Podział rekreacji i jej formy

Człowiek w zachowaniach rekreacyjnych może przyjąć postawę czynną lub bierną. Analizując zachowania rekreacyjne możemy więc podzielić rekreację na dwie kategorie: rekreację czynną oraz rekreację bierną[1]. Obie kategorie bardzo obrazowo definiują Kwilecka oraz Brożek, według których rekreacja bierna  „obejmuje zachowania niewymagające działania celowego i świadomego, […] poddawanie się działaniu określonych bodźców, jak np. opalanie się, bierne słuchanie muzyki lub innych dźwięków, bierną recepcję audycji telewizyjnych lub zjawisk przyrody, kąpiele, masaże i inne formy odnowy biologicznej”[2]. Rekreacja czynna jest przeciwieństwem rekreacji biernej i można ją określić jako zachowania wyraźnie zorientowane na określony cel. Ci sami autorzy piszą, że rekreacja czynna „charakteryzuje się określonym wysiłkiem o charakterze psychicznym, jak np. gra w szachy, rozwiązywanie krzyżówek, lub o charakterze fizycznym, jak np. pływanie, bieganie, chodzenie po górach, gimnastykowanie się”[3]. Rekreacją czynną można więc nazwać te działania, które wymagają wysiłku fizycznego i psychicznego, natomiast rekreacja bierna to czynności pasywne, niewymagające dużego zaangażowania. Jeszcze inny podział rekreacji przedstawia Iwona Kiełbasiewicz - Drozdowska. Owy podział ma się następująco[4]:

-          rekreacja ruchowa (fizyczna) - obejmuje wszelkie formy działalności rekreacyjnej fizycznej, np. ćwiczenia ruchowe, gry i zabawy sportowe, turystyka, ćwiczenia rytmiczne,

-          rekreacja twórcza - działa na sferę emocjonalną człowieka, wpływa na jego uczucia, a także kształtuje osobowość (może się wyrażać przez plastykę, teatr, muzykę itp.),

-          rekreacja kulturalno-rozrywkowa - przyjmuje postać rozrywki umysłowej, czytelnictwa,  to również takie formy jak gry towarzyskie, koła naukowe,  recepcja dzieł kultury,

-          rekreacja poprzez działalność społeczną - zespół dobrowolnych działań, działania prospołeczne, podejmowane w czasie wolnym na rzecz innych ludzi, np. działalność organizatorska, fundacyjna, dobroczynna, animacyjna.

                        Czynności obejmujące działalność indywidualną lub zbiorową zorientowaną na odpoczynek, rozrywkę, zdrowie, sprawność, rozwijanie osobowości oraz wykorzystującą ruch jako sposób oddziaływania na organizm w zależności od indywidualnych potrzeb nazywamy rekreacyjną działalnością ruchową. Składające się na nią czynności nazywa się motorycznymi zachowaniami rekreacyjnymi. Dla zachowań tego typu obrano określenie rekreacyjne formy aktywności ruchowej.

Jako, że zainteresowania i potrzeby ludzkie będące motorem działalności rekreacyjnej są bardzo zróżnicowane, to i same formy rekreacji są niezwykle różnorodne. Wybierając określone formy rekreacji, należy poszukać specyficznych cech, które sprawią, że te formy spełnią pożądane oczekiwania. Toczek-Werner wymienia najważniejsze z tych cech[5]:

-          łatwość nauczania - uczenia się, opanowania i organizowania,

-          możliwość zastosowania w każdym terenie - sztucznym i naturalnym,

-          elastyczność w stosowaniu reguł i zasad,

-          dostępność dla wszystkich,

-          wszechstronność - pełne oddziaływanie na organizm ludzki i osobowość,

-          atrakcyjność - element nowości, odkrywczości, pozytywne emocje.

                        Rekreacyjne formy aktywności można klasyfikować na wiele sposobów. Ta sama autorka porządkuje je według pewnych kryteriów. Oto one[6]:

Ze względu na intensywność wysiłku:

a)         relaksacyjne (np. spacerowanie, wędkowanie, obserwacje przyrody, zabawy towarzyskie),

b)         średnio intensywne (np. gry ruchowe, jazda na łyżwach, gimnastyka, żeglowanie),

c)         intensywne (np. biegi długodystansowe, pływanie dystansowe, aerobik).

Ze względu na stopień trudności (złożoności technicznej):

a)         łatwe (np. bieganie, jazda na rowerze),

b)         średnio trudne (np. gra w koszykówkę, piłkę nożną, pływanie, jazda na łyżwach),

c)         trudne (np. jazda na nartach, wspinaczka, kitesurfing, windsurfing).

Ze względu na porę roku:

a)         letnie (np. kąpiel w jeziorze, w morzu, nurkowanie, wędkowanie),

b)         zimowe (np. jazda na sankach, łyżwach, nartach, snowboarding),

c)         całoroczne.

Ze względu na miejsce rywalizacji:

a)         plenerowe: na świeżym powietrzu, w wodzie, na wodzie, w górach, w powietrzu,

b)         „pod dachem”: siłownia, kręgle, bilard,

c)         boiskowe: gry sportowe.

Wiedza o zróżnicowaniu form rekreacji oraz umiejętność wykorzystania jej przy uwzględnieniu różnych innych warunków, stanowi podstawę przygotowania i programowania działań rekreacyjnych w aspektach zachowań tak spontanicznych, czy zorganizowanych, jak i indywidualnych oraz grupowych.

[1] W. Siwiński, Pedagogika czasu wolnego rekreacji i turystyki, Wydawnictwo Polski Dom Wydawniczy „Ławica”, Poznań 1999, s. 146

[2] M. Kwilecka, Z. Brożek, Bezpośrednie funkcje rekreacji, Wydawnictwo ALMAMER Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2007, s. 29

[3] M. Kwilecka, Z. Brożek, op. cit. s.29

[4] I. Kiełbasiewicz- Drozdowska, Teoria i metodyka rekreacji, Wydawnictwo AWF, Poznań 2001, s. 16

[5] S. Toczek-Werner, Podstawy rekreacji i turystyki, Wydawnictwo AWF Wrocław, Wrocław 2005, s. 50

[6] S. Toczek-Werner, op. cit., s. 51

---