Przygotowanie pedagogiczne na II etapie edukacji
1. IPET – Indywidualny Program
-pisany jest tylko w przypadki orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, jest to dokument, zawiera maksymalnie 4 strony. Podlega ewaluacji
Elementy: Tytuł , 1) Metryczka: imię, nazwisko, rodzice, data i miejsce urodzenia, adres, szkoła, klasa, rodzeństwo…
2) Informacja na podstawie np. orzeczenie 56/2012 numer!
3) Informacja o uczniu, charakterystyka, cytowanie z orzeczenia, mocne i słabe strony itd.
4) Cel główny programu 5) Cele edukacyjne, cele terapeutyczne 6) Metody pracy z dzieckiem 7) Zakres współpracy z rodzicami 8) Zgoda rodzica i wszystkie podpisy (wych., rodziców)
Profilaktyka- ogół działań i środków zapobiegających niepożądanym i szkodliwym sytuacjom, stanom i zjawiskom w różnych dziedzinach życia jednostek ludzkich.
W dziedzinie pedagogiki Profilaktyka- to całokształt oddziaływań pedagogicznych i psychologicznych, które mają na celu wyrównanie zaobserwowanych zaburzeń rozwoju, zapobieganie niepowodzeniom szkolnym oraz ich różnorodnym konsekwencjom.
Warunkiem skuteczności zabiegów profilaktycznych jest jak najwcześniejsze stwierdzenie zagrożenia rozwoju dziecka lub wczesnych objawów zaburzeń.
1) Profilaktyka I stopnia dotyczy działań uprzedzających pojawienie się niepowodzeń szkolnych, obejmując dzieci , które mogą być nimi zagrożone. Działania: rozwijanie ogólnych umiejętności dziecka w radzeniu sobie z wymogami codziennego życia, budowanie zdrowego stylu życia.
2) Profilaktyka II stopnia obejmuje działania zapobiegające niepowodzeniom szkolnym w grupie dzieci wysokiego ryzyka wystąpienia trudności w uczeniu się. Działania: wspieranie ogólnego rozwoju dziecka, budowanie motywacji ucznia do nauki, podejmowanie czynności dydaktyczno-wychowawczych, rozwijanie umiejętności interpersonalnych.
3) Profilaktyka III stopnia dotyczy działań zapobiegających pogłębieniu się niepowodzeń szkolnych u tych dzieci, u których już one wystąpiły.
Diagnoza- rozpoznanie badanego stanu rzeczy przez zaliczenie go do znanego typu albo gatunku przez przyczynowe i celowościowe wyjaśnienie tego stanu rzeczy.
Diagnoza interdyscyplinarna- (wieloaspektowa) uwzględnia zebranie informacji w następujących zakresach: 1) medycznym- ogólny rozwój fizyczny dziecka 2) psychologicznym – ocena poziomu inteligencji, ocena sprawności percepcyjno-motorycznych 3) społecznym –środowisko rodzinne ucznia 4) pedagogicznym – ocena poziomu umiejętności i wiadomości szkolnych
Terapia pedagogiczna- czyli oddziaływanie za pomocą środków pedagogicznych (wychowawczych i dydaktycznych) na przyczyny i przejawy trudności dzieci w uczeniu się, mające się na celu eliminowanie niepowodzeń szkolnych orz ich ujemnych konsekwencji. Głównym celem jest stworzenie możliwości wszechstronnego rozwoju umysłowego, psychicznego i społecznego dzieciom z zaburzeniami rozwoju. Interwencja wychowawcza o charakterze naprawczym. Podejmuje się je w przypadkach, gdy dziecko, mimo czynionych starań i wysiłków, nie potrafi podołać wymaganiom szkolnym, a stosowanie doraźnie przez nauczycieli środki zaradcze nie przynoszą spodziewanych rezultatów.
Zasady terapii pedagogicznej muszą uwzględniać specyfikę pracy z uczniem. Terapia stanowi także formę działalności wychowawczej.
1) Zasada indywidualizacji środków i metod oddziaływania korekcyjnego – to dostosowanie środków, metod dydaktycznych i wychowawczych do indywidualnych możliwości konkretnego dziecka. To także kontrolowanie przebiegu i wyników pracy dziecka, pomaganiu mu w przezwyciężaniu trudności oraz stosowaniu odpowiednich zabiegów wychowawczych i psychoterapeutycznych.
2) Zasada powolnego stopniowania trudności w nauce czytania i pisania, uwzględniającego złożoność tych czynności i możliwości percepcyjne dziecka – obejmuje wielkość opracowywanego materiału, jak i jego przystępność dla dziecka. Polega na przechodzeniu od ćwiczeń elementarnych, prostych do coraz bardziej złożonych i wymagających opanowania większych partii materiału dydaktycznego. Nie mogą tu obowiązywać żadne rygory czasowe.
3) Zasada korekcji zaburzeń: ćwiczenie przede wszystkich funkcji najgłębiej zaburzonych i najsłabiej opanowanych umiejętności – terapeuta musi mieć na uwadze funkcje najsłabiej rozwinięte i te umiejętności, w których ujawniają się najpoważniejsze trudności. Podczas zajęć najwięcej czasu należy przeznaczyć na ćwiczenie tych funkcji w różnych czynnościach.
4) Zasada kompensacji zaburzeń: łączenie ćwiczeń funkcji zaburzonych z ćwiczeniami funkcji niezaburzonych w celu tworzenie właściwych mechanizmów kompensacyjnych: mechanizm kompensacyjny polega na zastąpieniu czynności jednej funkcji (słuchowej) drugą (wzrokową) , w którym to czynności analizy i syntezy słuchowej są pomijane. Zadanie pedagoga- terapeuty polega na wytworzeniu u dziecka takich mechanizmów psychologicznych, w których funkcje sprawniejsze pełnią role kompensacyjną, wspierającą czynności funkcji zaburzonych.
5) Zasada systematyczności: częstotliwość i systematyczność prowadzonych zajęć wpływa na pozytywnie na opanowanie i utrwalenie nabytych wiadomości i umiejętności praktycznych. Dozowanie ćwiczeń w czasie i przelatanie ich z przerwami, przynosi znacznie lepsze efekty.
6) Zasada ciągłości oddziaływania psychoterapeutycznego - eliminowanie i zapobieganie sytuacjom stresującym , stwarzanie klimatu życzliwości i zaufania, aby dziecko czuło się dobrze i aby wyzwalało swoją aktywność i usuwało swoje kłopoty. Terapeuta dąży do tego, aby dziecko chciało się uczyć i podniosło swoją motywację do nauki.
7) Zasada możliwie pełnej indywidualizacji pracy z każdym dzieckiem: pedagog powinien stale obserwować dziecko, jego trudności i postępy w pracy, zwracając również uwagę na jego stan fizyczny i emocjonalny, i indywidualnie do tych zachowań organizować proces terapii.
8) Zasada stawiania zadań dostosowanych do możliwości dziecka i zapewnienia mu warunków do poprawnego wykonywania ćwiczeń:
9) Zasada zapewnienia warunków do utrwalenia prawidłowych umiejętności i likwidowania niekorzystnych nawyków czytania i pisania. : ćwiczenia utrwalające powinny być rozłożone w czasie, należy je powtarzać w ciągu kilku dni, a czasem nawet tygodni.
10) Zasada stawiania zadań i wymagań na miarę sfery najbliższego rozwoju : zadania dla dziecka należy układać, w taki sposób, by uwzględniały one to, co dziecko potrafi w tej chwili oraz to, co będzie umiało w niedalekiej przyszłości.
11) Zasada pełnej opieki wychowawczej i współpracy z dorosłymi zajmującymi się dzieckiem na co dzień – dorośli, z różnych powodów, nie zaspokajają dziecięcych potrzeb psychicznych i biologicznych. Konsekwencja niskiego poziomu życia rodziny jest zwykle niski poziom opieki wychowawczej.
12) Zasada akceptacji dziecka i dobrego z nim kontaktu: warunkiem niezbędnym jest więc pełna akceptacja i respektowanie odrębności dziecka.
Udział rodziców w terapii dziecka
Rozpoczęcie terapii to pośrednio wejście do domu rodzinnego dziecka, ingerencja w stosunki wewnątrzrodzinne. Rodzina traktowana jest jako system, poszczególne elementy wchodzą ze sobą w interakcje. Praca w domu musi opierać się na wskazówkach przekazywanych przez terapeutę. Praca dziecka z rodzicami sprawia, że nawiązuje się między nimi lub pogłębia kontakt psychiczny. Wyrównanie zaburzeń życia emocjonalnego na rozładowanie napięć psychicznych, cieszą się wynikami, starają się zaradzić trudnościom.
Zdolności są określone przez zadatki genetyczne i oddziaływanie środowiska. Zdolności to potencjalne możliwości jednostki, jako możliwości rzeczywiście przejawiane, jako poziom wykonywania określonych czynności lub zadań.
Twórczością odznaczają się osoby wybitnie uzdolnione oraz związane to jest nowością i oryginalnością myślenia i działania, to podejmowanie nowych wyzwań i na nowo określonych rozwiązań podjętych problemów. Osoby wybitnie zdolne charakteryzują się wytrwałością, pracowitością, pewnością siebie i sensu podejmowanych zadań,
Model wielorakich inteligencji Gardnera zakłada istnienie wielu różnych zdolności, talentów czy umiejętności umysłowych określanych mianem inteligencji. Ludzie charakteryzują się profilem laserowym (głęboka koncentracja na 1 dziedzinie) i szperaczowym ( zdolności w kilku dziedzinach
Gardner – INTELIGENCJA - to wynikające z ludzkiej psychologii i biologii zdolności przetwarzania pewnego rodzaju informacji. Ludzkie zdolności są względem siebie autonomiczne i niezależne. Należy traktować człowieka jako jednostkę posiadające pewien indywidualny i niepowtarzalny zbiór inteligencji. Gardner wyróżnił siedem inteligencji:
1) Muzyczna – wrażliwość słuchowa na melodię, rytm, dźwięki otoczenia, itd. wpływa na emocje, skojarzenia, pamięć.
2) Cielesno-kinestetetyczna to sprawne wykorzystywanie i koordynowanie pracy wielu systemów ciała człowieka
3) Logiczno-matematyczna- związana z umietnością rozumowania i liczenia oraz dostrzegania zachodzących między liczbami i rzeczami prawidłowości, relacji i korelacji.
4) językowa (werbalna) – przejawia się umiejętnością czytania, pisania, porozumiewania się.
5) przestrzenna- odnosi się do dziedzin wymagających wyobraźni przestrzennej
6) interpersonalna - pozwala zrozumieć innych i współpracować z nimi, umiejętne dostrzeganie stanów emocjonalnych innych ludzi i motywy ich postępowania.
7)intrapersonalna - samoświadomość – to wiedza o wewn. Aspektach samego siebie, obejmująca dostęp do życia uczuciowego i odczuwanych przez siebie emocji
Talent – to zdolność człowieka do konkretnej umiejętności wynikająca z dziedziczenia i biologicznych predyspozycji. Talent określa bardzo wysoki poziom i natężenie określonej zdolności specjalnej lub grupy uzdolnień, które uzewnętrzniają się w ponadprzeciętnej zdolności nabywania wiedzy lub umiejętności w danej dziedzinie.
Geniusz – pojęcie charakteryzuje osobę wybitnie uzdolnioną, której dzieło cechuje się mistrzowskim wykonaniem i ma przełomowe znaczenie dla rozwoju ludzkości. Dzieło geniusza ma charakter uniwersalny, ogólnospołeczny,
Zdolności- uzdolnienia – talent- geniusz
Uczeń zdolny – wyróżnia się wysokim poziomem sprawności intelektualnej, specjalnymi zdolnościami, łatwością uczenia się, możliwościami osiągnieć twórczych, szerokimi zainteresowaniami, samodzielnością i twórczą wyobraźnią. Szybsze i łatwiejsze opanowywanie materiału, szeroki zakres słownictwa, abstrakcyjne myślenie, niezaspokojona ciekawość, cechą charakterystyczną są jego Specjalne Potrzeby Edukacyjne.
Identyfikacja jednostek zdolnych: badanie ilorazu inteligencji, metody obserwacyjne, konkursy i olimpiady, sprawdziany, testy kompetencji, analiza wytworów dzieci,
Najważniejsze cechy dziecka wybitnie uzdolnionego: wysoki poziom sprawności językowych, wysoka zdolność wnioskowania, bardzo szybkie tempo procesów myślowych, znakomita pamięć, bogata wyobraźnia, zdolność koncentracji uwagi, umiejętność dostrzegania i rozwiązywania problemów, szeroki zakres zainteresowań czytelniczych,
Praca z uczniem zdolnym:
Powinna polegać na holistycznym wspieraniu prawidłowego rozwoju fizycznego i psychospołecznego dziecka.
Ważne jest stawianie dziecku wyzwań, motywowanie, adekwatne zaspokajanie jego potrzeb.
Przystosowanie nauczenia do możliwości intelektualnych uczniów przez rozszerzenie, pogłębienie i zróżnicowanie materiału
Trudności w uczeniu się
Nie znikają wraz z ukończeniem konkretnego wieku, trwają przez całe życie.
Po raz 1szy zastosowano to pojęcie w 1963 roku w Chicago na spotkaniu zorganizowanym przez rodziców dzieci z trudnościami. Kirk zaproponował termin ten, aby stosować do opisu grupy dzieci, które ujawniają zaburzenia rozwoju języka, mowy, umiejętności czytania i komunikacji. Nie obejmuje dzieci niepełnosprawnych sensorycznie.
W Polsce, Bogdanowicz zastosowała ten termin a) w pojęciu szerszym jako – wszelkiego rodzaju trudności z uczeniu się uwarunkowane różnorodnymi czynnikami, włącznie z upośledzeniem umysłowym, schorzeniami neurologicznymi, uszkodzeniami mózgu, uszkodzeniami narządów zmysłu i ruchu a także zaburzeniami emocjonalnymi. Przyczyny: opóźnienie intelektualne, zaburzenia emocjonalne, zaburzenia psychiczne, czynniki zewn. i środowiskowe. B) w ujęciu węższym - termin stosowany jest wobec dzieci, które nie osiągają powodzenia w nauce, pomimo prawidłowego poziomu inteligencji, dojrzałości w ogólnym rozwoju, przebywania we właściwym środowisku kulturowym i odpowiednich warunków dydaktycznych.
Najczęstsze trudności to trudności w czytaniu (dysleksja), w opanowaniu kaligraficznego pisma (dysgrafia), w opanowaniu poprawnej pisowni (dysortografia), oraz w nabywaniu umiejętności matematycznych (dyskalkulia)
Prawidłowy przebieg czynności czytania, pisania oraz liczenia zależy od prawidłowego rozwoju i funkcjonowania analizatorów : wzrokowego, słuchowego, kinestetyczno-ruchowego.
1) Zaburzenia funkcjonowania analizatora wzrokowego – czynność czytania i najprostsze formy pisania rozpoczynają się od wzrokowego spostrzegania znaków graficznych pisma. Jednym z elementów percepcji wzrokowej jest spostrzeganie stosunków przestrzennych. Objawy: opuszczanie znaków interp., niezauważanie poszczególnych liter, mylenie liter o podobnym kształcie, przestawianie liter w wyrazie, popełnianie błędów ortograficznych.
2) Zaburzenia funkcjonowania analizatora słuchowego – słuch fizyczny, muzyczny i fonetyczny. Słuch fizyczny umożliwia odbiór i różnicowanie sygnałów słuchowych, w oparciu o słuch fizyczny i spostrzeganie dźwięków pod względem wysokości, barwy, czasu trwania, najważniejszą rolę w słuchu mownym spełniają słuch fonetyczny, umożliwiający odbiór i różnicowanie dźwięków mowy. W mowie fonem jest realizowany przez głoskę, a w piśmie przez literę.
U dzieci z zaburzona percepcją słuchową zauważa się podczas nauki czytania i pisania, trudności w wyodrębnianiu i syntezie poszczególnych głosek, różnicowaniu głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych. Itd. błędy w czytaniu, dzieci przekręcają lub mylą wyrazy zbliżone do siebie. Obniżenie poziomu analizy i syntezy słuchowej łączy się także gorsza pamięć słuchowa, wolniej uczą się np. tabliczki mnożenia, gorzej zapamiętują wiersze, prawidła ortograficzne i gramatyczne.
3) Zaburzenia funkcjonowania analizatora kinestetycznego-ruchowego – zakłócenia rozwoju ruchowego, obniżenie sprawności funkcjonalnej w obrębie pojedynczych aktów ruchowych, na przykład nieprawidłowy chwyt pęsetkowy, uniemożliwiający prawidłowe trzymanie narzędzia piszącego.
Lateralizacja – istota polega na ustaleniu się funkcjonalnej dominacji w obrębie parzyście występujących narządów ruchu, jest związany ze względną przewagą rozwoju obu półkuli mózgowych. Są też przypadki lateralizacji niejednorodnej i lateralizacji nieustalonej (brak dominacji ), obie są niekorzystne. Popełniają takie dzieci wiele błędów, odwracają litery, mylą te o podobnym kształcie,
! Sprawne funkcjonowanie analizatorów wzrokowego, słuchowego i kinestyczno-ruchowego, to niezbędny warunek prawidłowego przebiegu procesu nauki czytania, pisania i liczenia.
Inne trudności w nauce, spowodowane mogą być obniżoną
: sprawnością intelektualną dziecka, wolniejsze tempo pracy,
przewlekle schorzenia dziecka przez nieobecność w szkole,
zaburzenia rozwoju emocjonalnego, społecznego
zaniedbania środowiskowe tkwiące w domu rodzinnym
zaniedbania pedag. Tkwiące w szkole (brak kwalifikacji, brak pomocy psych., techniki itd.)
Specyficzne trudności w uczeniu się pisania i czytania (dysleksja rozwojowa)
Mówi się o tych trudnościach, kiedy niepowodzenia szkolne ucznia dotyczą tylko niektórych zakresów uczenia się i występująca przy co najmniej przeciętnej inteligencji.
- 1. Def. W Polsce, definicja Spionek uznawała dysleksje i dysgrafię za trudności spowodowane zaburzeniami rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych,
-2 def. To różnorodne trudności w odniesieniu do różnych form komunikacji językowej, to trudności w czytaniu, trudności w dekodowaniu pojedynczych słów, trudności w opanowaniu sprawności w zakresie czynności pisania i poprawnej pisowni.
- 3 def. Z Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20.08.2010 roku, - są to trudności w uczeniu się, odnoszące się do uczniów w normie intelektualnej, o właściwej sprawności motorycznej i prawidłowo funkcjonujących systemach sensorycznych, którzy mają trudności w przyswajaniu treści dydaktycznych, wynikające ze specyfiki ich funkcjonowania poznawczo- percepcyjnego.
Przyczyny dysleksji rozwojowej:
Przyczyny I stopnia – podstawowe- czynniki patogenne, działające bezpośrednio na centralny układ nerwowy, powodujące zmiany w jego strukturze, stanowi on bowiem bazę biologiczną wszystkich czynności psychicznych,
Przyczyny II stopnia – czyli dysfunkcje prostszych czynności poznawczych, motorycznych, i zaburzeń integracji percepcyjno-motorycznej, będącym skutkiem mikrozmian w c..u.n. które zakłócają uczenie się czynności złożonych.
Dysleksja uwarunkowana jest uszkodzeniem struktury tych okolic mózgu, które są odpowiedzialne za naukę czytania i pisania. Mogą to też być przyczyny hormonalne, stres, urazy psychiczne,
Objawy dysleksji rozwojowej
Critchley, piszę, iż są to specyficzne rodzaje błędów w czytaniu i pisaniu oraz utrzymujące się aż do okresu dojrzałości.
Specyficzne trudności w czytaniu :
-czytanie niepewne, wymęczone,; pomijanie wyrazów ; pomijanie linii lub odczytywanie jej ponownie; częste gubienie miejsca aktualnie czytanego; pomijanie interpunkcji; przestawianie liter w wyrazie ;
Specyficzne błędy w pisaniu:
- słaby poziom pracy pisemnej, ; prace pisemne na niskim poziomie graficznym i estetycznym; mylenie nazwy litery i głoski; niewłaściwe stosowanie małych i dużych liter; trudności w różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących, zapisywanie wyrazu na różne sposoby, ; złe rozmieszczenie pisma na stronie; niewłaściwe stosowanie interpunkcji,
Typy dysleksji:
1) D. typu wzrokowo-przestrzennego – uwarunkowana zaburzeniami spostrzegania i pamięci wzrokowej, spostrzegania przestrzennego; 2) d. typu słuchowo-językowego – uwarunkowana zaburzeniami spostrzegania i pamięci słuchowej dźwięków mowy oraz funkcji językowych 3) mieszany typ dysleksji – uwarunkowany jednocześnie występującymi zaburzeniami funkcji wzrokowo-przestrzennych i funkcji słuchowo-językowych 4) dysleksja typu integracyjnego uwarunkowana zaburzeniami funkcji wzrokowych i motorycznych
Typy zaburzeń czytania: 1) w zakresie dekodowania – błędnego czytania wskutek niemożności przyporządkowywania liter-grafemów do głosek-fonemów i ich syntetyzowania 2) rozumienia znaczenia tekstu
Bakker rozpatruje dysleksje jako wynik nieprawidłowego kształtowania się dominacji półkul mózgowych
1) lingwistyczny typ dysleksji – charakteryzuje się tym, że w pierwszym etapie nauki tzw. elementarnym, uczeń czyta szybko , lecz popełnia szereg błędów
2) perceptualny – na późniejszym etapie nauki powinna dominować lewa półkula i strategie lingwistyczne, funkcje lewej półkuli mózgu są osłabione, a dominującą rolę pełni prawa półkula mózgu, uczeń czyta powoli, lecz popełnia mało błędów.
Syndrom nieadekwatnych osiągnieć
Wprowadzone pojęcie przez D. Ekiert- Grabowską –SNO jako niewykorzystywanie możliwości przejawiające się w dużej rozbieżności między ocenami i zachowaniami szkolnymi dziecka a jego wysokim potencjałem, takim jak inteligencja, twórczość, mierzonym za pomocą wystandaryzowanych testów i opinii nauczyciela i rodziców.
Przyczyny SNO :
Wywieranie przez rodziców zbyt dużej presji, nacisków na rozwój intelektualny dziecka; obojętność rodziców wobec dziecka i zaniedbywanie go; brak możliwości rozwoju i budowania własnej filozofii życiowej; problemy i ograniczenia finansowe; mało efektywne metody nauczania w szkole; nudne programy nauczania; brak wytrwałości w działaniu; niskie poczucie własnej wartości; nieumiejętności wyrażania emocji; klimat panujący w domu i wsparcie rodziców; zbyt duża koncentracja na słabych stronach dziecka;
Terapia dziecka z SNO: Założeniem terapii jest działanie na 3 płaszczyznach : wobec dziecka, jego rodziców i szkoły.
- wyłonienie uczniów przejawiających symptomy, określenie stopnia zaawansowania i typu problemu, testy, analiza dokumentów, mniej formalne rozmowy, wywiady, obserwacja wyników i diagnoza musi być przedstawiona rodzicom i nauczycielom. ; współdziałanie z rodzicami , informowanie o postępach dziecka; zmiana oczekiwań ze strony rodziców; dostarczenie dziecku z SNO odpowiednich wzorców; wyrównanie braków w wiadomościach i umiejętnościach; modyfikowanie zachowań uczniów