Akrobatyka (gr. akrobateo – stąpać po krawędzi) – ewolucje cielesne o dużym stopniu trudności, które wykraczają poza przeciętne ludzkie umiejętności.

Akrobatykę dzieli się ze względu na:

• działania zmierzające do podnoszenia sprawności fizycznej, kontrolowania ruchów ciała i opanowania psychicznego w sytuacjach ekstremalnych np.: narciarska, konna, sportowa.

• współzawodnictwo gdzie wyczyny cielesne ustąpiły miejsca popisom na urządzeniach technicznych np.: akrobacja powietrzna na desce, akrobatyka rowerowa.

Znana była już w starożytnym Egipcie gdzie stanowiła jedną z części obrządku pogrzebowego. Na Krecie w II wieku p.n.e. uprawiano akrobatykę na grzbietach byków. Akrobatyka występowała także z rytualnym tańcem. W Grecji była nazywana thaumata czyli cudowność. Platon uważał, że sprzyja ona doskonaleniu osobowości. Natomiast Klaudiusz Galen (129-199 p.n.e.) sądził, że pewne jej elementy mają działanie profilaktyczne w utrzymaniu zdrowia i lecznicze np. w odzyskiwaniu zmysłu równowagi. W średniowieczu akrobatyka była także elementem uroczystości pogrzebowych. Akrobata wykonujący ćwiczenia zagrażające życiu był symbolem zwycięstwa życia nad śmiercią. Pod koniec średniowiecza, krajem gdzie akrobatyka przeżywała swój rozwój były Włochy. W II połowie XVIII wieku akrobatyka została przyswojona przez szybko rozwijającą się sztukę cyrkową stając się dyscypliną o charakterze widowiskowym. W 1859 r. podczas popisów pojawił się trapez. Ze względu, iż traktowana była jako rozrywka dla pospólstwa, akrobaci chcąc podnieść jej rangę, zwiększali poziom trudności ćwiczeń. W XX wieku rozwinęła się akrobatyka sportowa

Akrobatyka sportowa –W 1954r. odbył się I Ogólnopolski Konkurs Gimnastyki Akrobatycznej. W 1958r. Polski Związek Akrobatyki Sportowej zorganizował pierwszy w Polsce międzynarodowy turniej akrobatyki sportowej. Polscy akrobaci zdobywali kilkakrotnie najlepsze miejsca na Mistrzostwach Świata i w zawodach o Puchar Świata. Pierwszy złoty medal na MŚ zdobyła w 1974r. trójka Z.Jabłońska, A.Jarzębczyk i B.Kacprzak. Łącznie w latach 1974 – 98 reprezentanci Polski zdobyli na MŚ 133 medale.

Konkurencje akrobatyki sportowej to skoki na ścieżce, skoki na trampolinie, ćwiczenia w parach i ćwiczenia grupowe.

Skoki na ścieżce polegają na wykonaniu 4 układów skoków akrobatycznych na ścieżce długości 25m i szerokości 1,5m ułożonej z materaców z dobiegiem długości 10m.

Skoki na trampolinie polegają na ewolucjach wykonywanych w locie, po odbiciu od trampoliny. Są skoki indywidualne i synchroniczne.

Ćwiczenia grupowe odbywają się na dużej planszy tzw. Polu reutherowskim w parach (kobiety, mężczyźni, pary mieszane), trójkach (kobiety) i czwórkach (mężczyźni) z towarzyszeniem muzyki. Wykonują m.in. piramidy – kobiety to „dolna”, „średnia” i „górna”. Mężczyźni to zawodnicy: „dolny”, „pierwszy średni”, „drugi średni” i górny.

Akrobatyka sportowa – synchroniczne skoki na trampolinie

Wśród licznej grupy akrobatyk można wymienić również takie jej rodzaje jak m.in.:

Akrobatyka cyrkowa – stanowi dyscyplinę sztuki cyrkowej i polega na prezentowaniu trudnych ćwiczeń gimnastycznych. Akrobaci przy tym wykazują się opanowaniem ciała – siłą, równowagą i gibkością. Wykonują oni m.in. ćwiczenia na trampolinach, linach, ruchomych trapezach i na podwieszonych u sklepienia kołach. Akrobaci cyrkowi wykonują także przeskoki między przyrządami, salta, "pętlę śmierci" (do której wykorzystywane są pojazdy mechaniczne np. rowery lub motocykle), a także chodzą i jeżdżą po linie.

Ze względu na to że w akrobatyce cyrkowej nie występuje współzawodnictwo - nie jest ona dyscypliną sportową. Jednak na przełomie wieków odegrała ona dużą role w kształtowaniu się akrobatyki sportowej.

Akrobatyka cyrkowa

Akrobatyka konna – wykonuje się ją podczas jazdy konnej. Dotyczy ona takich akrobacji jak m.in.: zeskoki, wskoki na konia, jazda stojąc (przodem, tyłem, pojedynczo, w piramidach składających się z kilku osób), przewijanie się pod brzuchem lub pod szyja konia.

Dawniej jej zadaniem było doskonalenie sprawności jeździeckich, które miały później być wykorzystywane do celów wojskowych. Niezależnie od niej rozwinęła się akrobatyka konna o charakterze widowiskowym, której największy rozwój miał miejsce w cyrkach w XVIII i XIX wieku.

Akrobatyka konna

Akrobatyka lian – pochodząca z Chin sztuka akrobacji wykonywana na skraju konwi lian. Akrobacja polegała na tym, że wykonujące ją osoby stawały na rękach na skraju lian i poruszając się po krawędzi wykonywały różne figury. Z historycznych rzeźb wynika, że akrobację wykonywały zazwyczaj dwie osoby.

Narciarskie skoki akrobatyczne -to jedna z konkurencji narciarstwa dowolnego. Zawodnik rozpędza się na stromym stoku, by następnie wjechać na skocznie i po wybiciu wykonuje w powietrzu skomplikowane ewolucje i obroty.

Zawodnicy podczas skoku wykonują obroty oraz figury artystyczne. Mężczyźni są w stanie wykonać około trzech obrotów, kobiety zazwyczaj robią dwa. Stok do wykonywania ewolucji daje możliwość wyboru kilku skoczni. Zawodnik przed skokiem może sam zdecydować, która z nich najlepiej nadaje się do wykonywanego przez niego programu. Zawodnicy używają także flag, wbijanych do stoku, by oznaczyć sobie odległość potrzebną do rozpędzenia się. Podczas zawodów rozgrywane są eliminacje, następnie dwunastu zawodników awansuje do finału, w którym każdy z nich wykonuje po dwa skoki.

Akrobacje rowerowe – to odmiana kolarstwa uprawiana na różnego rodzaju rowerach, których wspólną cechą jest nie tyle pokonywanie dystansu, ile wykonywanie rozmaitych ewolucji.

Akrobacje cyrkowe wykonuje się na różnego rodzaju rowerach cyrkowych, z których najbardziej znany jest rower jednokołowy. Oprócz roweru jednokołowego stosuje się też w cyrkach rowery do jazdy po linie. Z akrobacji cyrkowych wywodzi się kilka dyscyplin kolarskich. Są to:

• Kolarstwo artystyczne - polegające na wykonywaniu czegoś w rodzaju tańca na rowerach jednokołowych

• Piłka rowerowa - polegający na grze w piłkę na specjalnie do tego przeznaczonych rowerach

• Przedstawienia teatralne z wykorzystanie rowerów cyrkowych

Trial - dyscyplina, w której celem jest pokonanie trudnego odcinka (np. skały, schody, poręcze) na specjalnym rowerze.

Dirt jumping - polega na wykonywaniu skoków i w ich trakcie różnych ewolucji w powietrzu (np. obrót o 360°, obrót do tyłu przez plecy, wyprostowanie ciała podczas lotu - superman, obrót kierownicy o 360°, zdjęcie nóg z pedałów, zdjęcie rąk z kierownicy , puszczenie się roweru i ponowne złapanie go po wybiciu się z odpowiednio ukształtowanych ziemnych wyskoczni o różnych kształtach i rozmiarach.

Bunnyhop (króliczy skok) jest to nazwa podskoku na rowerze wyczynowym. Polega on na wyrwaniu mocno kierownicy do góry i wypchnięciu jej do przodu co powoduje oderwanie się tylnego koła od podłoża.

Vert to forma jazdy polegająca na pokonywaniu przeszkód w skateparku (np. rampa), w określonym limicie czasu

Flatland polega na robieniu akrobacji na płaskim, dużym, najlepiej asfaltowym terenie. W ramach tej dyscypliny wykonuje się różne triki stojąc na pedałach lub napędzając koło pocierając nogą o oponę. Charakterystyczna jest budowa roweru - obecnie większość rowerów do flatlandu nie posiada hamulców wcale lub posiada jedynie przedni.

.

Akrobacje powietrzne na desce – polegają na skoku z samolotu z wysokości 3960m i wykonywaniu lotu ślizgowego w powietrzu na desce surfingowej umocowanej do stóp. Szybkość spadania to ok. 200km/h. Ewolucje można wykonywać w ciągu ok.50 sekund. Minimalna wysokość otwierania wynosi ok.1312 (w eksperymentalnych skokach – ok.1150 – 820m.)

Figury, które są wykonywane to m.in. młynek ze skrętami w lewo i prawo, helikopter – ewolucja polegająca na locie głową w dół z nogami i deską w górze. Deska kręci się jak śmigło helikoptera.

Akrobacje powietrzne na desce powstały w latach 80 w USA. Początkowo skakano na zwykłych deskach surfingowych, leżąc na nich jak na sankach. Potem używano deski do morskiego surfingu z wiązaniami ze snowboardingu.

W 1988r. rozpoczęto skoki na szerszej desce podobnej do deskorolki z trwałym umocowaniem stóp. Następnie skonstruowano oryginalny system wiązań pozwalający na natychmiastowe uwolnienie się od deski w chwili zagrożenia lub w momencie rozwijania się spadochronu.

W Polsce pierwsze próby uprawiania akrobacji powietrznych na desce nastąpiły w drugiej połowie lat 90. Pionierem stał się m.in. M.Szamborski.