Histologia- nauka zajmująca się budową oraz czynnością tkanek

Tkanki- to zespoły komórek pełniących wyspecjalizowane funkcje oraz wytwarzana przez nie istota (substancja) międzykomórkowa

Rozróżnia się 4 rodzaje tkanek:

*nabłonkową

*łączną

*mięśniową

*nerwową

-istota międzykomórkowa oprócz komórek jest drugim składnikiem tkanek

-może być płynem np. we krwi lub żelem składającym się z makrocząsteczek istoty podstawowej lub uformowanych struktur np. włókien

-w obu przypadkach składa się w dużym stopniu z wody

-woda istoty międzykomórkowej wraz ze znajdującymi się w niej jonami, pierwiastkami, drobnocząsteczkowymi związkami nosi nazwę płynu tkankowego

Tkanka nabłonkowa

*nabłonek, jest rodzajem tkanki, w której główną masę stanowią komórki

*istota międzykomórkowa bardzo skąpa

Wyróżnia się dwa rodzaje nabłonków:

*nabłonki pokrywające (wyściełające)

*nabłonki gruczołowe

Kształt komórek:

*komórki w nabłonku są ściśle upakowane

*oglądane z góry (lub dołu) mają kształt wielokątów

*oglądane z boku mają kształt prostokątów lub kwadratów

Główne funkcje nabłonków:

*mechaniczna ochrona tkanek leżących pod nabłonkiem (np. nabłonek skóry pokrywających ciało)

*izolowanie różnych środowisk od siebie, co pozwala zachować różnice chemiczne i fizyczne między tymi środowiskami

*wchłanianie (absorpcja) różnych związków chemicznych i gazów

*wydzielanie licznych związków chemicznych, produkowanych lub modyfikowanych w komórkach nabłonka

*zmysłowa- odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego

BŁONA PODSTAWOWA

*nabłonki znajdują się najczęściej na podłożu tkanki łącznej, z którą łączą się przez wyspecjalizowaną strukturę zwaną błoną podstawową

*za pomocą błony podstawowej nabłonek:

-łączy się z podłożem mechanicznie

-transportuje substancje odżywcze i metabolity do i z tkanki łącznej; jest to sposób odżywiania nabłonka, który nie ma naczyń krwionośnych

-zachowuje kształt swoich komórek

*w pełni wykształcona błona podstawna składa się z 3 warstw:

-blaszki jasnej, która leży tuz poniżej komórek nabłonkowych

-blaszki gęstej (inaczej blaszki podstawnej)

-warstwy włókienek i makrocząsteczek kolagenowych (siateczkowej)

*błona podstawna utworzona jest głównie przez kolagen, proteoglikany i glikoproteiny

W skład blaszki jasnej wchodzą wypustki podstawnej powierzchni komórek nabłonkowych oraz makrocząsteczki glikoprotein-laminin, które są wytwarzane przez te komórki

*blaszka gęsta składa się z kolagenu typu IV

*między cząsteczki kolagenu wnikają makrocząsteczki zbudowane z kolagenu typu VII, zwane włókienkami kotwiczącymi, które mechanicznie przytwierdzają błonę podstawną i nabłonek do tkanki łącznej podłoża

SPECJALISTYCZNE STRUKTURY POWIERZCHNI NABŁONKÓW

*w celu wykonywania funkcji wchłaniania, transportu i oddzielania od siebie różnych środowisk komórki nabłonkowe wykształcają na swoich powierzchniach: wolnej, bocznych i podstawnej specjalistyczne struktury

*zalicza się do nich: glikokaliks, mikrokosmki, prążkowanie podstawne, rzęski

GLIKOKALIKS

*występuje prawie we wszystkich komórkach, ale szczególnie grubą warstewkę pokrywa od zewnątrz wolną, szczytową powierzchnię błony komórek nabłonkowych

*jest to warstwa utworzona głównie przez glikoproteiny, glikolipidy i proteoglikany

*nadaje on właściwości antygenowe komórkom i tkankom, absorbuje pewne substancje na powierzchni komórek, może też pełnić funkcje ochronne

MIKROKOSMKI

*nieruchome wypustki cytoplazmatyczne na wolnej powierzchni komórek wielu rodzajów nabłonków pełniących funkcje wchłaniania

*zwiększają wydatnie powierzchnię chłonną komórki

*występują głównie na powierzchni komórek żołądka, jelit i kanalików nerkowych

*odmianą mikrokosmków są stereocilia występujące w nabłonku przewodu najądrza

PRĄŻKOWANIE PODSTAWNE

*wypuklenia błony komórkowej podstawnej części komórki

*między fałdami błony komórkowej układają się pionowo mitochondria, co nadaje podstawnej części komórki wygląd prążkowany

*struktury te są szczególnie wyraźne w komórkach biorących udział w transporcie substancji ( w komórkach kanalików nerkowych)

RZĘSKI

*nieruchome wypustki błony komórkowej z rdzeniem zawierającym cytoplazmę podstawową i tzw. aksonemę

*aksonema jest aparatem ruchowym rzęski

*utworzona jest z 9 obwodowych par mikrotubuli ułożonych pierścieniowato wokół 10 pary występującej centralnie

*aksonema zagłębia się do cytoplazmy i łączy się z ciał

ZESPÓŁ NIERUCHOMYCH RZĘSEK

*jest zaburzeniem genetycznym, w którym brak jest białka- dyneiny

*powoduje to unieruchomienie rzęsek i witek plemników

*unieruchomienie rzęsek prowadzi do zalegania śluzu, poszerzenia przewodów górnych dróg oddechowych i w konsekwencji do częstych zakażeń

POŁĄCZENIA MIĘDZY KOMÓRKAMI NABŁONKA

*komórki nabłonkowe oddzielają różne środowiska

*wykształciły na swoich bocznych powierzchniach specjalistyczne połączenia, które zapewniają ścisłe przyleganie komórek do siebie i wytworzenie jednolitych błon

*połączenia te są w różnym stopniu szczelne

*wyróżnia się 3 typy połączeń:

-zamykające

-zwierające

-jonowo- metaboliczne (nexus)

POŁĄCZENIA ZAMYKAJĄCE

*są miejscami, w których następuje częściowa fuzja błon komórkowych, gdzie przylegają do siebie białka integralne obu błon

*są to połączenia nieprzepuszczalne dla jonów i cząsteczek, zamykające szczelnie przestrzeń międzykomórkową

*mogą na kształt pasa obejmować cały obwód komórki tzw. obwódka zamykająca lub rzadziej są ograniczone do niewielkiej przestrzeni tzw. strefa zamykająca

*są szczególnie dobrze rozwinięte w nabłonku pokrywającym jelito cienkie, gdzie zapobiegają przenikaniu enzymów trawiennych ze światła jelita do przestrzeni międzykomórkowej

*odgrywają również ważną rolę w komórkach, które aktywnie transportują substancje, np. aktywny transport jonów wbrew gradientowi stężeń

*w tej sytuacji połączenia zamykające zapobiegają cofaniu się transportowanej substancji

*połączenia tego typu znajdują się w nabłonkach szczelnych pęcherza moczowego, zapobiegając ucieczce wody tkankowej do hipertonicznego moczu

POŁĄCZENIA ZWIERAJĄCE

*są miejscami mechanicznego i bardzo silnego zwarcia błon komórkowych sąsiadujących komórek

*w tym typie połączenia nie dochodzi do fuzji błon komórkowych

*za prawidłowe przyleganie błon komórkowych odpowiedzialne są białka błonowe zwane cząsteczkami adhezyjnymi (kadheryny i integryny)

*cząsteczki adhezyjne zespalają nie tylko błony sąsiadujących komórek, ale również ich cytoszkielety

*w zależności od wielkości zajmowanego obszaru wyróżnia się 3 rodzaje połączeń zwierających:

-obwódkę zwierającą opasującą cały obwód komórki

-punkt przylegania, łączący komórki na niewielkiej przestrzeni

-plamkę zwierająca (desmosom)

*w obwódce zwierającej i punkcie przylegania adhezję komórek warunkuje kadheryna

*w desmosomie w adhezji komórek uczestniczą białka błonowe zwane desmogleinami

*istnieje również szczególny rodzaj desmosomu, zwany hemidesmosomem, który umożliwia połączenie komórek nabłonka z błoną podstawną

*poza hemidesmosomem w tworzeniu połączenia komórek nabłonkowych z błoną podstawną udział biorą również przyczepy ogniskowe

POŁĄCZENIA JONOWO-METABOLICZNE

*są punktowymi połączeniami błon komórkowych

*między błonami istnieje szczelina, w której występują kanały zwane koneksonami

*koneksony są uformowane przez błonowe białka integralne (koneksyny)

*koneksyny jednej błony komórkowej łączą się z koneksynami błony drugiej komórki i tworzą w ten sposób kanały łączące wnętrza obu komórek

*przez te kanały mogą swobodnie przenikać małe cząsteczki jak np. jony

*kanały te uczestniczą również w rozprzestrzenianiu się pobudzenia w mięśniu sercowym i w mięśniach gładkich

RODZAJE NABŁONKÓW

*podstawą klasyfikacji nabłonków jest pełniona przez nie funkcja

*nabłonki dzielimy na:

-okrywające

-gruczołowe

NABŁONKI OKRYWAJĄCE:

*nabłonki jednowarstwowe

*nabłonki wielowarstwowe

NABŁONKI JEDNO WARSTWOWE:

*nabłonek jednowarstwowy płaski

*nabłonek jednowarstwowy sześcienny

*nabłonek jednowarstwowy walcowaty

* nabłonek wielorzędowy

NABŁONKI WIELOWARSTWOWE:

*nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący (naskórek)

*nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący

*nabłonek wielowarstwowy sześcienny

*nabłonek wielowarstwowy walcowaty

NABŁONEK JEDNOWARSTWOWY PŁASKI

*pokrywa powierzchnię błon surowiczych oraz wyściela światło naczyń krwionośnych, limfatycznych i serce

NABŁONEK JEDNOWARSTWOWY SZEŚCIENNY

*wyściela główne przewody gruczołów oraz tworzy ściany pęcherzyków tarczycy i kanalików nerki

NABŁONEK JEDNOWARSTWOWY WALCOWATY

*występuje w przewodzie pokarmowym od żołądka do odbytnicy, wyściela drogi żółciowe, rozrodcze

NABŁONEK WIELORZĘDOWY

*jest odmianą nabłonka jednowarstwowego

*charakteryzuje się tym, że tworzą go komórki różnej wielkości, ale wszystkie leżą na błonie podstawy i nie wszystkie dochodzą do powierzchni nabłonka

*występuje np. w drogach oddechowych w kanale najądrza

NABŁONEK WIELOWARSTWOWY PŁASKI

*nierogowaciejący występuje w jamie ustnej i przełyku

*w nabłonku tym znajduje się warstwa rozrodcza

NABŁONEK WIELOWARSTWOWY SZEŚCIENNY

*jego odmianą jest nabłonek przejściowy, który znajduje się w pęcherzu moczowym

NABŁONEK GRUCZOŁOWY

*gruczoły są strukturami wydzielniczymi składającymi się z nabłonkowych komórek receptorowo- wydzielniczych

*komórki wydzielnicze mają receptory, za których pomocą reagują na bodźce zewnętrzne- nerwowe lub hormonalne, zwiększając lub zmniejszając wydzielanie.

GRUCZOŁY WYSTĘPUJĄ W DWÓCH POSTACIACH JAKO:

*zgrupowania komórek zajmujących wspólne terytorium (gruczoły zwarte, np. tarczyca, ślinianki)

*pojedyncze komórki receptorowo- wydzielnicze rozproszone wśród innych komórek (komórki układu APUD)

-Miąższ tworzą komórki receptorowo- wydzielnicze

-Zrąb tworzy tkanka łączna

-Gruczoły mające przewody wyprowadzające to gruczoły zewnątrzwydzielnicze, czyli egzokrynowe

GRUCZOŁY ZEWNĄTRZWYDZIELNICZE DZIELI SIĘ W ZALEŻNOŚCI OD:

*układu przewodów wyprowadzających (gruczoły proste i złożone)

*kształt odcinków wydzielniczych (gruczoły cewkowe, kłębkowe, pęcherzykowe, cewkowo- pęcherzykowe)

*rodzaju produkowanej wydzieliny (gruczoły surowicze, śluzowe, mieszane)

*mechanizmu wydzielania (gruczoły apokrynowe, holokrynowe)

GRUCZOŁY WEWNĄTRZWYDZIELNICZE

*gruczoły wydzielania wewnętrznego, czyli gruczoły endokrynowe nie mają przewodów odprowadzających, a ich wydzielina przedostaje się do krwi (hemokrynia) albo do płynu tkankowego, a z nim do pobliskich komórek( parakrynia) lub oddziałuje na te same lub takie same komórki wydzielnicze (autokrynia)

REGENERACJA KOMÓREK NABŁONKOWYCH

*tkanka nabłonkowa jest zdolna do stałej odnowy komórek

*komórki nabłonków niewyspecjalizowanych, takich jak nabłonek płaski czy sześcienny, są zdolne do podziałów mitotycznych i mogą się stale odnawiać

*w nabłonkach wielorzędowych oraz w wielowarstwowych regeneracja jest możliwa dzięki obecności komórek macierzystych spoczywających na błonie podstawnej

TKANKA ŁĄCZNA

*na tkankę łączną składa się wiele tkanek pochodzenia mezendymalnej mających zbliżone cechy morfologiczne

*komórki w tkance łącznej nie przylegają ściśle do siebie, dlatego dominuje między nimi substancja międzykomórkowa

*wyróżnia się w niej istotę podstawową i włókna

MEZENCHYMA

*jest zarodkową i płodową postacią tkanki łącznej, w której skład wchodzą komórki gwieździste, łączące się między sobą

*istota międzykomórkowa mezenchymy jest bezpostaciowym żelem

*mezenchyma wywodzi się z mezodermy

*niekiedy tkanka ta nosi nazwę tkanki łącznej galaretowatej i występuje np. w sznurze pępowinowym, a po urodzeniu miazdze zęba

BUDOWA TKANKI ŁĄCZNEJ

Komórki:

-osiadłe

-wolne (poruszające się)

Substancja międzykomórkowa ECH:

-włókna( siateczkowe, kolagenowe, sprężyste)

-istota podstawowa

TKANKĘ ŁĄCZNĄ TWORZĄ

*tkanka łączna właściwa (luźna, zbita)

*tkanka tłuszczowa żółta i brutnatna

*tkanka galaretowata

*tkanka chrzęstna

*tkanka kostna

*krew

TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA

*spośród tkanek łącznych występuje w organizmie najczęściej

*w zależności od składu substancji międzykomórkowej oraz wzajemnych proporcji istoty podstawowej i włókien wyróżnia się jej dwie odmiany:

-tkankę łączna luźną (wiotką)

-tkankę łączną zwartą (zbitą)

-o utkaniu regularnym

-o utkaniu nieregularnym

TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA PEŁNI 3 PODSTAWOWE FUNKCJE

*stanowi zrąb i ochronę mechaniczną dla innych tkanek i narządów

*transportuje substancje odżywcze i produkty metabolizmu

*broni organizmu przed obcymi związkami chemicznymi o różnym stopniu organizacji: od cząsteczek do wirusów, bakterii i innych obcych komórek

ISTOTA PODSTAWOWA (substancja międzykomórkowa)

*istota podstawowa tkanki łącznej właściwej jest rodzajem żelu wiążącego znaczne ilości wody i podtrzymującego komórki i włókna

*w skład istoty podstawowej wchodzą glikozaminoglikany (GAG), które wiążą się z białkami, dając makrocząsteczki proteoglikanów

*znajdują się tu również glikoproteiny

ODRÓŻNIA SIĘ 7 RODZAJÓW GLIKOZAMINOGLIKANÓW ISTOTY PODSTAW

*kwas hialuronowy

*dwa rodzaje siarczanów chondroityny

*siarczan dermatanu

*siarczan heparanu

*heparynę

*siarczan keratanu

GLIKOZAMINOGLIKANY

*duże, nierozgałęzione łańcuchy polisacharydowe zbudowane z powtarzających się cząsteczek disacharydów

GAG MAJĄ NASTĘPUJĄCE WŁAŚCIWOŚCI

*duży ładunek ujemny

*są silnie hydrofilne, gdyż nie są zdolne do fałdowania się w zwartą strukturę, wskutek czego zawsze występują w postaci dużej rozwartej spirali

*z wyjątkiem kwasu hialuronowego kowalencyjnie łączą się z białkami, wytwarzając monomery proteoglikanu

MONOMERY PROTEOGLIKANÓW

*wiążą się z kwasem hialuronowym, wytwarzając agregaty proteoglikanów, które wypełniają przestrzenie istoty międzykomórkowej

*wiążą duże ilości wody, tworząc z istoty podstawowej rodzaj porowatego uwodnionego żelu

*pozwala to na przemieszczanie się dużych ilości hydrofilnych cząsteczek i makrocząsteczek oraz stwarza podłoże do ruchu komórek

-glikoproteiny istoty podstawowej tkanki łącznej właściwej są kompleksami niedużych cząsteczek oligosacharydów i dużych cząsteczek białek

-należą do nich fibronektyna, laminina oraz osteopontyna

-glikoproteiny te odgrywają rolę przy przyleganiu do podłoża komórek

WŁÓKNA TKANKI ŁĄCZNEJ

*włókna kolagenowe

*włókna siateczkowe

*włókna sprężyste

WŁÓKNA KOLAGENOWE

*nazywane także włóknami klejodajnymi

*są zbudowanie z fibrylarnego białka- kolagenu

*kolagen jest najczęściej występującym białkiem organizmu człowieka

*stanowi 25% wszystkich białek

*makrocząsteczka kolagenu składa się z 3 spiralnie zwiniętych dookoła siebie łańcuchów polipeptydowych, które tworzą helisę α

*taka cząsteczka nazywa się tropokolagenem

*dotychczas zlokalizowano ponad 20 typów kolagenu

*w tkankach najczęściej występuje kolagen typu I, II, III, IV, V, VI, VII, XI, XII

*najczęściej spotykanym kolagenem w organizmie człowieka jest kolagen typu I

*włókna kolagenowe są bardzo odporne na rozerwanie, nie rozciągają się

*grupują się zazwyczaj w pęczki

KOLAGEN

*jest białkiem stabilnym, a jego odnowa jest powolna

*głównymi komórkami wytwarzającymi kolagen są fibroblasty

WŁÓKNA SIATECZKOWE (retikulinowe, argentofilne)

*są zbudowane, podobnie jak włókna kolagenowe, z kolagenu

*w ich skład wchodzi kolagen typu III

*są cieńsze niż włókna kolagenowe

*występują obficie w większości narządów wewnętrznych, gdzie wchodzą w skład zrębu

*wchodzą również w skład błon podstawnych

WŁÓKNA SPRĘŻYSTE (elastyczne)

*występują w postaci sieci

*główną cechą fizyczną włókien sprężystych jest podatność na rozgiąganie

*włókna sprężyste dają liczne rozgałęzienia

*są one zbudowane z glikoproteiny- elastyny, która wypełnia włókno oraz włókienek tzw. mikrofibryli

ELASTYNA

*to białko z grupy skleroprotein

*jej prekursorem jest białko zwane tropoelastyną

*mikrofibryle zbudowane są z glikoproteiny zwanej mikrofibryliną

*włókna sprężyste występują szczególnie obficie w tych narządach, których funkcje wymagają sprężystości np. w ścianie tętnic, płucach, małżowinie usznej

KOMÓRKI TKANKI ŁĄCZNEJ WŁAŚCIWEJ

Do komórek tkanki łącznej właściwej zalicza się:

*fibroblasty

*histiocyty

*komórki tuczne

*komórki plazmatyczne

*komórki napływowe

-komórki te wywodzą się z mezenchymatycznych komórek macierzystych powstających w szpiku kostnym, które następnie wędrują do różnych miejsc występowania tkanki łącznej

FIBROBLASTY

*są to najliczniejsze komórki tkanki łącznej właściwej

*najczęściej mają kształt wrzecionowaty z kilkoma wypustkami

*wytwarzają proteoglikany istoty międzykomórkowej oraz kolagen i białka włókien sprężystych

*wydzielają enzym hydrolityczny- kolagenazę, która rozkłada kolagen

*uważane są za młode, sprawne metabolicznie komórki

HISTIOCYTY

*makrofagi tkanki łącznej właściwej

*powstają w szpiku kostnym z monoblastów, a następnie przechodzą do krwi jako monocyty

*po kilku dniach krążenia we krwi przedostają się przez ścianę małych żył lub naczyń włosowatych do tkanki łącznej właściwej i występują jako histiocyty, które należą do układu makrofagów

*w tkance łącznej właściwej histiocyty przebywają przez kilka miesięcy

UKŁAD MAKROFAGÓW (układ fagocytów jednojądrowych)

*głównym zadaniem makrofagów jest udział w mechanizmach obronnych ogranizmu poprzez fagocytozę i trawienie pochłoniętych substancji

*prekursorami komórek układu makrofagów znajdujących się w różnych tkankach są komórki krwi obwodowej- monocyty

*powstają w szpiku kostnym, skąd przechodzą do krwi

*tu przebywają ok. 3 dni, po czym przedostają się do tkanek i różnicują się w makrofagi

KOMÓRKI TUCZNE (mastocyty, labrocyty)

*mają kształt owalny, a ich cytoplazma jest wypełniona zasadochłonnymi ziarenkami

*w jednej komórce jest ich do tysiąca

*komórki tuczne powstają z komórek prekursorowych, wywodzących się ze szpiku kostnego

*wyróżnia się dwa rodzaje komórek tucznych:

-komórki tuczne tkankowe

-komórki tuczne błony śluzowej

ZIARNISTOŚCI

*otoczone błoną zawierającą heparynę, histaminę

*poza tym komórki tuczne wydzielają szereg biologicznie czynnych substancji jak np. czynnik martwicy nowotworów (TMF), chemokiny (białka przyciągające inne komórki), prostaglandyny, leukotrieny, enzymy hydrolityczne

*czynne substancje komórek tucznych wywołują zespół wczesnej nadwrażliwości

KOMÓRKI PLAZMATYCZNE (plazmocyty)

*występują najliczniej w narządach limfatycznych oraz w błonach śluzowych, zwłaszcza przewodu pokarmowego

*główną funkcją jest wytwarzanie glikoprotein- przeciwciał (immunoglobulin), które w większości znajdują się w surowicy krwi

*odgrywają ważną rolę w procesach obronnych organizmu (odporność typu humoralnego)

KOMÓRKI NAPŁYWOWE

*są stałymi składnikami tkanki łącznej właściwej

*należą do nich:

-leukocyty: limfocyty i granulocyty obojętno-, kwaso-, oraz zasadochłonne

LEUKOCYTY

*są komórkami obronnymi organizmu i powstają w szpiku kostnym

*ze szpiku przedostają się do krwi, gdzie przebywają od kilku dni do kilku miesięcy

*z krwi przedostają się przez ściany naczyń krwionośnych włosowatych i małych żył do tkanki łącznej

TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA LUŹNA

*wypełnia wolne przestrzenie między komórkami miąższowymi różnych narządów

*występuje w warstwie brodawkowatej skóry właściwej, tkance podskórnej

*tworzy blaszkę właściwą błony śluzowej

*stanowi główny składnik błon surowiczych

*występują tu wszystkie rodzaje komórek i włókien tkanki łącznej właściwej

*włókna ułożone są w różnych kierunkach często splatają się między sobą

*niekiedy tkankę łączną właściwą luźną, zawierającą wiele włókien siateczkowych i fibroblastów nazywa się tkanką łączną siateczkowatą

*fibroblasty są tu duże i wyposażone w liczne wypustki, którymi łączą się między sobą, tworząc sieci

*z tkanki tej zbudowany jest zrąb narządów limfatycznych- szpiku, śledziony, węzłów chłonnych i migdałków

TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA ZBITA

*składa się ze ściśle upakowanych włókien, niewielkiej ilości istoty podstawowej oraz małej liczby komórek

*przykładem tej tkanki jest warstwa siateczkowa skóry właściwej, torebki narządów wewnętrznych, ścięgna i więzadła

TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA ZBITA O UTKANIU REGULARNYM

*ścięgno, rozcięgno, powięź

*ścięgno- składa się z równolegle ułożonych włókien kolagenowych zatopionych w skąpej istocie podstawowej

*między pęczkami włókien leżą nieliczne fibrocyty układające się w szeregi

TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA ZBITA O UTKANIU NIEREGULARNYM

*włókna kolagenowe występują w postaci pęczków biegnących w różnych kierunkach i często mających przebieg falisty

*włókna kolagenowe towarzyszą włókna sprężyste

*przykładem jest warstwa siateczkowata skóry

TKANKA TŁUSZCZOWA

*jest odmianą tkanki łącznej, w której główną masę stanowią komórki, a istota międzykomórkowa jest skąpa

*odróżnia się dwa rodzaje tkanki tłuszczowej:

-żółta nazywana też białą

*brunatna

TKANKA TŁUSZCZOWA ŻÓŁTA

*w obrazie makroskopowym tkanka ta jest żółta i stąd wywodzi się jej nazwa

*żółtą barwę wywołują barwniki z grupy karotenoidów, zwanych lipochromami

*tkanka ta składa się z komórek tłuszczowych, zwanych także adipocytami

*komórka tłuszczowa zawiera jedną dużą kroplę tłuszczu

*główna funkcja: magazynowanie tłuszczu jako rezerwy energii oraz wewnętrzne wydzielanie ważnych cytokin- adipokin

ADIPOKINY

*odgrywają ważną rolę w regulowaniu czułości komórek na insulinę

*dlatego ich nieprawidłowości przyczyniają się do powstawania cukrzycy typu 2

TKANKA TŁUSZCZOWA BRUNATNA

*główną funkcją jest produkcja ciepła

*energia powstająca w cyklu kwasów trójkarboksylowych nie jest magazynowana w ATP, ale rozpraszana w postaci ciepła

*komórki tkanki tłuszczowej brunatnej tworzą zgrupowania układające się w płaciki, które otacza tkanka łączna właściwa

*w cytoplazmie komórek tej tkanki występują liczne kropelki tłuszczu o różnej wielkości

*jądro położone jest w środkowej części komórki

TKANKA CHRZĘSTNA

*nazywana także chrząstką, zaliczana jest do tkanek podporowych

*chrząstka składa się z komórek zwanych chondrocytami oraz istoty międzykomórkowej, w której skład wchodzą włókna tkanki łącznej i istota podstawowa zwana macierzą

*nie zawiera naczyń krwionośnych ani limfatycznych i nie jest unerwiona

*pokryta jest (poza powierzchniami stawowymi) dobrze unaczynioną tkanką łączną właściwą zbitą- ochrzęstną

W ZALEŻNOŚCI OD RODZAJU I UŁOŻENIA WŁÓKIEN ODRÓŻNIA SIĘ:

*chrząstkę szklistą

*chrząstkę sprężystą

*chrząstkę włóknistą

CHRZĄSTKA SZKLISTA

*wśród różnych rodzajów chrząstek występuje najczęściej

*w organizmie dojrzałym pokrywa powierzchnie stawowe, buduje przymostkowe części żeber oraz usztywnia drogi oddechowe

*jest twardą, sprężystą tkanką o barwie niebieskobiałej

CHONDROCYTY

*leżą w jamkach istoty międzykomórkowej pojedynczo lub po kilka

*kilka komórek w jednej jamce tworzy grupę izogeniczną

ISTOTĘ MIĘDZYKOMÓRKOWĄ CHRZĄSTKI SZKLISTEJ tworzą włókna kolagenowe oraz substancja podstawowa (macierz). Włókna kolagenowe stanowią ok. 40% suchej masy chrząstki

*zbudowane z kolagenu typu II występują w postaci cienkich włókien (fibryli), ułożonych w formie gęstej nieregularnej sieci

*włókienka mają ten sam współczynnik załamania światła co istota podstawowa dlatego nie są widoczne w preparatach

PODSTAWOWYMI SKŁADNIKAMI SUBSTANCJI PODSTAWOWEJ SĄ

*kwas hialuronowy oraz proteoglikany bogate w siarczany chondroityny oraz siarczan keratanu

*około 70% masy chrząstki szklistej stanowi woda

CHRZĄSTKA WŁÓKNISTA

*występuje w krążkach miedzykręgowych w spojeniu łonowym, w łąkotkach i w miejscu przyczepu ścięgien i wiązadeł do kości

*występują w niej liczne włókna kolagenowe zbudowane z kolagenu typu I układające się w równoległe pęczki

*jamki chrzęstne i chondrocyty występują w szeregach ograniczonych pęczkami włókien

*istota podstawowa ma podobną budowę do istoty podstawowej chrząstki szklistej

CHRZĄSTKA SPRĘŻYSTA

*składa się chondrocytów leżących w jamkach chrzęstnych oraz istoty międzykomórkowej

*istota podstawowa tej chrząstki ma budowę podobną do istoty podstawowej chrząstki szklistej

TKANKA KOSTNA

*jest rodzajem tkanki łącznej, w której istocie podstawowej znajdują się sole mineralne, co nadaje jej twardość, sztywność i wytrzymałość na odkształcenie

*w skład tkanki kostnej wchodzą:

-komórki- osteoblasty, osteocyty i osteoklasty, które stanowią ok. 5% masy tkanki kostnej

-istota międzykomórkowa składająca się z części organicznej- osteoidu (macierzy)stanowiącej 25% masy tkanki oraz z części nieorganicznej- soli mineralnych (głównie fosforan wapnia), stanowiącej 60-70% masy tkanki

KOMÓRKI TKANKI KOSTNEJ

*Osteoblasty:

-komórki twórcze tkanki kostnej

-wytwarzają składniki organiczne istoty międzykomórkowej kości- kolagen typu I oraz proteoglikany

-znajdują się na powierzchni nowo powstałej kości

-ich czynność regulowana jest przez parathormon oraz witaminę D3

*Osteocyty:

-leżą w jamkach kostnych i kontaktują się ze sobą za pośrednictwem licznych wypustek przebiegających w kanalikach kostnych

-ich funkcja polega na utrzymaniu i odnowie macierzy organicznej kości

*Osteoklasty:

-są rodzajem makrofagów

-główną funkcją jest niszczenie kości

ISTOTA MIĘDZYKOMÓRKOWA TKANKI KOSTNEJ

*w skład istoty międzykomórkowej tkanki kostnej wchodzą:

-osteoid składający się z włókien kolagenowych i organicnej substancji bezpostaciowej

-substancja nieorganiczna

*włókna kolagenowe tkanki kostnej są zbudowane z kolagenu typu I

*organiczna substancja bezpostaciowa kości składa się głównie z białek niekolagenowych

Substancja nieorganiczna, czyli minerał kości:

*jest to krystaliczny minerał- hydroksyapatyt, który występuje w istocie międzykomórkowej kości w postaci małych kryształków

*fosforan wapnia może występować w kościach ludzi dorosłych, nie tylko w postaci hydroksyapatytu, lecz także jako bezpostaciowy bruszyt

*bruszyt występuje szczególnie obficie w kościach płodowych

TYPY TKANKI KOSTNEJ (w zależności od układu włókien kolagenowych)

*tkanka kostna grubowłóknista, czyli splotowata

*tkanka kostna drobnowłóknista, czyli blaszkowata

TKANKA KOSTNA GRUBOWŁÓKNISTA

*jest pierwszym rodzajem tkanki kostnej pojawiającym się w rozwoju kości, w życiu płodowym i w pierwszym okresie życia pozapłodowego

*u człowieka dorosłego występuje między innymi w miejscu przyczepu ścięgien do kości, szwach kości czaszki czy w czasie gojenia się kości

*w tkance kostnej grubowłóknistej jest stosunkowo wiele osteocytów i osteoidu w porównaniu z substancją nieorganiczną

*włókna kolagenowe występują w grubych pęczkach, które mają nieregularny przebieg

TKANKA KOSTNA DROBNOWŁÓKNISTA

*jest dojrzałą formą tkanki kostnej, która wchodzi w skład kości długich i płaskich

*zbudowana jest z blaszek kostnych, w których skład wchodzą pojedyncze włókna kolagenowe zbudowane z kolagenu typu I

*ponadto w skład blaszek kostnych wchodzi osteoid w minerał kości

*wyróżnia się dwa rodzaje tkanki kostnej drobnowłóknistej: kość gąbczasta, kość zbita

KOŚĆ GĄBCZASTA

*składa się z blaszek kostnych, tworzących beleczki

*przestrzenie między beleczkami wypełnia szpik kostny

*znajduje się w nasadach i przy nasadach kości długich oraz wypełnia wnętrze kości płaskich

KOŚĆ ZBITA

*jest zbudowana z blaszek kostnych, które wypełniają objętość tkanki

*wchodzi w skład zewnętrznych warstw kości płaskich oraz znajduje się w trzonach kości długich

*podstawowym składnikiem strukturalnym i czynnościowym tkanki kostnej zbitej jest osteon, czyli system Haversa

*jest to układ 4-20 (zwykle 6 lub mniej) blaszek kostnych, podobnych do rurek, które leżą jedne w drugich

*blaszki te noszą nazwę blaszek systemowych

*włókna kolagenowe poszczególnych blaszek systemowych układają się równolegle do sibie

Osteon składa się z:

*kanału osteonu

*kanalików kostnych

*jamek kostnych

*blaszki kostnej

OKOSTNA I ŚRÓDKOSTNA

*zewnętrzna powierzchnia kości jest pokryta okostną, a wewnętrzna (od strony jamy szpikowej) –śródkostną

*niepokryte okostną są powierzchnie stawowe kości

*okostna jest zbudowana z tkanki łącznej właściwej, układającej się w dwie warstwy:

-zewnętrzną, zawierającą wiele włókien kolagenowych i niewiele komórek

-wewnętrzną, zawierającą wiele komórek, wśród niech komórki macierzyste, które mogą różnicować się w osteoblasty

*śródkostna składa się z komórek podobnych do komórek nabłonka, przylegających do siebie i tworzących jednowarstwową błonę, która pokrywa beleczki kostne od strony jamy szpikowej

*w jej skład wchodzą komórki macierzyste, które mogą się stawać komórkami zrębu szpiku, są też źródłem osteoklastów

MODELOWANIE KOŚCI

*u człowieka dorosłego ok. 10% masy kostnej jest wymieniane w ciągu roku

*u dzieci, szczególnie w ciągu dwóch pierwszych lat życia, proces wymiany składników kości wynosi ok. 50% rocznie

*proces tej wymiany nosi nazwę modelowanie kości

*modelowanie kości usuwa drobne jej uszkodzenia oraz dostosowuje jej budowę do zmieniających się obciążeń działających na kość