1. Cele polityki zagranicznej państwa

Można wyróżnić 4 kategorie celów polityki zagranicznej:

• zachowanie integralności, niezależności i suwerenności.

• bezpieczeństwo narodowe i stabilność zewnętrzna i wewnętrzna

• zapewnienie państwu nie zakłóconego rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego

• umocnienie pozycji na arenie międzynarodowej

1. Periodyzacja polskiej polityki zagranicznej po 1989 r. Okresy Polski w celach Polityki Zagranicznej.

• 1989 - jesień 1993 r. - okres odzyskiwania suwerenności przez Polskę. Ewolucja, budowa dyplomacji, wycofanie wojsk Układu Warszawskiego - które stacjonowały do 1993 r. w Polsce. Potwierdzenie granic, udało się zawrzeć układy graniczne z sąsiadami

• 1993-1997/1998 - Polskie zabiegania o bezpieczeństwo kraju. Staranie się o przyjęcie do NATO.

• 1998-2003 r. - zabezpieczenie rozwoju gospodarczego, zabiegania Polski do przystąpienia UE, skok modernizacyjny

• 2004 - do chwili obecnej - umocnienie pozycji międzynarodowej. Polska walczy o swoje miejsce.

• Cele te starały się realizować ekipy polityczne od 1989 r.

1. Położenie geopolityczne II Rzeczypospolitej (1918-1945)

• Przekleństwo geopolityczne Polski - Polska nie miała przyjaznych stosunków na wschodzie ani zachodzie. Rok 1989 r. przerwał te przekleństwo. Polska otworzyła się na Zachód.

• Uzyskanie niepodległości przez Polskę w 1918 r. - Polska znalazła się wśród dwóch wrogo nastawionych państw.

• Polska w okresie międzywojennym nie potrafiła pozbyć się przekleństwa geopolitycznego. Część elit z Piłsudskim na czele rozumieli przekleństwo geopolityczne Polski.

• Wizja polityki II RP wyniósł Piłsudski, gdy był Naczelnym Wodzem. Dla niego najgorszym wrogiem była Rosja. Aktywność Polski, która musi dbać o osłabienie Rosji.

• Pomysłem Piłsudskiego było utworzenie federacji. Chciał odepchnąć Rosję. Chciał utworzyć geopolityczną poduszkę.

• w 1920 r. odbyła się konferencja państw nadbałtyckich. W celu przeciwstawienia się Rosji. Piłsudski poniósł klęskę.

• Dmowski miał inne pomysły - Polska integralna, narodowa.

• Wygrała koncepcja Piłsudskiego, która nie znalazła wsparcia ze strony np. Litwy, Łotwy. Nie udało się utworzyć federacji.

• Piłsudski 1926 r. - dyktator, stał na czele Polski. Przed 1926 r. władza Piłsudskiego była bardzo ograniczona przez sejm. Nie rozumiał Ligi Narodów, nie lubił jej.

• Polska w okresie międzywojennym miała jedynego stratega - Piłsudskiego.

3 filary bezpieczeństwa II RP

1. sojusze

2. system bezpieczeństwa

3. układy bilateralne z wrogami państwa

• SOJUSZE

• Fundamentem dla II RP był sojusz z Francją. W geopolityce francuskiej wrogiem były Niemcy. Koncepcja strategiczna Francji się nie zmieniła. Francja szukała zastępstwa w Europie Środkowej. Francja widziała nadzieję w Czechosłowacji.

• Polska nie miała innej opcji więc skorzystała z oferty Francji.

• Zawarto porozumienie w 1921 r. w Paryżu. Podpisanie polsko - francuskiej deklaracji o przyjaźni. Zgodnie z którą państwa zobowiązały się do udzielenia pomocy w razie napaści Niemiec na którąś ze stron. Dla Polski było to założenie, że Francja będzie gwarantem statusu quo na Zachodzie.

• Francja po 1925 r. po układzie w Locarno zaczęła wycofywać się z Europy.

• 1927 r. - Kolejne porozumienie. Francja osłabiła swoje zobowiązania.

• Polska szukała też sprzymierzeńców w Europie Środkowo-Wschodniej, jednak tylko Rumunia jako jedyne państwo na tym obszarze chętnie współpracowała z polską i podpisała 3 marca 1921r. pakt o wzajemnej pomocy przeciw Bolszewickiej Rosji (sojusz Polsko-Rumuński). Charakter antyradziecki.

• Nie udało się nawiązać stosunków z Czechosłowacją, z różnych powodów - przez spór o Śląsk Cieszyński (była tam ludność Multi kulturowa)

• Mieszkańcy Śląska Cieszyńskiego, czyli Czesi i Polacy powinni podzielić Śląsk na region etniczny. Czechosłowacja zajęła Śląski - granica na rzece Olza. Po Czechosłowackiej stronie zostało sporo Polaków.

• Ambicje obu państw - Praga czy Warszawa chciała odgrywać najlepszego pupila Francji.

• 1939 r. - Czechosłowacja i Polska upadły.

• Piłsudski był wizjonerem polityki wschodniej, natomiast nie polityki zachodniej.

• SYSTEMY BEZPIECZEŃSTWA

• Głównym adresatem była Liga Narodów. Słabością było to, że USA nie ratyfikowała traktatu wersalskiego i nie weszła do Ligi Narodów. Prym w Lidze Narodów przejęła Wielka Brytania i Francja.

• Liga Narodów nie traktowało poważnie wiele państw.

• Polska wiązała duże nadzieję w latach 20-tych w Lidze Narodów. Polska angażowała się w prace w Lidze Narodów.

• Piłsudski uważał, że Liga Narodów długo nie przetrwa - bo lepsze są umowy bilateralne.

• w 1934 r. - Polska wycofała się z traktatu mniejszościowego, narzuconego w 1919 r.

• UKŁADY BILATERALNE Z WROGIMI PAŃSTWAMI

• lata 30-te ZSRR zmienił taktykę. Zaproponował Polsce sojusz.

• styczeń 1932 r. - został podpisany pakt Polsko - Sowiecki o nieagresji. Nie naruszalności granic. Pakt zawarty na 10 lat. Był to niebywały sukces Polski.

• Niemcy - stosunki były wyjątkowo źle nastawione do Polski. Propaganda niemiecka antypolska. Lata 20-te Niemcy chciały zadeptać gospodarczo Polskę. Niemcy odmawiały nawiązania relacji. Nie chciały uznać Polski.

• 1933 r. - do władzy dochodzi Hitler. Głosił, że traktat Wersalski trzeba odwrócić. Na Zachodzie przestraszono się Hitlera.

• 1934r. - Niemcy wycofały się Ligi Narodów.

• w 1934 r. Hitler zrozumiał swój błąd, zmienił metody. Dla Polski sojusz z Niemcami był być albo nie być.

• 26 Styczeń 1934 r. - podpisano Polsko-Niemiecką deklarację o niestosowaniu przemocy.

• Dla Polski był to dyplomatyczne zwycięstwo, dla Niemiec był to świstek pozwalający odejście od izolacjonizmu. Zamierzeniem Hitlera była wciągnięcie Polski w strefę wpływów Niemieckich, a jednocześnie osłabienie sojuszu Polski i Francji.

• 1934-1938 r. - okres najlepszych stosunków z Niemcami. Wizja Hitlera - jego celem było zbudowanie 1000-letniej Rzeszy. Niemcy powinny pójść na wschód (przestrzeń życiowa) - celem była Rosja.

• Hitler po 1935 r. chciał pozyskać Polskę, namówić na gruncie antyrosyjskim. Niemcy chciały przekupić Polskę, a dokładniej prezydenta Mościckiego - nowym mercedesem.

• Sposobem na przetrwanie Polski wg Piłsudskiego było : nie wiązanie się z Rosją przeciwko Niemcom i nie wiązanie się z Niemcami przeciwko Rosji.

• Józef Beck popierał koncepcję Piłsudskiego, był kontynuatorem.

• Po 1935 r. politykę kreował Józef Beck. Próbował zbudować Polską pozycję.

• Konflikt o Wilno z Litwą, lokalny konflikt, ale bardzo dokuczliwy dla Polski. Litwa kreowała Polskę jako wroga, która zajęła Wilno. Piłsudski nie chciał rozwiązać konfliktu.

• Marzec 1939 r. - Hitler szykuje się do wchłonięcia Austrii.

• Beck wykorzystał incydent na granicy Polsko-Litewskiej - wysłał ultimatum: albo się dogadamy, albo wojna. Polska narzuciła warunki Litwie.

• jesień 1938 r. - żądania Hitlera o oderwanie Sudetów z Czechosłowacji. Niemcy żądają Sudetów, a Polska Zaolzie. Czechosłowacja oddała te tereny.

• 05.05.1939 r. - Beck wystąpił i opowiedział o żądaniach Niemiec. Polska nie chciała pomóc Hitlerowi w wojnie.

• 11 listopad 1918 – odzyskanie niepodległości. Piłsudski staje się Naczelnikiem Państwa.

• Rozległe jak na niesprzyjające okoliczności terytorium ok.. 388 tys. km kwadratowych, 6 miejsce w Europie.

• Granica zachodnia została ustalona częściowo na paryskiej konferencji pokojowej (ogromny wkład Dmowskiego) oraz w rezultacie powstania wielkopolskiego (grudzień 1918 – luty 1919), trzech powstań śląskich oraz niekorzystnych dla Polski plebiscytów na Warmii i Mazurach w sierpniu 1920. Korzyści terytorialne osiągnięte dzięki powstaniom zatwierdziła Liga Narodów.

• Na granicy południowej spornym terytorium było Zaolzie (Śląsk Cieszyński). Sporą jego część zajęli Czesi latem 1919, gdy wojsko polskie było zajęte walkami z bolszewikami.

• Granica wschodnia była najbardziej i najdłużej płynna.

1. Stosunki II Rzeczpospolitej z Litwą

• 1920r. bunt Lucjana Żeligowskiego i zajęcie Litwy Środkowej i Wilna (zrobił to na polecenie J. Piłsudskiego)

• Przeniesienie stolicy do Kowna

• Zerwanie stosunków dyplomatycznych z Polską

• 1935 śmierć polskiego żołnierza na granicy z Litwą

• Ultimatum do rządu litewskiego z żądaniem nawiązania stosunków dyplomatycznych

• Nawiązanie stosunków dyplomatycznych w marcu 1938 r. między Polską a Litwą. Polska narzuciła Litwie warunki.

1. Stosunki II Rzeczpospolitej z Czechosłowacją

• Polsce nie udało się nawiązać współpracy z Czechosłowacją (tak jak np. z Rumunią)

• Konflikty wokół Śląska Cieszyńskiego – Polska chciała odzyskać utracone terytoria;

• Ambicje obu państw- zarówno Polska i jak i Czechosłowacja chciały odgrywać rolę lidera w regionie środkowo europejskim

• Formowanie się Małej Ententy (Czechosłowacja, Jugosławia, Rumunia); Czechosłowacja nie chciała żeby Polska była jej członkiem (mimo starań Francuzów)

• 1938 Polska przyłączyła się do ultimatum Niemiec, które żądały Sudetów, a Polska Zaolzia

• W Monachium państwa europejskie zgodziły się na rozbiór Czechosłowacji w zamian za niepodległość innych państw.

1. Polska dyplomacja podczas drugiej wojny światowej

• Sojusznicze stosunki z Francją i Wielką Brytanią nie uchroniły Polski od klęski, lecz ułatwiły zachowanie ciągłości państwa polskiego. Dzięki tym związkom powołany jeszcze przed formalną wojskową kapitulacją rząd polski na uchodźctwie mógł znaleźć gościnę we Francji, a następnie po jej niechlubnym upadku w Wielkiej Brytanii (premier rządu – gen. W. Sikorski). Rząd na uchodźctwie nie jest w stanie prowadzić prawdziwej polityki zagranicznej. To co może uczynić, to utrzymywać stosunki z innymi państwami.

• Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej Churchill przekonał Sikorskiego o potrzebie normalizacji stosunków z Moskwą. 30 lipca 1941 został zawarty układ Sikorski – Majski. Doszło do wznowienia stosunków dyplomatycznych, unieważnienia dotyczących Polski porozumień niemiecko – sowieckich z sierpnia i września 1939, uzgodnień na temat utworzenia na terytorium ZSRR polskiego wojska (6 – 7 dywizji) oraz zwolnienia wielu tysięcy Polaków z więzień, obozów i miejsc zesłania.

• Z uwagi na trudności w ustaleniu organizacji wojska, a także pod wpływem brytyjskich intryg zmierzających do wzmocnienia polskim wojskiem osłony swoich stref wpływów na bliskim wschodzie, armia Andersa opuściła latem 1942 ZSRR. Rząd londyński stracił w ten sposób istotny argument w rozmowach z Moskwą.

• Ujawnienie przez Niemców w marcu 1943 masowych grobów polskich żołnierzy w Katyniu, wymordowanych, jak się okazało, dwa lata wcześniej przez NKWD doprowadziło do zerwania przez Moskwę układu z 1941 i stosunków z rządem emigracyjnym (w kwietniu 1943).

• Ostatnim polskim atutem miało być powstanie warszawskie 1 sierpnia 1944, jednak odniesiono klęskę.

• W Teheranie (28 listopad – 1 grudnia) przesądzona została wschodnia granica Polski.

• Komuniści, którzy z inspiracji Stalina utworzyli w lipcu 1944 Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, akceptowali terytorialne straty Polski na rzecz ZSRR.

• W Jałcie potwierdzono terytorialny kształt Polski. Ustalono, że zostanie powołany nowy rząd polski. Stanie się to w ten sposób, że komunistyczny rząd tymczasowy (rząd lubelski), powstały z przekształcenia PKWN tuz przed konferencją w Jałcie, 31 grudnia 1944, zostanie „zreorganizowany na szerszej demokratycznej podstawie” poprzez dokooptowanie „polityków demokratycznych z kraju i zagranicy”, a następnie przeprowadzi w kraju wybory; nawet nie wspomniano o legalnym rządzie emigracyjnym. Wybory miały być „wolne, nieskrepowane i tajne”.

• Społeczeństwo polskie i jego dotychczasowa reprezentacja polityczna określiły te ustalenia jako zdradę i kolejny rozbiór Polski.

• 28 czerwca 1945 powstał „jałtański” Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej.

• Londyński rząd na uchodźctwie stracił uznanie mocarstw zachodnich

1. Polityka zagraniczna PRL

• Układ o przyjaźni, pomocy wzajemnej i współpracy został podpisany w Moskwie 21 kwietnia 1945, przez przedstawicieli komunistycznego rządu tymczasowego. Zawierał klauzulę sojuszniczą. Chciano w ten sposób wzmocnić pozycję międzynarodową i wewnętrzną rządu tymczasowego.

• Przy tej okazji, jak również 16 sierpnia 1945 podpisano cały szereg umów dwustronnych, zwłaszcza gospodarczych, bardzo niekorzystnych dla Polski.

• 16 sierpnia podpisano również umowę ustalającą ostateczny przebieg polskiej granicy wschodniej. Status stacjonujących na polskim terytorium wojsk sowieckich pozostawał nieuregulowany aż do 1956 r.

• luty 1947- powstał Kominform, czyli Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych I Robotniczych, rozwiązane po śmierci Stalina. w okresie swego istnienia pełniło funkcję ogniwa ideologiczno-propagandowego; w latach późniejszych tę rolę przejęły światowe narady partii komunistycznych,

• styczeń 1949 - powołanie Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, cel : koordynacja współpracy i podziału zadań gospodarczych w taki sposób, aby państwa bloku mogły się obywać bez kontaktów gospodarczych z zachodem i nie uzależniać się gospodarczo od niego.

• Ostatnią ważną instytucja był Układ Warszawski, sojusz polityczno – wojskowy, utworzony 14 maja 1955

• Polska była w latach 1945-1989 integralnączęścią tego monolitycznego bloku.

• Dla zapewnienia bezwzględnej lojalności Polski wobec Związku Sowieckiego nie wystarczyło sfałszowanie wyborów parlamentarnych oraz polityczna i fizyczna eliminacja opozycji wobec partii komunistycznej. Od udziału we władzy zostali odsunięci tak zwani narodowi komuniści (grupa Gomułki, Spychalskiego)

• Stosunki zewnętrzne Polski i jej stanowisko wobec różnych zagadnieńmiędzynarodowych były określane w Moskwie. W pierwszych latach po wojnie ministerstwo spraw zagranicznych odgrywało minimalną rolę w prowadzeniu stosunków zewnętrznych (brak wykwalifikowanych kadr, czystki na tle ideologicznym)

• Ośrodkiem decyzyjnym był wydział spraw zagranicznych KC PZPR.

• Moskwa zabroniła Polsce zawarcia układu sojuszniczego z Francją oraz przystąpienia do planu Marshalla.

• W ramach przygotowań do walki z Kościołem w listopadzie 1945 władze unieważniły konkordat z Watykanem. W reakcji na kościelnenon possumus aresztowano prymasa Wyszyńskiego.

• 16 października – nieobecna na konferencji w San Francisco Polska jako ostatni kraj – członek pierwotny Narodów Zjednoczonych podpisała Kartę NZ, a we wszystkich dyskusjach i głosowaniach zajmuje stanowisko analogiczne do sowieckiego, łącznie z głosowaniem nad przyjęciem Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka (1948)

• Jedynym widocznym przejawem wyróżniającej się aktywności dyplomacji PRL były zabiegi wśród państw zachodnich o uznanie granicy na Odrze i Nysie.

• Skrajnym przejawem zwasalizowania Polski przez Związek Sowiecki było przyjecie w 1952 Konstytucji PRL, do której własnoręcznie poprawki wnosił Józef Stalin.

• Po śmierci Bieruta i na fali krwawo stłumionych protestów robotniczych (1956) do władzy powraca Gomułka. Z internowania został zwolniony Wyszyński.

• W stosunkach zewnętrznych zmiany 1956 stały się najważniejszą cenzurą dla całego okresu PRL. Kluczowe znaczenie miała zmiana relacji ze Związkiem Sowieckim.

• Od 1956 PRL uzyskuje ograniczoną podmiotowość i suwerenność na scenie międzynarodowej.

• Na czele ministerstwa spraw zagranicznych stanął Adam Rapacki.

• Plan Rapackiego – zgłoszony z trybuny ONZ 2 października 1957, dotyczący utworzenia strefy bezatomowej w Europie Środkowej – na obszarze obejmującym oba państwa niemieckie, Czechosłowację i Polskę. Ani sam plan, ani jego późniejsze warianty nie mogły być zaakceptowane przez Zachód (USA i NATO), lecz pokazał względnąsamodzielność polskiej dyplomacji.

• w 1956 Warszawa nie poparła powstania na Węgrzech.

• Zaczętowychodzić poza blok komunistyczny i rozwijać interesujące kontakty z krajami zachodnimi i Trzeciego Świata. Na pierwszym miejscu znalazła się Francja, w której w 1958 do władzy powrócił gen. De Gaulle. W 1959 uznał jako pierwszy przywódca zachodniego mocarstwa granicę na Odrze i Nysie.

• W 1976 dokonano nowelizacji Konstytucji PRL poprzez wprowadzenie dwóch wzbudzających kontrowersje zapisów. Pierwszy dotyczył kierowniczej roli Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w państwie, co oznaczało konstytucyjne potwierdzenie jej monopolu władzy. W odniesieniu do stosunków zewnętrznych nowy art. 6 stanowił ze PRL „umacnia przyjaźń i współprace z ZSRR oraz innymi państwami socjalistycznymi” oraz opiera stosunki z państwami o odmiennych ustrojach na zasadach pokojowego współistnienia i współpracy”.

• Grudzień 1970 układ o normalizacji stosunków z Republiką Federalną Niemiec, w którym Bonn uznało ostateczny charakter granicy na Odrze i Nysie; doszło do ustanowienia stosunków dyplomatycznych oraz dynamicznego rozwoju kontaktów i wymiany w dziedzinie gospodarczej.

• Nowy szef partii komunistycznej Edward Gierek łatwo znalazł wspólnyjęzyk z kanclerzem H. Schmidtem. Zacieśniła się współpraca z Francją, w której kopalniach węgla Gierek spędził młode lata.

• Podpisanie w 1 sierpnia 1975 Aktu Końcowego KBWE.

• 16 października 1978 papieżem zostaje kardynał Karol Wojtyła. Czerwiec 1979 pierwsza wizyta.

• 1989 obrady „okrągłego stołu”, powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego, nawiązanie stosunków dyplomatycznych PRL - Watykan, wizyta Lecha Wałęsy w USA, sejm uchwalił zmianę nazwy państwa- Rzeczpospolita Polska.

1. Stosunki polsko-niemieckie w latach 1945-1989

• III konferencje Wielkiej Trójki

• Teheran - jesień 1943 r. - przesunięcie przyszłych granic Polski na linii Curzona

• Jałta - luty 1945 r. - Polska dostanie od Niemiec terytorium na Zachodzie. Po zakończeniu II wojny światowej przeprowadzenie wolnych wyborów, rozwój demokracji. Stalin złamał postanowienia Jałty.

• Poczdam - ustalenie granicy Polska - Niemcy na Odrze i Nysie Łużyckiej. Przesunięcie granicy z Nysy Kockiej dalej na Zachód (Dolny Śląsk do Polski).

• Powstanie PZPR 1949-1990- Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

• Partia próbowała przekonać społeczeństwo, że zagrożeniem mogą być Niemcy, a trzymanie Niemiec w ryzach zapewni bezpieczeństwo Polsce - takie przekonanie utrzymywano do końca PRL-u

• Jak świat światem nie będzie Polak Niemca bratem

• W czasach Gomułki - dyplomacja była spętana. Brak stosunków Polska - RFN

• Niemcy Zachodnie (RFN) nie uznawały granicy na Odrze i Nysie.

• Niemcy stanowili zagrożenie dla Polski - to wpajali komuniści.

• Inicjatywa lat 80-tych -> list biskupów Polskich do Niemieckich braci, którzy uważali, że trzeba się pogodzić, wola pojednania z Niemcami -> przepraszamy, i prosimy o wybaczenie. Na list odpowiedział Niemiecki protestanst.

• Gomułka zdenerwował się na biskupów.

• Niemcy 1969 r. - zmiana warty rządowej. Na czele rządu stanął Willy Brandt. Prawica ustąpiła socjaldemokratom.

• Willy Brandt był w strukturachSS

• RFN wyciągnęła rękę do państw komunistycznych

• dyplomacja niemiecko-polska chciała oficjalnego uznania granicy na Nysie i Odrze

• grudzień 1970 r. - Warszawa. Układ Polsko - Niemiecki, nawiązanie stosunków dyplomatycznych, uznanie granicy przez RFN. Był to sukces Gomułki.

• 2 tygodnie po układzie, po puczu Gomułkę zastąpił Edward Gierek

• Gierek zbierał profity związanymi z stosunkami RFN, stopniowe otwarcie na Zachód.

• Napływ technologii do Polski, pierwsza połowa lat 70-tych to dekada odprężenia.

• 1975 r. - Konferencja w Helsinkach - zakończenie II wojny światowej w sensie dyplomatycznym. 35 państw z bloku wschodniego podpisało z bloku wschodniego. Polska była sygnatariuszem, wymiana kulturalna. Państwa wschodnie godziły się za przestrzeganiem praw człowieka. Nienaruszalność granic, współpraca państw.

• 1970 - zamknięcie sprawy odnośnie granic i unormowanie stosunków z Niemcami Zachodnimi

• Rząd Bawarii zaskarżył te porozumienia do Trybunału konstytucyjnego

• RFN chciały zagarnąć terytorium całych Niemiec.

• Inaczej, przynajmniej w oficjalnych deklaracjach, wyglądały stosunki z Niemiecką Republika Demokratyczną (NRD). Należąc do "bratniej rodziny państw demokracji ludowej", w rządowych komunikatach i państwowej propagandzie deklarowaliśmy wzajemną przyjaźń i porozumienie. Świadczyć miał o tym podpisany 6 VI 1950 r. Układ Zgorzelecki, potwierdzający granicę na Odrze i Nysie. Znaczenie tego traktatu osłabia fakt, iż został on podpisany tylko przez Niemcy Wschodnie. trudno mówić o wybitnym osiągnięciu polskiej dyplomacji w sytuacji, kiedy Moskwa odgórnie układała stosunki pomiędzy państwami bloku wschodniego. obywatele NRD nie mieli możliwości podjęcia dyskusji na temat zmian granicznych i wysiedleń. równocześnie odcięli się od odpowiedzialności za zbrodnie hitlerowskie. stworzono mit nowego narodu, Niemców demokracji ludowej, podkreślając na każdym kroku ich odrębność od społeczeństwa RFN. to właśnie na rząd w Bonn miała spaść hańba za zbrodnie trzeciej rzeszy i to on został obarczony koniecznością zadośćuczynienia ofiarom nazistowskiego reżimu. było to oczywiste zafałszowanie historii, uniemożliwiające rzetelne rozliczenie się z przeszłością.

• stosunki z RFN kształtowały się równolegle do relacji pomiędzy dwoma przeciwstawnymi blokami. w szczytowej fazie zimnej wojny (l. 50), polaków straszono rewizjonizmem niemieckim, szafując hasłami "neofaszystowskiego odwetu" i "imperialistycznego rewanżyzmu". polityczna propaganda szła jednak w parze i powszechnymi odczuciami wielu polaków, którym wspomnienia z okupacji nie pozwalały widzieć Niemców inaczej jak tylko w roli oprawców. przełomowe, a zarazem społecznie kontrowersyjne, okazało się orędzie biskupów polskich skierowane w 1965 r. do biskupów niemieckich. pamiętne słowa "wybaczamy i prosimy o przebaczenie" były dowodem wielkiej odwagi cywilnej i świadectwem chrześcijańskiej wiary, jednak ze strony władz komunistycznych spotkały się z ostra krytyką. zarzuty, iż grupa duchownych nie może mówić w imieniu milionów ofiar trzeciej rzeszy zostały poparte przez znaczną część społeczeństwa. niemniej jednak ten pierwszy pojednawczy gest z polskiej strony, odwzajemniony zresztą przez duchownych niemieckich, miał bezprecedensowe znaczenie w dotychczasowej historii pomiędzy naszymi państwami. dopiero polityczna odwilż na linii wschód-zachód i polityka detente (odprężenie) lansowana w stosunkach radziecko-amerykańskich, przyniosła zmianę politycznego klimatu umożliwiającą podjęcie rozmów z Niemcami zachodnimi.

• biskupi polscy wystosowali list do biskupów niemieckich „przebaczamy i prosimy o przebaczenie”, Gomułka był za to wściekły, uważał że tylko on może sprawować politykę z/przeciwko Niemcom, nienawidził Niemiec. RFN od chwili powstania w 1949 roku stała na stanowisku, że ostateczna regulacja spraw terytorialnych może nastąpić dopiero po zjednoczeniu Niemiec. problem Niemiec (sprawy granicy, ewentualnego zjednoczenia, statusu militarnego Niemiec) obsesyjnie zajmował Gomułkę i zawężał mu pole manewru w stosunkach międzynarodowych. układ o granicach z NRD podpisany został w 1950 roku ale uchodził za bezwartościowy w warszawie ze względu na brak porozumienia z RFN. Willi Brant, socjaldemokrata, antyfaszysta, został kanclerzem RFN i postanowił zmienić politykę zagraniczną RFN, uznać granice, pogodzić się z podziałem Niemiec. nawiązał stosunki dyplomatyczne z Moskwą, zawarł odpowiednie układy, zawarł również układ z NRD. otworzył RFN na kontakty ze wschodem. Gomułka był natomiast zdegustowany układem ZSRR - RFN. w 1970 roku Brandt przyjechał do polski i podpisał układ w którym uznał Polskę i polską granicę zachodnią. wydarzeniem precedensowym było uklęknięcie Brandta przed pomnikiem ofiar getta (symbolicznie wziął odpowiedzialność za holocaust). za kadencji gierka zapewniono kredyty z Niemiec (RFN) w zamian za pozwolenie na wyjazd Niemców z polski

1. Geneza i znaczenie koncepcji ULB paryskiej „Kultury”

• Paryska „kultura” – główny ośrodek życia kulturalnego, intelektualnego i kreowania myśli politycznej na emigracji, kierowana przez Jerzego Giedroycia. Jedyne miejsca gdzie można było czytać legalnie „kulturę” to biblioteki partyjne, robiono to jako przestrogę dla towarzyszy partyjnych.

• II połowa lat ’70 to okres kształtowania się nowej myśli politycznej która zaowocuje w latach ’90. Koncepcja ta powstała w latach ’50 w Paryżu, utworzona przez j. Giedroycia i Juliusza Mieroszewskiego. Zawiązał się krąg osób „krąg kulturalny” od kwartalnika „kultura”, przemycany również do polski. Do tej pory polska emigracja kultywowała dotychczasową koncepcję polityki zagranicznej wobec granic z okres Jagiellonów. W połowie lat ’50 w „kulturze” paryskiej za sprawą j. Mieroszewskiego powstała myśl polityczna mówiąc o konieczności szerszego spojrzenia na polską rację stanu, czyli zrzeczenia się pretensji do kresów wschodnich i wspieranie niepodległej Ukrainy, Białorusi i Litwy. Ich zdaniem należy zrezygnować z pretensji do tych ziem i nawiązania z nimi dobrych stosunków oraz wzajemne wybaczenie niedobrego dziedzictwa historii i pojednanie.

1. Ministrowie spraw zagranicznych III Rzeczpospolitej

1.	Krzysztof Skubiszewski	12 września 1989	26 października 1993
2.	Andrzej Olechowski	26 października 1993	6 marca 1995
3.	Władysław Bartoszewski	7 marca 1995	22 grudnia 1995
4.	Dariusz Rosati	29 grudnia 1995	31 października 1997
5.	Bronisław Geremek	31 października 1997	30 czerwca 2000
6.	Władysław Bartoszewski	30 czerwca 2000	19 października 2001
7.	Włodzimierz Cimoszewicz	19 października 2001	5 stycznia 2005
8.	Adam Daniel Rotfeld	5 stycznia 2005	31 października 2005
9.	Stefan Meller	31 października 2005	9 maja 2006
10.	Anna Fotyga	9 maja 2006	16 listopada 2007
11.	Radosław Sikorski	16 listopada 2007	22 września 2014
12.	Grzegorz Schetyna	od 22 września 2014	Do teraz

1. Polska polityka wschodnia w latach 1989-1991

• Ułożeniestosunkówze wschodnimi sąsiadami Polski było jednym z podstawowych wyzwań, przed którymi stawały wszystkie kolejne rządy od 1989. Okres 1989 – 1992 był najtrudniejszy. Polska musiała wtedy wyjść z ograniczającego jej suwerenność bloku komunistycznego, przy możliwie najmniejszych stratach własnych.

• Początkistosunków nowej Polski ze Związkiem Sowieckim były obiecujące. Pierwszą polityczną podrożą zagraniczną premiera Mazowieckiego była wizyta w Moskwie w końcu listopada 1989. Rozmowy z Gorbaczowem przebiegły w bardzo dobrym klimacie. Gospodarze zdawali się podzielać przekonanie premiera, ze stosunki pomiędzy oboma krajami mogą być przyjazne i obustronnie korzystne, jeśli będą przestrzegane zasady suwerenności i samostanowienia.

1. Stosunki polsko rosyjskie w latach 1989-1993

• 1989 wybory czerwcowe w Polsce , pierwszy niekomunistyczny premier (Mazowiecki)

• głęboki kryzys w ZSRR; reformy Gorbaczowa

• pojawiające się problemy: Układ Warszawski państwa chciały jego rozwiązania; Katyń

• stacjonowanie wojsk radzieckich w Polsce (sowieci nie chcieli szybko wycofać wojsk)

• Moskwa nie liczyła się z Polską; Polska była korytarzem do Niemiec

• 1990 negocjację polsko- sowieckie

• Żądania Polski: Sowieci mieli wycofać swoje wojska do 1991r., Mieli pokryć również straty (np. ekologiczne), Opłaty za pobyt (np. dzierżawy budynków)

• ZSRR żądania: ewakuacja miała się odbyć do końca 1994, chcieli odszkodowań za pozostawione mienie (sprzęt, budynki), prawo do swobodnego tranzytu

• brak porozumienia między stronami

• Styczeń 1991 rozpoczęła się ewakuacja wojsk z NRD

• Blokada kolei w Polsce (kryzys kolejowy); Polska zaczęła domagać się respektowania ich rozkładów, nie wpuszczano pociągów,

• Niemcy zaczęły naciska na ZSRR

• luty 1991 przegłosowano większościowo rozwiązanie Układu Warszawskiego (korzystne dla Polski umożliwiało rozpoczęcie starań o członkostwo w NATO)

• sierpień 1991 przejęcie władzy przez Jelcyna

• październik 1991 parafowano układ o wycofaniu wojsk z Polski

• 1991 ponowne negocjacje

• Polska rezygnuje ze swoich roszczeń a ZSRR ze swoich (opcja zerowa)

• grudzień 1991 rozpad ZSRR

• 1992 podpisano układ o wycofaniu wojsk do 1993

• 17 września 1993 ostatnie wojska sowieckie wycofały się

1. Stosunki polsko- niemieckie 1989-1993

• stosunki z Niemcami były obciążone historycznie (PRL pogłębiło to przez propagandę antyniemiecka)

• Jesień 1989 NRD chyli się ku upadkowi

• konferencja 2+4 (NRD+RFN)+( USA, Wielka Brytania, Francja, Rosja)

• Polska chciała zjednoczenia Niemiec i bezpiecznej granicy zachodniej, (próba przekonania mocarstw do stanowiska Polski) utworzenie grup lobbystycznych :

• Francja – obawiała się ekspansji zjednoczonych Niemiec ;
  marzec 1993 prezydent, premier i MSZ Polski starali się pozyskać poparcie
  Francja zadeklarowała zrozumienie

• USA- na konferencji w Kanadzie spotkali się ministrowie zagraniczni Polski i USA
  Skubiszewski uzyskał poparcie
  Amerykanie nie widzieli problemu

• Rosja- chciała odwlec zjednoczenie, ale deklarowała poparcie

• Wielka Brytania- nie widziała problemu stanowisko neutralne

• Skubiszewski został zaproszony na konferencje 2+4 jako głos doradczy, wypowiedział stanowisko Polskie

• Niemcy miały dostosować się do obowiązujących granic i dostosować prawo wewnętrzne do prawa z Polską (zapisy z konstytucji)

• 1990 zjednoczenie Niemiec

• listopad 1990- Mały traktat graniczny polska – Niemcy
  Niemcy uznały granicę za nienaruszalna i ostateczną
  Skubiszewski – MSZ niemiecki

• Zjednoczone Niemcy stały się gigantem gospodarczym; Polska mogła na tym skorzystać;

• Polska musiała mieć poprawne stosunki z Niemcami jeśli chciała jednoczyć się z UE

• Mieczysław Przoń w rządzie Mazowieckiego miał się zajmować stosunkami z Niemcami
  ( Mazowiecki rozumiał wagę porozumienia z Niemcami uważał że Niemcy i Polska są na siebie skazane)

• cele Polski:
  przebudowa świadomości Polaków ; Niemcy jaką sąsiedzi
  chcieli żeby Niemcy były rzecznikiem Polski, żeby wprowadziły do zachodu
  chcieli żeby Niemcy byli partnerami Polski

• 17 czerwca 1991 (rocznica postania berlińskiego) traktat o dobrym sąsiedztwie
  (największy jaki Polska podpisała po II WS )

1. Stosunki polsko-francuskie w latach 1989-1995

• W relacjach z innymi państwami UE Warszawa przypisywała na początku lat 90 ogromne znaczenie stosunkom z Francją.

• Francja była uważana w Polsce za nie zawsze wiarygodnego, lecz tradycyjnego sojusznika.

• 9 kwietnia 1991 doszło do podpisania Traktatu o przyjaźni i solidarności miedzy RP a Republiką Francuską. Solidarnościowy traktat zawierał zapisy o sprzyjaniu przez Paryż europejskim aspiracjom Polski, politycznych konsultacjach dwustronnych na różnych szczeblach oraz o rządowym wspieraniu współpracy miedzy oboma narodami, zwłaszcza w dziedzinie gospodarki i kultury. Nie stał się jednak źródłemsolidarności a wręcz przeciwnie Francjaprzejawiała nieufność i chłód w kontaktach z partnerami z Polski.

• Skubiszewski w swym expose w maju 1992 dyplomatycznie określiłpostawęParyża jako „politykę dobrych intencji”.

• Formułą przełamującą rezerwę Francji wobec rozwoju sytuacji w EuropieŚrodkowej i zintensyfikowania kontaktów z krajami regionu oraz niechęć wobec ich europejskich aspiracji miała być ściślejszawspółpraca miedzy Francją, Niemcami a Polską zainicjowana przez ministra spraw zagranicznych RFN Hansa – Dietricha Genschera, a nazwana, od miejsca pierwszego spotkania trzech ministrów spraw zagranicznych (Weimar, 28 – 29 sierpnia 1991), Trójkątem Weimarskim.

• Dwa lata po zainicjowaniu Trójkąta Weimarskiego doszło do spotkania prezydentów trzech państw (w Gdańsku, we wrześniu 1993).

1. Stosunki polsko-amerykańskie w latach 1989-1994

• Rozwój sojuszniczych stosunków miedzy RP a Stanami Zjednoczonymi.

• Dzięki polskiej emigracji do ameryki bardzo bliskie stały się w XX w. związki międzyludzkie i kulturowe.

• W miarę narastania konfliktu miedzy Wschodem i Zachodem oraz dążeniaUSA do ostatecznego pokonania związku sowieckiego, rosło znaczenie Polski w planach USA.

• Polska stała się ważnym krajem w okresie prezydentury Jimmy’ego Cartera (szczególna rola Zbigniewa Brzezińskiego).

• Polityka prezydenta Ronalda Reagana zjednywała Ameryce ogromna popularność.

• Waszyngton był stolicą, w której najszybciej i najpełniejpojęto skalę i stawkę zachodzącej w Polsce zmiany. Wynikała stad gotowość USA do znacznie poważniejszego politycznego i materialnego wsparcia dla polskich przemian.

• W Waszyngtonie bardzo uważnie obserwowano przebieg i ustalenia rozmów przy „okrągłym stole”.

• 10 lipca 1989 prezydent George Bush przemawia w polskim sejmie na wspólnym posiedzeniu obu izb parlamentu. Ogłosił tam program pomocy dla Polski.

• Wicepremier w rządzie mazowieckiego, odpowiedzialny za reformę gospodarczą prof. LeszekBalcerowicz w pierwszą podróż zagraniczną udał się do Waszyngtonu (wrzesień 1989 r.). Celem podróży było przedstawienie programu radykalnych, systemowych przeobrażeń ekonomicznych i pozyskanie amerykańskiej osłony dla tych zmian w postaci zachodniego funduszu stabilizującego. Jego zadaniem było ubezpieczenie operacji wprowadzania wymienialności złotego. Wizyta Balcerowicza przyniosła także m.in. zapowiedź poparcia dla polskich postulatów z zakresie restrukturyzacji zadłużenia w klubie paryskim, program wsparcia dla reform w naszym regionie, kredyt krótkoterminowy o wartości 500 mld USD, udzielenie poparcia dla polskich starań o dalsze kredyty MFW i Banku Światowym.

• Sukcesem okazała się wizyta Lecha Wałęsy w USA (listopad 1989 r.), historyczne okazało się przemówienie przed połączonymi izbami kongresu (15.11.).

• Kolejnym ważnym wydarzeniem była wizyta premiera mazowieckiego w USA, w roku której podpisano traktat o stosunkach handlowych i gospodarczych pomiędzy oboma krajami (21.03.1990 r.).

• Ważny wpływ na obustronne stosunki miały dwa wydarzenia. Pierwszym była wojna w zatoce perskiej. Warszawa udzieliła wyraźnego politycznego wsparcia operacji wyzwolenia Kuwejtu, ale wcześniej polskie służby wywiadowcze pomogły w tajnej ewakuacji amerykanów z okupowanego przez Irak Kuwejtu oraz były użyteczne w kontekście innych aspektów tej operacji. Waszyngton zwrócił się również do warszawy o formalne reprezentowania interesów USA w Iraku.

• Drugim wydarzeniem była kolejna, ponownie bardzo udana wizyta Lecha Wałęsy w USA (marzec 1991 r.). W trakcie wizyty podpisano deklarację o stosunkach między rzeczpospolitą polską a stanami zjednoczonymi ameryki. Krótka deklaracja przywołuje ważne momenty w historii stosunków dwustronnych, zasady, na których powinny być oparte owe stosunki, znaczenie pomocy USA i zaangażowania w polskie reformy, zwłaszcza gospodarcze. Ważnym wydarzenie m było spotkania polskiego prezydenta z przywódcami światowego kongresu żydów. Było to udanym krokiem w kierunku przełamania obciążeń w stosunkach polsko- żydowskich i tworzenia warunków dla bardziej życzliwych relacji między narodami.

• Stosunki dwustronne nadal rozwijały się bardzo dynamicznie, obfitowały w wizyty na wysokich szczeblach i rozszerzały się na różne dziedziny gospodarki, inwestycji, korzystania z kredytów, kultury, nauki, służb specjalnych, kontakty międzyparlamentarne itd. W lipcu 1992 roku ponownie w warszawie wizytę złożył prezydent George Bush, co miało związek z kampanią wyborczą w USA. Ważne znaczenie miało ożywienie współpracy militarnej i obronnej, już wtedy przedmiotem rozmów był zakup myśliwców f-16. Nasilenie rozmów w tej dziedzinie wiązało się z zarysowywaniem w Polsce stanowiska na rzecz podjęcia starań o członkostwo w NATO. Błędem z polskiej strony było nieukrywania sympatii dla dążącego do reelekcji Busha. Nie uszło to uwadze zwycięskiej ekipy Billa Clintona. Polska i Europa Środkowa zaczęły być na dalszym planie jej polityki zagranicznej.

• W odbiorze medialnym złe wrażenie wzbudziła tzw. Afera karabinowa. Chodziło o eksterytorialne aresztowanie na terenie Niemiec i ekstradycję do USA polskich urzędników reprezentujących jedną z państwowych central handlu zagranicznego, których sąd amerykański oskarżył o próbę sprzedaży broni do Iraku. Polskich handlowców ostatecznie uniewinniono, ale pozostał niesmak.

• Miały miejsce również wizyty Ala Gore’a w warszawie z okazji 50. Rocznicy powstania w getcie oraz Lecha Wałęsy w USA (wraz z głośną wizytą w Muzeum Holocaustu).

16. Geneza Trójkąta Weimarskiego

• H.D. Gensher - Minister Spraw Zagranicznych w Niemczech. Chciał wprowadzić porozumienie trójstronne pomiędzy Niemcami, Polską i Francją w 1991 . (trójkąt weimarski). Miał być to sposób poprawy relacji Polsko-Francuskiej. Oficjalnie dalej funkcjonuje.

• jednak ten układ nie za wiele dawał w latach 90-tych.

• Niemcy nie chcieli wciągnąć Polski do Unii

• Trójkąt Weimarski właściwie Komitet Wspierania Współpracy Francusko-Niemiecko -Polskiej – organizacja powołana przez ministrów spraw zagranicznych trzech państw europejskich: Polski, Niemiec i Francji w 1991 roku w celu rozwoju współpracy między tymi państwami i promocji odradzającej się Polski na arenie międzynarodowej.

• Działalność Trójkąta Weimarskiego sprowadza się do organizowania szczytów z udziałem przywódców krajów członkowskich, a także − co roku – spotkań na szczeblu ministrów spraw zagranicznych. Pierwsze takie spotkanie odbyło się 28 sierpnia 1991 r. w Weimarze pomiędzy Krzysztofem Skubiszewskim (polska), Rolandem Francja) i Hansem-Dietrichem Genscherem Niemcy)

• Zainicjonowana przez niemieckiego ministra spraw zagranicznych Hansa- Dietricha Genschera. Nazwana od pierwszego miejsca spotkania trzech ministrów spraw zagranicznych Polski, Niemiec i Francji( Weimar 28-29 sierpień 1991r.) trójkątem weimarskim. Formuła układu miała przełamać rezerwę Francji wobec sytuacji w europie środkowo wschodniej i zintensyfikowanie kontaktów z krajami regionu, poprzez współpracę Paryż miał otrzymać wgląd w poczynania Niemiec, lepiej zrozumieć problemy przełamywania starych podziałów w Europie. Polska zamierzała uzyskać dodatkowy ekskluzywny instrument prezentowania swoich racji i włączania partnerów, najważniejszych dwóch krajów Europy Zachodniej, do realizacji jej celów politycznych.

• Przyjęta przez trzech ministrów spraw zagranicznych deklaracja mówiła o odpowiedzialności Francji Niemiec i Polski za jedność Europy. Formuła tw miała za sobą dobre argumenty historyczne i geopolityczne i początkowo szybko rozszerzyła się na inne dziedziny kontaktów (wojskową, kulturalną, świata mediów i środowisk pozarządowych.

• Pierwsze lata funkcjonowania w trójkącie zdawały się potwierdzić polskie oczekiwania związane z ta formułą. W następnych latach, okresy rutynowych kontaktów przeplatały się z problemami żywego dialogu.

• Po późniejszych latach, formuła ta odgrywała nadal ważną rolę w Polskiej polityce zagranicznej. wprawdzie dość często pojawiały się opinie w Polsce wyrażające rozczarowanie rezultatami współpracy Weimarskiej lub też krytykę formalizmu spotkań przeprowadzanych w jego ramach. Oficjalne stanowisko Warszawy bardzo sobie ceniło ten jednak przecież ekskluzywny klub i instrument wyrażania oczekiwań oraz przekonywania dwóch najważniejszych państw zachodniej części Europy. premier J. Buzek mówił nawet o trójkącie jako „kręgosłupie europy”.

• ministrowie spraw zagranicznych w 1998 r zamanifestowali „przyjazne przekraczanie granic”, przechodząc pieszo ze Słubic przez most na odrze do Frankfurtu nad odrą, gdzie odbyły się planowane konsultacje.

• Następowało również rozszerzanie współpracy na ministerstwa obrony narodowej, współpracę parlamentarną, kulturalną oraz młodzieżową.

• O żywotności tej formuły świadczyło też pierwsze w historii współpracy weimarskiej spotkanie na szczycie Kwaśniewski – Kohl - Chirac, w Poznaniu w lutym 1998r. głównym przedmiotem konsultacji politycznych były sprawy europejskie, bezpieczeństwa oraz problemy Europy Wschodniej. Kiedy przyjęcie polski do NATO i UE było przesądzone i było jedynie kwestia czasu, szefowie „trójkąta” bez wahania opowiedzieli się za kontynuacją spotkań i uprzywilejowanego dialogu także w „szerszej europie”.

17. Stosunki Polski z państwami Europy Środkowej w latach 1989 - 1993

• lata 90-te po rozpadzie ZSRR

• 09.04.1990 r. - porozumienie regionalne - Polska, Czechosłowacja i Węgry

• Spotkanie pod patronatem Niemiec.

• Pierwsza próba negocjacji skończyła się fiaskiem, brak porozumienia pomiędzy Węgrami i Czechosłowacją (spory terytorialne)

• Był to daleko idący egoizm -> Czechosłowacja chciała się podczepić pod politykę Niemiec. Węgry chciały współpracować z Austrią (która w 1995 r. wstąpiła do UE).

• Czechosłowacja i Węgry bały się, że Polska zdominuje współpracę regionalną. Polska wykazywała większą aktywność.

18. Geneza Trójkąta Wyszehradzkiego

• luty 1991 r . - Wyszehrad, spotkanie 3 przywódców - Czechosłowacja, Węgry, Polska (Wałęsa)

• podpisano deklarację o dążeniu do integracji europejskiej. W gronie państw podpisywano umowy (wspólna polityka wizowa, współpraca gospodarcza)

• Brak woli zacieśniania współpracy ze strony Czechosłowacji (Wacław Klauz) i Węgier.

• Czechosłowacja chciała iść indywidualną drogą przez Wacława Klauza, który był premierem.

• Węgry coraz bardziej interesowały się Autrią

• Grupa wyszehradzka trwała do 2004 r.

• Nie było powołanych struktur ani żadnych instytucji

• Polska forsowała wstąpienie Rumunii do EFTA. Inicjatywa słuszna, ciekawa ale w efekcie inicjatywa trafiona w próżnię.

• 1993 r. - Aksamitny rozwód Czechosłowacji. (Czechy, Słowacja). Słowacja rozwijała się gospodarczo nieźle, wprowadziła nawet euro po wstąpieniu do UE.

• Władzę w Słowacji przejął Wladymir Meciar - człowiek o skłonnościach brutalnych, autorytarnych.

• do 1998 r. Słowacja została objęta anatemą, swego rodzaju izolacją

• Grupa Wyszehradzka (v4) – nieformalne zrzeszenie czterech państw Europy Środkowej – Czech, Polski, Słowacji i Węgier, którego celem jest pogłębianie współpracy między tymi krajami, w początkowej fazie w szczególności w kwestiach przystąpienia do struktur Unii Europejskiej i NATO. Powołane w 1991 roku przez trzy państwa Polskę, Węgry i Czechosłowację) tworzące tzw. Trójkąt Wyszehradzki. W późniejszym czasie, wskutek rozpadu Czechosłowacji (1 stycznia 1993 r.), członkami grupy stały się Czechy i Słowacja. Jedyną instytucją grupy jest międzynarodowy fundusz wyszehradzki (international visegrad fund).

• Nazwa pochodzi jednak od miejsca spotkania prezydentów Czechosłowacji – Vaclava Havla, Polski Lecha Wałęsy i Węgier Józefa Antalla w Wyszehradzie na Węgrzech w dniu 15 listopada 1991 roku. Na początku mówiło się o tzw. trójkącie wyszehradzkim, a po rozpadzie Czechosłowacji w 1993 roku „trójkąt” przekształcił się w „grupę”. członkami grupy wyszehradzkiej są cztery państwa: Republika Czeska, Polska, Słowacja i Węgry.

• 1991 r. - rozszerzenie NATO - Czechy, Węgry, Polska

• współpraca gminna na najniższym szczeblu (Polsko-Czeska, Polsko-Słowacja) ; użytkowanie dróg

• geneza

- odrodzenie się polityczne Europy Środkowej i działalność polskiej dyplomacji wspierającej ten proces

- wysunięcie się na czoło przemian trzech krajów: rp, cz-sł i węgier

- wcześniejsza współpraca środowisk opozycyjnych z tych państw, wsparcie zachodu (Zbigniew Brzeziński)

- pierwsze spotkanie: 9 kwietnia 1990 roku przywódców polski, cz-sł, Węgier i Niemiec w Bratysławie (trudny początek, różnice zdań, acz rozpoczęcie współpracy)

- początkowa wzajemna nieufność, wyścig w zabieganiu o względy zachodu (Praga konkurowała z Warszawą o względy Berlina, Budapeszt – Wiednia)

- cz-sł i Węgry obawiały się antagonizmów polsko-niemieckich

- państwa przyszłej grupy wyszehradzkiej chciały pokazać zachodowi, iż są w stanie sprawnie współpracować z innymi krajami oraz wzmocnić pozycję europy środkowej

- wspólne działania państw wymienionych na rzecz szybkiej likwidacji UW i RWPG

19. Geneza Inicjatywy Środkowoeuropejskiej

• 1990 r. - pod patronem Włochów grupa Pentagonalna (Włochy, Jugosławia, Austria, Węgry, Czechosłowacja

• w 1991 r. - Polska wstąpiła do Grupy, Grupę nazwano wówczas hexogalna

• Włochy były zainteresowane współpracą z Europą Środkową przez Autrię.

• Oficjalna nazwa po hexogenalna to - Inicjatywya Środkowo-Europejska

• Polska była aktywnym członkiem, z jej inicjatywy struktura się rozszerzyła np. o Białoruś.

• bez Niemiec nie mogło się udać.

• słabość inicjatywy wykazała wojna w Jugosławii.

• Inicjatywa Środkowo- Europejska umarła śmiercią naturalną.

Inicjatywa Środkowoeuropejska (ISE) zinstytucjonalizowana forma współpracy subregionalnej państw Europy Środkowej i Południowo-wschodniej. ISE wywodzi się z inicjatywy czterostronnej (quadragonale), powołanej w  1989 przez Austrię, Jugosławię, Węgry i Włochy. Po przystąpieniu Czechosłowacji w 1990 inicjatywa była znana jako pentagonale, po przystąpieniu Polski w 1991 — hexagonale. Pod obecną nazwą działa od 20 marca 1992 z inicjatywy Austrii.

Organizacja Państw Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej. Początkiem inicjatywy środkowoeuropejskiej jest porozumienie Austrii, Jugosławii, Węgier i Włoch Włochy były inicjatorem powstania omawianej organizacji) zawarte w 1989 roku, tzw. quadragonale. po przystąpieniu Czechosłowacji w 1990 roku, organizacja znana jest już jako pentagonalne, a po przystąpieniu Polski w 1991 było to już hexagonale. Pod tą nazwą organizacja działała do 1992 roku. Obecnie określa się ją jako inicjatywę środkowoeuropejską.

Zasadniczym celem powstania tej organizacji było:

- wypełnienie luki powstałej po rozpadzie ZSRR i bloku wschodniego krajów demokracji ludowej,

- zapobiec ewentualnej hegemonii Niemiec po ich zjednoczeniu.

-ułatwienie państwom byłego bloku wschodniego współpracy z zachodem.

- umacnianie spójności europy w aspekcie politycznym, gospodarczym, społecznym i w zakresie bezpieczeństwa.

do ise należą następujące państwa: Albania, Austria, Białoruś, Bośnia, Hercegowina, Bułgaria, Czarnogóra, Chorwacja, Czechy, Macedonia, Mołdawia, Polska, Rumunia, Serbia, Słowacja, Słowenia, Ukraina, Węgry i Włochy.

20. Stosunki Polski z państwami bałkańskimi w latach 1989-1993 r.

Działania Polski w stosunku do Bałkanów zachodnich nie są intensywne, nie charakteryzują się także specjalną zażyłością. Mimo, że Polska prowadziła pewne działania w sferze polityki zagranicznej odnoszące się do Bałkanów nie były one priorytetem. Udział w procesach rozszerzeniowych wynika po pierwsze zbudowanego przez Polskę wizerunku państwa aktywnie działającego na rzecz międzynarodowego bezpieczeństwa.

Po drugie z nieco podobnej historii państw. Polska dobrze wie, co znaczy długotrwały proces transformacyjny, wie jak istotne są zmiany wprowadzane w państwach bałkańskich i poniekąd identyfikuje się z nimi.

Czynnikiem, który z pewnością miał znaczenie w głębszym zainteresowaniu się Bałkanami i ich ewentualnym przyłączeniem był okres Prezydencji Polski w radzie unii europejskiej.

21. Stosunki polsko-białoruskie w latach 1989-1993

• Polska nie miała żadnych doświadczeń dyplomatycznych

• Polska nie miała jednolitej wizji odnośnie polityki wschodniej

• Skubiszewski nie był znawcą wschodu. Podchodził do polityki wschodniej ostrożnie. Był nastawiony na załatwianie konkretnych spraw, a nie na budowie wizji.

• Skubiszewski prowadził politykę dwutorowości

• Po zadeklarowaniu przez parlament białoruski suwerenności 27 lipca 1990 r. Polska podjęła próbę nawiązania stosunków z tym państwem w ramach polityki "dwutorowości".

• Jednak doszło do falstartu. Dały o sobie znać przytłumione w czasach silnego ZSRR animozje na tle narodowościowym, które sprawiły, że władze białoruskie nie chciały potwierdzić istniejącej granicy z Polską, argumentując ,że Białoruś nie była stroną traktatu granicznego podpisanego 16 sierpnia 1945 r. przez ZSRR i Polskę.

• Mińsk zażądał nawet uznania przez Polskę, że Białostocczyzna jest ziemią etnicznie białoruską i domagał się utworzenia z niej okręgu autonomicznego. To uniemożliwiło podpisanie w czasie wizyty ministra zagranicznych RP Krzysztofa Skubiszewskiego w październiku 1990 r. dwustronnej deklaracji politycznej. Polska jednoznacznie stała na stanowisku nie zmienności granic.

• Korzystniejszy klimat powstał po zamachu stanu w Moskwie w sierpniu 1991 r. Wówczas Białoruś ogłosiła niepodległość 25 sierpnia 1991 r.

• 27 grudnia 1991 r. - Polska jako pierwsza uznała niepodległość Białorusi - dopiero po rozpadzie ZSRR.

• po ogłoszeniu niepodległości Białoruś zaczęła dostrzegać w Polsce korzystnego partnera, który może ułatwiać jej nawiązywanie kontaktów z Europą Zachodnią. W dniach 10-11 października 1991 r. wizytę w Polsce złożył premier Białorusi Wiaczesław Kiebicz. Na jej zakończenie oba kraje podpisały Deklarację o dobrym sąsiedztwie, wzajemnym zrozumieniu i współpracy . Był to pierwszy dokument regulujący stosunki międzypaństwowe, podpisany zanim jeszcze Polska oficjalnie uznała niepodległość Białorusi. W deklaracji znalazła się klauzula o nienaruszalności istniejącej polsko-białoruskiej granicy państwowej oraz o wyrzeczeniu się roszczeń terytorialnych wobec siebie teraz i przyszłości.

• w marcu 1992 r. podpisano porozumienie o nawiązaniu stosunków dyplomatycznych i konwencji konsularnej.

• Oba państwa podjęły ofensywę polityczną względem siebie. Przykładami tego było robocze spotkanie premierów Jana Olszewskiego i Wiaczesława Kiebicza w Puszczy Białowieskiej 14 marca 1992 r. oraz oficjalna wizyta w Warszawie szefa rządu Białorusi w dniach 23-24 kwietnia. W czasie pierwszego spodtkania uzgodniono otwarcie trzech nowych przejść granicznych, wspólnego banku komercyjnego oraz dodatkowe dostawy polskiego węgla na Białoruś. W czasie drugiego spotkania zawarto pakiet umów: o ruchu osobowym, o zasadach współpracy transgranicznej, o ochronie i wzajemnym popieraniu inwestycji, o utworzeniu wspólnego banku komercyjnego, o współpracy w zwalczaniu przestępczości.

• 23 czerwca 1992 r. - podpisano Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy.

• Polska starała się wiązać stosunki z Białorusią ze swoją euroatlantycka wizją bezpieczeństwa, zakładającą poszerzanie na wschód struktur europejskich i atlantyckich oraz reform demokratycznych i rynkowych, a także umacnianie niepodległości republik poradzieckich. Warszawie zależało więc w stosunkach z Białorusią przede wszystkim na zacieśnianiu politycznej współpracy w celu odciągania tego państwa od Rosji i wiązania jej z Zachodem, w tym na płaszczyźnie gospodarczej. Aby to uczynić możliwym Polska wspierała demokratyczne i niepodległościowe siły na Białorusi.

• Tymczasem rządzące na Białorusi elity polityczne w większości wywodziły się z aparatu partii komunistycznej i nie były zainteresowane ani konsekwentnymi reformami demokratycznymi, ani zerwaniem więzi z Rosją. Białoruś zainteresowana była przede wszystkim pragmatyczną współpracą gospodarczą z Polską, m.in. uzyskaniem możliwości tranzytu swoich towarów przez terytorium polskie na zachód Europy, budową szerokotorowej linii kolejowej do Gdańska i dzierżawą od Polski kilku statków handlowych, a w perspektywie budową własnej floty cumującej w Gdańsku.

• Na początku lat 90-tych XX wieku kontakty polityczne między Polską a Białorusią rozwijały się nadal dynamicznie. Doszło nawet do nawiązania współpracy w sferze obronnej. W grudniu 1993 r. polski minister obrony Janusz Onyszkiewicz - gościł w Warszawie białoruskiego Ministra Obrony Pawiela Kozłouskiego. W kwietniu 1994 r. Onyszkiewicz podpisał w Mińsku porozumienie o kontaktach wojskowych.

• W dniach 28-29 czerwca 1993 r. - do Mińska udał się prezydent RP Lech Wałęsa. W czasie jego wizyty nie zawarto żadnych nowych umów dwustronnych, a wymiana poglądów potwierdziła tylko odmienność koncepcji geopolitycznych obu państw.

• Przywódcy Białorusi postrzegali zabiegi Polski o przystąpienie do NATO jako przejście do wrogiej, jeśli nie agresywnej polityki wobec Białorusi.

• Polska realizowała prozachodnią opcję geopolityczną, a wobec Białorusi nie miała klarownej i długofalowej strategii politycznej.

• ruchy narodowe mało widoczne w Białorusi.

• Polska nie miała z kim nawiązać stosunków dyplomatycznych w Mińsku.

• Białoruś domagała się zwrotu od Polski Białegostoku .

• Rosja prowadziła i działała w Białorusi. Moskwie zależało, żeby Białoruś nie podpisała traktatu z Polską.

• 1992 r. - nawiązano stosunki z Białorusią.

• 1994r . - wybory wygrał Aleksander Łukaszenko. Łukaszenko jest po raz 5 czy 6 prezydentem Białorusi.

• Polska była w 100% uzależniona od surowców energetycznych ze wschodu,

• Polska była skazana na Rosję w 1990 r. w celu ujednolicenia Niemiec.

22. Stosunki polsko-ukraińskie w latach 1989-1993

• dochodziły obciążenia historyczne

• Polsce trudno było porozumieć się z Ukrainą

• Świadomość, że Polska nie jest jedynym graczem, obawiano się że Rosja nie odpuści Ukrainie

• Rosja uważa, że Ukraina to część dziedzictwa rosyjskiego. Nie ma Ukraińców, są to Rosjanie inaczej mówiący.

• Niepodległość Ukrainy była najlepsza dla Polski

• Ukrainy nie powinniśmy wspierać - wystarczy podpisać tylko ogólny traktat, nie wtrącać się w sprawy polityczne.

• Polska natomiast chciała wspierać niepodległość Ukrainy. Jako pierwsza uznała jej niepodległość.

• Elity polskie wypowiadały się entuzjastycznie odnośnie Ukrainy.

• Wiele było spraw, które blokowało porozumienie: Cmentarz Orłowski w Lwowie. Władze w Lwowie blokowały możliwość odbudowania przez Polskę cmentarzu.

• Maj 1992 r. - podpisano traktat z Ukrainą - traktat o przyjaźni i współpracy między Ukrainą a Polską.

• Ukraina pogrążała się w sprawy wewnętrzne

• do końca lat 9--tych stosunki z Ukrainą były zawieszone.

• Obawiano się, że załamanie się niepodległego państwa ukraińskiego mogłoby doprowadzić do odbudowy struktur imperialnych na obszarze byłego ZSRR.

• Sformułowano wniosek, że istnieje ścisła współzależność między niepodległością Ukrainy, a bezpieczeństwem Polski. To był główny powód dlaczego Warszawa zdecydowała się budować ścisłe partnerstwo z Kijowem i podejmować działania wspierające konsolidację niezależnej ukraińskiej państwowości.

• Ukraina zadeklarowała suwerenność państwową 16 lipca 1990 r. Polska z zadowoleniem powitała ten akt stosownymi uchwałami obu izb parlamentu i niezwłocznie podjęła intensywne kontakty polityczne z Kijowem. Realizując koncepcję "dwutorowości", minister spraw zagranicznych RP Krzysztof Skubiszewski, w trakcie wizyty w Kijowie 13 października 1990 r. podpisał dwustronną Deklarację o zasadach i głównych kierunkach rozwoju stosunków polsko-ukraińskich. W dokumencie tym obie strony oświadczyły, że nie mają wobec siebie roszczeń terytorialnych i nie będą takich wysuwać w przyszłości, a ich obecna granica pozostaje nienaruszalna.

• Ogłoszenie 24 sierpnia 1991 r. przez Radę Najwyższą deklaracji niepodległości Ukrainy oznaczało rozpoczęcie decydującego studium realizacji przez elity polityczne Kijowa koncepcji wyjścia ze składu Związku Radzieckiego.

• Polska wyraziła zadowolenie z deklaracji niepodległości Ukrainy.

• Dążąc do zacieśnienia współpracy 8 września 1991 r. podpisano konwencję konsularną polsko-ukraińską, przewidującą m.in. ustanowienie agencji konsularnej RP we Lwowie.

• W dniach 4-5 października 1991 r. roboczą wizytę w Polsce złożył premier Ukrainy Witold Fokin, w jej trakcie podpisano szereg umów o współpracy gospodarczej oraz istotny dla współpracy politycznej protokół o konsultacjach między ministerstwami spraw zagranicznych obu państw.

• Ukraińska deklaracja o niepodległości została poddana 1 grudnia 1991 r. aprobacie społecznej w referendum. Równocześnie Ukraińcy wybrali pierwszym prezydentem niepodległego państwa Leonida Krawczuka, byłego sekretarza generalnego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, który stał się nacjonalistycznym zwolennikiem niepodległości Ukrainy.

• 2 grudnia 1991 r. Polska jako pierwsze państwo uznała niepodległość Ukrainy.

• Do pełnego nawiązania stosunków dyplomatycznych doszło 8 stycznia 1992 r.

• Traktat między Rzeczą pospolitą Polską a Ukrainą o dobrym sąsiedztwie, przyjaznych stosunkach i współpracy został podpisany w Warszawie przez prezydentów L. Wałęsę i L. Krawczuka 18 maja 1992 r. Oba państwa potwierdziły nienaruszalność ich granicy państwowej, zobowiązały się rozstrzygać wszelkie spory między nimi wyłącznie środkami pokojowymi oraz wyrzekły się stosowania siły i groźby jej użycia w stosunkach wzajemnych teraz i w przyszłości.

• Dla Ukrainy Polska była nie tylko dobrym sąsiadem, ale także krajem który mógł jej ułatwić drogę do Europy.

• Polska wyraźnie wsparła starania Ukrainy o przystąpienie do Inicjatywy Środkowoeuropejskiej (ISE). W 1995 r. dla Ukrainy stworzono status stowarzyszenia i uzgodniono przyjęcie ich w niedalekiej przyszłości do Inicjatywy. Decyzję tę zrealizowano 31 maja 1996 r., a Ukraina (obok Białorusi, Rumunii, Bułgarii i Albanii) została pełnoprawnym członkiem ISE.

23. Stosunki polsko-litewskie w latach 1989-1994

• Ostrożność Skubiszewskiego, który nie chciał uznać Litwy (po rozpadzie ZSRR)

• nieformalne kontakty nawiązywano z Litwą i Ukrainą

• najtrudniej i najpóźniej uregulowano stosunki z Litwą. Dla Litwy Polska jest jak "słoń"/

• Litwa ma wizję, że Polska chce im zagarnąć ich małe terytorium.

• Litwa broniła się nogami i rękami przed podpisaniem traktatu.

• Litwini nie mogli zapomnieć akcji Żeligowskiego.

• styczeń 1991 r. czołgi w Wilnie tłumiły ruchy niepodległościowe. Polska wspierała, by utworzono rząd w Warszawie, nie doszło jednak do porozumienia bo stłumiono te czołgi.

• Polacy żyjący na Wileńszczyźnie ok. 20 tys., była to kolejna kwestia przeszkadzająca w nawiązaniu kontaktów.

• Polacy naciskają na poszanowanie mniejszości polskiej.

• jesień 1991 r. - Litwa odzyskała niepodległość

• jesień 1993 r. - doszło do puczu Jelcyna w Moskwie. Litwa przestraszyła się bardzo. Rosja opracowała nową strategię obronną. Przedstawili tą strategię publicznie.

• Podpisano traktat w kwietniu 1994 r. w Wilnie. Sprawy mniejszości i historii odroczono.

• Stosunki Polsko-Litewskie układały się odwrotnie do stosunków polsko-białoruskich – pierwsze lata był trudne i pełne napięć, a potem doszło do poprawy atmosfery miedzy krajami.

• Litwa jako pierwsza z sowieckich republik proklamowała niepodległość – w marcu 1990 roku. Polska w miarę możliwości pomagała politycznie Litwinom w jej zdobyciu( kiedy w styczniu 91’ oddziały KGB wznieciły zamieszki w Wilnie, premier Algirdas Saudargas przybył do Warszawy, aby mieć możliwość utworzenia rządu na uchodźctwie, Polacy udzielili mu poparcia). Jednak w wymiarze dyplomatycznym polskie władze okazały się bardziej dyplomatyczne(ze względu na negocjacje polsko-rosyjskie dot. wycofania wojsk sowieckich z kraju), dlatego Polska była dopiero 17 krajem, który uznał niepodległość Litwy, co było wielkim zawodem dla Litwinów. dodatkowymi problemami, które zaważyły na stosunkach były brak poparcia dla niepodległości :itwy tamtejszych polskich deputowanych oraz wzrost tendencji nacjonalistycznych wśród społeczeństwa litewskiego. Już w 1991 Rada Najwyższa rozwiązała Polskie rady samorządowe , hamowano rozwój polskich szkół oraz blokowano korzystanie z języka. ze względu na te problemy nawiązanie stosunków dyplomatycznych nawiązano dopiero we wrześniu 1991. ponieważ Litwini dalej szykanowali mniejszość polską oraz pozwalali sobie na nieprzyjazne wobec polski opinie, dopiero 26 kwietnia 1994 podpisano traktat o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy. Potępiono w nim używanie przemocy w sporach miedzy krajami , potwierdzono integralność swoich terytoriów, wyrzeczono się roszczeń terytorialnych oraz oczywiście określone zostały prawa mniejszości narodowych. dopiero po zawarciu tego traktatu, elita polityczna na Litwie dostrzegła w Polsce „okno na świat”(zachodni).

24. Stosunki polsko-izraelskie po 1989 r.

• Wyjątkowe znaczenie miało odnowienie stosunków z Izraelem po ‘89.

• Zostały one zerwane w związku z wojną sześciodniową w 1967, stosunki polsko – żydowskie pogorszyły się w związku z kampanią antysemicką w 1968.

• Władze PRL zmuszały wiele tysięcy Polaków pochodzenia żydowskiego do wyjazdu za granicę oraz odbierano im polskie obywatelstwo.

• Zmiany polityczne w Polsce umożliwiły odbudowę dobrych stosunków.

• Wkrótce po objęciu władzy Tadeusz Mazowiecki potępił kampanię antysemicką z 1968, zapowiedział przywrócenie obywatelstwa oraz zadośćuczynienie tam gdzie było to możliwe.

• 27 lutego 1990 wznowiono stosunki dyplomatyczne. Polska podjęła wysiłki na rzecz poprawy stosunków z diasporą żydowską w USA. Dużo w tym kierunku uczyniłLechWałęsa podczas wizyt w USA, gdzie spotykał się z przedstawicielami organizacji żydowskich.

• Trudnym problemem stał się zwrot własności żydowskiej.

• Warszawa nie była gotowa do takiego kroku ze względów materialnych.

• Najszybciej doszło do ożywienia stosunków w sferze gospodarczej i wojskowej.

• Trudniej było przełamać bariery psychospołeczne w związku ze wzajemnymi resentymentami i stereotypami (IIRzeczpospolita, okres II wojny światowej i okres PRL).

• Ważna była wizyta Wałęsy w Izraelu w maju 1991, i jego przemówienie w Knesecie (uznał istnienie złoczyńców po stronie polskiej wyrządzających krzywdy swoim żydowskimwspółobywatelom).

• Okres dalszego pojednania. Proces pojednania przebiegał dwutorowo: relacje Polska – Izrael i Polska – diaspora żydowska.

• Podnoszenie stosunków na wyższy poziom przebiegało znacznie lepiej niż przełamywanie uprzedzeń między narodami.

• Powołanie w 1995 roku na ministra spraw zagranicznych prof. WładysławaBartoszewskiego. Był on osobą znaną i respektowaną w Izraelu i w diasporze ze względu na udział w akcji ratowania Polaków żydowskiego pochodzenia w czasie II wojny światowej („Żegota”) i próbach nawiązywania dialogu i porozumiewaniu się miedzy Polakami i Żydami po wojnie.

• Październik 1996 – Strategiczny Program Oświęcimski. Jego celem było doprowadzenie do takiego stanu obozu Auschwitz i jego otoczenia, aby żydzi z całego świata mogli w należyty sposób czcić pamięć zamordowanych.

• W lutym 1997Sejm RP przyjął długo wyczekiwaną ustawę o stosunku państwa do żydowskich gmin wyznaniowych w RP. Umożliwiała ona restytucję mienia komunalnego, które mogło być zwracane gminom żydowskich na potrzebyich działalności religijnej, edukacyjnej, kulturalnej czy społecznej.

• Ważnym wydarzeniem była rocznica pogromu kieleckiego w 1996. Minister Dariusz Rosati złożył na spotkaniu Światowego Kongresu Żydów deklarację zawierającą przeprosiny i prośbę o przebaczenie.

• Bardzo dobry przebieg miała także wizyta premiera Cimoszewicza w Izraelu w styczniu 1997.

• Następował rozwój kontaktów miedzy młodzieżą obu krajów, w sferze kultury a także restauracja zabytków i innych miejsc świadczących o wielowiekowej obecności społeczności żydowskiej.

• Znakomicie rozwinęła się wymiana turystyczna.

• Współpraca gospodarcza pozostawała na niskim poziomie, ale np. współpraca dotycząca przemysłu zbrojeniowego była na wysokim szczeblu technologicznym.

• Wiele kontrowersji wzbudzały organizowane przez Izrael „ marsze żywych”. Formuła tych marszów oraz podróży do polski pokazywała Polskę jako kraj antysemicki, gdzie wyłącznie mordowano żydów, nie przewidywano też kontaktów z Polakami. W prasie izraelskiej ukazywały się czasem artykuły wypaczające historię na niekorzyść polski.

24. Polska a Watykan po 1989 r.

• Bardzo szczególnego charakteru nabrały po 1989 r. stosunki Polski ze Stolicą Apostolską.

• Obecność Jana Pawła II na tronie Piotrowym i niekwestionowane moralne przywództwo, jakie sprawował nad Zachodem od wyboru na papieża w 1978 miało ogromny wpływ na wizerunek i pozycje nowej Polski.

• Papież uważany był za jednego ze sprawców przemian w naszej części świata.

• Po czerwcowych wyborach w 1989 możliwe stało się szybkie nawiązanie stosunków dyplomatycznych miedzy warszawą a Watykanem, zerwanych przez władze komunistyczne w 1945 r.

• Więzi oficjalne zostały zacieśnione dzięki objęciu funkcji premiera przez Mazowieckiego.

• Odbył on swoją pierwszą podróż zagraniczną właśnie do Watykanu, aby spotkać się z JanemPawłem II (20 października). Miało to wymiar podwójnego symbolu: odnowienia tysiącletnich związków miedzy Polską a stolicą Kościoła rzymskokatolickiego oraz cywilizacyjno- politycznej reorientacji nowej Polski.

• Znane także stały się w tamtych latach podróżeLechaWałęsy, także już jako prezydenta RP.

• Ogólny stan stosunków oraz znana rola Kościoła katolickiego w polskim społeczeństwie umożliwiłypowrót do idei konkordatu.

• 28 lipca 1993 został podpisany konkordat, po decyzji o rozwiązaniu parlamentu. Ten fakt stal się jednym z powodówodłożenia przez zwycięska centrolewicę ratyfikacji konkordatu.

26. Stosunki polsko-amerykańskie w latach pierwszej kadencji prezydenckiej B. Clintona

• Przyjęcie władzy przez Billa Clintona w USA 1994 r.

• Clinton miał opinię sceptyczną, 1 kadencję skupił się na sprawach wewnętrznych USA, natomiast 2 kadencja to było skupienie się na integracji z Rosją.

• Polska przystąpiła do Partnerstwa dla Pokoju.

• 1993 r. - przesilenie polityczne w Polsce, do władzy doszło SLD.

• Powstanie Dużej Konstytucji w 1997 r.

• Celem Polski było przystąpienie do NATO.

• jesień 1993 r. - nie było wątpliwości ruszyła Polska ofensywa w stronę NATO i UE.

• lobbing w USA -> w celu przekonania kongresmenów.

• 1993 r. USA chce odwlec przystąpienie Polski i krajów Europy Środkowej do NATO. Rzucili hasło Partnerstwa dla Pokoju.

• 4 państwa zaciskały zęby żeby przystąpić do Partnerstwa dla Pokoju

• 2 luty 1994 r. - podpisanie dokumentów odnośnie Partnerstwa dla Pokoju przez Polskę

• Polska zwiększyła nakłady na zbrojenia, szkolenia kadr.

• Wstrzemięźliwość USA wobec postulatów zgłaszanych natarczywie przez państwa środkowoeuropejskie, wynikała z wielu przyczyn, wśród których istotny był niewystarczający stopień przygotowania państw kandydujących do standardów politycznych i wojskowych obowiązujących w Sojuszu Północnoatlantyckim, oraz zdecydowany sprzeciw Rosji wobec idei "ekspansji NATO".

• pod koniec 1994 r. USA zdecydowały się rozpocząć wewnętrzną dyskusję w NATO na temat ewentualności jego rozszerzenia. Równolegle Kongres amerykański podjął działania na rzecz zbliżenia państw Europy Środkowej, w tym Polski do Sojuszu. Świadczą o tym uchwalone ustawy, które umożliwiły objęcie RP programem pomocy wojskowej.

• USA z dużą rozwagą podchodziły do postulatu rozszerzenia NATO ze względu na sprzeciw Rosji. Zależało im na porozumieniu z tym państwem, ale równocześnie prowadziły działania na rzecz zacieśniania współpracy wojskowej z kandydatami do Sojuszu.

• w lipcu 1995 r. prezydent Bill Clinton w czasie oficjalnej wizyty w Polsce wystąpił z tzw. Inicjatywą Warszawską, przewidującą udzielenie ograniczonej pomocy w modernizacji ich sił zbrojnych w celu stopniowego ich przygotowania do współdziałania z wojskami NATO.

• w lipcu 1996 r. Clinton zapewniał przebywającego w Waszyngtonie z roboczą wizytą A. Kwaśniewskiego, że zasadnicze decyzje o zaproszeniu Polski do rokowań akcesyjnych z NATO były tylko kwestią czasu oraz dodatkowych uzgodnień z Rosją, gdyż sojusznikom chodziło o to, aby proces przyjmowania nowych członków był przeprowadzony możliwie niekonfrontacyjnie.

• SLD - Aleksander Kwaśniewski 1995-2005 - prezydent

• Kwaśniewski stał się twarzą Polskich starań do NATO. Inna osobowość - umiał postępować z Rosją, znał j. angielski.

• 1994 r. Senat w USA uchwaliły pomoc dla Europy

• Marzec 1997 r. - administracja amerykańska przeforsowała rozszerzenia NATO - Węgry, Czechosłowacja, Polska

• Senat USA zatwierdził 30 kwietnia 1998 r. protokoły o przystąpieniu Polski, Republiki Czeskiej i Węgier do NATO, a prezydent Clinton podpisał akt ratyfikacji 21 maja 1998 r.

• Partnerem Rosji były USA.

• w Madrycie w lipcu 1997 r, - przystąpienie grupy Wyszehradzkiej do NATO.

27. Stosunki polsko-rosyjskie w latach 1993 - 1999 r.

• relacje z Rosją -> albo było lepiej, albo było gorzej.

• Polska nie była partnerem dla Rosji

• w sierpniu 1993 r. był w Polsce Borys Jelcyn w publicznej deklaracji Jelcyn powiedział : "a idźcie do NATO"

• Powstały jesienią 1993 r. rząd centrolewicowy koalicji SLD-PSL w Waldemarem Pawlakiem na czele skoncentrował się na zdynamizowaniu pragmatycznej współpracy gospodarczej z Rosją.

• od 1994 r. obroty handlowe między Polską a Rosją przez kilka lat, do kryzysu finansowego w Rosji w sierpniu 1998 r. systematycznie wzrastały. Sprzyjało temu zawarcie w styczniu 1995 r. porozumienia o uregulowaniu wzajemnego zadłużenia.

• w lutym 1995 r. premier Rosji Wiktor Czenomyrdin w Polsce podpisano protokół o rozpoczęciu budowy gazociągu jamalskiego przez terytorium Polski.

• Stosunki polityczne z Rosją były bardzo delikatne i kształtowane przez bieżące wydarzenia (starania Polski do przystąpienia do NATO)

• w 1994 r. pojawiły się protesty Rosji przeciwko potępieniu przez Polskę interwencji zbrojnej Rosji w celu zlikwidowania niepodległości Czeczenii i działalności czeczeńskiego ośrodka informacyjnego w Krakowie. Kolejne napięcia powstały w związku z żądaniem Kościoła katolickiego zwrotu budynku kościelnego w Moskwie,

• w grudniu 1995 r. urząd prezydenta RP objął A. Kwaśniewski. Stanął on przed trudnym zadaniem odbudowy współpracy politycznej z Rosją. Na początku prezydentury A. Kwaśniewskiego, który zapowiedział kontynuowanie zabiegów Polski o przystąpienie do NATO, nie zmienił się klimat polityczny w stosunkach dwustronnych z Rosją. W tej sytuacji nowy prezydent i centrolewicowy rząd podjęły próbę oddzielenia spornych kwestii politycznych od innych, w tym przede wszystkim od pomyślnie rozwijającej się współpracy gospodarczej.

• w końcu lutego 1996 r. Rosja ponowiła pod adresem Polski propozycję zbudowania korytarza tranzytowego z Białorusi przez terytorium Polskie do Obwodu Kaliningradzkiego. Wywołało to bardzo negatywne reakcje polskich polityków, którzy w celu uzyskania społecznego wsparcia dla swojej postawy odwoływali się do historycznych negatywnych doświadczeń z żądaniami Hitlera przyznania przez Polskę eksterytorialnego korytarza przez Pomorze Gdańskie do Prus Wschodnich. Rosyjska propozycja została zdecydowanie odrzucona przez władze polskie.

• w październiku 1996 r. prezydent Borys Jelcyn podjął decyzję o przyznaniu przez Rosję funduszy na budowę polskich cmentarzy wojskowych w Katyniu i Miednoje.

• w listopadzie 1996 r. - premier W. Cimoszewicz podpisał w Moskwie umowę o ruchu bezwizowym między Polską a Rosją, nie weszła jednak ona w życie, gdyż strona rosyjska nie zgodziła się na zawarcie umowy o readmisji nielegalnych imigrantów.

• 25 września 1996 r. podpisanie długoterminowej umowy o dostawach gazu ziemnego z Rosji do Polski, a w listopadzie premierzy W. Cimoszewicz i W. Czernomyrdin oficjalnie otworzyli budowę pierwszego odcinka gazociągu jamalskiego na terytorium Polski.

• listopad 1996 r. - podpisanie umowy o ostatecznym rozliczeniu wzajemnego zadłużenia.\

• W związku z rozszerzeniem NATO, Rosja zażądała rewizji układu o ograniczeniu zbrojeń konwencjonalnych w Europie. Władze polski bały się nowych zobowiązań wojskowych, które osłabiłyby korzyści związane z przystąpieniem do Sojuszu.

• Do tak skomplikowanych stosunków polsko-rosyjskich doszedł problem akcesji Polski do UE. Po tym, jak w grudniu 1997 r. Polska ( i 5 innych państw) została zaproszona do negocjacji akcesyjnych , Rosja zażądała w styczniu 1998 r. od Unii podjęcia rozmów na temat skutków rozszerzenia, a następnie zrekompensowania jej strat, jakie miałoby rozszerzenie UE spowodować. Rosja obawiała się zwłaszcza zerwania przez państwa przystępujące do Unii dwustronnych umów ekonomicznych ( i innych) oraz utrudnień w podróżowaniu Rosjan do i z Obwodu Kaliningradzkiego.

• Kryzys finansowy w Rosji w sierpniu 1998 r. bardzo negatywnie odbił się na stosunkach gospodarczych polsko-rosyjskich. Polski eksport do Rosji zmniejszył się w 1999 r. o 55% w stosunku do roku poprzedniego.

28. Stosunki polsko-niemieckie w latach 1993-1999

• Polska jak i Niemcy akceptowały ideę jedności europejskiej oraz prowadziły politykę scalania podzielonego kontynentu na bazie respektowania praw człowieka, zasad demokracji i praworządności.

• Dla Niemiec Polska stała się najważniejszym partnerem przy postrzeganiu swojej roli jako państwa "pomostu: między starym Zachodem a państwami Europy Środkowej i Wschodniej.

• Niemcy w znaczący sposób torowały Polsce drogę "powrotu do Europy". Ponadto oba państwa reprezentowały tę samą wizję modelu kooperatywnego bezpieczeństwa międzynarodowego w pozimnowojennej Europie, w którym najważniejsze gwarancje upatrywały w NATO.

• W aspekcie bilateralnym "wspólnota interesów" znalazła swój wyraz w tworzeniu gęstej sieci instytucjonalnej współpracy polsko-niemieckiej - fundacji, wymiany młodzieżowej, współpracy gospodarczej.

• Sporną kwestią było sprawa rozgraniczenia wód Zatoki Pomorskiej,

• Polski minister obrony narodowej podpisał umowę z federalnym ministrem obrony RFN o współpracy w dziedzinie wojskowej już 25 stycznia 1993 r. Jest to porozumienie szeroko regulujące współpracę - od polityki bezpieczeństwa i obrony, poprzez kwestie wyszkolenia, aspekty organizacji sił zbrojnych, aż po zagadnienia ochrony środowiska i zasad użycia wojska w ramach pomocy w razie katastrof i pomocy humanitarnej.

• Dla przygotowania polskich sił zbrojnych do członkowstwa w NATO, obok aktywności Trójkąta Weimarskiego, istotne znaczenia ma również rozwijana od stycznia 1994 r. współpraca polsko-niemiecko-duńska, której efektem jest sformowanie w latach 1998-1999 Wielonarodowego Korpusu Północno-Wschodniego z siedzibą w Szczecinie oraz współpraca sił morskich trzech państw.

• Rządy Polski i Niemiec zawarły też istotne umowy dotyczące sfery kultury i nauki: o współpracy kulturalnej, o utworzeniu i działalności przedstawicielstwa Niemieckiej Akademickiej Służby Wymiany (DAAD) w Warszawie z 14 lipca 1997 r. oraz o uznaniu ekwiwalencji w szkolnictwie wyższym z 23 lipca 1997 r.

• coroczne od 1991 r. spotkania ministrów spraw zagranicznych Polski, Niemiec i Francji w ramach Trójkąta Weimarskiego.

• spotkanie prezydentów RFN, Francji i Polski w Gdańsku 21 września 1993 r.

• Dyplomatycznym sukcesem Polski było uzyskanie od RFN propozycji przeprowadzenia pierwszych polsko-niemieckich konsultacji na najwyższym szczeblu. na wzór podobnych spotkań z Francją, Hiszpanią czy Wielką Brytanią. Polska była pierwszym państwem regionu, któremu Niemcy zaproponowały taką formę kontaktów

• Polsko-niemieckie spotkanie na szczycie odbyło się 14 lipca 1997 r. w Bonn, z udziałem prezydenta i premiera Polski oraz kanclerza Niemiec, a także ministrów spraw zagranicznych, gospodarki i wiceministrów finansów. Głównym tematem rozmów była integracja Polski z Unią Europejską i NATO.

• Główny cel, jaki przyświecał politykom polski w czasie spotkań z politykami i przedsiębiorstwami niemieckimi, stanowiło dążenie do pozyskania niemieckiego poparcia dla polskich dążeń do szybkiej integracji ze Wspólnotami Europejskimi a także zachęcenie niemieckich przedsiębiorstw do inwestowania w Polsce. Drugim celem międzynarodowym Polski było uzyskiwanie wsparcia dla starań o przystąpienie do NATO.

• Niemcy chętnie podjęły się roli adwokata polskich spraw w Unii Europejskiej oraz w NATO.

• głównym motywem niemieckiego zaangażowania w Europie Środkowej i Wschodniej było dążenie do stabilizowania sytuacji w krajach będących w okresie transformacji ustrojowej. Stabilność tę identyfikowano z szeroko rozumianym bezpieczeństwem państwa niemieckiego.

• Zbliżenie się Polski do NATO, podobnie jak do UZE i WE, odpowiadało interesom Niemiec, dążących do umacniania stabilności w Europie Środkowej i Wschodniej.

• Początkowe stanowisko RFN w kwestii rozszerzenia NATO było ostrożne, ze względu na obawy, czy przyjęcie przez państwa środkowoeuropejskie zobowiązań sojuszniczych me zdestabilizuje bardziej regionu, z powodu sprzeciwu Rosji. Niemcom zależało na dobrych stosunkach z Rosją, której wojska miały pozostać do końca 1994 r. na ich terytorium, oraz na europeizacji tego państwa.

• Ostateczne przystąpienie Polski 12 marca 1999 r. do Sojuszu Północnoatlantyckiego wzmocniło jej powiązania z Niemcami, zwielokrotniło szansę zacieśnienia dwustronnej współpracy wojskowej, a także wypracowania wspólnej polsko-niemieckiej koncepcji zharmonizowania współpracy transatlantyckiej z procesem integracji europejskiej w dziedzinie bezpieczeństwa.

• Na posiedzeniu Rady UE w Luksemburgu 4 października 1994 r. Niemcy zaproponowały przyjęcie wniosku o uczestnictwie ministrów spraw zagranicznych Węgier, Polski, Republiki Czeskiej, Słowacji, Rumunii i Bułgarii w przyszłych posiedzenia tego organu, początkowo jako obserwatorzy.

• W czasie sesji Rady Europejskiej w Cannes w dniach 26-27 czerwca 1995 r. przyjęto przedstawioną przez Komisję Europejską Białą Księgę. Później kanclerz Kohl w celu zmobilizowania kandydatów do członkowstwa wskazał na ok 2000 jako datę otwarcia Unii na Wschód.

• Droga Polski do UE została ostatecznie otwarta podczas szczytu berlińskiego w marcu 1999 r. z chwilą przyjęcia Agendy 2000, dokumentu zawierającego decyzje w sprawie budżetu UE na lata 2000-2006 i związanych z tym zmian w polityce unijnej.

• Niemcy wzięły na siebie koszty rozszerzenia UE

29. Stosunki polsko-francuskie po 1993 r.

• Francja nie chciała Polski w UE, obawiała się wzmocnienia pozycji Niemiec.

• Obok Francji przeciwnikami Polski w UE była również Wielka Brytania, Grecja, Hiszpania.

• Wielka Brytania była przeciwko, ponieważ musi ona dokładać do UE.

• Hiszpania, Grecja - chodziło o to, że były beneficjentami UE -> pieniądze w Hiszpanii były źle inwestowane. Te kraje obawiały się, że pieniądze zostaną zabrane do krajów słabszych.

• Francja w szczególności przedłużała proces wstąpienia Polski do UE.

• Istotnie po stosunkach słabych pierwszych lat 90. w stosunkach dwustronnych , kiedy to Francja pozostawała” niespełnioną miłością” polskiej polityki , od połowy lat 90 w relacjach polsko- francuskich zaczął zarysowywać się pozytywny przełom. Stał się on możliwy po odejściu po czternastu latach niechętnego Polsce f. Mitterranda i zwycięstwu w wyborach prezydenckich w maju 1995 żywiącego do polski przyjazne uczucie Jacques’a Chiraca , jak i dzięki Polskim sukcesom wewnętrznym i w polityce zagranicznej , które czyniły z warszawy atrakcyjnego partnera dla Europejskiej polityki Paryża. Polska dyplomacja bardzo aktywnie odpowiadała na nowy ton w polityce zagranicznej Francji. Warszawa starała się wskazać Francji możliwości „poszerzenia pola manewru” w europie środkowej dzięki zbliżeniu z Warszawą. Nowy klimat w stosunkach było widać niemal natychmiast po zmianie władz we Francji . W drodze powrotnej ze szczytu UE Cannes czerwiec 1995 premier Oleksy został przyjęty w Paryżu przez premiera a. Juppe, który oświadczył, ze Polska zdaniem Francji zostanie przyjęta do Unii przy jej następnym rozszerzeniu. miesiąc później te same zapewnienia usłyszał Bartoszewski . Nowa dynamika stosunków uwidoczniła się w następnym 1996 roku. W styczniu ze swoją pierwsza wizytą do Paryża udał się prezydent Kwaśniewski , który objął urząd miesiąc wcześniej. . W dniach 11-12 września wizytę w Polsce złożył prezydent Chirac. Chirac wyraził pragnienie aby Polska znalazła się w Unii już w 2000 roku, a także silne poparcie dla podjęcia decyzji o jej członkostwo w NATO w 1997. W następnym roku dwukrotnie wizytę w Paryżu złożył premier Cimoszewicz . Prezydenci spotkali się ponownie, tym razem w związku z udziałem prezydenta Kwaśniewskiego w „dniach polskich „ w Paryżu w maju 1997. Jesienią 1997 roku po wyborach w Polsce wizytę we Francji złożył prof. B. Geremek . w 1997 roku Polska uzyskała status obserwatora przy Frankofonii czyli międzynarodowej organizacji frankofonii skupiającej ponad 40 państw, która z jednej strony służy propagowaniu języka i kultury francuskiej a z drugiej pozwala uzyskiwać jej członkom pomoc materialną Francji . Szczególnie żywo rozwijała się współpraca w sferze wojskowej . Każdego roku odbywało się ok. 100 wspólnych przedsięwzięć w rodzaju wymiany szkoleniowej , wspólnych ćwiczeń , seminariów dotyczących uzbrojenia i traktatów rozbrojeniowych . Ożywieniu dialogu i wyraźnemu zbliżeniu towarzyszyła intensyfikacja obrotów gospodarczych , handlowych , inwestycyjnych i współpracy w dziedzinie nauki. Pod koniec 1998 obroty handlowe osiągnęły poziom około 3,8 mld USD co oznaczało ich pięciokrotny wzrost w stosunku do 1990 roku. w tym czasie Francja zajęła mocne trzecie miejsce pod względem inwestycji. Rząd francuski udzielał pewnej pomocy finansowej dla szkoleń i współpracy technicznej poprzez fundusz Francja - Polska . Dobrze rozwijała się współpraca w dziedzinie kulturalnej. Rozwój stosunków polsko- francuskich w tym okresie zdawał się wskazywać , ze więzi i porozumienia pomiędzy oboma państwami osiągają taki stan, jaki wydawał się naturalny i pożądany , zważywszy na historie i geopolitykę oraz potencjał polityczno gospodarczy każdego z nich. W stosunkach polsko- francuskich nie brakowało kontaktów politycznych . W 2000 roku oficjalną wizytę we Francji złożył Kwaśniewski , liczne były kontakty międzyparlamentarne . Kontaktom tym jednak nie towarzyszył pogłębiony dialog . Polsce zależało na bardziej zdecydowanym poparciu w procesie negocjacji akcesyjnych . Francja w najlepszym razie tych negocjacji nie hamowała. warto dodać, ze francuzi obawiając się rozszerzenia, opowiadali się za przystąpieniem polski do UE. Francja pierwsza ratyfikowała entuzjastycznie powitany nad Wisłą traktat nicejski. w warszawie francuska wizję UE odbierano jako zagrożenie dla przywództwa USA. nad Sekwaną oskarżano Polskę o nadmierną proamerykańskość , prasa pisała o Polsce jak o „ koniu trojańskim” ameryki w europie. Bardzo silnie zabrzmiało oskarżenie ministra h. Vedrine’a w listopadzie 2001 roku o popieranie przez Polskę amerykańsko- brytyjskich nalotów na Irak . Na przełomie lat 2002/2003 stosunki dwustronne weszły w fazę napięcia. Bezpośrednią przyczyną było ogłoszenie przez Polskę 28 grudnia 2002, a więc po pomyślnym dla polski zakończeniu rokowań akcesyjnych , decyzji o wyborze dla polskiej armii amerykańskiego samolotu wielozadaniowego f-16. oznaczało to odrzucenie oferty francuskiej( zaproponowano zakup samolotu Mirage ) . W poprawnej interpretacji Paryża był to wybór strategiczny : prymat USA nad UE w polityce Polski. niefortunny „list ośmiu” pogłębił francuską frustrację. Dał jej wyraz w niedyplomatyczny sposób prezydent Chirac , który na marginesie spotkania rady europejskiej w Brukseli oświadczył, że kandydujący do US sygnatariusze listu „ stracili okazję, aby siedzieć cicho”. w Polsce zawrzało. jednocześnie dobrze rozwijały się kontakty gospodarczo- handlowe między oboma krajami. Francja w tym okresie zdobyła pozycję pierwszego inwestora w Polsce. Porażka usilnych zabiegów na rzecz zakupu samolotu Mirage przyniosła natychmiastowy rezultat w postaci wycofania się z planów dwóch wielkich inwestycji w Polsce, które trafiły do Czech i na Słowację. Od 2005 na linii Warszawa- Paryż zaczęło się ocieplać. Wcześniejsze różnice(wojna w Iraku , zbliżenie Paryż – Moskwa, zakup przez Polskę samolotów f-16 i boeing) przestały być tak ostre i obie strony zaczęły dążyć do przełamania zastoju i nieufności w relacjach w relacjach politycznych. Być może po raz pierwszy zaczęło zależeć na tym Francji , której polityka zagraniczna pod koniec ery Chiraca nie mogła się pochwalić znacznymi sukcesami , a dobrze rozwijająca się i bardziej wyrazista Polska stawała się atrakcyjnym partnerem. Nie bez znaczenia był zarówno sam fakt członkostwa polski w UE jak i jej udanego debiutu w Brukseli który, był zasługą konstruktywnej postawy rządu Belki. przejawem gotowości do dialogu miedzy polska a Francja była nadzwyczajna intensywność spotkań na najwyższym szczeblu na przełomie 2004 i 2005 roku. Najpierw była udana przełamująca lody wizyta prezydenta Kwaśniewskiego w Paryżu , 4 października , potem i polsko – francuskie konsultacje międzyrządowe z udziałem premierów i grona ministrów obu stron, także w paryżu , 22 listopada, a następnie bardzo starannie przygotowany i szczyt polsko- francuski z udziałem prezydentów z arras 28 lutego 2005roku. owocem tych spotkań , a zwłaszcza ostatniego było demonstracyjne podkreślenie wspólnoty interesów w wielu sprawach . francuzi docenili polskie zaangażowanie w „pomarańczową rewolucję” i znaczenie polskiego wkładu w europejska politykę sąsiedztwa na kierunku wschodnim. zmiany, które nastąpiły w polsce, a następnie zwycięstwo prawicowego nicolasa sarcozy’ego , któremu kibicowała polska klasa polityczna, mogły zapowiadać dalsze zacieśnienie współpracy, zwłaszcza do czasu gdy funkcję ministra sprawował s. meller, były ambasador rp w paryżu , który nie krył swej sympatii do Francji. z kolei jedna z pierwszych zagranicznych podróży odbył nowy prezydent francji do polski. w 2007 roku przyjechał sarkozy do warszawy z przesłaniem solidarności „ jako przyjaciel i europejczyk do przyjaciół i do europejczyków, by powiedzieć: musimy razem ratować europe , by wyszła z marazmu”. chciał tez uświadomić swoim rozmówcom w warszawie, że” polska należy do rodziny wielkich krajów europejskich i stąd ciąży na niej zasadnicza odpowiedzialność” za sukces ue, do którego droga prowadzi przez kompromis. w oczach polskich przywódców sarkozy okazał się proeuropejski i nie podzielał polskich obaw przed niemiecką dominacją . z kolei prezydent francji nie rozumiał polskiego uporu przy nicejskim systemie głosowania, obojętności wobec stanu konsultacji europejskiej oraz nieumiejętności łączenia interesów narodowych i europejskich . natomiast zaprzysiężony w listopadzie 2007 roku na premiera polski donald tusk odwiedził paryż z roboczą wizytą 12 grudnia. w lipcu i październiku 2007 roku krótkie wizyty we francji składał prezydent kaczyński (pierwsza z nich związana była z tragicznym wypadkiem polskiego autobusu koło grenoble).  
       spory kompetencyjne między polskim premierem a prezydentem utrudniały normalny rozwój stosunków polsko-francuskich. z powodu nieporozumień dotyczących protokołu dyplomatycznego nie doszło do planowanej na 23 kwietnia wizyty sarkozy’ego w polsce. dopiero 28 maja 2008 roku sarkozy przybył do warszawy na ii szczyt polsko-francuski i powiedział w parlamencie, że 1 lipca francja otworzy swój rynek pracy dla 8 państw członkowskich unii europejskiej z europy środkowej i wschodniej, w tym polski; sarkozy i kaczyński podpisali również deklarację o strategicznym partnerstwie, a francuski prezydent zapowiedział przedstawienie ukrainie propozycji szerokiego partnerstwa z ue, wychodząc naprzeciw postulatom polski. 1 lipca 2008 roku francja przejęła prezydenturę w ue mając za jeden z celów przybliżenie ratyfikacji traktatu lizbońskiego; wstrzemięźliwe stanowisko polskiego prezydenta było tu jednym z problemów – tego samego dnia powiedział on w wywiadzie dla „dziennika”, że podpisanie ratyfikacji (za którą sejm opowiedział się 1 kwietnia) w chwili obecnej, przy braku zgody irlandczyków, byłoby „bezprzedmiotowe.” nie była to jedyna kwestia sporna między paryżem a warszawą – premier tusk, który 9 października i 13 listopada spotykał się w paryżu z sarkozym, odrzucił krytykę tarczy antyrakietowej wygłoszoną przez sarkozy’ego na szczycie rosja-ue 14 listopada (francuski prezydent uznał ją za niesprzyjającą bezpieczeństwu.
       rozbieżności te nie miały jednak większego wpływu na ogólnie pozytywny stan stosunków polsko-francuskich, co podkreślił udział sarkozy’ego w obchodach 25-lecia przyznania pokojowej nagrody nobla Lechowi Wałęsie 6 grudnia 2008 roku w gdańsku oraz premiera francoisafillona w uroczystościach z okazji 70-lecia wybuchu ii wojny światowej 1 września 2009 roku w gdańsku. 5 listopada 2009 roku Tusk i Sarkozy spotkali się w Paryżu na bilateralnych konsultacjach międzyrządowych, podczas których podpisano porozumienie o współpracy technicznej w zakresie wykorzystania energii atomowej, reklamowane przez Tuska jako początek polskiego programu atomowego.

30. Droga Polski do NATO

• w latach 90-tych głównym priorytetem polityki zagranicznej Polski było wstąpienie do NATO

• 1993 Bill Clinton prezydentem USA
  nie chciał rozszerzenia NATO

• kiedy Polska wypracowała argumentację kursu na integrację z NATO, pojawił się mocny sprzeciw Rosji wobec takiego wyboru. w połowie września 1993 roku prezydent Jelcyn wystosował list do przywódców USA, Wielkiej Brytanii, Francji i Niemiec, w którym podtrzymał sprzeciw wobec idei rozszerzenia NATO. osłabiło to polskie zabiegi wejścia do sojuszu. natomiast czynnikiem wzmacniającym polską dyplomację było wzrastające poparcie społeczne

• jesienią 1993 roku z inicjatywy stanów zjednoczonych, wspieranych przez Niemcy wysunięto koncepcję programu partnerstwa dla pokoju ;zaoferowało państwom partnerskim współdziałanie w konkretnych przedsięwzięciach na rzecz przejrzystości budżetów obronnych, wspierania demokratycznej kontroli nad wojskiem, wspólnego planowania, wspólnych ćwiczeń wojskowych oraz zdolności do współdziałania z siłami sojuszu w misjach pokojowych, operacjach humanitarnych itp.

• międzyczasie polska prowadziła intensywną akcję dyplomatyczną, mającą na celu uzyskanie szerszego poparcia wśród doradców administracji amerykańskiej, co miało wpływ na ogólną debatę. równocześnie prowadzono polemiki z Rosją, która krytykowała plany rozszerzenia NATO.

• Marzec 1997 ustawa o rozszerzeniu NATO o grupę Wyszehradzka bez Słowacji

• warunki jakie postawiła Rosja dla państw NATO-wskich
  na terytorium nowych państw nie można budować baz i rozmieszczać broni
  uprzywilejowanie Rosji w relacjach z NATO
  przyjęcie Rosji do grupy G-7 (mimo że nie spełniała warunków)

• lipiec 1999 Madryt wstąpienie Polski do NATO

31. Droga Polski do UE:

• 8 kwietnia 1994 roku polska złożyła oficjalny wniosek o członkostwo w unii europejskiej;

• 31 marca 1998 r. w Brukseli rozpoczęły się oficjalne negocjacje członkowskie UE z Polską;
  •przegląd obowiązującego w Polsce prawa i sprawdzenia jego zgodności z prawem unijnym;

•sformułowanie stanowisk negocjacyjnych polski i unii i rozpoczęcie rozmów odnośnie szczegółowych warunków członkostwa;

• zwolennikiem wstąpienia Polski do UE były Niemcy
  przeciwnikami była: Francja bała się, że zmieni się układ sił w Europie, bała się umocnienia Niemiec
  Wielka Brytania: nie chciała dokładać nowych państw
  Hiszpania, Grecja bały się że Europa zabierze przyznawane im dotacje

• 2000r w Nicei podjęto decyzję o nowym układzie sił w UE który był dla Polski korzystny
  wprowadzono wspólny rynek rolny (duże dotacje w UE; w Polsce rolnictwo zacofane; Francja nie chciała dokładać)
  przepływ ludzi (strach przed powrotem Niemców)

• 2000-2001 kryzys polityczny w kraju, starania Polski zwolniły

• 2001 wybory/ SLD/ Leszek Miller podtrzymał kierunek unijny / W. Cimoszewicz – MSZ

• w Polsce referendum akcesyjne w sprawie przystąpienia naszego kraju do unii europejskiej odbyło się w 7-8 czerwca 2003r

• kwiecień 2004 Ateny podpisano traktat akcesyjny

32. Stosunki polsko - amerykańskie w 1 dekadzie xxi wieku

• przełom dekady charakteryzował się intensyfikacją kontaktów pomiędzy oboma krajami, która została opisana jako „strategiczne partnerstwo”.

• w tym czasie stosunki polsko – amerykańskie uzyskały nową jakość. wzrosła intensywność kontaktów politycznych, szczególną aktywność przejawiał prezydent Kwaśniewski, utrwalił się zwyczaj regularnych spotkań prezydentów obu państw (pierwsza podróż G. W. Busha; odwiedził warszawę w dniach 15-16.06.2001 r.)

• zdecydowane i jednoznaczne przyłączenie się polski do globalnej walki z terroryzmem dało asumpt do dalszego zacieśniania współpracy w sprawach bezpieczeństwa i wojskowych.

• w 2002 wizytę w USA złożył prezydent Kwaśniewski;
  zaczęło się mówił o specjalnej roli polski w polityce USA i stosunkach dwustronnych, dzięki którym polska będzie odgrywać rolę regionalnego mocarstwa i które zapewnią naszemu krajowi pozycję międzynarodową, stosunki z USA miały wzmocnić pozycję wobec unii europejskiej i jej głównych krajów działo się to w okresie polaryzacji sytuacji w Europie w związku z amerykańskimi przygotowaniami do wojny przeciwko Irakowi. prezydent Kwaśniewski zadeklarował nieograniczone zaufania w tej sprawie do prezydenta Busha

• głównym obszarem zbieżności były sprawi bezpieczeństwa i wojskowe, chodziło o rolę NATO

• amerykański program obrony przeciwrakietowej; Warszawa bez wahania poparła ten program;
  spektakularnym przejawem zacieśniania związków strategiczno - wojskowych pomiędzy oboma krajami była decyzja o zakupie samolotu wielozadaniowego f-16, ogłoszona w końcu grudnia 2002 r., tuż po zakończeniu rokowań o członkostwo w UE i w kulminacyjnym momencie sporów i napięcia między USA a częścią państw europejskich w sprawie wojny przeciwko Irakowi.
  - od 2003 roku stosunki polski z USA stały się funkcją polskiego zaangażowania w wojnę iracką. jakość relacji dwustronnych zaczęła zależeć od kontynuacji obecności polskiego kontyngentu wojskowego nad Eufratem i Tygrysem

33. Polska a wojny w Afganistanie i Iraku w pierwszej dekadzie XXI w.

• główną przesłanką zaangażowania Polski w obie wojny było myślenie, że tylko USA są w stanie zapewnić bezpieczeństwo (co było błędnym założeniem gdyż USA angażuje się w konflikt tylko gdy ma w tym swoje interesy)

• do polskiego udziału w wojnie Irackiej przyczyniła się jednomyślność polskiej kasy politycznej

• USA potrzebowały poparcia międzynarodowego ze względu legitymizacji

• 2003 -2004 stało się jasne, że USA nie chciało szerzyć demokracji i pozbyć się broni atomowej (tej broni w Iraku nie było)

• Stosowano taktykę brnięcia – udawanie, że jesteśmy silnym i ważnym partnerem USA

• trwanie przy wcześniej przyjętym stanowisku, gdy stały się już zupełnie jawne interesy i intencje USA w związku z atakiem na Irak, to jest: 1) strategiczna obecność w tym rejonie świata, 2) dostęp do potężnych złóż ropy naftowej, 3) wpływ na konflikt bliskowschodni, które nie pozostawały w żadnym związku z interesami polski

• inni sojusznicy się wycofywali np. Hiszpanie po zamachach

• w sensie ekonomicznym Polska nic nie zyskała nie udawało się zdobyć znaczących kontraktów w Iraku, którymi można byłoby się pochwalić przed własną opinią publiczną
  operacja ta była kosztowna dla Polski 2/3 budżetu MSZ przeznaczano na interwencje w Iraku (nowe mundury, sprzęt)

• wiele ofiar cywilnych (sprawa ostrzelania wioski przez polskich żołnierzy)
  sprawy jeńców wojennych których źle traktowano
  odbiło się to źle na wizerunku Polski na arenie międzynarodowej

• 2004- Kwaśniewski zapowiedział wycofanie wojsk z Iraku
  2005 wybory parlamentarne i prezydenckie
  prezydent L. Kaczyński
  parlament PiS
  nowa władza nie chciała wycofania wojsk; przedłużyli ich pobyt w Iraku bezwarunkowo

• teoria bardwagoningu (wagoników kolejowych) opisuje to, że mniejsze państwo ubiegające się o względy hegemona liczy na korzyści (ekonomiczne, polityczne) a konsekwencjami są uzależnienie od hegemona i psujące się relacje z państwami które nie akceptują polityki hegemona

• adiutant Ameryki tak postrzegano Polskę za granicą

• twarda postawa USA wobec Polski tajnie więzienia CIA w Polsce, sprawa wiz (znieśli Bałtom)
  PiS jeszcze bardziej proamerykańskie „rzucało rękawice Rosji” angażowali się w projekty przeciw Rosji

34. Stosunki polsko- rosyjskie w latach prezydentury Putina

• Jelcyn - Putin -> wzrost cen pali (Rosja 2 największy eksporter ropy, stała się bogatym państwie)

• po dojściu Putina do władzy umacniały się tendencje autorytarne w Rosji- walczył z oligarchami, wyeliminował konkurentów
  - bark symetrii w stosunkach : Rosja mocarstwo energetyczne

• ciągłe spory o historię (Katyń)
  2003 Polska popiera „rewolucję róż” w Gruzji
  2004-2005 Polska popiera pomarańczową rewolucję na Ukrainie
  Rosja popiera Janukowycza, polska Juszczenkę. poparcie „ pomarańczowej rewolucji” miało podtekst antyrosyjski. Polacy przyczynili się do powtórzenia ii tury wyborów, w której wygrał Juszczenko. polska wspierała też ukraińskie aspiracje wstąpienia do NATO.

• negatywna postawa Rosji co do budowy amerykańskiej tarczy rakietowej w Polsce

• 9 maja 2005 rocznica zakończenia wojny w Rosji; Kwaśniewskiego postawiono w 3 rzędzie, zaproszono Jaruzelskiego i to jego przybycie fetowano

• 2005 wybory (PiS) Rosjanie pozytywnie odczytali fakt że szefem MSZ został Stefan Meller (były ambasador w Rosji)

35. Stosunki polsko- ukraińskie w pierwszej dekadzie XXI w

• od 2000r. wzrósł autorytaryzm kuczmy, ponadto USA wykryło, sprzedawanie dla Iraku systemów antyrakietowych.

• w 2004r odbyły się wybory. do drugiej tury wyborów przeszli- Juszczenków (były premier) i Janukowycz (prorosyjski, wyznaczony przez prezydenta kuczmę). doszło do próby otrucia Juszczenki, podano mu środki trujące.

• II tura została sfałszowana i wygrana przez janukowycza. od 22 listopada 2004 setki tysięcy Ukraińców w Kijowie oraz w całym kraju protestowało przeciwko manipulacjom władz, w akcji nazwanej pomarańczową rewolucją. w rezultacie masowych wystąpień i wsparcia zagranicy najwyższy sąd Ukrainy unieważnił wyniki wyborów jako sfałszowanych i nakazał powtórzenie ich drugiej tury. tym razem zwycięzcą został Wiktor Juszczenko (Kwaśniewski odgrywał rolę mediatora )
  - należy jednak zauważyć, że jeszcze w 2005r. pod wpływem impetu wywołanego „pomarańczową rew.” polsko- ukraińskie kontakty były bardzo intensywne, w czym była nie mała zasługa Kwaśniewskiego, który aż 10-krotnie spotkał się z prezydentem Juszczenką. w

• od jesieni 2005r. dynamika kontaktów pol- ukr. zaczyna spadać(jedna z przyczyn

• we wrześniu 2006r premier janukowycz podczas wizyty w siedzibie NATO oświadczył, że Ukraina rezygnuje z ubiegania się o udział w NATO

• Ukraina tradycyjne była oczkiem Kwaśniewskiego. Polska trwała w polityce pro ukraińskiej. Relacje jednak się trochę psuły - za sprzedaż systemu obrony antyrakietowej dla Iraku.

• Zabójstwo dziennikarza na Ukrainie - przez Kuczmę. To spowodowało niezadowolenie ludności Ukraińskiej

• w 2004 r. odbyły się wybory prezydenckie na Ukrainie . Kandydaci: Wiktor Janukowycz i Wiktor Juszczenko

• Juszczenko był podtruty podczas kampanii wyborczej.

• wyniki wyborów były sfałszowane - wystąpiła ludność na ulice - tzw. rewolucja pomarańczowa 2004 r. Gwiazda Julia Tymoszenko.

• Kwaśniewski zaangażował się w sprawy Ukrainy, mediował, przemawiał na wiecach. Mobilizował prezydenta Litwy

• Kwaśniewski twierdził, że Ukraina bez Rosji jest lepsza.

36. Stosunki polsko-białoruskie w latach 1994-2009

• W lipcu 1994 r. prezydentem Białorusi został wybrany Aleksandr Łukaszenka.

• wywołało to rosnący niepokój Warszawy.

• Warszawa koncentrowała się na ochronie interesów polskiej mniejszości na Białorusi i podtrzymywaniu stosunków gospodarczych. W obu sprawach napotykała problemy.

• W lipcu 1994 r. Białoruś zaostrzyła przepisy regulujące pracę polskich księży katolickich w tym kraju, których oskarżała o prowadzenie działalności politycznej, mającej na celu repolonizację ludności białoruskiej. Wywołało to negatywną reakcję władz Polski, które występowały przeciwko ograniczeniom praw polskiej mniejszości narodowej na Białorusi. Sytuacja Polaków na Białorusi utrudniała także od objęcia urzędu prezydenta przez Łukaszenkę ewolucja białoruskiej polityki wewnętrznej w kierunku autorytarnym, zwłaszcza przejawiająca się w ograniczaniu wolności słowa i zgromadzeń. Natomiast w stosunkach gospodarczych przeszkodą było zahamowanie reform na Białorusi i wzmocnienie kontroli państwa nad działalnością sektora prywatnego.

• władze w Warszawie starały się podtrzymać dialog polityczny. Świadczą o tym takie gesty, jak udział w uroczystości zaprzysiężenia Łukaszenki na prezydenta polskiej delegacji na czele z marszałkiem Sejmu Józefem Oleksym.

• Na stosunki polsko-białoruskie negatywny wpływ w dalszym ciągu miały zabiegi Polski o przystąpienie do NATO oraz ewangelizacyjna działalność polskich księży katolickich na Białorusi, a także dwa nowe czynniki związane z polityką prezydenta Łukaszenki: ewolucja polityki wewnętrznej Białorusi w kierunku autorytaryzmu oraz zacieśnianie współpracy Mińska z Moskwą. Obie te tendencje wyraźnie ujawniły się wiosną 1996 r. Reakcją Polski było podejmowane próby wywierania nacisku zewnętrznego na reżim Łukaszenki i równoległe utrzymywanie z nim dialogu.

• pragnąc utrzymać kontakty z Białorusią, prezydent A. Kwaśniewski spotkał się z prezydentem Łukaszenką 30 marca 1996 r. w białoruskiej części Puszczy Białowieskiej. Obaj przywódcy wymienili poglądy na temat stosunków dwustronnych, integracji europejskiej i projektów integracji Białorusi z Rosją.

• Kwaśniewski na tym spotkaniu stwierdził, że Polska nie może ingerować w wybór opcji geopolitycznej Białorusi, stwierdził, że Białoruś ma prawo integrować się z Rosją, tak jak Polska z NATO i UE.

• 2 kwietnia 1996 r. doszło do podpisania porozumienia o utworzeniu Stowarzyszenia Białorusi i Rosji.

• Jesienią 1996 r. doszło do poważnego przesilenia na Białorusi. Po korzystnym dla siebie referendum z 24 listopada, Łukaszenka doprowadził do przedłużenia swojej kadencji o 1.5 roku i usunięcia z parlamentu opozycyjnych deputowanych. Opozycja polityczna na Białorusi została wyeliminowana z organów państwowych, a reżim Łukaszenki przeszedł do jawnego ograniczania swobód obywatelskich. Wywołało to duże zaniepokojenie w Polsce, zatroskanej także o los Polaków mieszkających na Białorusi. Wtedy Warszawa zdecydowała się na prowadzenie wyraźnej polityki w regionie, inicjując pierwsze wspólne oświadczenie prezydentów Polski, Ukrainy i Litwy. Zostało ono skierowane 20 listopada 1996 r. do władz Białorusi, jako apel o rozwiązanie kryzysu politycznego środkami konstytucyjnymi oraz o poszanowanie praw obywatelskich i swobód demokratycznych, zgodnie ze standardami międzynarodowymi. Białoruś odrzuciła to oświadczenie jako ingerencję w jej sprawy wewnętrzne. Natomiast państwa zachodnie nie uznały referendum zmieniającego konstytucję Białorusi z powodu naruszeń standardów demokratycznych.

• kryzys polityczny na Białorusi pogłębił izolację międzynarodową tego kraju oraz negatywnie wpłynął na stosunki polsko-białoruskie. Od tego czasu Polska przyjęła wobec Białorusi postawę tzw. krytycznego dialogu.

• Polska uznała, że całkowita izolacja przez nią Białorusi może wzmacniać jej integrację z Rosją, co może naruszać polskie interesy i pogarszać położenie polskiej mniejszości narodowej w tym kraju. "Krytyczny dialog" koncentrował się na ochronie praw Polaków na Białorusi i utrzymywaniu współpracy gospodarczej.

• Stosunki polsko-białoruskie weszły w długotrwałą fazę napięć i została obniżona ich ranga dyplomatyczna.

• 26 marca 1997 r. - prezydent Łukaszenka wystąpił pod adresem Polaków mieszkających na Grodzieńszczyźnie z apelem, zawierającym w podtekście oskarżenie , o nielojalność wobec władz Republiki Białoruś,

• Do kolejnego zaostrzenia stosunków polsko-białoruskich doszło po uchwaleniu 22 stycznia 1999 r. Posłania Sejmu RP do Narodu Białoruskiego , w którym polscy posłowie zadeklarowali moralne wsparcie dla wszystkich Białorusinów dążących do przekształcenia swojego kraju w demokratyczne państwo, respektujące prawa człowieka i posiadające gospodarkę rynkową. Uchwała ta została potępiona przez władze białoruskie, a pod polską ambasadą w Mińsku zorganizowano pikiety.

• Polska wspierała organizacje pozarządowe na Białorusi oraz utrzymywała kontakty z działaczami opozycyjni wobec reżimu Łukaszenki.

• W warunkach wzrostu solidarności międzynarodowej po zamachach terrorystycznych z 11 września 2001 r. Polska podjęła próbę przełamania impasu w stosunkach z Białorusią.

• Polska poszukiwała różnych sposobów wpływania na system rządzenia na Białorusi. Służyły temu przede wszystkim działania poprzez UE.

• W październiku 2004r. przeprowadzono kolejne niewiarygodne referendum, które zniosło konstytucyjne ograniczenie do 2 kadencji możliwości sprawowania urzędu prezydenta przez jedną osobę. Otwarto w ten sposób drogę do 3 kadencji prezydenckiej Aleksandra Łukaszenki. W odpowiedzi UE nałożyło sankcje na przedstawicieli białoruskiego reżimu.