2.OPIEKA I JEJ FORMY

1. Pojęcie

*Wg. Z. Dąbrowskiego OPIEKA jest opartym na odpowiedzialności kompensacyjnej ciągłymi bezinteresownym zaspokajaniem przez opiekuna opiekuńczych potrzeb podopiecznego.

*Wg. Kelma OPIEKA to działania podejmowane wobec osób ze względu na faktyczne lub potencjalne zagrożenie ich istnienia, przy braku lub ograniczonych możliwościach przezwyciężania własnymi siłami tych osób.

2. Elementy składowe pojęcia opieka:

-przedmiot opieki= DZIECKO

- podmiot opieki= OSOBY I INSTYTUCJE PODEJMUJĄCE DZIAŁANIA

-treść opieki= ŚRODKI I CZYNNOŚCI UŻYTE W TOKU DZIAŁANIA

-cel opieki= ZASPAKAJANIE POTRZEB, DZIAŁALNOŚĆ OPIEKUŃCZA

3. PROCES OPIEKUŃCZO-WYCHOWAWCZY to ogół wzajemnych oddziaływań między wychowawcą, a wychowankiem, odbywający się w ramach określonej formy opieki nad dzieckiem. Proces ten może mieć charakter jednostkowy, gdzie podstawę stanowi relacja wychowanek-wychowawca lub zbiorowy, gdzie mamy bardziej złożone relacje, jak: wychowawca-społeczność placówki, wychowanek-grupa wychowawcza, wychowawca-grupa wychowawcza.

4. Rodzaje opieki

1. Ze względu na istotę działania (stan zagrożenia jest kryterium różnicującym):

@profilaktyczna (zapobieganie sytuacji zagrożenia)-ochrona, nadzór, czuwanie, wspomaganie, stymulacja

@interwencyjna (przezwyciężanie sytuacji zagrożenia)-wsparcie, obrona, ratownictwo, akcja

@kompensacyjna (usuwanie skutków sytuacji zagrożenia)- wyrównywanie, korekta, reedukacja, resocjalizacja, rewalidacja, rekonwalescencja

2. Ze względu na przedmiot i podmiot działania:

+ze względu na przedmiot (kryterium różnicującym jest wiek dziecka):

@opieka w okresie prenatalnym,

@opieka nad macierzyństwem,

@opieka nad noworodkami,

@nad niemowlętami

Kryterium różnicującym jest sytuacja społeczna:

@opieka w wieku przedszkolnym,

@nad uczniami,

@nad wychowankami placówek opiekuńczo-wychowawczych,

@nad wychowankami placówek wychowania przedszkolnego,

@nad domami dziecka.

+Ze względu na podmiot

Kryterium różnicującym jest status prawny podmiotu:

@opieka prywatna,

@organizacja społeczna i opieka społeczna,

@organy państwowe (opieka państwowa).

Kryterium różnicującym są pobudki skłaniające podmioty do podejmowania opieki:

@motywy wyznaniowe-opieka charytatywna,

@motywy humanistyczne- opieka filantropijna,

@motywy solidarności społecznej- opieka socjalna,

@prawa dziecka do opieki- opieka konstytucyjna.

3. Ze względu na treść działania.

Kryterium różnicującym są środki i czynności zastosowane w działaniu:

@opieka materialna,

@opieka zdrowotna,

@opieka moralna,

@opieka prawna,

@opieka wychowawcza,

@opieka psychologiczna,

@opieka pedagogiczna.

4. Ze względu na rodzaj, typ środowiska, w którym działania są podejmowane:

@opieka nad dzieckiem w rodzinie,

@w szkole,

@w placówce opiekuńczo-wychowawczej,

@w miejscu zamieszkania.

5. Ze względu na zakres i formę działania:

@całkowita,

@częściowa.

6.Ze względu na czas trwania:

@doraźna,

@okresowa,

@stała.

5. Potrzeby opiekuńcze

*Wg. Kelma potrzeba opiekuńcza to zespół czynników stwarzających sytuacje zagrożenia, której przezwyciężenie wymaga dostarczenia odpowiednich środków i wykonania pewnych czynności, czyli podjęcia opieki. Jest to potrzeba podjęcia opieki ze względu na zaistniałą sytuację.

*Wg. Dąbrowskiego jest to konieczność opieki wobec kogoś lub taki niekorzystny stan, w jakim dana osoba się znajduje, wymagający interwencji opiekuńczej. Potrzeby opiekuńcze to te, spośród całości potrzeb jednostki lub grupy, których nie jest ona w stanie przejściowo, trwale, częściowo lub całkowicie, samodzielnie zaspakajać, regulować.

Potrzeby ludzkie: estetyczne, wiedzy rozumienia, szczęścia, samorealizacji, sensu życia, nowych wrażeń i doświadczeń, uznania, samodzielności i autonomii, aktywności i twórczości, przynależności i miłości, bezpieczeństwa, opieki prawnej, moralnej, zdrowotnej, socjalnej, psychologicznej, pedagogicznej, pomocy materialnej, profilaktyki, interwencji, kompensacji, resocjalizacji, itd.

6.Formy opieki.

@nad małym dzieckiem (żłobek, przedszkole, dom małego dziecka),

@szkolna i środowiskowa(świetlica, internat, ognisko wychowawcze),

@zastępcze formy opieki rodzinnej (rodziny adopcyjne, zastępcze, rodzinne domy dziecka, wioski dziecięce),

@zakładowe formy opieki zastępczej (pogotowie opiekuńcze ,domy dziecka)

@formy opieki resocjalizacyjnej (policyjna izba dziecka, młodzieżowy ośrodek wychowawczy, zakład poprawczy, schronisko dla nieletnich, zakład karny)

@formy opieki leczniczej rehabilitacyjnej (zakłady lecznicze, szkoły przyszpitalne, ośrodki rehabilitacyjno- wychowawcze)

@poradnictwo opiekuńczo-wychowawcze (poradnia psychologiczno-pedagogiczna, poradnie rodzinne i specjalistyczne)

@nad człowiekiem starszym (MOPS, KLUB SENIORA, DZIENNY DOM POMOCY SPOŁECZNEJ).

***RODZINA ADOPCYJNA-stanowi najbardziej skuteczną i optymalną formę kompensowania dziecku zaburzonego funkcjonowania rodziny lub jej brak. Jej szczególne walory opiekuńczo-wychowawcze polegają na tym, że stwarza ona więź rodzinną pomiędzy adoptowanym dzieckiem, a adoptującymi rodzicami, jaka istnieje pomiędzy dzieckiem, a naturalnymi rodzicami.

Zgoda na adopcje nie jest wymagana gdy: rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej, gdy rodzice nie są znani, gdy porozumienie z rodzicami napotyka trudne przeszkody, gdy ojcu, któremu zostało ustalone ojcostwo przez sąd, nie została przyznana władza rodzicielska.

Warunki jakie powinni spełniać kandydaci na rodziców adopcyjnych: odpowiedni wiek, czyli do 55 lat, pełna zdolność do czynności prawnych, cechy osobowościowe rodziców, motyw decyzji.

Czynniki wykluczające kandydatów na rodziców adopcyjnych: objawy zaburzeń somatycznych ograniczających zdolność poruszania się, zaburzenia psychiczne (psychozy, nerwice, padaczka, uzależnienia), nieprawidłowa motywacja.

Rodzaje adopcji i skutki: przysposobienie pełne, zwane całkowitym (całkowite zerwanie i zatarcie więzi z rodziną naturalną, sporządzenie nowego aktu urodzenia dziecka), przysposobienie pełne, stanowiące podstawę; najczęściej orzekany rodzaj adopcji (dziecko adoptowane przyjmuje nazwisko), przysposobienie niepełne (osoby adoptowane mają kontakt z rodzicami biologicznymi).

***RODZINA ZASTĘPCZA- powstaje gdy małżeństwo lub osoba nie pozostająca w związku małżeńskim bierze na wychowanie nie więcej niż troje dzieci, lecz skutki prawne i stosunki między tymi dziećmi, a osobami nie są takie same jak przy adopcji.

Typy rodzin zastępczych:

@ze względu na rodzaj więzi prawno-emocjonalnej

1. Rodziny zastępcze spokrewnione z dzieckiem i zobowiązane do świadczeń alimentacyjnych.

2. Rodziny obce, nie pozostające w stosunku pokrewieństwa.

@ ze względu na różnorodność sytuacji w jakiej znajduje się dziecko lub rodzina

1. Rodziny spokrewnione z dzieckiem, które biorą je na wychowanie, ze względu na więzi rodzinne.

2. Rodziny preadopcyjne, które powstają przez przyjęcie do rodziny dziecka na okres przystosowania.

3. Rodziny, które przyjmują dzieci pochodzące z rodzin zdemoralizowanych.

4. Rodziny zapewniające tylko czasową opiekę dziecku, bez zrywania kontaktu z rodziną naturalną.

@ze względu na specyfikę pracy opiekuńczo-wychowawczej:

1. Rodziny opiekuńcze- przyjmujące dzieci do lat 2, oczekujące na przysposobienie.

2. Rodziny terapeutyczne- przyjmują dzieci z odchyleniami od normy rozwojowej.

3. Rodziny resocjalizacyjne- biorą pod opiekę dzieci przejawiające niedostosowanie społeczne i wymagające szczególnych działań profilaktycznych i wychowawczych, a także resocjalizacyjnych.