TURYSTYKA I JEJ PODZIAŁ
Pojęcia podstawowe
TURYSTA -każda osoba podróżująca przez czas trwający 24h, lub więcej, w kraju nie będącym krajem jej stałego zamieszkania.
Za turystów uważa się osoby:
Podróżujące dla przyjemności, w celach rodzinnych, zdrowotnych i innych
Udające się na zebrania lub jako reprezentanci w sprawach naukowych, administracyjnych, dyplomatycznych, sportowych, itp.
Podróżujące w celach handlowych
Uczestników rejsów morskich, nawet gdy czas ich pobytu nie przekraczałby 24h
Za turystów nie uważa się osoby:
Przebywających w celach bezpośrednio zarobkowych
Mających na celu zamieszkanie na stałe w danym kraju
Przebywających w strefie przygranicznej i tam zatrudnionych
Jadących tranzytem bez zatrzymywania się
Studentów i młodzieży przebywającej w pensjonatach i szkołach
KATEGORIA ODWIEDZAJĄCYCH-każda osoba, która przebywa w odwiedzanym kraju niezależnie od powodów odwiedzin, w wyjątkiem dotyczących zatrudnienia w tym kraju. Wszystkich odwiedzających podzielono na dwie kategorie: turystów i wycieczkowiczów.
TURYŚCI-są to ci goście, którzy w kraju czasowego pobytu spędzili przynajmniej jedną noc w jego bazie hotelowej w celach wypoczynkowych, leczniczych, krajoznawczych, religijnych, sportowych, służbowych, rodzinnych, społecznych, politycznych, itp.
WYCIECZKOWICZAMI- są odwiedzający dany kraj, którzy w nim spędzili mniej niż 24 h i nie korzystali z bazy hotelowej tego kraju. Osoby odwiedzjący, którzy korzystają z noclegów na statku lub w pociągu i przebywają w danym kraju nawet kilka dni, są zaliczani do kategorii wycieczkowiczów.
MOTYWY PODRÓŻOWANIA- wypoczynek, interesy, zdrowie, studia, zjazdy, wizyty u rodzin lub znajomych, motywy religijne, sport i inne.
Publikacja Światowej Organizacjji Turystyki z 1993 roku pt. „ Terminologia turystyczna. Zalecenia WTO”
Zalecenia dotyczą statystyki w turystyce i Międzynarodowej Klasyfikacji Działalności Turystycznej (SICTA)
W dokumencie WTO rozróżnia się dwie kategorię podróżnych: „odwiedzających” i „innych podróżnych”
Terminem „odwiedzający” określa się każdą osobę podróżującą do miejscowości znajdującej się poza jej codziennym otoczeniem na czas nie dłuższy niż 12 miesięcy. Jeżeli nie chodzi o podjęcie działalności zarobkowej wynagradzanej w odwiedzanej miejcowości
Odwiedzjący różnią się od innych podróżnych 3 kryteriami :
1.podróż powinna się odbywać do miejscowości znajdującej się poza codziennym otoczeniem danej osoby; pozwala to wyłączyć mniej lub bardziej regularne podróże między miejscem nauki lub pracy a domem rodzinnym.
2.długość pobytu w odwiedzanej miejscowości nie powinna przekraczać 12 kolejnych miesięcy
3.głównym celem wizyty nie może być działalność zarobkowa wynagradzana w odwiedzanej miejscowości; w ten sposób wyklucza się emigrację ludności związaną z pracą
Ze względu na potrzeby statystyki w turystyce Światowa Organizacja Turystyki zaleca podział odwiedzających na:
Odwiedzających międzynarodowych, obejmujących turystów, tj. osoby, które zatrzymują się co najmniej na jedną noc, oraz odwiedzających jednodniowych, tj. osoby niekorzystające z zakwaterowania w odwiedzanym miejscu
Odwiedzających krajowych, obejmujących turystów, tj. odwiedzających, którzy zatrzymują się co najmniej na jedną noc, oraz odwiedzających jednodniowych, którzy nie korzystają z zakwaterowania w odwiedzanej miejscowości.
Światowa Organizacja Turystyki proponuje swoim członkom przyjęcie do badań statystycznych następujących głównych grup celów turystycznych:
Wypoczynek, rekreacja, wakacje (np. zwiedzanie, zakupy, uczestnictwo w imprezach sportowych i kulturalnych, rekreacja, rozrywki kulturalne, uprawianie sportu amatorskiego, wędrówki piesze i wspinaczki, wypoczynek na plaży, rejsy wycieczkowe, hazard, wypoczynek i rekreacja dla żołnierzy, obozy letnie, podróże poślubne)
Odwiedzimy u krewnych i znajomych (np. wyjazdy na urlop do domu, uczestnictwo w pogrzebach, opieka nad niepełnosprawnym)
Sprawy zawodowe, interesy (np. wizytacje, podróże handlowe do innych przedsiębiorstw, uczestnictwo w kongresach, konferencjach, targach, wystawach, misje rządowe, występy na koncertach, podróże związane z zawodowym uprawianiem sportu, kursy językowe)
Cele zdrowotne (pobyt w uzdrowiskach i sanatoriach, wczasy odchudzające, terapia morska i inne kuracje)
Cele religijne, pielgrzymki
Inne ( np. podróże załóg statków i samolotów pasażerskich tranzyt)
RUCH TURYSTYCZNY
Międzynarodowa Akademia Turystyki w Monte Carlo określiła ruch turystyczny jako podróże podejmowane dla przyjemności, wypoczynku lub leczenia – pieszo lub jakimkolwiek środkiem komunikacji.
Francuski badacch M. Boyer – podróże w celach rekreacyjnych, poznawczych, kulturalnych i wychowawczych
Istota ruchu turystycznego – ma charakter społeczno-kulturalny. Jest to ruch dobrowolny i czasowy. Obce są mu motywy zarobkowania oraz osiedlania się w miejscu czasowego pobytu.
TURYSTA- zgłasza potrzebę przemieszczania się w przestrzeni, wymaga zaspokojenia potrzeb noclegowych, żywieniowych i innych usług bytowych. Efektywność podróży turystycznych determinują też potrzeby duchowe (poznawcze, kontemplacyjno-estetyczne, religijne) związane z osiąganiem społeczno-kulturowych celów ruchu turystycznego. Konsekwencje ekonomiczne ruchu turystycznego uzewnętrzniają się w postaci zasobów dóbr i usług turystycznych, tworzonych, udostępnianych i rozwijanych z myślą o zaspokajaniu potrzeb tego ruchu.
Społeczno-ekonomiczne zjawisko ruchu turystycznego jest tworzone przez zbiór podróżnych motywowanych różnymi celami natury społeczno-kulturowej i zawodowej, które zamierzają oni osiągnąć po czasowym i dobrowolnym opuszczeniu miejsca stałego zamieszkania w kraju lub za granicą
DEFINICJA TURYSTYKI:
C. Kaspar : „turystyka obejmuje całość powiązań i zjawisk, które się pojawiają wskutek zmiany miejsca i w związku z wynikającym z tego pobytem osób, przy czym dla osób tych nowe miejsce pobytu nie jest ani stałym miejscem zamieszkania, ani miejscem pracy”
Światowa Organizacja Turystyki (WTO) przy ONZ „Turystyka obejmuje ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem
Brytyjskie Towarzystwo Turystyczne: „Turystyka obejmuje wszystkie czynności związane z czasowym krótkotrwałym przemieszczeniem się osób do miejsc docelowych poza miejscami, gdzie normalnie mieszkają i pracują, oraz pobytem w tych miejscach”
WSPÓLNE ELEMENTY W PODANYCH DEFINICJACH:
Nie ogranicza się ruchu turystycznego jedynie do pobytów z noclegiem. Obejmuje on również odwiedziny jednodniowe.
Nie ogranicza się ruchu turystycznego tylko do podróży w celach wypoczynkowych. Obejmuje również podróże w celach służbowych, naukowych, religijnych, towarzyskich, sportowych i innych – pod warunkiem jednak, że miejsce docelowe znajduje się poza miejscem zamieszkania lub pracy
Turystyka jest rodzajem podróży, jednak nie każda podróż jest turystyką. Definicje te wyłączają przemieszczanie się w celach dojazdu do pracy i czysto lokalne, np. do szkół czy sklepów.
Turystyka wypełnia znaczną część czasu wolnego i zajęć rekreacyjnych człowieka, ale nie jest ich synonimem, ponieważ większość czynności rekreacyjnych odbywa się w domu i wokół niego.
W definicjach formułowanych na gruncie nauk humanistycznych turystykę traktuje się jako proces społeczny i wskazuje na konieczność obserwacji skutków tego procesu.
W definicjach formułowanych w pracach ekonomicznych koncentruje się na sprawach przemieszczania, czasowości zmiany miejsca pobytu, niezarobkowania oraz na celach turystyki.
Funkcja popytu – ruch turystyczny
Funkcja podaży – sfera obsługi ruchu turystycznego, oparta na środkach materialnych i organizacyjnych, tworzących szeroko rozumianą gospodarkę turystyczną.
Rodzaje turystyki
Turystyka krajoznawcza
„krajoznawstwo” –krajoznawstwo jako ruch społeczny (ujęcie szeroki), inni określają je jako zbiór wiadomości o kraju ojczystym (ujęcie wąskie)
Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna (wydana w okresie międzywojennym „krajoznawstwo- zbiór wszelkich wiadomości o pewnym, większym lub mniejszym obszarze, krajoznawstwo to działalność praktyczna (zbieranie materiałów bez dążenia do stworzenia jakieś naukowej syntezy”
J. Szczepański – ruch społeczny to zbiorowe dążenie ludzi do wspólnego celu.
Wielka Encyklopedia Powszechna z 1965 r. – „krajoznawstwo, ruch społeczny dąży do zbierania i popularyzowania wszelkich wiadomości o kraju lub regionie, m.in. przez urządzanie wycieczek. Krajoznawstwo zbliża się do turystyki o wybitnie poznawczo-dydaktycznym charakterze; szeroko pojęte krajoznawstwo wykracza jednak wyraźnie poza jej ramy, obejmując np. regionalne obserwacje czy nawet badania naukowe”.
W. Lipniacki – pojęcie krajoznawstwa w trzech płaszczyznach :
Funkcjonalnej- jako dążenie do możliwie najpełniejszego, najwszechstronniejszego poznania ziemi ojczystej
Instytucjonalnej – jako ruch społeczny, skupiający działaczy-krajoznawców i ukierunkowujący ich na osiąganie ważnych celów społecznych, a także jako określony system organizacji prac krajoznawczych oraz gromadzenia, przekazywania i wdrażania ich wyników do praktyki społecznej, głównie w ruchu turystycznym
Historyczno-socjologicznej – jako pewną dziedzinę kultury, obejmującą: całokształt działalności poznawczej oraz utrwalone wyniki tej działalności; wypracowane metody i techniki działalności krajoznawczej, a także instytucje i organizacje prowadzące działalność krajoznawczą; tradycje ruchu turystycznego.
Funkcje społeczne krajoznawstwa
Wychowawcza- całość wpływów i oddziaływań kształtujących rozwój człowieka oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwie. Człowiek jako istota biosocjokulturalna.
Rozwój biologiczny człowieka – krajoznawstwo może zaspokajać potrzeby biologiczne
Rozwój społeczny- polega na wrastaniu w kolejne grupy społeczne oraz na przyswajaniu sobie odpowiednich ról społecznych w tych grupach. Człowiek, wchodząc w nowe kręgi i grupy społeczne, musi opanowywać nowe role społeczne , m.in. przewodnika turystycznego.
Rozwój kulturalny – polega na przyswajaniu pożądanych modeli kultury. Upowszechnianie kultury, kształcenie i samokształcenie, m.in. w drodze uprawniania krajoznawstwa turystycznego.
Kształceniowa- uzyskiwanie orientacji w otaczającej rzeczywistości przyrodniczej i społecznej (dotyczy to głównie własnego kraju, regionu i miejsca zamieszkania)
Techniczna (instrumentalna) funkcja współczesnego krajoznawstwa – zdobycze krajoznawstwa powinny służyć głównie rozwojowi turystyki. Dokładniejsze poznanie kraju stwarza podstawę do racjonalizacji zagospodarowania turystycznego, rozbudowy znanych, uznanych i całkowicie nowych ośrodków.
Związek krajoznawstwa z kategorią czasu wolnego
Trzy funkcje czasu wolnego : odpoczynek, rozrywka, rozwój.
Turystyka – odpoczynek, rozrywka, rozwój
Krajoznawstwo turystyczne- rozwój . Podejmowana z własnej potrzeby i dla własnego rozwoju praca umysłowa, aktywność społeczna, artystyczna.
Turystyka socjalna
Turystyka socjalna zaczęła się rozwijać po I WŚ, ale dopiero po II WŚ świadomość potrzeb masowych w dziedzinie czasu wolnego spowodowała powstanie licznych organizatorów tej turystyki. W tej grupie wymienia się : komitety pracownicze, społeczne służby pracownicze, władze miejskie, kasy zapomogowe, kasy emerytalne, związki zawodowe, stowarzyszenia spółdzielcze, związki wyznaniowe, organizacje rolnicze i wiejskie.
Ideę turystyki socjalnej rozpatruje się z kilku punktów widzenia
Turystyka socjalna kojarzy się z prowadzeniem taniej bazy turystycznej bez zysku, oferowaniem specyficznych usług i zachęcaniem do pożądanej aktywności niezależnie od tego, kto tymi obiektami administruje, nawet jeśli podlegają prawom wolnego rynku
Ekonomiczny punkt widzenia – turystykę socjalną traktuje się jako sferę potrzeb ludzi najuboższych, gdzie koszty całkowicie lub częściowo są pokrywane nie przez turystę, ale przez organizacje lub instytucję, które te wydatki finansują, refinansują albo refundują
Turystykę socjalna reprezentuje dążenie organizacji związkowych, rodzinnych, młodzieżowych do tego, aby nie dopuścić do całkowitego uzależnienia czasu wolnego pracowników, młodzieży, rencistów, emerytów itp. od sektora handlowego i aby ten czas nie stał się dodatkowym czynnikiem nierówności społecznej
Dwa cele rozwoju współczesnej turystyki socjalnej:
powinna umożliwić wyjazdu urlopowe tym, którym sytuacja materialna nie pozwala na korzystanie z dobroczynnych skutków wypoczynku na warunkach rynkowych.
stworzenie i rozwinięcie poza dochodowego sektora gospodarki turystycznej, dającego stałe możliwości urzeczywistniania celu pierwszego.
Rozwój turystyki socjalnej zależy od polityki społecznej danego państwa, obejmującej kwestie wypoczynku ( ministerstwo pracy i spraw socjalnych, zdrowia i rodziny, młodzieży i sportu)
Aparat państwowy często finansuje turystykę socjalną za pośrednictwem instytucji na poły publicznych lub quasi-państwowych. Ich działania na rzecz turystyki socjalnej można podzielić na 3 grupy:
Tworzenie sieci publicznych obiektów turystycznych otwartych dla wszystkich i bezpośrednie zarządzania tymi obiektami
Pomoc finansowa obejmująca: subwencje, subsydia, preferencyjne pożyczki dla organizacji turystyki socjalnej młodzieży i rodzin. Pomoc finansowa jest przeznaczana na rozwój schronisk młodzieżowych, domów wczasów rodzinnych, rodzinnych wiosek wakacyjnych, urządzeń sportowych i rozrywkowych
Dopłaty indywidualne, które zmniejszają koszty wakacji dzieci, młodzieży lub rodzin
Specjaliści dzielą ogólnie świadczenia na rzecz turystyki socjalnej na świadczenia: bezpośrednie – adresowane do konkretnych uczestników socjalnego ruchu turystycznego; pośrednie – dotyczące turystów, którzy w przyszłości będą uprawiać turystykę socjalną. Źródłami tych grup świadczeń są: pracodawcy, związki zawodowe, stowarzyszenia, władze publiczne państwowe i samorządowe, agencje podróży, specjalne organizacje wspierające rozwój turystyki socjalnej
W grupie świadczeń bezpośrednich wymienia się:
Świadczenia ubezpieczeniowe
Gratyfikacje urlopowe
Pokrycie kosztów podróży i pobytu w przypadkach specjalnych
Szkolenie w dziedzinie podróży i pobytu w przypadkach specjalnych
Udział w finansowaniu podjętym przez inne organizacje
Udział w wydatkach na turystykę socjalną
Udział w pracach prowadzonych przez inne instytucje w zakresie finansowania wydatków konsumpcyjnych
Specjalne zniżki
Otoczenie specjalną opieką uczestników turystyki socjalnej
Lista świadczeń pośrednich:
Świadczenia na rzecz funduszy wypoczynku w przedsiębiorstwach
Budowę i eksploatację urządzeń turystycznych dla pracowników fizycznych i umysłowych
Dotacje na rzecz socjalnych urządzeń turystycznych
Udział w świadczeniach dodatkowych na rzecz turystyki socjalnej
Popieranie instytucji turystycznych i inicjatyw podjętych na rzecz turystyki socjalnej
Popieranie przedsięwzięć dotyczących propagowania turystyki
Trzy inne formy oddziaływania sprzyjającego rozwojowi turystyki socjalnej
Instytucjonalizacja oszczędzania na urlop przez tworzenie formuły czeków urlopowych lub ułatwianie jej tworzenia
Zwalnianie od podatku lub ulgi podatkowe
Ulgi w środkach transportu publicznego dla niektórych kategorii ludności: młodzieży, rodzin, emerytów