie: „mediator nie ponosi odpowiedzialności cywilnej wobec strony” -> takie postanowienie nie może uchylać odpowiedzialności ex contractu za winę umyślną.

Z mediacji sporządzany jest protokół określający czas i miejsce mediacji, strony oraz osobę mediatora.

Art. 183¹² – wymagania dotyczące protokołu

Art. 183¹² KPC § 1. Z przebiegu mediacji sporządza się protokół, w którym oznacza się miejsce i czas przeprowadzenia mediacji, a także imię, nazwisko (nazwę) i adresy stron, imię i nazwisko oraz adres mediatora, a ponadto wynik mediacji. Protokół podpisuje mediator.

§ 2. Jeżeli strony zawarły ugodę przed mediatorem, ugodę zamieszcza się w protokole albo załącza się do niego. Strony podpisują ugodę. Niemożność podpisania ugody mediator stwierdza w protokole.

§ 21. Przez podpisanie ugody strony wyrażają zgodę na wystąpienie do sądu z wnioskiem o jej zatwierdzenie,
o czym mediator informuje strony.

§ 3. Mediator doręcza stronom odpis protokołu.

Protokół powinien również zawierać wynik mediacji.

Wynik:

• negatywny, oznacza to, ze mimo prób osoby nie zawarły ugody -> taki protokół podpisuje tylko mediator (mediatorzy)

• pozytywny – ugoda może znajdować się w protokole (koniecznie podpisy stron) lub ugoda może być załącznikiem do protokołu (załącznik musi być podpisany przez strony)

Mediator powinien doręczyć protokół (i ewentualnie załącznik) sądowi, który byłby właściwy do rozpoznania tej sprawy, gdyby strony zwróciły się z tą sprawą do sądu.

Rozbieżności między polskimi przepisami a dyrektywą UE:

• polskie prawo – skierowanie do sądu odbywa się na wniosek którejkolwiek ze storn

• dyrektywa UE – wniosek o skierowanie protokołu do sądu państwowego był podpisany przez obie strony

** ugoda zatwierdzona przez sąd państwowy ma charakter ugody przed sądem państwowym i nadaje się do egzekucji !!!!

Jest to dyrektywa – nie oczekuje się implementacji (harmonizacji) dosłownej.

Pytanie czy to odstępstwo mieści się w dopuszczalnej harmonizacji -> Komisja Europejska jak na razie się tym nie zainteresowała

wg profesora: prof. doradza, aby w mowie o mediacji zawrzeć klauzulę, ze obie strony z góry zgadzają się na doręczenie protokołu sądowi przez jedną ze stron.

*** gdy sąd kieruje strony do mediatora -> protokół – ugodę doręcza się do tego sądu ***

Sąd zatwierdza ugodę lub odmawia zatwierdzenia.

Art. 183¹⁴ §3 – przyczyny odmówienia zatwierdzenia:

• gdy umowa jest sprzeczna z prawem – contra legem, sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, obejście prawa – pojawia się to w art. 58 KC

• jeśli postanowienia ugody są niezrozumiałe lub wewnętrznie sprzeczne

Art. 183¹⁴ KPC §1. Jeżeli zawarto ugodę przed mediatorem, sąd, o którym mowa w art. 18313, na wniosek strony niezwłocznie przeprowadza postępowanie co do zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem.

§2. Jeżeli ugoda podlega wykonaniu w drodze egzekucji, sąd zatwierdza ją przez nadanie jej klauzuli wykonalności; w przeciwnym przypadku sąd zatwierdza ugodę postanowieniem na posiedzeniu niejawnym.

§3. Sąd odmawia nadania klauzuli wykonalności albo zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem,
w całości lub części, jeżeli ugoda jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa, a także gdy jest niezrozumiała lub zawiera sprzeczności.

Art. 58 KC §1. Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

§ 2. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

§3. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Ugoda przed mediatorem nie uchybia przepisom, które wymagają szczególnej formy np. aktu notarialnego – np. przeniesienie własności nieruchomości mediatorem - umowa przedwstępna = pactum contrahendo -> należy przenieść następnie własność przed notariuszem

Ugoda przed sądem inaczej – taka ugoda może być podstawą wpisu do ksiąg wieczystych

Dla umowy pomiędzy mediatorem a stronami, jeśli zawierana jest w stosunkach międzynarodowych, ma charakter międzynarodowy, dlatego można dokonywać wyboru prawa przez strony (mediator
i strony) -> wynika to z Rozporządzenia Rzym I - art. 3 RRI

W przypadku braku wyboru prawa – pytanie jakie prawo będzie właściwe -> art. 4 RRI – wskazówki
w jaki sposób poszukiwać prawa właściwego.

art. 4 ust. 1 pkt. 2 – świadczenie usług – prawo państwa zwykłego pobytu podmiotu świadczenia usług – mediatora -> ale trzeba sięgać dalej…

art.4 ust.3 – prawo zgodne z zasadą najściślejszego związku – prawo państwa mocniej związanego ze sprawą

wg profesora: prawo państwa, w którym ma miejsce mediacja powinno mieć większe znaczenie niż miejsce zwykłego pobytu mediatora.