12. Teoria Czystej Formy i jej wpływ na twórczość S. I. Witkiewicza

• podkreślał przełomowy dla rozwoju literatury fakt odzyskania niepodległości

• poezja wieszcze staje się przeżytkiem bez większej wartości

• sztuka, teatr, poezja mogą się poświęcić bez reszty swoim własnym zadaniom

• istotne dwie powieści: „Nienasycenie” (1930) oraz „Pożegnanie jesieni”(1927)

• fundamentem dla Teorii Czystej Formy były antynomiczne pojęcia jedności i wielości

• świat to jedność złożona z poszczególnych istnień

• każde z istnień jest jednością utworzoną z wielu jakości

• cały system Witkacego zbudowany jest na antynomiach (stałość/zmienność; ciągłość/przerywalność; nieskończoność/ograniczoność)

• antynomiczność rozdziera także istnienia Poszczególne, wśród których najwyższą wartością są jednostki ludzkie

• każde z istnień jest samowystarczalną monadą, ale jednocześnie jest uzależniona od wielu jakości

• zachodzą istotne różnice w sposobie postrzegania Istnień

• wewnętrzne: istnieją jako swobodne monady, które są samowystarczalne

• zewnętrzne: ograniczone w czasie i przestrzeni części wielkiej całości

• wewnętrznie sprzeczny status Istnień odnajdujemy w twórczości literackiej i dramatyczniej Witkacego (konflikt na linii człowiek jednostka, która dąży do maksymalnej ekspresji i człowiek jako cześć zbiorowości, dla której losy jednostki są nieistotne)

• antynomiczność systemu wynikała z próby pogodzenia nurtu metafizycznego z nurtem pozytywistycznym

• sprzeczności i niedomknięcie systemu było celowe

• właśnie w paradoksach pojawia się Tajemnica Istnienia, Tajemnica metafizyczna, która stanowi cel jego filozofii

• przeżycie Tajemnicy Istnienia polega na dostrzeżeniu paradoksu istnienia jedności w wielości

• Teoria Czystej Formy wynikała ściśle z ontologii Witkacego

• tylko sztuka jest w stanie umożliwić nam przeżycie Tajemnicy Istnienia

• powinna być uwolniona od życiowego balastu

• nie powinniśmy się w niej doszukiwać wyłącznie odtworzenia treści życiowych

• czysta forma w sztuce to: odcięcie sztuki od wszelkich powiązań życiowych; piękno istnieje tylko w wartościach formalnych

• silne przeżycie formy i tylko formy może wprowadzić nas w odmienny stan przeżywania

• dzieło sztuki miało stanowić wyraz i jednocześnie przyczyniać się powstania uczucia metafizycznego

• ma być manifestacją jedności w wielości, pozwolić człowiekowi na uchwycenie związku między własną jednostkowością a całością istnienia

• sztuka powinna ten cel osiągać przy użyciu środków czysto formalnych; dzięki pewnej konstrukcji jakości prostych

• nie precyzował kryteriów według, których można odróżnić dzieło sztuki spełniające tą rolę od dzieła jej nie spełniającego

• Teoria Czystej Formy została rozszerzona na poezję

• domagał się od niej ewokowania uczuć metafizycznych przy pomocy Czystej Formy, nie przez wyrażanie różnych stanów ducha

• wyróżnił trzy rodzaje wartości poetyckich

• dźwiękowo - rytmiczne

• pojęciowe

• obrazowe

• najwięcej uwagi poświęcił warstwie znaczeń, które odpowiadały prostym jakościom

• potrzeba życiowego bezsensu miała swój początek w nienasyceniu formą: to jest koniecznością potęgowania podniet formalno - metafizycznych

• przeżycie metafizyczne pojawią się zarówno w artyście jak i w odbiorcy

• artysta: uzewnętrzniając się w obiektywnym materiale, z którego buduje dzieło, uświadamia sobie dzięki tej obiektywizacji „ja” silniej niż kiedykolwiek jedność własnej osobowości

• odbiorca: realizuje się dzięki kontemplacji doskonałej jedności formalnej, jaką jest każde dzieło artyzmu

---