Nabłonek gruczołowy

Nabłonek gruczołowy

– nabłonek, którego komórki mają zdolność wydzielania różnych substancji.

Wydzieliny – substancje wydzielane, które są potrzebne dla organizmu, np. enzymy trawienne, śluz.

Wydaliny – substancje wydzielane, które są niepotrzebne lub szkodliwe dla organizmu, np. mocz, pot.

Komórki mioepitelialne – komórki mięśniowo-nabłonkowe, o kształcie wrzecionowatym lub gwiaździstym, które
otaczają odcinek wydzielniczy; zawierają włókienka kurczliwe, dzięki którym komórki mogą kurczyć się i w ten sposób
opróżniać odcinek wydzielniczy.

Gruczoły śródnabłonkowe



Są utworzone z jednej (gruczoły śródnabłonkowe jednokomórkowe) lub kilku (gruczoły śródnabłonkowe
wielokomórkowe) komórek nabłonka

Gruczoły jednokomórkowe – komórki kubkowe



występują w nabłonku jednowarstwowym walcowatym lub wielorzędowym.



powstają w wyniku gromadzenia się ziaren mucynogenu (prototypu wydzieliny) w komórce i spychania przez
nie jądra ku błonie podstawnej.



ziarenka wydzieliny gromadzą się w obrębie aparatu Golgiego



mucyno gen pęcznieje i powiększa swoją objętość, komórka rozszerza się na kształt kubka i wydzielina
wydostaje się na zewnątrz komórki



np. komórki śluzowe w nabłonku żołądka

Gruczoły wielokomórkowe – np. gruczoły w błonie śluzowej jamy nosowej.

Gruczoły pozanabłonkowe



powstają przez wpuklenie nabłonka do podłoża łącznotkankowego



zwiększają powierzchnię wydzielniczą

Rodzaj gruczołu

Egzokrynowy

Endokrynowy

Sposób wyprowadzenia
wydzieliny

Poprzez przewód wyprowadzający

Bezpośrednio

Miejsce wydzielania

Na zewnątrz ciała lub do swiatła
rurowych narządów wewnętrznych,

Do krwi, chłonki lub płynu mózgowo
rdzeniowego

Budowa gruczołu egzokrynowego

1.Odcinek wydzielniczy – zbudowany z komórek gruczołowych

- komórki leżą na błonie podstawnej

- wewnątrz znajduje się światło o różnej średnicy w charakterystycznej dla danego gruczołu

(gdy są bardzo małe powstają międzykomórkowe kanaliki wydzielnicze –uchyłki światła odcinków wydzielniczych)

2. Przewód wyprowadzający

- w większości nie spełnia funkcji wydzielniczych

Proces wydzielania

1. Synteza wydzieliny – zachodzi w siateczce śródplazmatycznej szorstkiej

2. Gromadzenie wydzieliny – zachodzi w wierzchołkowej części komórki gruczołowej
3. Wyprowadzenie wydzieliny poza komórkę

Podział gruczołów egzokrynowych ze względu na kształt



Gruczoły cewkowe



Gruczoły pęcherzykowe



Gruczoły pęcherzykowo-cewkowe

Podział gruczołów endokrynowych ze względu na liczbę odcinków wydzielniczych



Proste – gdy jest jeden odcinek wydzielniczy ; krótki przewód wyprowadzający lub jego brak (ściana komórki
wydzielniczej łączy się bezpośrednio z nabłonkiem pokrywającym)



Rozgałęzione – gdy występuje kilka lub kilkanaście odcinków wydzielniczych o jednym przewodzie
wyprowadzającym



Złożone – gdy występuje wiele odcinków wydzielniczych o własnych przewodach wyprowadzających, którego
uchodzą do wspólnego przewodu głównego

Podział gruczołów ze względu na budowę odcinka wydzielniczego



Monoptychijne – odcinek zbudowany z jednej warstwy komórek



Poliptychijne – odcinek zbudowany z wielu warstw komórek

Podział gruczołów ze względu na sposób wydzielania



Merokrynowe – komórka w procesie wydzielania nie ulega zmianom ani uszkodzeniu



Apokrynowe – gromadzą wydzielinę w szczytowej części komórki, która odrywa się i dostaje do przewodu
wyprowadzającego



Holokrynowe – całe komórki przekształcają się w wydzielinę i odłączają od nabłonka

Podział gruczołów ze względu na rodzaj wydzieliny



Homokrynowe – produkują tylko jeden rodzaj wydzieliny



Heterokrynowe – produkują kilka rodzajów wydzieliny

Nabłonek zmysłowy

Nabłonek zmysłowy

– występuje w narządach zmysłów, w skupiskach lub pojedynczo

- komórki mają zdolność odbierania bodźców ze środowiska

- komórki pozostają w kontakcie z komórkami nerwowymi, przewodzącymi odebrane bodźce